Ingrijpende bezuinigingsmaatrege
6abe Sluw
len
Amerika
m
o.a.
binnen
de K.V.P
Frysk Orkest
speelt
Opnieuw moeilijkheden
opera
fragmenten
MM
D'66 hebben aangedrongen op
verkiezingen in Groningen
Veranderingen in de communistische
landen
hl
Wl
I
107e JAARGANG
No. 3
VRIJDAG 12 JANUARI 1968
Hwat hat
u»
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Frysk Orkest met
operafragmenten
in Wommels
-
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
i ós hjoed to sizzen
Val van Novotny
Klap voor Europa
Deviezen en handel
Bowles naar Cambodja
dit
Groningen.
Advertentieprijs: 16 cent per mm
ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
jard worden verlaagd. Verder deed de
president een beroep op het Amerikaan
se volk om reizen naar Europa zoveel
mogelijk uit te stellen.
De president heeft onmiddellijk een dele
gatie onder leiding van Katzenbach, de
onderminister van financiën, langs de
Europese hoofdsteden gestuurd om de
maatregelen te verklaren en om zoveel
mogelijk begrip en medewerking van de
Europese landen te krijgen. Uit de be
richten uit de diverse Europese hoofd
steden is nog wat duidelijker naar voren
gekomen wat nog meer tot het complex
van maatregelen behoort In Bonn is
vooral het probleem ter sprake gekomen
van compensatie in deviezen door Bonn
van de Amerikaanse uitgaven voor de
legering van de Amerikaanse troepen in
West-Duitsland. Daarover bestonden in
de afgelopen jaren al overeenkomsten,
maar die moeten per 30 juni vernieuwd
worden. Op grond van deze lopende over
eenkomsten heeft de bondsregering zich
al verplicht voor 3 miljard mark wapens
in Amerika te kopen, een proces waar
mee drie vier jaren gemoeid zullen zijn.
Katzenbach schijnt de Duitse regering
weer op de mogelijkheid te hebben ge
wezen om Amerikaans schatkistpapier
te kopen, d.w.z. leningen te verstrekken.
Bezorgd is de Amerikaanse regering ook
over de invoering van de nieuwe vorm
van omzetbelasting, de belasting op de
toegevoegde waarde, die nu in Duitsland
en Frankrijk van kracht is geworden en
die volgend jaar in ons land zal worden
ingevoerd. Het gevolg van deze belas-
tingwijziging is, dat de uitvoerprijzen on
geveer 2,5 pet. zullen dalen. Daardoor
wordt de Europese uitvoer naar Ameri
ka aantrekkelijker en zou het tekort op
de handelsbalans negatief beïnvloed kun
nen worden. Amerika zou er derhalve
naar streven op invoeren uit landen met
belasting op de toegevoegde waarde een
belasting van 2,5 pet. te heffen om de
ontwikkeling van de oorlog in Vietnam
aan de orde zal worden gesteld; of'mis
schien Sihanouk als tussenpersoon kan
fungeren bij contacten waarover sinds
enkele dagen weer druk wordt gepraat.
De Noordvietnamese minister van bui
tenlandse zaken heeft zich weer in zeer
omslachtige woorden uitgelaten over de
onderhandelingen over ter zake doende
kwesties als Amerika de bombardemen
ten op Noord-Vietnam staakt. Volgens
Parijs zit hierin een enorme stap voor
waarts, maar Washington ziet er vooral
nog een middel in om de bevoorrading
van de communistische troepen in het
zuiden te vergemakkelijken.
Er verandert toch wel wat in de com
munistische landen. Viel vroeger een van
de leiders in ongenade, dan kon hij ze
ker zijn van zijn plaats in de gevangenis,
van een proces als landverrader en wat
al niet meer. Dat lot is Chroestjov, die
het zijn eigen rivalen, zoals Malenkow,
ook al niet moeilijk had gemaakt, bij zijn
val al niet meer beschoren geweest. Voor
deel van deze nieuwe, mildere opvatt’r-
gen heeft nu ook de Tsjechoslowaakse
leider Novotny, die zelf nog wel verant
woordelijk is geweest voor de ondergang
van secretaris Slansky. Maar dat was
nog in dë stalinistische tijd. Novotny, van
1953 af secretaris, is nu door het cen
trale comité afgezet, al blijft hij dan nog
staatshoofd. Novotny was een oude sta
linist, die tekenen van de tijd meende te
verstaan en zich niet al te zeer heeft
verzet tegen de liberalisatie van de eco
nomie. Hierdoor verloor hij het vertrou
wen van de oude bureaucratie, die haar
positie ondermijnd meende door een toe
nemende centralisatie. En aan de andere
kant verwierf hij toch niet het vertrou
wen van de nieuwe garde van vernieu
wers, die nu in Dubeck een van de ha
ren in het secretariaat heeft verkregen.
Maar het gist in Tsjechoslowakije niet
bijzonder gegriefd te zijn door het af
wijzen van drs. Bogaers als vice-voor-
zitter;
geen vertrouwen te hebben in de
reeks, die door de overige bestuurs
leden is opgesteld;
deze affaire te willen zien als een
proef of men de radicalen binnen of
buiten de KVP wil hebben.
Dit laatste is een onverholen dreigement,
dat het er voor een compromis niet ge
makkelijker op maakt.
Er is nog een moeilijkheid met het offi
ciële KVP-bestuursvoorstel. Als een van
de ondervoorzitters staat op de lijst ir.
J. Wellen uit Wassenaar. Hij heeft een
topfunctie als directeur-generaal op het
ministerie van Landbouw en Visserij. Het
is in Nederland gebruikelijk, dat top
ambtenaren zich onthouden van belang
rijke politieke activiteiten. De (KVP)-
minister van Landbouw, de heer Lardi-
nois, heeft ir. Wellen „ontheffing” ge
geven. Maar vraag is of de andere poli
tieke partijen daarmee zonder meer ak
koord zullen gaan.
De KVP-radicalen hebben inmiddels ver
klaard met hun definitieve stappen te
zullen wachten tot 10 februari, als het
nieuwe KVP-bestuur moet worden ge
kozen.
Dat laat ruimte voor tussentijds over
leg en alsnog een compromis. Dezer da
gen wordt al druk gepraat binnen de bei
de groeperingen van de KVP.
Hwa’t it seii heger lukt as de mêst
kriget fan de wyn tofolle lést
Abonnementsprijs f 3.50 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
IV ymbritseradeel.
Bolswarils Nieu wslilai
alleen op economisch gebied, ook op
geestelijk gebied wil men meer vrijheid.
Vorige zomer ageerden de schrijvers er
voor, dit najaar vooral de studenten, die
ervan uitgingen, dat zij recht hadden op
behoorlijke huisvesting.
Deze acties zijn zeker niet gericht tegen
de communistische partij en het zal voor
de nieuwe machtshebbers ook niet zo
moeilijk moeten zijn de ontevredenen ge
noegdoening te verschaffen. Maar in ie
dere communistische leider steekt ie
mand, die bevreesd is voor ontwikkelin
gen, die hij misschien niet geheel in de
hand heeft. Daardoor verandert er mis
schien toch minder dan men zou hopen.
Chester Bowles, de Amerikaanse ambas
sadeur in India, is in Pnom Penh, de
hoofdstad van Cambodja, aangekomen
voor besprekingen met het staatshoofd,
prins Sihanouk. De vorige maal schre
ven wij over de spanningen, die in Zuid
oost Azië waren ontstaan. Over de moei
lijkheden in Laos horen wij niets meer,
hetgeen nog niet wil zeggen, dat zij op
gelost zijn, maar wel, dat zij iets minder
actueel zijn geworden. In Cambodja heeft
prins Sihanouk, die zich aanvankelijk
sterk teweer stelde tegen de vermeende
Amerikaanse plannen om eenheden van
de Vietcong of van Noord-Vietnam, die
op Cambodjaans gebied een heenkomen
hadden gezocht, tot daar te achtervolgen
weer eens een zwenking gemaakt. Een
bepaalde vorm van achtervolging door
de Amerikanen kon hij zich nog wel
voorstellen, mits het maar niet gebeurde
in bewoonde gebieden en mits zij maar
weer vertrokken. Tevens had hij te ken
nen gegeven een afgezant van president
Johnson te willen ontvangen, zelfs voor
dat Amerika de huidige grenzen van
Cambodja (zowel Siam als Zuid-Viet-
nam laat aanspraken gelden op Cam
bodjaans gebied) had gegarandeerd.
Men vraagt zich af of Bowles met Si
hanouk nu voornamelijk de voorwaarden
voor achtervolging op Cambodjaans ge
bied zal bespreken of dat de algemene
Amsterdam: Het laatste segment voor de IJ-tunnel werd naar de plaats ge
varen, waar het afgezonken kan worden. Op de foto het gevaarte op de
plaats van bestemming
Hoe nuttig deze maatregelen ook zijn
voor de Amerikaanse economie, voor de
Europese landen in het bijzonder zijn zij
een ernstige klap, doordat de nu ver
een
De moeilijkheden binnen de Katholieke Volkspartij, die na de partijraad van decem
ber in de ijskast leken te z-yn opgeslagen, zijn opnieuw losgebarsten. Binnen de KVP-
top bestaat grote onenigheid over de zetelverdeling in het nieuwe KVP-bestuur tus
sen radicalen en aanhangers van de groep Aalberse/Schmelzer. Deze tegenstelling
kwam gedurende het afgelopen weekeinde weer naar voren tydens de besprekingen
over de opvolging van de aftredende partijvoorzitter, mr. Aalberse, en de andere
bestuursleden. Over de persoon van de voorzitter zelf zyn beide groeperingen het
wel eens. Over de mannen echter, die hem bij de dagelijkse leiding van Nederlands
grootste party moeten helpen, is men het niet eens kunnen worden.
Hier heeft Johnson toegeslagen met ac
ties, die ten doel hebben het tekort van
3,5 miljard dollar per jaar op de beta
lingsbalans met 3 miljard te verminderen
De kern van de maatregelen is een al
geheel investeringsverbod voor West-
Europa en Zuid-Afrika. Voor Engeland,
Canada en Australië, in sterker mate dan
genoemde gebieden afhankelijk van de
Amerikaanse investeringen, mag het in-
vesteringspeil 65% van het gemiddelde
van 1965 en 1966 bedragen. Dat moet in
totaal een bezuiniging van een miljard
opleveren. Vermindering van leningen
van Amerikaanse banken aan het bui- boden Amerikaanse investeringen
tenland moet daar een half miljard bij- voortdurende, belangrijke injectie voor
voegen. Overheidsuitgaven in het buiten- hun economische groei betekenden. In
land zullen eveneens met een half mil-1 België b.v. is 90 pct. van de buitenland
se investeringen van Amerikanen af
komstig en ook in Duitsland en in ons
land investeren Amerikaanse maatschap
pijen niet onaanzienlijke bedrttgen. Nieu
we vestigingen, die zo belangrijk zijn
voor de werkgelegenheid, zullen hierdoor
niet worden ondernomen en bestaande
maatschappijen zullen eerder geneigd
zijn hun behoeften aan kapitaal op de
plaatselijke markt te bevredigen, waar
door hier de vraag naar kapitaal zal op
lopen, met als gevolg een stijgende ren
tevoet, die ook zijn economische nadelen
heeft.
Ook in grote delen van Amerika heersen op het ogenblik winterse tempera
turen, getuige deze brandweerwagen, die in korte tijd in een vreemdsoortig
voertuig veranderde
Amerikaanse producenten in eigen land
niet in het gedrang te brengen. Daarmee
is dan tevens de betalingsbalans gediend.
Wat de beperking van het toerisme be
treft, wordt gedacht aan een soort hef
fing op toeristische bestedingen in het
buitenland.
De nieuwe KVP-voorzitter zou mr. A.
van der Stee moeten worden, een 39 ja
rige jurist uit Arnhem. Hij kent de or
ganisatie van de KVP door en door. Hij
is al enige jaren penningmeester en lid
van het dagelijks bestuur. Binnen de
KVP wordt hij beschouwd als een verte
genwoordiger van de groep Aalberse/
Schmelzer. Dat is wel redelijk, menen
ook de radicalen, omdat tijdens de jong
ste partijraad van de KVP zou zijn ge
bleken, dat een meerderheid van in elk
geval de kringbesturen achter deze lijn
staat. Waar het echter om gaat, is, dat
de nog niet eens zo kleine minderheid
niet voldoende aan haar trekken kan ko
men.
De radicalen hebben voorgesteld om dan
een radicaal vlce-voorzitter te maken. Dit
zou drs. Bogaers, oud-minister v. volks
huisvesting en woningbouw, moeten zijn.
De heren Aalberse en Schmelzer hebben
hierover echter hun veto uitgesproken.
De heer Aalberse heeft naar voren ge
bracht, dat in de nieuwe leiding van de
KVP géén mensen zouden mogen komen,
die tijdens de jongste strubbelingen in
het heetst van de frontlinie hebben ge
staan. Een voorwaarde, die hij zelf ge
makkelijk kon inwilligen. Hij was toch
al niet bereid om zijn voorzitterschap te
prolongeren. Voor de radicalen ligt het
echter wat anders. Hun goede krachten
hebben allemaal aan het front gevoch
ten. Een dergelijke voorwaarde zou voor
hen dus hoogst onvoordelig zijn. Zij zijn
er dan ook niet mee akkoord gegaan. Na
afloop van de KVP-bestuursvergadering
(afgelopen zaterdag) was er nog enig
misverstand over het verloop van de be
sprekingen. Bewust of onbewust deed de
afscheid nemende voorzitter het voorko
men alsof de radicalen zéér halsstarrig
hadden vergaderd en geen duimbreed
grond wilden prijsgeven. Zij zouden het,
zo liet mr. Aalberse doorschemeren,
zelfs zo bont hebben gemaakt, dat zij
liefst twee radicale voorzitters wensten:
de heer Van der Gun (vertegenwoordi
ger van het Nederlands Katholiek Vak-
j verbond) én drs. Bogaers. Dat is door de
radicalen ten stelligste ontkend. De heer
Van der Gun was door het zittende be
stuur al voorgedragen als vice-voorzitter.
De radicalen willen echter drs. Bogaers
als hun afgezant. De heer Van der Gun
trok zelfs zijn candidatuur in.
Tijdens de bestuursvergadering is geen
overeenstemming bereikt. Uiteindelijk
kwamen de vertegenwoordigers van de
groep Aalberse/Schmelzer met een reeks
van namen op tafel, die nu in februari
als definitief moet worden gekozen
als het officiële bestuursvoorstel geldt.
De radicalen staan hier echter niet ach
ter. Hetgeen alle mogelijkheden in zich
houdt voor een breuk, die op de afge
lopen partijraad nog net kon worden ver
meden. In een speciale vergadering na
deze bestuursbijeenkomst lieten de radi
calen namelijk weten:
De voortdurende tekorten op de Amerikaanse betalingsbalans hebben president
Johnson aanleiding gegeven tot de afkondiging van ingrijpende maatregelen. Een
tekort op de betalingsbalans betekent, dat er ineer geld (in dit geval dollars) het
land uitvloeien dan er binnenkomen en men kan begrijpen, dat deze tekorten niet
eindeloos mogen oplopen. Zij kunnen worden veroorzaakt door een te grote invoer
van goederen en een te geringe uitvoer ervan. Maar dit is slechts een onderdeel er
van. Dit betreft de handelsbalans, die in het geval van Amerika zelf nog positief is.
Maar daarnaast moet men de kapitaalbewegingen in het oog houden en in het ge
val van Amerika is het, naast de uitgaven voor de oorlog in Vietnam, vooral de
kapltaaluitvoer, of met andere woorden de investering van Amerikaanse bedrijven
In den vreemde, die het tekort veroorzaakt.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
In het kader van de abonnementserie
1967/1968 van de Culturele Raad Hen
naarderadeel zal het Frysk Orkest o.l.v.
Alfred Salten op donderdag 18 januari
a.s. een koncert geven in het Dielshüs
te Wommels
Solistische medewerking zal worden ver
leend door desopraan Diny Schrijer-
Sterk. Hetzelfde programma zal worden
uitgevoerd als op 16 januari te Bolsward.
Voor een beschrijving van het program
ma raadplege men het artikel elders in
dit blad.
Voor niet-abonnementhouders, die
koncert toch graag willen bijwonen, zijn
er nog kaarten verkrijgbaar bij het ge
meentehuis te Wommels.
Minister Beernink (Binnenlandse zaken)
blijft zich er tegen verzetten, dat ter ge
legenheid van de uitbreiding van de ge
meente Groningen ter plaatse nieuwe ge
meenteraadsverkiezingen worden gehou
den. Hij heeft dit geantwoord op vragen
van de socialistische Tweede-Kamerle-
den, de heren J. J. Voogd en Ed. van
Thijn. Met name de Democraten ’66 heb
ben bij herhaling aangedrongen op Gro
ningse verkiezingen. Niet het minst om
dat zy verwachten in dit gebied een
stembusoverwinning te behalen. Maar
zij hebben ook andere dan opportunisti
sche redenen.
Bij de uitbreiding van Helmond en
Zwolle zijn vorig jaar wél verkiezingen
gehouden. Zij vinden het dus wat wille
keurig als dit nu in Groningen niet ge
beurt. Zij hebben onverwacht steun ge
kregen van de eerste Kamer, die op het
ogenblik beraadslaagt over het wets
voorstel tot herziening van de Groningse
grenzen. Een meerderheid van de Senaat
blijkt er ook van overtuigd, dat in Gro
ningen de mensen naar de stembus moe
ten worden geroepen. De senatoren vin
den het geen argument, dat de desbetref
fende gemeenten zelf niet om verkiezin
gen hebben gevraagd en nog minder, dat
de Tweede Kamer destijds bij de behan
deling van de grenswijzigingen ook niet
op verkiezingen heeft aangedrongen. In
de Tweede Kamer hebben de afgevaar
digden van D'66 inmiddels een initiatief
voorstel gedaan om alsnog verkiezingen
uit te schrijven. De Eerste Kamer meent,
dat het mogelijk is hieraan tegemoet te
komen zonder de vorming van Groot-
Groningen te vertragen. Ietwat dreigend
zeggen de vertegenwoordigers in de Se
naat „met belangstelling de reactie van
minister Beernink op dit initiatief af te
wachten.”
In het kader van het BIC-abonnement
geeft het Frysk Orkest o.l.v. Alfred Sal
ten op dinsdag 16 januari a.s. een kon-
sert in „De Doele” te Bolsward, waarin
een aantal opera-melodieën zijn opgeno
men.
Solistische medewerking verleent de
zangeres Diny Schrijer-Sterk, die af
komstig is uit Friesland, maar sinds
haar jeugd elders in het land heeft ver
bleven. Als jong meisje zong zij reeds in
het Toonkunstkoor te Amsterdam. Zij
volgde later haar opleiding tot beroeps-
vokaliste bij Dora Lindeman, Theo Baylé,
Pierre Bernac en Herman Schey. Meer
malen vertolkt zij de sopraanpartij bij
oratorium-uitvoeringen, maar ook opera-
aria's staan op haar repertoire. Zij werk
te o.a. met het Overijsselse Philharmo-
nisch Orkest en gaf recitals in Neder
land en Duitsland voor de radio.
Het orkest opent het programma met de
Suite no. 1 van J. S. Bach. Deze suite,
men noemde ze vroeger ouverture, be
staat behalve uit de eigenlijke ouverture
uit zes stukken in verschillende dans
vormen: Courante, Gavotte, Forlane, Me
nuet, Bourrée en Passepied.
Vervolgens zingt Diny Schrijer-Sterk
tweemaal: eerst de koncertaria „Chi sa,
chi sa, qual sia” van Mozart. In deze
aria vraagt het meisje Lucille zich af
waarom, terwijl zij zelf trouw is, haar
minnaar zoveel onverschilligheid en ach
terdocht toont.
Hierna volgt de aria „Dove Sono” uit
Figaro Hochzeit, eveneens van Mozart.
Gravin Almavia beklaagt zich, dat de
liefde van haar man voor haar bekoeld
is.
Na de .pauze heropent het orkest met de
ouverture van Verdi „I Vespri Siciliani”,
een inleidingsstuk voor de gelijknamige
opera. De opera werd geschreven voor de
Grand Opéra te Parijs en vertoont dan
ook min of meer het karakter van de
Franse Grand Opéra, die de lotgevallen
van hele volksgemeenschappen behan
delt, in tegenstelling tot de meer per
soonlijke en karakterdrama’s, die Verdi’s
overige werken zijn.
De ouverture tot deze opera is een fraai
voorbeeld van zijn kompositie- en instru-
mentatiekunst.
Diny Schrijer-Sterk zingt vervolgens de
aria van Desdemona uit de 4e akte van
de opera „Otello” van Verdl. ’s Avonds
voor het slapen gaan, voorvoelt Desde
mona, dat Otello haar, gedreven door
jaloezie, zal doden. Zij zingt een oud lied
(Wilgenlied), dat zij in haar jeugd vele
malen van een dienstmaagd had gehoord.
Zij neemt afscheid van Emilia en doet
dan haar avondgebed (Ave Maria).
Het orkest besluit het programma met
delen uit de eerste en tweede Arlésienne-
suite van Bizet. De Arlésienne-suites,
werden samengesteld uit de toneelmu
ziek, die Bizet in 1872 schreef voor Dau-
dets gelijknamige drama. Ouverture en
Carillon worden uit de eerste suite, Pas
torale en Farandole uit de tweede suite
gespeeld. Bizets muzikale taal wordt
gekenmerkt door charme, gracieuze me-
lodiek en een pittig ritme.
In de bovenzaal tentoonstelling van
schilderijen van Mevr. S. Rahmann Stei
ger.
y. "7
ir.'-..
