Regeringsnota
het noorden
over
Gabe Shroar
des lands stelde teleur
en voor
Zullen de Friese Staten alles
voor
zoete koek gaan slikken?
Het vlees voor Groningen,
Friesland het been
te
Fan de Martinytoer
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Zilveren filmpjes
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
.5
107e JAARGANG
DINSDAG 23 JANUARI 1968
No. 6
Bolswards Nieuwsblad
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Wymbritseradeel.
Hwat haf
van
Nei
Tj. de J.
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Op Aruba wordt een aktie gevoerd, opdat het eiland meer autonomie zal
verkrijgen. Er worden auto-tickers verkocht, waarop staat „Aruba te exioi
mas autonomia” (Aruba eist meer autonomie). De opbrengst zal worden
besteed om de verschillende akties te kunnen voeren. De gedeputeerde Betico
Croes voorziet zijn privé-auto van een dergelijke plakplaat.
Wils is, til net al to swier
’t Forstan der by, dan bringt men ’t fier
IT GEFAER KOMT FOLLE
TICHTERBY!
lang wachtsjen is nou einlings
Nederlandse jonge mannen en vrouwen,
die begrip tonen voor de nieuwe orde,
kunnen na een opleiding van 5 maanden
in Duitsland worden geplaatst bij de
Germaanse landdienst in het oosten. Het
salaris bedraagt f 45 f 60 per maand.
Ondergetekende beveelt zich aan voor 't
zetten van hakken en zolen onder klom
pen. E. Postma, Gr. Dijlakker 32.
Staat ter dekking mooie Lotharinger
ram. Dekgeld 35 ct. Ook een roeibootje
te koop. H. G. Haarsma, kerkeburen te
Makkum.
Het aantal uitgeleende boeken uit de
openbare leeszaal en bibliotheek bedroeg
in december 1872. Het aantal bezoekers
bedroeg in deze maand 15 dames en 143
heren.
Ter overname gevraagd een beste melk-
vaart.
Uw gift aan Winterhulp moet een offer
zijn. Giro 5553.
Het inwoneraantal van Bolsward steeg
in 1942 van 6914 tot 6988.
Het aantal sollicitanten voor gemeente-
bode te Bolsward bedraagt 300.
Te koop: 1 turf kachel en 3 zwaarden.
K. H. Feenstra, Parrega.
Abonnementsprijs f 3.50 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Uitgave: A. J. OSINGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
ATLANTISCHE OCEAAN. Het in
nood verkerende Nederlandse koel-
schip „Ocean Sprinter” te midden
van de onstuimige golven. Aan (bak
boordzijde ligt de boot bijna gelijk
met het water .Ter hoogte van de
eerste grote mast (links) is nog
juist een gedeelte van het gat in de
scheepshuid te zien.
4e week januari 1943
Tienjarig bestaan W.A. Uit de herden
kingsrede van Mussert: Zoals Adolf Hit
ler en Benito Mussolini door God ge
zonden zijn, zo willen ook wij dienaren
zijn in Gods hand om ons volk te helpen
in grote nood.
parteminten net botte wolkom is. Hja
sitte dêrmei en wolle der graech sa goed-
keap mooglik óf sjen to kommen. Hwat
is foar harren nou makliker dan dy trije,
ekonomysk efteroankommende, provins-
jes under ien nümer to bringen. Dan 11-
ket it tominsten hwat as de help oan trije
provinsjes bymekoar swile wurdt. Mar
stelt men de fraech: Hwat tinkt De
Haech oer Fryslan en hwat is hja fan
doel dér to dwaen, dan wie de rispinge
hwat al to meager. Sjoch dêrom is De
Haech sa foar „Het Noorden”.
Yn de Haechske eagen sjocht men al-
linnich Ijocht yn Grins en as wy nou mar
leauwe, dat dit ek oan Fryslan to’n goe
de komt en oan Drinte, dan wiene hja
der tige wiis mei. Mar dat is nou krekt
net it gefal. Likemin as Süd-Limburch
holpen is mei help oan de Bosch of Hel
mond, mar allinnich troch help oan
Süd-Limburch seis, sa is de help oan
Grins foar Fryslan fan gjin bitsjutting.
En dêrom is it bitter yn dizze nota léze
to moatten:
„Waar het in het Noorden in vergelij
king met andere landsdelen echter nog
aan schort, is de aanwezigheid van een
enkele, veelzijdige, grote stedelijke ag
glomeratie, die als de economische mo
tor voor een uitgestrekt gebied kan fun
geren en o.a. door haar gevarieerde ar
beidsmarkt een sterke aantrekkings
kracht kan uitoefenen op nieuwe, stu
wende bedrijvigheid van modern karak
ter. Nu de regering èn op grond van
economische overwegingen èn op grond
van ruimtelijke planning besloten heeft
tot extra stimulerende maatregelen voor
Geen benzine? Toch autorijden met onze
auto met generator. De gastaxi Wor-
kum: J. Reinstra, Markt D 28.
wordt ingegaan op hetgeen in de noor
delijke nota wordt gesteld over het be
schikbaar stellen van extra financiële
middelen aan die gemeenten in het noor
den. Ook deze zullen immers in de ko
mende decennia voor de grote taak
staan.
Volledigheidshalve voegen ged. staten in
een brief aan de leden van de prov.
staten, die we hier citeren, hieraan toe,
dat de Bestuurskommissie Noorden des
lands in een op 16 jan. jl. in Groningen
gehouden persconferentie tegenover ver
tegenwoordigers van de onderscheidene
publiciteitsorganen reeds van haar
zienswijze heeft blijk gegeven; tijdens
deze persconferentie zijn algehele „aan
tekeningen” uitgereikt.
Hierin wordt o.a. gekonstateerd, dat de
nota in velerlei opzichten niet ingaat op
de desideratie, welke zijn gesteld in het
rapport „Het noorden op weg naar het
jaar 2000”, dat zich uitdrukkelijk ba
seert op de eerder vermelde doelstellin
gen van de tweede nota over de ruimte
lijke ordening.
De bestuurskommissie acht het teleur
stellend, dat de nota weinig konkrete
aanknopingspunten biedt voor de be
strijding op korte termijn van de huidige
excessieve werkloosheid. Zij merkt hier
bij op, dat de invloed van de in 1967
toegediende injekties slechts van tijde
lijke aard is.
De regering heeft zich in deze nota,
zoals reeds is opgemerkt, niet uitgespro
ken over het komplex van nodig geachte
voorzieningen, dat in het rapport „Het
noorden op weg naar het jaar 2000” is
vermeld. Hierdoor ontbreekt ’n duidelijk
beeld van de opvattingen van de rege
ring hierover.
Zo ontbreekt in het overzicht, dat de
nota geeft over de onderwijsmogelijk
heden in het noorden bijvoorbeeld enig
uitzicht op verdere uitbouw van die
onderwijsvoorzieningen, die voor de ver
snelde ontwikkeling van het gebied on
misbaar zijn.
De nota noemt voorts wel het havenplan
voor Harlingen, maar onthoudt zich van
een positieve uitspraak dienaangaande.
Het noorden, met name Friesland, is
over de nota nogal somber gestemd. Het
ligt voor de hand, dat de statenleden
hun mening wel niet onder stoelen of
banken zullen schuiven. Er zouden op
6 febr. a.s. wel eens harde woorden kun
nen worden gekraakt.
De in 1967 verschenen publikatie „Het
Noorden op weg naar het jaar 2000”, in
opdracht van de provinciale besturen
van Groningen, Friesland en Drenthe
samengesteld door de Besturenkommis-
sie Noorden xdes Lands heeft bovenbe
doelde taakstelling als uitgangspunt.
In deze publikatie werd onder meer ge
steld, dat bovengeschetste taakstelling
slechts moge lijk zal zijn, indien een
daarop afgestemd overheidsbeleid wordt
gevoerd, hetgeen op dat ogenblik nog
geenszins het geval was, wat door de
regering blijkens haar nota ook werd
erkend. Zij stelde immers onder meer,
dat de industrialisatie in het noorden
nog niet geslaagd is ,dat daarom de
maatregelen, waarmede thans de in
dustrialisatie worden bevorderd, zullen
moeten worden verzwaard en uitgebreid.
In de nota R.O. zelf werd hierop even
wel nog niet ingegaan, maar er werd
verwezen naar een afzonderlijke nota
over de regionale industriële ontwikke
ling van het noorden welke op korte
termijn zou verschijnen.
Juist met de bedoeling de regering hier
voor materiaal te verschaffen werd door
de drie noordelijke provinciale besturen
de publikatie „Het Noorden op weg naar
het jaar 2000” geschreven, waarin een
pakket van maatregelen werd bepleit,
welke in onderlinge samenhang zouden
kunnen bijdragen tot een harmonische
ontwikkeling van het noorden als geheel.
Nu de lang verbeide regeringsnota is
verschenen heeft men echter moeten
konstateren, dat op de essentie van de
noordelijke verlangens nauwelijks wordt
ingegaan.
Het valt in de eerste plaats op, dat in
de thans verschenen regeringsnota over
de ontwikkeling van het noorden - die
zich voornamelijk richt op de ontwikke
ling in de komende 5 jaren en in zoverre
een beperkte betekenis heeft - boven
bedoelde taakstelling in feite wordt los
gelaten.
De versnelde ontwikkeling van het noor
den blijft echter onverkort noodzakelijk.
Er rijst nu twijfel of de regering deze
noodzaak wel in voldoende mate blijft
erkennen. Enkele verlangens krijgen een
onevenredig groot aksent, hetwelk ertoe
kan leiden, dat de samenhang, welke de
Besturenkommissie Noorden des Lands
in haar publikatie op het oog had, dreigt
te worden verbroken. Bepaalde objekten
nl., zoals het Eemshavenprojekt en de
stedelijke agglomeratie Groningen, -
waarop in de regeringsnota bepaald een
zijdig het aksent wordt gelegd - dreigen
de noodzakelijke vervulling van andere
in de noordelijke publikatie gezamenlij
ke geuite wensen te verdringen.
Gedeputeerde staten van Friesland noe
men het in dit verband teleurstellend
dat nauwelijks of niet wordt ingegaan
op enkele door het noorden gezamenlijk
gestelde punten, welke op onze provincie
betrekking hebben.
Over de havenontwikkeling ran Harlin
gen wordt slechts in ontwijkende termen
gesproken, hoewel in de noordelijke nota
duidelijk is gesteld, dat ter stimulering
van de ekonomische ontwikkeling van
het noorden de aanleg van een industrie-
haven voor zeeschepen met een diepgang
van 17 voet (overeenkomend met een
laadvermogen van plm. 5000 ton dwt.
in Harlingen spoedig ter hand dient te
worden genomen.
Hoewel volgens de regeringsnota voor
namelijk het accent dient te worden ge
legd op de industrie, om zodoende te ko
men tot een expansie van de noordelijke
ekonomie, geeft de regering weinig hou
vast op dit punt. De mogelijkheden voor
het Noorden, heeft zij aan dit aspect van
agglomeratievorming een hoge waarde
toegekend.
Vooral tegen de achtergrond daarvan
heeft zij de hierna te behandelen beleids
maatregelen getroffen.
Het accent ligt hierbij op de versterking
van het complex: Groningen-Delfzijl-
betering der wegverbindingen van het
Eemshaven en verbetering der wegver-
noorden naar de andere landsdelen.”
Sa stiet it der swart op wyt. Mar it is
net wier, hwant de stêd Grins is nou al
buten de Hollannen de greatste stêd.
Net ien stêd buten de ranstêd komt oan
har ta. Gjin Arnhim, N’megen, De Bosch,
Swol, Breda of hokfoar plak ek, kin diz
ze stelling wier meitsje. En dy agglome-
rearende wurking fan sa’n greate stêd,
hoe is dat yn it gebiet om Grins hinne.
Hokfoar bloeijende streek is it Noarden
fan Grinslan wurden troch de stêd, hiel
boppe-Grinslan, is ekonomysk dea as in
pier. En wol men üs nou wiis meitsje,
dat in noch greater Grins wol Fryslah
üt de lytse loege lüke soe? Oarsom is
grif sa reëel. As men de stêd Grins mei
aparte middels opjaget, sille Drachten
en Ljouwert it hoe langer hoe swierder
krije. Wy hawwe der al in düdlik foar-
byld fan yn de sprieding fan de Ryks-
tsjinsten. Foar Ljouwert is der allinnich
in pro-memorypost ütlutsen foar ien of
mear wurkpleatsen fan Defensy, mar
foar Grins stiet der: Dienst ziektekos
tenvoorziening ambtenaren, Centrale
Dienst voor In- en Uitvoer, Afdeling:
rijksstudietoelagen van O.K.W. en een of
meer werkplaatsen voor Defensie. Bop-
een industriële ontplooiing worden ken
nelijk ook niet al te hoog aangeslagen.
De toon, waarin over de perspektieven
hiervan wordt gesproken - deze ziet de
regering dan ook primair in Groningen -
zou de verwachting kunnen wekken, dat
de stimuleringsmaatregelen dan wel
ekstra krachtig zouden zijn. In de nota
geeft zij echter slechts een opsomming
van de reeds bestaande faciliteiten voor
industrievestiging en deelt zij voorts
genomen besluit om het afzonderlijke
rijkstuinbouwconsulentschap voor Fries
land op te heffen betekent echter een
stap terug en is in verband met het
voorgaande des te meer teleurstellend.
Zoals bekend heeft de regering onlangs
besloten een aantal rijksdiensten te
verplaatsen naar gemeenten buiten de
randstad. Hiervan zullen volgens de nota
slechts één of meer werkplaatsen van
het departement van defensie naar
Friesland gaan en wel naar Leeuwarden.
Welke reële betekenis dit voor Leeuwar
den heeft, is vooralsnog niet te zeggen,
daar ook de nota op dit punt in alle
talen zwijgt. Friesland is in dit opzicht
met een „p.m.-kluitje” in het riet ge
stuurd!
Het meest positieve gedeelte van de re
geringsnota heeft betrekking op de
verkeersverbindingen met de andere-
landsdelen, waar over het algemeen met
waardering kennis kan worden genomen.
In de regeringsnota wordt vooropgesteld
dat het voor de verbetering van de ont
wikkelingsmogelijkheden in de noorde
lijke provincies noodzakelijk is dat auto-
snelwegverbindingen tot standkomen. In
dit kader wordt dan aandacht gewijd aan
de wegverbindingen Groningen-Assen-
Zwolle-Amersfoort, Groningen/Leeuwar-
den-Joure-Emmeloord-Lelystad-Muider-
berg ,de Afsluitdijk en de in hoofdzaak
noord-zuid lopende wegverbindingen
Delfzijl/Groningen-Emmen-Twente. Geen
aanknopingspunten biedt zij evenwel in
zake de door het noorden noodzakelijk
geachte spoorweg- en waterverbindingen
Verder dienen volgens ged. staten de
externe verbindingen met Leeuwarden
hetzelfde aksent te krijgen als die met
Groningen. Ook zijn zij van oordeel dat
de rijksweg E 10 van Nieuweschans-
Afsluitdijk in zijn geheel een dubbel-
baans autoweg dient te worden, wat ook
geldt voor de weg Leeuwarden-Akkrum
-Joure. Overigens zijn zij van mening,
dat rijksweg 43 niet alleen van belang
is voor Groningen - deze indruk wekt
de regeringsnota namelijk - maar ook
voor de Friese regionale en plaatselijke
belangen (Bolsward, Sneek, Joure, Hee-
renveen en Drachten).
In het kader van de voorzieningen ter
verbetering van het leefmilieu wordt in
de nota niet gereageerd op de wens van
het noorden inzake de vestiging van een
instelling voor wetenschappelijk onder
wijs in Friesland, waarbij bijvoorbeeld
kan worden gedacht aan een vierde
technische hogeschool.
Met de ombuiging van het beleid ten
opzichte van de sociaal-kulturele infra-
struktuur (afronding in de plattelands-
streken en het aksent op de kulturele
centra) gaan zij akkoord.
Zij kunnen zich echter niet verenigen
met de gedachte van de regering, dat de
„subsidiebedragen, die in het kader van
het toekomstig welzijnsbeleid voor het
noorden nodig zullen zijn, over een reeks
van jaren kunnen worden gespreid”. Zij
betreuren het, dat niet uitdrukkelijk is
gesteld, dat onder de verbetering van de
sociaal-kulturele infrastruktuur ook valt
de stimulering van de regionale kuituur.
Zij nemen echter aan, dat dit wel de
bedoeling is.
Verder merken ged. staten in dit kader
nog op, dat in de nota over geen van de
dammenplannen Ameland ook maar iets
wordt gezegd. Gezien de bovenvermelde
taakstelling moet een rechtstreekse ver
binding met het noordzeestrand huns
inziens van het grootste belang worden
geacht.
Tenslotte zij nog vermeld, dat de rege
ring - evenals bij het verschijnen van
de tweede nota voor de ruimtelijke orde
ning in Nederland - wederom niet heeft
vermeld, welke bedragen zij zich voor
stelt voor het noorden beschikbaar te
stellen. Tekenend is in dit verband, dat
zelfs voor het Eemshavenprojekt dit niet
in konkreto is aangegeven. Evenmin
„...Ja
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
pedat: Commissie voor proefneming van
het departement van Defensie en in de
pót voor technische specialisten. Fan de
461 yn dit stik neamde ambtners kom-
me 461 yn Grins en net ien yn Fryslan.
Mar hja komme allegearre yn „Het
Noorden”.
As men bitinkt, dat üs lan yn in situ-
aesje sit fan fin. soarch, dan is It ek
düdlik, dat de kar fan de regearing foar
it meitsjen fan in tige djür Eemshaven-
kompleks oan de Noardeastpunt fan
Grins en it net yngean wollen op de plan
nen foar de yndustry-haven fan Harns
forban meimekoar halde. Men kin it
jild nou ienkear gjin twaris brüke.
Der is gjin twivel mooglik, dat Fryslan
troch dizze nota echt foar „Schut" set
is. De lofsangen op de Grinzer universi-
teit binne dependant fan it swijen oer
Ljouwert syn heger-ünderwiisaspiraes-
jes.
Wy binne bliid sizze to kinnen, dat de
plannen fan Minister Bakker folie min
der iensldich binne. As hja yn tempo
ta ütfiering komme, tagelyk mei it pro-
vinsiael wegenplan, dan wurdt op dit
terrein better wurk levere. En sjende,
hwat oan diz tiid ta de „Noordelijke”
gearwurking brocht hat en ünthjit, soe
it wol ris better wêze kinne en sykje
oanhald mei it gebiet oan de oare kant
fan de straks fjouwerbaens wurdende
ófslütdyk. Dat leit geografysk en men-
tael folie tichterby. Mel it „Noorden”
binne wy takocht!
Bolsward aangewezen als gemeente,
waar voortaan de politiediensten moeten
worden waargenomen door eigen ambte
naren.
en
to’n lésten de nota oer „Het Noorden des
Lands” ütkomd en de kranten hawwe al
hearre litten, dat de toloarstelling oer de
ynhald great is, binammen yn Fryslan.
It docht bliken, dat de saek fan „Het
Noorden” yn De Haech jit folie nuodli-
ker leit, as by de trije provinsjes seis.
Yn de bistjürskommisje sit men as lyk-
weardige partners om ’e tafel, mar yn
De Haech is „Het Noorden” de greate,
ünbikende bidler wurden, dy’t op alle ge
biet efteroan komt en dêrcm op alle de-
mede, dat het geldende beleid in de loop
van 1968 opnieuw zal worden bekeken!
Een noodzakelijke, verdere uitbreiding
van de faciliteiten zoals aangegeven in
de r. "delijke nota wordt niet geintro-
duceciü. Met name wordt bijvoorbeeld
niet gesproken over de instelling van een
ontwikkelingsfonds voor het noorden.
Slechts ten behoeve van ondernemingen,
die als regel beneden de minimum-in-
vesteringsgrens blijven om gebruik te
kunnen maken van de bestaande inves-
teringspremie of de SIO-regeling, met
name het midden- en kleinbedrijf .zul
len bijzondere kredietfaciliteiten worden
geopend, het zg. bedrijfsontwikkelings-
krediet.
Al met al ontbreekt een duidelijk beeld
van de opvattingen van de regering ten
aanzien van het industrialisatiebeleid
voor het noorden. Dit is des te klem
mender, nu de ongunstige werkgelegen
heidssituatie in het noorden opnieuw in
het volle daglicht is gekomen. Zoals be
kend, is in de nota van de bestuurskom
missie dit probleem centraal gesteld.
Ged. staten achten het daarom ook be
paald teleurstellend dat geen nieuwe
maatregelen zijn aangekondigd voor de
bestrijding op korte termijn van de hui
dige excessieve werkloosheid in het
noorden; de tot nu toe van regerings
wege getroffen maatregelen hebben er
slechts voor gezorgd, dat de huidige
werkloosheid nog niet groter is dan an
ders het geval geweest zou zijn.
Ged. staten geven toe, dat zoals in de
regeringsnota wordt gezegd, in de af
gelopen jaren de relatieve kwetsbaar
heid van het noorden is verminderd.
Met het oog op de ontwikkelingen in
de EEG, de concentratie-tendenzen en
een voortgaande automatisering is vol
gens hen extra-waakzaamheid voor de
gevolgen daarvan juist geboden. Voorts
vestigt de regeringsnota de indruk, dat
praktisch alleen gedacht wordt aan de
agglomeratie Groningen.
Natuurlijk zijn er wel lichtpuntjes.
Met voldoening hebben ged. staten ken
nis genomen van de aangekondigde ver
snelling van de voorbereiding van de
ruilverkaveling Berlikum, waardoor -
naar zij hopen - in belangrijke mate kan
worden bijgedragen in de ontwikkeling
van de tuinbouw aldaar. Het onlangs
De komende statenvergadering (van 6 febr. a.s.) zal zeer vermoedelijk voor een
groot gedeelte in het teken staan van de regeringsnota „Noorden des lands”.
Reeds lang is er in ons land duidelijk sprake van een ongelijkmatige bevolkings-
verdeling, welke enerzijds in de concentratiegebieden steeds meer problemen
oproept en anderzijds tot gevolg heeft, dat bepaalde landsdelen in ontwikkeling
achter bljjven en in onvoldoende mate deel hebben aan de welvaart. In de
zg. 2e nota Ruimtelijke Ordening van 1966 („nota R.O.”) werd dan ook centraal
gesteld een betere spreiding van de bevolking en de werkgelegenheid. De in dit
kader aan het noorden toegewezen taak - met als belangrijkste motief een
l»etere ontwikkeling van dit gebied - hield in een versterkte bevolkingsgroei van
thans 1.3 mln. inwoners naar circa 3 mln. inwoners in het jaar 2000. Deze
taakstelling kwam neer op een groeisnelheid van ruim twee maal die van de
rest van Nederland. Bovendien was - bij handhaving van het huidige niveau van
de natuurlijke aanwas - daarvoor dan een jaarlijks vestigingssaldo vereist
globaal 20.000 personen.
«OW-
‘jL*
