blik
en een
achterom
6ahe Skroar
Een toekomstblik,
Bi
1
Levensmiddelenbedrijf in 7 jaar 2000
i'.
107e JAARGANG
No. 4
DINSDAG 16 JANUARI 1968
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Wymbritseradeel.
llllilliilliiiiiiililliiiiiiiillllllllllllllllilllli
3'0
Fan de Martinytoer
•5
Rechtb. behandelde zaak
botsing bij Kievitshorne
Tjeerd Rinia uit Makkum
won landelijke
handwerkwedstrijd
Europa’s grootste heng-
stenshow in Utrecht
rW -O
<w.W f
-
m..
Ir
11
Bolswards Nieuwsblad
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Hwat haf
It léste skip giet net forlem
yn
ynstansjes pleats hawwe, mar de agen- likernóch trije-fyfte fan it gebiet, sadat ning stelde de minister derby torjocht,
Tj. de J.
Advertentieprijs: 16 cent pet mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
foto wordt een van de vliegtuigen
voor het vertrek vanuit een hefwagen
met alkohol bespoten om het vast
vriezen van de roeren te voorkomen.
Uitgave: A. J. OS1NGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
ven zegels de grote mode.
Een doorslaggevende grensvervaging zal
doorzetten, misschien dat er in het jaar
2000 niet eens meer sprake zal kunnen
zijn van een levensmiddelenbranche in
de huidige zin van het woord. Maar le
vensmiddelen zullen ook dan aan de man
en vooral aan de huisvrouw ge
bracht moeten worden.
Dat zal dan met dezelfde vakbekwaam
heid geschieden als dat nu het geval is.
Niet ondenkbaar is het dat de zgn. .drug
stores’, zoals Amerika die kent, in de
volgende eeuw populair geworden zijn bij
ons. Misschien ook dat nog een heel an
dere vorm gevonden wordt. In ieder ge
val zal de factor gezelligheid een veel
ruimere plaats innemen. Maar die ont
wikkeling is al gestart toen de donkere
kruidenierswinkel van vroeger de plaats
ging ruimen voor de modern verlichte,
overzichtelijke en efficiënte levensmidde
lenwinkel van vandaag. En waar het in
het jaar 2000 zeker op zal aankomen is
de kwaliteit. De consument zal nog meer
kwaliteitsbewust worden. Trouwens deze
toekomst is allang begonnen
Abonnementsprijs f 3.50 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
mi
POLEN. Door de strenge vorst en de ov
Europa begon het voor de vele in het w
lijker te worden om aan voedsel te ko
mens om bij te springen zoals hier in
rijkelijk van eten voorzien worden.
üs hjoed to sizzen
De officier van justitie bij de rechtbank
te Leeuwarden, mr. L. Janssen, eiste een
week hechtenis en een jaar ontzegging
van de rijbevoegdheid tegen de 19-jarige
slagersknecht Tjalling W. uit Makkum
wegens hoogst roekeloos en onvoorzich
tig chaufferen. Op zondagmorgen 11
juni jl. veroorzaakte W te Kievitshorne
tussen Wons en Witmarsum, een bot
sing van zijn Daf met een Opel, die met
voorrang op de rijksweg 43 reed, ko
mend van de Afsluitdijk. De verdachte
stak de snelweg over zonder de andere
wagen te hebben opgemerkt. De be
stuurster van de Opel, de 42-jarige me
vrouw A. Bruinsma-Jansma uit Den
Haag, liep door de klap een schedel-
basisfraktuur op. Ook haar 49-jarige
echtgenoot, de heer O. Bruinsma, werd
ernstig gewond evenals W. en zijn bij
hem inzittende broer Wybren (17). De
rechtbank zal over veertien dagen in
deze zaak uitspraak doen.
gulden per jaar, 40.000 of zelfs 100.000
per jaar gaat verdienen, zal toch niet
meer kunnen verorberen. Hij zal met zijn
gezin luxer gaan eten, meer verfijnde
levensmiddelen en lekkernijen aanschaf
fen, wat meer drankjes wellicht, maar
ote som van zijn inkomen gaat toch
naar beter en luxer wonen, leven, rijden
en vakantiehouden!
Die stijgende inkomens zullen slechts
zeer ten dele aan de branche ten goede
komen en vaak nog in de randgebieden,
meer in de genot- en minder in de le
vensmiddelensector.
Waar het levensmiddelenbedrijf in het
jaar 2000 volledig rekening mee zal heb
ben te houden is met de toenemende op
mars van het non stop shopping. Nog
meer winkelcentra, nog meer winkels
onder één dak, nog meer gestroomlijnd
boodschappen doen, dat zijn de vooruit
zichten. Het assortiment zal nog meer
verbreed moeten zijn.
En de panklare produkten zullen nog
meer in het winkelbeeld overheersen,
want de huisvrouw van het jaar 2000 zal
ondanks korte werkweek en automati
sering haast hebben. Het gemak zal haar
volledig moeten dienen, dat zal ze eisen
en anders elders gaan
Een verhaal apart is de omstreden kwes
tie van de vijfdaagse werkweek voor de
winkelsector. Zouden de winkels werke
lijk algemeen op zaterdag dicht zijn, dan
zal de vrijdagmiddag en -avond hét ge-
zelligheidspunt van de week zijn, waarop
echtparen uitgaan en inkopen doen com
bineren. In de winkelcentra waar dat
zal plaats hebben zal dan ook een restau
rant, een bioscoop een recreatiezaal of
een sociaal trefpunt moeten zijn.
Voor de levensmiddelenbranche zal in de
toekomst diepvries ook belangrijker wor
den, stellig!
Steeds meer huisvrouwen zullen diep
vriezers aanschaffen, de vraag naar ar
tikelen in die sector zal derhalve toe
nemen.
Zullen er nog zegels zijn in het jaar
2000? Het<antwoord kan zonder veel ge
vaar gegeven worden: ze zullen niet ver
dwenen zijn. Misschien dat de systemen
veranderd zijn maar de zegel, hoe ook
van „aard” is zo populair geworden dat
ze niet meer weg te denken is. De situa-
Tjeerd S. Rinia, de winnaar van
Op 2 en 3 februari worden de grote
poorten van de majestueuze Irenehal te
Utrecht met een sierlijke zwaai geopend
om zo’n slordige tweehonderd en vijftig
dekhengsten in ,,het Grand Gala du
Cheval” bijeen te brengen.
Inderdaad is hier sprake van een Grand
Gala, want aan de goedkeuring en pri
mering van dekhengsten worden nu
eenmaal hoge eisen gesteld en de fok
kers doen dan ook hun uiterste best om
de viervoeters in een optima forma
konditie voor de keuringskommissie te
toveren.
In de Utrechtse hengstenshow hebben
zich de laatste jaren grote veranderin
gen voltrokken en naast het keurings-
element is het showelement een steeds
grotere plaats gaan innemen.
In de verwarmde Irenehal komt het
toilet van de paarden en rijpony’s niet
alleen beter tot zijn recht, maar zorgen
elk jaar meer bezoekers voor' een pas
sende entourage rond de ruime en over-
ziehtelijke keuringsbanen.
Aangespannen paarden komen tijdens
de augustusdagen in Utrecht voldoende
aan hun trekken en zo zullen de ver
richtingen op de Utrechtse hengsten
show zich dan Gok beperken tot de za-
delprestaties.
Bestaat er momenteel grote belangstel
ling voor de diverse soorten sportpaar
den, niet minder groot is de interesse
voor de sportpaardjes ofwel de rijpony’s.
De rijpony’s Vormen tegenwoordig het
voorportaal voor de sport met grote
paarden en het aantal kinderen, dat
vreugde aan de ponysport beleeft, is on
noemelijk groot.
De hackneyfokkerij breidt zich meer en
meer uit en de hengsten van dit zgn.
luxe tuigpaard verschijnen ook allemaal
in de Irenehal.
Wie over enkele maanden, nl. van 1-5 april 1968, dwalend over de Roka ’68, ge-
konfronteerd wordt met de grote verscheidenheid van de levensmiddelenbranche
van vandaag zal ongetwijfeld niet aan de behoefte kunnen ontkomen de blik
vooruit en achterom te werpen. Want er is geen branche, die zo dynamisch
is, die zulke ingrijpende wijzigingen te zien geeft als juist die sektor, welke op
de Roka volledig in beeld gebracht wordt
De vraag waar de levensmiddelenbranche vandaag staat wordt nog interessanter
als de lijn naar het verleden getrokken wordt en naar de toekomst.
da fan de steaten wiist dér op, dat al
yn de maertmoanne fan dit jier wichtige
stikken oan de oarder steld wurde en
dan, sa’t men oannimme mei, ta in bi-
slissing komme. Mei it each dêrop is it
needsaeklik, dat de bilanghawwenden by
dizze kwestjes en dat binne net allinnich
lünbisitters en lanbrükers, harren sa
goed mooglik in miening foarmje oer
hwat hjir op priemmen stiet.
It giet dêrby om trije wichtige pun
ten. Alderearst is oan de oarder de fier
dere konsintraesje fan de saneamde boe-
zemwetterskippen. It nije plan fan de
Provinsiale Wettersteat sjocht as de bés
te oplossing de foarming fan 14 greate
wetterskippen, dy’t de hiele provinsje bi-
strike. Sa’n konsintrearre wetterskip
soe trochinoar 20.000 ha great wêze, de
measten jit greater. Dat wol net sizze,
dat yn sa’n wetterskip ien great gemael
komme sil, dy’t alles forsoarget, per-
foarst net. It giet yn earsten om de
foarming fan in adminstrative ienheit om
in topbistjür ek, mar mei bihald fan de
bisteande wetterskippen en har wurken.
Hwat der dan meidertiid yn sa’n wet
terskip barre sil, dêroer bislisse de, troch
de yngelannen keazen, bistjüren. Mar it
is fansels ek wier, dat de selsstannige
wetterskipsbistjüren fordwine en dat de
wurken yn dat greate gehiel bisjoen en
bislist wurde.
It twadde punt is dan fan de séwarren-
de wetterskippen ,dy't ta taek hawwe in
diel fan de sédyk to ünderhalden en to
sil tofoaren jit oerliz mei ünderskate biskermjen. Dizze wetterskippen bislane
in de ZB’s wat ruimer en in de SM’s, op
grote schaal.
Een belangrijke factor bij dit alles was
de Vestigingswet 1937 die onder meer de
branche-afscheiding regelde. De Vesti
gingswet Bedrijven 1954 opende de deur
voor een grotere vrijheid. De perspectie
ven die daarmee in het vizier kwamen
ontvingen van de zijde van de detailhan
del zowel kritiek als instemming. Het
laatste woord is over de brancheverva
ging nog niet gezegd.
Een volgend voornaam aspect: de kosten.
Na de oorlog liep de kostenpost bijzonder
sterk op. De optrekking van de lonen,
de omvangrijke post sociale lasten en
überhaupt de kosten van bedrijfsvoering
maakten een steeds groter omzet om lo
nend te kunnen werken dringende nood
zaak.
Was het een jaar of twintig geleden voor
een levensmiddelenbedrijf nog lonend ’n
jaaromzet van 75.000 tot 100.000 gulden
te noteren, thans zijn bedragen van een
kwart miljoen tot drie ton gebruikelijk.
Geen wonder dat het aantal levensmid-
delenbedrijven moest teruglopen. In 1958
waren er volgens het Centraal Registra
tie Kantoor 102.000 in Nederland, in 1967
nog maar 84.000. Het betreft hier v<
gingsplaatsen inclusief ambachtelijke
vestingen voor de levens- en genotmid
delenbranche. Sterk stijgen de vestin
gen van de grootwinkelbedrijven, achter
blijven de coöperaties, maar dat laatste
wordt met name door concentraties be
ïnvloed.
Wat nu de verwachtingen voor de toe
komst betreft: aangenomen mag worden
dat de terugloop zich zal voortzetten.
Een aantal bedrijven dat aan de rand of
net er boven zweeft zal moeten afvallen.
Op het platteland zal een aantal mini-
winkels blijven bestaan, maar de toene
mende motorisering, de openlegging van
geïsoleerde gebieden en de urbanisatie
bewerkstelligen toch ook een sanering.
En daarmee is de blik op de toekomst
gericht. Kleine winkeltjes zullen over
dertig jaar merendeels afgevallen z(jn,
maar er zullen wel mini-boutiques zijn
b.v. notenbars en andere min of meer
luxe koopgelegenhede.i in de levensmid
delenbranche. Die floreren in een winkel
centrum uitstekend. Zo zijn er nog veel
meer speciaalzaken, voor wie een goede
toekomst is weg gelegd. Waarmee maar
gezegd wil zijn dat het gezicht van de
levensmiddelenbranche ook in haar de
tails zal veranderen. De „nieuwe tijd” en
de zich spreidende welvaart een ver
schijnsel dat voor de komende dertig jaar
óók zal doorzetten zou misschien tot
de veronderstelling kunnen leiden dat er
voor de levensmiddelenbranche als zo
danig ook „gouden bergen” in het ver
schiet zijn. De grotere inkomens die een
zich uitbreidende groep van de bevol
king zullen kunnen opsouperen zouden,
wordt wel eens verondersteld, de levens
middelenbranche een grotere omzet kun
nen garanderen.
Maar een dergel(jke ontwikkeling is in
het geheel niet in de lijn der verwach
ting. Wie zich op het standpunt stelt dat
grotere inkomens meer omzet voor de
levensmiddelensector inhouden maakt ’n
denkfout. Want de man die van 20.000
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Met andere woorden, Iedere Roka-bezoe-
ker zal zich toch, hoe dan ook, de vraag
stellen: hoe zal een Roka anno 2000 er
uit zien.
Nu heeft het turen in het „koffiedik”,
ook voor de levensmiddelenbranche wei
nig zin. Maar een zekere prognose is
wel te geven. En die blijft toch wel het
meest binnen het kader van de realiteit
als die voorafgegaan wordt door een ver
gelijking met de dertiger jaren. De le
vensmiddelenbranche over dertig jaar is
stellig even veelzeggend als die van der
tig jaar terug.
In 1937, vlak voor het uitbreken van
Wereldoorlog II, treden kenmerkende
verschillen aan de dag. De levensmidde
lenwinkel van toen had een heel ander
gezicht dan die van vandaag. Alleen al
het uiterlijk, veelal waren levensmidde
lenzaken toen kleine, wat sombere be
drijfjes, weinig efficient, moeilijk te
„behalen”, in de tijd na de crisis vech
tend voor het bestaan. Die strijdlust die
bleef behouden.
Maar veel veranderde. Goed, er waren
toen ook al „moderne” zaken, maar de
strakke efficiency van ’67 misten ze wel.
Krullen en bladgoud domineerden bij
betere zaken. Het aantal vestingen was
ook veel groter.
DROKKE DISKUSSY OER
WETTERSKIPPEN
Kin men yn it algemien sizze, dat
Fryslan de kwestje fan de ruilforkave-
lingen yn in hwat rêstich farwetter
komd is, trochdat de eigners en hier-
ders fan buorkerijen en l&n hoe langer
hoe mear oertsjüge reitsje fan it bilang
dêrfan, de opiny oer de foroardingen yn
en mei de wetterskippen leit jit lang
net sljucht. En dochs hat it alle skyn,
dat yn de neiste ta komst de striid hjir-
oer ütfochten wurde sil. It is wier, der
De bezetting, de voedselschaarste en,
voor het westen, de barre laatste winter
betekende een „point of no return” voor
de branche. Na de oorlog zetten de gro
te veranderingen in. In de loop der ja
ren verdween een belangrijk aantal der
kleine bedrijven, dat niet levensvatbaar
bleek. Het grootbedrijf kwam sterk op
zetten, met name het grootwinkelbedrijf
en de filiaalbedrijven. Albert Heijn, De
Gruyter en Simon de Wit, de waren
huizen met hun kapitale panden gingen
een dominerende rol spelen. In de vijfti
ger jaren kwamen naar buitenlands voor
beeld Zelfbedieningsbedrijven en Super
markten. Het midden- en kleinbedrijf
bleef teruglopen, thans is het percen
tage belangrijk geringer t.o.v. ’t markt
aandeel van nog maar enkele jaren te
rug.
Een belangrijk facet: het ontstaan van
„shopping centers”. Natuurlijk waren er
voor de oorlog ook stadskernen met
winkelstraten. In de centra van de ste
den en belangrijke dorpen kwamen die
„shopping centers”.
En de levensmiddelenbranche moest aan
die uitdaging gehoor geven.
Het assortiment moest verbreed en ver
diept. De „non-foods” deden hun intrede;
in de bedieningszaken, heel voorzichtig,
ervloedige sneeuwval in grote delen van
ild levende dieren hoe langer hoe moei-
men. Gelukkig is er dan nog altijd de
de bossen van Polen, waar de herten
Beste werk uit 1111 inzendingen
De 26-jarige Rinia is plateelschilder op
Tichelaar’s aardewerkfabriek in Mak
kum. In zijp werk kan hij dus al een
heel stuk kreativiteit leggen. Maar dat
is hem niet genoeg. Daarom is hij ook in
zijn woning aan de Pruikmakershoek
voortdurend kreatief bezig. Hij maakt
fraai uitgedoste poppen en bizarre, en
toch ook heel liefelijke voorstellingen
op een wandkleed.
In de hal van het huis hangen twee
kleden en wanneer men de woonkamer
binnenstapt, valt meteen een manshoog
wandkleed op, dat een moederfiguur en
een kind voorstelt. Het is niet het be
kroonde beeld, dat is niet in Makkum.
Het kleed maakt deel uit van een ten
toonstelling, waarmee een toernee door
het land wordt gemaakt. Op 26 februari
is de tentoonstelling, die bestaat uit de
door de Margrietjury bekroonde wand
kleden, te zien in de Harmonie in Leeu
warden.
De vraag of hij godsdienstig is geïnspi
reerd bij het maken van het bekroonde
wandkleed, beantwoordt Rinia met een
lachje. Hij zegt, dat hij gelooft, maar
deelt daarover verder niets mee. Hij
zegt wel: „Daar heb ik niet zo diep
over nagedacht, het werk moest een
naam hebben. Toen vond ik „Madonna
en kind” de meest toepasselijke”.
Behalve wandkleden maakt Rinia ook
poppen. Een pop met een boosaardig ge
zicht, een bosgeest, staart de bezoeker
aan vanaf het dressoir. De pop is heel
bizar gekleed. Rinia probeert elke kunst
vorm, waarmee hij door zijn werk te
maken krijgt. Ook heeft hij geschilderd
gebeeldhouwd. Maar dat duurde
twa-fyfte der büten fait en der dus ek c’a*- de begere kosten net foun wurde
net foar bitellet. Party minsken miene,
dat it net billik is de lésten to lizzen
op in diel fan de provinsje, mar op it
gehiel, om’t in trochbraek fan de sé-
diken likegoed de iene as de oare treffe
sil. Wer oaren, en dat is ek myn mie
ning ,wolle neat wite fan séwarrende
wetterskippen. Hja stelle, dat de biskut-
ting tsjin de sé in taek is foar it Ryk,
omt it in nasjonale kwestje is, üs lan
tsjin de sé to fordigenjen. Hja kinne net
ynsjen, dat de militaire fordigening, de
douane, de grinsbiskerming wol Ryks-
saek binne en de striid tsjin de altyd
gefaerlike sé net. Hja fine it aldwraldsk
en antyk om nou noch yn bigjinsel de
soarch foar de sédiken op de skouders
to lizzen fan de minsken, dy’t ticht oan
de sé wen je. Dat is in taei en ünoan-
feardber oerbliuwsel üt de iere mids-
ieuwen.
It trêdde punt is, dat de wize hwerop de
lésten fan de séwarrende wetterskippen
bipaeld wurde, lang net billik is yn dizze.
tiid. De basis leit net goed, de forhal-
ding tusken „bibouwd” en „ünbibouwd”
doocht net en der binne ek to folie üt-
sünderingen makke. De provinsje hat
okkerwyks de hichte fan syn subsydzje
oan dizze wetterskippen forlege, omt hja
mienden, dat de wetterskippen nei rato
mear bitelje moasten.
Mar de minister hat dit bislüt, dêr’t ek
yn de steaten in bilangrike minderheit
tsjin stimde, net goedkard. Nei myn mie-
en
maar kort.
Hij heeft nog geen werk verkocht. Hij
zou het wel willen: „Als er iemand is,
die er voldoende voor wil geven
Maar dat komt misschien nog wel.
de
eerste prijs in de handwerkwedstrijd van
het weekblad Margriet, houdt niet zo
erg veel van publiciteit, aldus vertelt de
Friese Koerier. Hij vindt het heel aardig
dat zijn werkstuk, het wandkleed met
de naam.- „Madonna en kind” het beste
was van 1111 inzendingen uit binnen-
en buitenland. De eerste prijs bestaat
uit een werk van de Noord-Branbantse
kunstenaar Willy Martinali uit Deume.
Rinia mag binnenkort een van de wer
ken van Martinali uitzoeken en mee
nemen naar huis.
moasten troch forheging fan de bistean
de lésten, mar troch de gebleten, dy’t
der op it heden büten falie, dêrby to lü-
ken. Dit mieningsforskil is jit net ütiten
tusken minister Bakker en Deputearre
Steaten, mar it spilet hjir ek yn mei.
Ut de reaksjes, dy’t men skriftlik en
mounling biharkje kin, docht bliken, dat
men oer de bilangrykste kwestje fan de
greate wetterskippen yn de Walden en
Südwesthoeke, hiel oars tinkt as op de
klaei. Yn de Walden leit it net sa swier,
der binne de measten der wol foar, der
hoecht ek lang net safolle oan ’e kant
set wurde as op de klaei, hwer’t de wet
terskippen sünt lange jierren tige bi-
langryk wiene. Sjocht men nei de situ-
aesje yn Noardlik Westergoa, dan lok-
ket de saek net üt, .it is der allegearre
rüzje en protest, hwat de klok slacht.
Sa moat it net, tinkt üs. Tomear nou’t
it plan bistiet in greate ruilforkaveling
foar de greidhoeke tusken Makkum-
Boalsert-Easterlittens-Frentsjer en
Harns klear to krijen. En tusken ruil
forkaveling en wetterskipskonsintraesje
is trochgeans in sterk forban. Oan de
oare kant moatte dizze wichtige saken
net tofolle fan boppenóf oplein en troch-
dreaun wurde.
Binne se reedlik, dan moat it ek bisjen
lije kinne en is de tiid, dy’t men oan
foarljochting en bisprek bisteget, goed
bistege. Ek it Prövihsiael gesacht móat
him by de minsken wier meitsje en gjin
diktator spylje.
hT turTHAHSA
SCHIPHOL. Ook op de Amsterdamse
luchthaven Schiphol begon men last te
X
3*^
