Moderne techniek komt de
Olympische Spelen
te hulp
6abe Skroar
Oranje hield geslaagde
uitvoering
n
Snelle verslaggeving zonder automa
tisering ondenkbaar
3
Fan de Martinvtoer
Zilveren filmpjes
■1
107e JAARGANG
DINSDAG 13 FEBRUARI 1968
-
i
'W
Km
Hwat hat
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
I
0
o
II
l
III
r!
1
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
L
tw
JW
01
JW 1
mm
Ri an
f!IB
WW W
Wl
No. 12
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum
’Si
Verzamelen van informatie
üs hjoed to sizzen
r
L
hja
Informatieverwerking
Fryske kofjejoun
De vierde dimensietijd
ct
j
I’
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Het IBM rekencentrum te Grenoble
waar tijdens de tiende Olympische
Winterspelen alle wedstrijdresulta
ten berekend worden.
Der binne. in hielbulte minsken
dy’t noait in wize set dogge of
bidjerre it wer troch har domheit
4e week januari 1943
Uitgave: A. J. OS1NGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
nieuwe prachtige stadion waar hockey,
hardrijwedstrijden en het kunstrijden
plaats vinden. De uitslagen moeten van
de verst gelegen wedstrijdplaatsen naar
het perscentrum te Grenoble over een
afstand van ruim 61 km worden over
gebracht.
pure muziek, welke bewering niets wil
af doen aan de (ons inziens wel geluk
kige) keuze van het programma na de
pauze. Dat de enigen die kennelijk ver
tikten te luisteren naar de muziek nu
juist de eigen oranjeklanten waren, is
alleen maar triest. Het geeft toch wel te
denken dat zelfs de dirigent zich op een
gegeven moment moest omwenden naar
de zaal om deze tot stilte te manen, nl.
bij een der hoogtepunten, de solo van de
sopraan-saxofoon. Afgezien van dit in-
Dat hiene de Steaten sizze moatten tsjin
de Minister, dy’t sünder reserve de bloei
fan it „Noorden” ophingje wol oan de
bloei fan Grins. Dat hiene ek alle Fryske
partijen yn Ljouwert sizze moatten, mar
in bilangryk diel hat it net dien.
Grif, hja hiene ek har biswieren mar yn
de haedsaek lieten hja it sitte.
Dêrom wie it in misse dei yn de Steaten.
It sil wol efkes duorje foar’t de minsken
yn de provinsje goed foar it forstan krije
hwat hjir op it spul stiet, mar dat is net
sa’n bytsje. Yn wezen giet it net mear
of minder dan om it bistean fan Frys-
lan seis as selsstannich en eigen aerd
hawwend gebiet. Der kinne wy mei tril-
jende stim oer sjonge en fan beare as it
béste lan fan de ierde, mar op bislissende
mominten blykt it, dat it kleare ynsjoch
üntbrekt en dêrtroch mar heal partij
jown wurdt. Deis nei dizze histoaryske
sitting kaem it birjucht, dat mr. D. Ok-
ma syn funksje as deputearre yn koarten
dellizze sil. Dat makke de saek jit trys-
ter, hwant mear as ien fan de oaren hat
hy op dat plak Fryslans bilangen fordi-
gene en bipleite.
Fryslan is gjin heaskuorre, sei er ien
kear, dêr’t men de minsken as heapak-
ken fan it iene nei it oare plak smite kin,
hiel Fryslan stiet op üs noed en dêrfan i’s
gjin doarp of stêd ütsündere. Wy moatte
mei alle earlike wapens stride om dat
Fryslan to bihalden en foarüt to brin-
gen. Fan Dokkum oant Starum, fan
Harns oant Wolvegea, der lelt it terrein
foar de Fryske Steaten, direkt en pri
mair en der ha hja mear as de hannen
fol oan. Tj. de J.
Roosevelt en Churchill hielden bespre
kingen te Casablanca. Stalin was ook
uitgenodigd, maar kon niet komen daar
hij persoonlijk als opperbevelhebber het
grote offensief leidt.
Hitler in Duitsland 10 jaar aan de macht.
Als men ziet wat hij in dit tijdsbestek
heeft bereikt, gaat Duitsland een lich
tende toekomst tegemoet als resultaat
van de overwinning der duitse wapenen.
Nog nooit was het politieke idealisme
van het Duitse volk zo volkomen met
zijn militaire macht versmolten.
Max Blokzijl heeft een beroep gedaan op
het Nederlandse volk de vele jeugdstor-
mertjes en -stormstertjes in ’n blauwe
uniform steken.
Er zullen weer kaarsen voor stalverlich-
ting worden verstrekt.
Ga naar de klompendokter Jac. de Vries,
Oosterend (Fr.). Onder de klompen moet
nog wat hout zitten en geen spijkers.
Tegen 17 vervaardigers van tegen Duits
land ophitsende geschriften is het doods
vonnis voltrokken. De oorlog legt nu een
maal beperkingen op. De schuld van deze
beperkingen moet Nederland zoeken bij
zijn vroegere regering. De Duitse bezet
ting heeft zich beijverd een kiese en cor
recte houding tegenover de bevolking
aangenomen.
De rantsoenen voor vlees en melk ver
laagd.
Abonnementsprijs f 3.50 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
5
Bolswards Nieuwsblat
De oare sjenswize is dizze: Grinslan en
Fryslan hawwe beide like folie minsken,
dy’t net allinnich yn de fakansje mar it
hiele jier troch har brea fortsjinje moat
te. Hja hawwe likegoed as Grins hannel
en yndustry nedich. Mei de rekreaesje
kin men jit gjin fiif persint dat brea ta-
komme litte, de oare 95% moat it yn de
lanbou, de yndustry, de hannel en de
tsjinstforlienende bidriuwen fine.
Fryslan hat syn eigen opbou: Ljouwert is
de primus inter pares, is de setel fan de
provinsje en provinsiale bidriuwen, en
dêrneist op it gebiet fan hannel en yn
dustry in goede earste. Mar by dat Ljou
wert binne hjir wol tweintich libbene en
foarütgeande plakken, dy’t foar har om-
kriten in sintrumfunksje forfolgje. Dy
lizze troch de hiele provinsje hinne. Mei-
inoar hawwe hja yn Fryslan 35% yn
hannel en yndustry wurksum, yn Drinte
is dat 38% en yn Grins 39%.
Foar alle trije provinsjes binne hannel,
yndustry, lanbou en tsjinstbidriuwen li
ke needsaeklik, sille hja oan har biwen-
ners brea jaen kinne.
Dêrom moatte hja bisykje, elk nei syn
eigen ekonomyske situaesje en territoria
le bou dizze bisteansboarnen to forgreat-
sjen. Wy gunne de Grinzers har diel fan
herten, mar freegje like bislist om it
eigen diel. En wy forsette üs fül tsjin
de lju, dy’t it heil foar Fryslan forwach-
tsje fan de bloei fan Grins. Wy wolle
graech mei Grinslan en Drinte gear-
wurkje, mar op de grounslach, dat dizze
gearwurking likegoed en like folie to’n
goede komt oan Fryslan as oan Grins
lan en Drinte. Dus gjin Grins en Omme
landen, mar de trije provinsjes lykwear-
dich yn elk opsicht.
- 8WSSJ1
De tijd is een faktor die zijn eigen moei
lijkheden meebrengt. Uit iedere tijdzone
in de wereld kwamen vertegenwoordi
gers van radio, televisie en pers naar de
10e Olympische Winterspelen. Wat in
Tokio ochtendnieuws is, is avondnieuws
of nieuws van de volgende dag in New
York en materiaal voor de verslaggever
in Helsinki in de hele vroege ochtend.
En dat nieuws moet aktueel. zijn.
Tijdens de wedstrijden heeft niet ieder
een behoefte aan dezelfde informatie.
Elektronische scoreborden voldoen aan
de verlangens van de toeschouwers op de
tribunes. De sportverslaggever wil ech
ter meer weten: tijden, afstanden, niet
alleen van de winnaars, maar ook van
de andere deelnemers. Radioverslagge
vers worden in staat gesteld een oog-
getuigeverslag te geven en worden
voortdurend geïnformeerd over de ver
richtingen van elke deelnemer aan de
wedstrijd. De televisie stelt weer andere
speciale eisen: kijkers willen niet alleen
de wedstrijden, maar ook de uitslagen
zien en deze moeten zichtbaar blijven,
ook nadat de kommentator is uitgespro
ken. Internationale persagentschappen
vragen uitslagen in papieren ponsband,
bestemd voor overbrenging per telex.
Weinig omwentelingen voltrokken zich zo snel als die in de communicatie
technieken. In een luttele periode van ongeveer tien jaar is de wjjze, waarop het
nieuws over de gehele wereld wordt verspreid, fundamenteel gewijzigd door een
groot aantal nieuwe apparaten en technieken.
De televisie, op zichzelf al een wonder, is gebruik gaan maken van satellieten
voor het overbrengen van het wereldnieuws. Schrijf- en zetmachines zijn uitgerust
met bijv, magnetische band en worden gestuurd door komputers. Een uitgebreide
berichtgeving betreffende de belangrijkste gebeurtenissen brengt duizenden ver
slaggevers daar waar vroeger slechts een handjevol mensen bij kon zijn.
GJIN BESTE DEI 1
It bisprek oer de nota: „Het Noorden des
lands” yn de Fryske steaten is gjin béste
dei wurden, der sille alle steateleden en
bilangstellenden it grif oer iens wêze.
Ien fan de oarsaken siet yn de koarte tiid
dy’t foar dit bisprek ütlutsen wie. Om
allerhanne bykomstige redenen moast it
yn ien middei ófhannele wurde. Dat wie
jammer, hwant hjirtroch wie der gjin
foldwaende gelegenheit om op de kearn
fan de saek yn to gean. En krekt dat hie
moatten. Faeks hie dan jit düdliker bli-
ken dien, dat de iene partij oars tinkt as
de oare, mar dan hiene de arguminten
hifke wurde kinne. Dé methoade om fan
Het middelpunt van het informatie-
verwerkingsysteem wordt gevormd door
twee IBM Systeem-360 model 40 kom
puters. Een van deze tweelingkompu-
ters is bestemd om indien nodig direkt
te kunnen invallen en zodoende evt.
optredend tijdverlies bij de komputer-
berekeningen te verkleinen.
Het systeem te Grenoble is uitgerust
met een hoofdgeheugen met een kapici-
telt van 131.000 verschillende gegevens.
Hier is alle Informatie voor de verwer
king in opgeslagen, evenals de program-
Het chr. muziekkorps Oranje te Bols
ward hield donderdag jl. de jaarlijkse
uitvoering .Ook hier kan het blijkbaar
niet meer zonder een toegift in de vorm
van toneel en/of ontspanning. Gezien
echter de intensiteit waarmee het gebo
den muzikale programma, dat werd ge
bracht onder leiding van de dirigent G.
Heeringa uit Leeuwarden, werd beluis
terd, zijn wij de stellige mening toege
daan dat een groot gedeelte van het pu
bliek in de eerste plaats kwam voor de
cident heeft Oranje een buitengewoon
goede prestatie geleverd. Vooral in de
koraalmuziek aan het begin deed Oranje
haar signatuur als christelijk muziek
vereniging recht. Het klonk ontroerend
schoon. Dat er deze avond een vrij tal
rijk publiek was (meer dan verleden
jaar) moet natuurlijk een reden hebben.
Het zou eigengereid zijn dit sukses mee
toe te schrijven aan de verkapte reklame
in H. en Sj. Eerder geloven we dat de
keuze van het programma er debet aan
is. Dit was gehouden in de klassieke
sfeer, klassiek in de betekenis van niet
al te modem. Vanzelfsprekend waren de
solonummers hierbij favoriet (G. H.
Hoogeveen cornet en R. Dijkstra sopr.-
saxofoon). De weer of geen weer-mars
van de heer O. Leeverink werd door de
komponist bijgewoond, het moet voor
hem een bijzondere beleving zijn geweest
Na de pauze bracht de Fryske krite een
opvoering van „It erfskip”, ook al een
„klassiek” Fries toneelspel uit de antie
ke doos, maar, vooral door het bijzon
der knappe spel, voor de zoveelste maal
erg gewaardeerd. De krite doet het goed
dit jaar en heeft hart voor de zaak. Zelfs
de notaris (J. Jorna) offerde er zijn
eigen verjaarsvisite voor op.
In het kader van de snelle ontwikkeling
op ’t gebied van de communicatie, trok
ken meer dan 2500 journalisten, televisie
en radioverslaggevers en technici naar
Grenoble om daar tot 18 februari de 10e
Olympische Winterspelen te verslaan.
Voor miljoenen lezers, kijkers en luis
teraars over de hele wereld zijn de tij
den tussen de wedstrijden en het bekend
worden van de resultaten korter dan ooit
tevoren. Op iedere wedstrijdplaats zijn
in- en uitvoerstations geplaatst, waar
mee via telefoonlijnen de wedstrijdge-
gevens naar de komputer worden over
gebracht
Een groot probleem bij dit communica
tienetwerk werd gevormd door de af
standen Wij kunnen ons sneeuwloos,
zonnig Grenoble, 2100 meter boven de
zeespiegel en diep in de vallei gelegen,
moeilijk voorstellen als de plaats waar
de Olympische Winterspelen worden ge
houden Maar een feit is, dat deze mo
derne stad met zijn 240.000 inwoners,
zijn wintersportfaciliteiten als het ware
verborgen heeft in het hoger gelegen
gebied rondom de stad. Het ten westen
gelegen Vercors plateau, met zijn glooi
ende hellingen en valleien, is uitnemend
geschikt voor cross-country- en spring-
evenementen. De Belledonne keten ten
oosten van Grenoble heeft de stijlere
hellingen, die nodig zijn voor Alpine-
evenementen, zoals afdalingen en sla-
lomwedstrijden. Verder naar het oosten
bij Alpe d’ Huez en naar het zuidwesten
bij Villard de Lans slingeren lange bob
slee- en rodelbanen zich langs vr(je hel
lingen. En Grenoble zelf heeft drie ijs
banen: een hardrijbaan in de open lucht,
een kleine overdekte ijsbaan en het
Ver vóór de openingsplechtigheden op
6 febr werden duizenden gegevens in
het geheugen van de IBM-komputer in
het rekencentrum te Grenoble ingevoerd.
Daarbij waren terzake dienende recente
gegevens voor iedere wedstrijdonder-
deel, de historische achtergrond ervan
en de spelregels Opvallende feiten over
elke deelnemer; biografieën bijv, wer
den eveneens opgenomen.
Maar het grootste deel der gegevens, zo
wel kwantitatief als kwalitatief, wordt
op de plaats van de wedstrijd zelf ver
zameld sekonden, in sommige gevallen,
onderdelen van sekonden na afloop van
de wedstrijd. Deze omvatten start- en
finishtijden in uren, minuten .sekonden
en honderdsten van ’n sekonde. Afstan
den, uitgedrukt in meters en halve me
ters worden ook opgenomen. Tijden en
vergelijkende plaatsen worden vervol
gens door de komputer berekend.
Tijdens iedere wedstrijd geven officiële
tijdwaarnemers de tijden van start en
finish en de gemaakte tijd door aan
operators, die op hun beurt de infor
matie in een in- en uitvoerstation voe
ren. Meestal worden alleen getallen aan
de komputer gegeven: het nummer van
de deelnemer, de tijd en/of afstand. De
komputer zendt onmiddellijk na ont
vangst van de informatie de gegevens
terug voor verifikatie onder toevoeging
van de naam en de plaats op de ranglijst
van de deelnemers bij die wedstrijd.
De Krite Boalsert haldde sneon yn it
Wapen fan Wonseradiel de wenstige
kofjejoun. Nei it daliks rounbringen fan
kofje mei koeke, kaemen de bywêzigen
daliks al yn de sfear It hie sa syn üt-
fallen in kritejoun op sneon, mar der
wie aerdieh folk, al hiene der fansels
noch wol mear wêze kinnen.
Foarsitter W, Wielsma haldde in aerdieh
iepeningstaspraekje, der’t hij yn
koarte wurden it doel fan it kritewurk
yn ütien sette Selskipsfoarsitter D Dei-
num, die dat letter yn syn eigen wurden
nochris oer. Fierder wie it de joun fan
Abe Brouwer, dy’t nou wer to Snits
wennet, foar de Boalserters gjin ün-
bikende. Hy kaem nochris mei De Gou
den Swipe, de fryske bestseller, dêr’t nou
wer in nije printinge fan kommen is, om
nei it skoft syn humor fan de fémerk to
bringen. Binammen yn dat léste ünt-
briek de humor net. Yn it skoft waerd
wer omraek lotte, it hüsmiddeltsje tsjin
de jildpine, dat ek nou wer de skea
goed meitsje moast. Der wie in skat fan
prizen en sa’n lottery heart suver by de
folkloare fan de krite, dy’t skielik wer
mei in greate joun komt, alwer mei in
klassyk stik, ien fan de suksesnümers
fan R. W. Canne. Hwer bliuwe de jonge
toanielskriuwers
in oar syn stanpunt in karakatuer to
meitsjen, sa as de partijkrante fan ien
fan de politike groepen docht, is in byt
sje to trochsichtich. Yn feite giet it om
twa stanpunten. It earste is, dat de trije
noardlike provinsjes in ienheit wurde
moatte en alles meimekoar dwaen moat
te. Foar dyjingen is it in takomstich
ideael as de trije provinsjes ta ien mak
ke wurde. Dêrom wolle hja bigjinne mei
it gearbringen fan de provinsiale Ekono-
mysk Technologyske Instituten, folie
mear foech jaen oan de bistjürskommis-
je foar it „Noorden des lands”, aller
hanne Noardlike instituten en organi-
saesjes foarmje. It hert fan dit „Noor
den” is dan de stêd Grins, dy’t fierwei
it greatst en bést tarist is en de sintrum
funksje foar dat „Noorden” ynnimme
sil. It greate yndustrygebiet wurdt dan:
Grins, Hoogezand, Sappemeer en it ge
biet om Delfsyl, mei as nije haven oan de
uterste Noardeastlike punt: De Eems-
haven. By dit gebiet slüt him dan troch
bisteande of jit to meitsjen forbiningen
de Feankoloanjes by oan en efkes fier
der it gebiet fan Emmen, hwerby men
dan jit winsket spoar- en weiforbiningen
mei Twente. Fryslan is yn dizze kon-
septy yn haedsaek in rekreaesjegebiet
of sa as mr. Foppes it lêstendeis sei:
„De speelweide voor het Noorden.” Mei
syn marren en wide kimen, mei syn
greate griene flakten, syn eilannen, syn
aparte plakjes as Hylpen en Sleat, syn
fiskwetter en fügelreservaten, syn Frys
ke sjeazen en swarte hynders, syn reed-
riders en keatsers winlik in ideael fa-
kansjelan, dêr’t Skotsploegen dounsje en
echte of koperen earizers ta eare fan de
fremdling jit droegen wurde.
ma’s of duizenden afzonderlijke instruk-
ties die de komputer in staat stellen de
gegevens op te roepen, te bewerken en
naar de uitvoerstations zoals afdrukeen-
heden te sturen. Een zo’n opdracht vergt
voor het model 40 komputer 2.5 mil
joenste deel van een sekonde om deze
uit te voeren.
Er werd in Grenoble twee jaar besteed
aan het samenstellen van de komputer-
programma’s voor de informatieverwer
king. Dit was het werk van IBM-tech-
ruci en studenten van het instituut voor
toegepaste wiskunde van de universiteit
te Grenoble, die nauw samenwerkten
met funktionarissen van de 10e Olym
pische Winterspelen en vertegenwoordi
gers van verschillende sportorganisaties
Zij bevatten meer dan 25.000 afzonder
lijke instrukties.
De tiende Olympische Winterspelen du
ren tien dagen. Gedurende deze periode
voert het komputersysteem vele miljar
den berekeningen uit teneinde 280 eind
uitslagen vast te stellen. Voor de sta
tistieken zijn plm. vier miljoen vellen
papier nodig. Het aantal alfanumerieke
gegevens, dat via de telefoonlijnen
wordt overgebracht loopt in de miljoe
nen.
Voor miljoenen lezers, kijkers en luiste
raars over de gehele wereld is de tijd,
die verloopt tussen de wedstrijd en het
moment waarop zij de resultaten ver
nemen, korter dan ooit tevoren.
en Wymbritseradeel.
De komputerinstallatie, die gedurende de tien dagen, dat de Winterspelen
gehouden worden, vele miljarden berekeningen uitvoert om 280 einduitslagen
vast te stellen.
WASHINGTON. President Lynson Johnson begeleidt premier Harold Wilson
naar diens bureau in het Wil te Huis. Onderwerp van gesprek onder meer de
situatie in zuidoost Azië.
