STRAKS STEEDS OP DEZELFDE
DAG JARIG?
Gabe Sluw
I
van de kalender
Omke Romke
Vrouwen
wereld
gebedsdag
Schrikkeldag: poging tot „gelijkzetten”
Ss
mg si
Fan de Marl in vloer
Zilveren filmpjes
DINSDAG 27 FEBRUARI 1968
BW
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllll
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
u
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
ww
i éte-umMi®
107e JAARGANG
No. 16
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
Wymbritseradeel.
k
W
er»
«SS
*5*^
1
Het ontstaan van onze kalender
De kalender klopte niet
Voorstellen voor nieuwe kalender
(Foto Lammert K. Mol)
J. S.
ear-
Tj. de J.
J. S.
Advertentieprijs 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
centrum in ’t nieuwe Schiphol, van
waaruit het gehele luchtverkeer in
Nederland wordt geregeld. Deze hal
werd in de nacht van zaterdag op
zondag jl. in gebruik genomen.
zichzelf: juli. De maand februari telde
volgens de Juliaanse kalender in een
gewoon jaar 29 dagen en in een schrik
keljaar 30 dagen.
Julius Caesar werd opgevolgd door kei
zer Augustus. Deze Augustus wilde niet
minder zijn dan zijn voorganger. Hij
moest ook in de kalender voortleven.
Aldus kreeg de achtste maand - voor
heen de zesde (in het latijn Sextilis) -
de naam augustus. Maar deze achtste
maand telde toen maar 30 dagen en het
zou toch te bar zijn als de augustus op
de kalender minder zou zijn dan de juli
op de kalender. Ook augustus moest 31
dagen tellen. Deze keizerlijke ijdelheid
ging ten koste van februari, die zich nu
met 28 dagen tevreden moest stellen. Zo
danken wjj aan deze Romeinse heersers
onze huidige kalender met zijn twee
keizerlijke maanden en een ingekorte
februari.
vaste
denkt
april.
Of er
van
Mussert sprak te Leeuwarden. Zijn rede
werd besloten met het zingen van het 6e
couplet van het Wilhelmus.
In februari werd de openbare leeszaal
te Bolsward bezocht door 97 personen,
t.w. 95 heren en 2 dames.
De groenteboeren te Bolsward maken be
kend, dat bestellingen beneden de f 0,50
niet meer bezorgd kunnen worden.
Het vrijzinnig kerkkoor te Arum vierde
het eerste lustrum met de opvoering van
„De Moskeflap” van Y. Schuitmaker.
40-jarig jubileum als kleermaker gevierd
door J. Postma te Burgwerd.
In de Ver. Naties schijnt een grote meer
derheid veel voor deze nieuwe kalender
te voelen. Van kerkelijke zijde heeft men
nog wel bezwaren. De wereldkalender
zal éénmaal per jaar - in een schrikkel
jaar twee maal - een week van 8 dagen
hebben. Dit zou in strijd zijn met het
bijbelse gebod dat elke zevende dag een
rustdag moet hebben. Tegen de gedachte
om een vaste paasdatum in te voeren
is over het algemeen weinig bezwaar.
Op in fryske joun to Boalsert sprlek Abe
Brouwer oer „De Gouden Swipe”. Hy
fortelde fragminten üt dit boek en lies
dêr üt foar.
Blanke zuurkool 11 cent per kg. G.
van Slageren, Wons.
Spinnewielen te koop, ook in fraaie oud-
Hollandse uitvoering. D. Visser te Wit-
marsum.
4e week februari 1943
Gjj, vrouwen der aard
Door uw biddende kracht
Mag het lichtend straks dagen
In deez’ donkere nocht.
Die vrede gebundeld
Over een wereld van leed
Daar, waar de mens
De mens nog bestreed.
Met de handen gevouwen
Het sprekend gebaar
De overgave en rust
Bracht de vrede in haar.
Nou wied er
Wer op ’t &lde sté
Oan ’e ranne
Fan ’e Middelsé
Omke Romke
Is wer thüs
Fan ’e lange reis
Nei hüs.
Fan it greate
Stêddenplan
Krige Sydney
Der it measte fan.
Troch Australië
Wie der gien
Hie dêr op ’e
Pleinen stien.
Dy’t earst yn ’t boat is
hat kar fan riemen
Uitgave: A. OS1NGA N V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Me
vrouwen die bidden
Voor ’t welzijn der aard’
Waar vrede in landen
Verstoord wordt door ’t zwaard.
Abonnementsprijs f 3.50 pet kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Dan blijft er nog hoop
Want, sterk is ’t gebed
Reeds menige mens
Werd daardoor gered.
Bolswards Nieuwsblai
Waarom verhuist men in het Friese platteland op 12 mei? Waarom is het dit
jaar een schrikkeljaar? Twee vragen die geheel los van elkaar schijnen te staan,
maar dit toch in werkelijkheid niet zijn. Ze hebben nl. beide te maken met
pogingen tot kalenderhervorming. Aan een artikel over dit onderwark in Attentie,
van de hand van de heer Th. Eerdmans, ontlenen we het volgende.
Eigenlijk vindt de schrijver het gek dat die schrikkeldag aan onze tweede maand
wordt toegevoegd. Misschien denkt u dat men dit gedaan heeft omdat februari
toch al zo’n korte maand is. Zo is het niet helemaal. Dat februari zo kort is en
in een schhrikkeljaar de extra-dag erbij krijgt, vindt zijn oorzaak hierin dat deze
maand eeuwen geleden de twaalfde maand was. De hekkesluiter die er wat
bekaaid afkwam.
PRAKTYSK EN SAEKLIK BLIUWE!
Hoefolle hoopjaende dingen dizze wike
yn Drachten ek sein binne, oer it domini-
nearende fraechstik fan de takomst fan
dizze kontreijen is it bleaun by hwat al-
gemienheden en forhalen yn de romte.
De fraech nei de grounslach fan de re-
gearingsnota waerd biandere troch to
sizzen, dat it goed wêze soe, as wy ris
in kear nei Rotterdam giene om to sjen,
hoe’t de ütstrieling fan sa’n greate stêd
om en ta giet. Nou wie ik al earder yn
Rotterdam west foar/’t hja Mr. Biesheu-
De Hanze-stêd
’t Histoaryske pan
Hald „Omke Romke”
Klank yn stan.
De oude Romeinen hebben ook een tijds
indeling gehad gebaseerd op de stand
van de maan; ook zij hadden dus jaren
van wisselende lengte.
Julius Caesar - welbekend uit de ge
schiedenis - voerde op voorstel van een
astronoom een nieuwe kalender in, naar
hem de Juliaanse kalender genoemd.
Deze ging uit van een zonne-jaar van
365(4 dag. De tijd waarin de aarde één
maal om de zon loopt, is nl. ongeveer
365(4 dag. Let op dat woordje ongeveer.
Het heeft heel wat moeilijkheden ver
oorzaakt. Volgens de kalender van Ju
lius Caesar moest een gewoon jaar 365
dagen tellen; om de vier jaar kwam er
één dag bij. Verder liet Julius Caesar
het jaar op 1 januari beginnen en niet
meer op 1 maart, zoals daarvoor. De
maanden behielden echter hun oude na
men. Nu nog noemen wij de negende
maand september, en dat betekent ei
genlijk de zevende maand. Onze tiende
maand heet oktober en dat wil zeggen
de achtste maand.
Julius Caesar was een knappe, doortas
tende man, maar hij was ook ijdel. De
zevende maand - voorheen de vijfde (in
het latijn Quintilis) - noemde hij naar
Na verloop van eeuwen bleek dat het
met de Juliaanse kalender toch niet
helemaal goed zat. Een zonnejaar is ri°t
precies 365(4 dag. Het scheelde wel niet
veel - in 129 jaren maar één dag - maar
in de 16e eeuw was het dan toch zó dat
het begin van de lente op 11 maart viel
inplaats van op 21 maart.
Paus Gregorius XIII heeft toen in 1582
een verbetering ingevoerd. In 400 jaar
zou het aantal schrikkeljaren met drie
worden verminderd. De eeuwjaren zou
den niet meer schrikkeljaar zijn behalve
een eeuwjaar dat door 400 deelbaar is.
Dus 1600 wel een schrikkeljaar, 1700,
1800 en 1900 niet, maar het jaar 2000
weer wel. Het verschil met het echte
zonnejaar is volgens de Gregoriaanse
kalender maar 26 seconden. In 3400
jaren zal dat verschil tot één dag zijn
uitgegroeid. Paus Gregorius schreef ook
voor dat men de 10 dagen achterstand
zou inhalen door op 4 oktober 1582 di-
rekt 15 oktober 1582 te laten volgen.
In de rooms katholieke landen werd de
Gregoriaanse kalender ingevoerd, maar
in de protestantse landen niet. Het was
in 15821 De godsdiensttwisten verscheur
den Europa. De niet-rooms-katholieke
landen wilden aanvankelijk niets van de
pauselijke kalender weten. Pas in 1700
nam ons land de verbetering over. In
1750 volgde ook Engeland. Rusland is
Toch vinden velen onze kalender nog
niet ideaal. Er zitten nogal wat onregel
matigheden in. Een maand kan 28, 29, 30
of '31 dagen tellen; er kunnen 4 of 5
zondagen in vallen; de kwartalen zijn
■ongelijk van lengte; het wisselend val
len van de paasdagen - en daarmee ook
van de hemelvaartsdagen en de pink
sterdagen - brengt mee dat de daarmee-
samenhangende vakanties geen vaste
plaats hebben. Deze oneffenheden ver
oorzaken nogal wat ongerief. In de
handel kan men bijv, moeilijk het ene
kwartaal met het andere vergelijken.
Huismoeders moeten er met de verde
ling van het maandinkomen rekening
mee houden of een maand 4 of 5 week
einden telt. In de schoolwereld moet
men er met rapporten en examens elk
jaar op verdacht zijn of pasen vroeg of
laat valt. Het toerisme en alles wat
daarmee samenhangt, zot) met een vaste
paasdatum bijzonder gebaat zijn. En
denk eens aan het feit dat er elk jaar
nieuwe kalenders gemaakt moeten wor
den, omdat de dagen steeds opschuiven.
De minsken
Wiene der fan wei
De lüden kamen
Har sa nei.
Na die dag komt dan zondag, 1 januari,
en alles begint weer opnieuw. Een
schrikkeljaar van 366 dagen krijgt de
zg. schrikkeldag na de 30ste juni (ook
weer altijd een zaterdag). Na aie schrik
keldag volgt dan zondag 1 juli.
er eerst in 1918 toe overgegaan, Turkije
in 1927.
De sprong die men in ons land in 1700
moest maken - 18 februari werd toen
direkt gevolgd door 1 maart - leidde
ertoe dat men pachtkontrakten en huur
overeenkomsten die op 1 mei moesten
eindigen, liet doorlopen tot 12 mei. In
Friesland is de 12e mei nog altijd de
vervaldag van de pacht.
Het maken van een goede kalender heeft
de mensen heel wat hoofdbrekens ge
kost En we zullen zien dat ook in onze
tijd nog de geleerden zich met plannen
bezig houden om de kalender te ver
beteren.
De bewegingen van zon, maan en ster
ren zijn reeds door de oudste volken
bestudeerd. In de bijbel leest u al van
sterrenwichelaars. De Wijzen uit het
oosten waren sterrenkundigen; astrono
men zeggen we nu.
De astronomen ontdekten de vaste regel-
maatrin het bewegen van de hemel
lichamen. Dit bracht hen tot een nieuwe
wetenschap: de chronologie of tijdreken
kunde. Er zijn volken geweest die de
tijd indeelden in maan-jaren en ook vol
ken i dat deden in zonne-jaren. Een
maai daar bij de joden duurde 354 dagen.
Om met de stand van de zon en met de
jaargetijden ongeveer gelijk te blijven
moest er zo nu en dan een extra maand
worden ingevoegd. Een joods jaar kon
dah ook wel eens 385 dagen tellen. Het
rekenen met maanjaar leidde dus tot
een zeer onregelmatige tijdsindeling.
vel yn ’e widze leine, mar dat er büten
litten is it fansels irreëel om de greatste
haven-stêd fan de wrald yn it 5.000.000
minsken tellende westen to forgelykjen
mei de noch to meitsjen haven der boppe
yn Grins. Twad soe men düdlik ünder-
skied meitsje moatte tusken ütstrieling
en opslokking. Fan dat léste joech de TV
forline wike in hiel learsume demon-
straesje oer de bidriging fan it eilan
Voome-Putten. Ha war, der komme nou
in pear wike, dat it Noarden in kans kri-
get om syn bilangen nei foaren to brin-
gen. De speciale kommisje fan twadde-
keamerleden sil nei Assen komme om de
lju to hearren en ünderskate fraksjes
hawwe tasein, dat hja ek seis op ynfor-
maesje ütgeane en hjir komme sille.
Sil dit in gunstich effekt hawwe, dan
moatte de Fryske sprekkers harren to-
foaren sterk meitsje mei it preparearen
fan saklike arguminten. Hja sille foar de
forkeard stelde diagnose fan ekonomys-
ke saken har eigen diagnose fan it to
swakke ekonomyske libben oer stelle
moatte en dan neist syn tokoartsjittende
therapy in bettere bihanling oanjaen
moatte. En dan sa helder en konkreet,
dat dy keamerleden it bigripe en goed
bigripe. Hwant slagget dat net, dan hat
Fryslan foar lange tiid de boat mist.
Yn forgeliking mei oare lansdieien lelt
Fryslan op it fuottenein fan Nederlün,
mar net allinnich dat, it leit ek it fierst
fan de buorlannen óf. Troch de Wadsé en
de eilannen mist it de kans om greate
havens to krijen en allinnich de fierdere
Om al deze redenen wil men komen tot
een kalenderhervorming. Het plan dat
grote kans maakt nog eens te worden
ingevoerd, ziet er zo uit:
Elk jaar zal steeds op een zondag be
ginnen. Elk kwartaal zal 91 dagen tellen
(dus 13 weken); de eerste kwartaal-
maand krijgt 31 dagen, de twee andere
elk 30. Vier kwartalen van elk 91 dagen
geeft 364 dagen. In een gewoon jaar zal
er na de 30ste december, die altijd op
een zaterdag zal vallen, één extra dag
worden ingevoegd, de zg. oudejaarsdag.
Verandering van dienstbetrekking is
voortaan zonder toestemming verboden.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Hwat hat
üs hjoed to sizzen
Zondagavond 25 febr. jl. werd in de
Doele prins carnaval Gysbert IV op
feestelijke wijze binnengehaald. Al vroeg
zat de stemming er in bij de carnaval-
vierders. Om kwart voor negen (het
Bolswarder kwartierke had prins car
naval ook meegenomen) kwam prins
carnaval in een badkuip vol schuim de
zaal binnenrijden, geflankeerd door de
raad van elf. Het was een gezellige en
dolle avond. Deze avond werd georga
niseerd door de gez. jeugd.
’OF
f
De tegenwoordige regeling voor de vast
stelling van de paasdatum is al eeuwen
oud. Het Concilie (is kerkvergadering)
van Nicea, gehouden in 325, bepaalde
dat het paasfeest gevierd zou worden
op de eerste zondag na de eerste volle
maan in de lente. Op grond van deze re
geling kan het op 22 maart pasen zijn,
dwz. eerste paasdag, maar ook op 25
april. De hemelvaartsdag en het pink
sterfeest volgen deze zwevende paas
datum. Hemelvaartsdag valt 40 dagen
na pasen en 10 dagen later is het pink-
steren. Een vaste datum voor het paas
feest biedt verscheidene voordelen. Men
zou er toe kunnen overgaan zonder een
verdergaande kalenderhervorming, zoals
die waarover wij hierboven spraken. Als
datum voor de eerste paasdag
men aan de tweede zondag in
takomst mei in droechlizzen fan it hiele
Wad soe de rjuchte wei nei sé iepen-
lizze. Dat it der ien kear fan komme sil,
stiet foar my fêst, mar net earder as de
hiele ynpoldering fan de Sudersé en de
rekonstruksje fan de provinsje Sélan óf-
wurke is. En dan sitte wy al by it jier
2000, as wy dat bilibje meije.
Ofsjoen fan dizze takomstmuzyk leit
Fryslan ekonomysk üngunstich foar yn-
dustry-fêstiging en sil it sunder ekstra-
middels it tempo net helje kinne. Hwant
neist dizze lizzing komme jit mear din
gen, dy’t net meiwurkje, sa as it klimaet,
it folksaerd, de outillaezje, de „image”,
sa’t men tsjintwurdich seit en de feite-
like, tinne bifolking.
Dizze natuerlike handicap is de goede
diagnose en dêrwei sil men de krekte
middels fine moatte om Fryslan in
like kans to jaen.
Ien fan de allerbilangrykste middels is it
ynkoarten en forbetterjen fan de for-
biningen, binammen nei dy lansdieien,
hwert it oan romte en arbeidskrêften bi-
gjint to knipen. It rykswegenplan is üs
yn greate linen wol nei it sin en wy for-
wachtsje der folie goeds fan. De fordübe-
ling fan ófslütdyk en rykswei 43 is fan
tige great bilang en de nije wegen nei it
Westen troch de Flevo-polders sille it
ekonomysk libben fan Fryslan folie lich
ter meitsje. De oanfolling troch de, yn
tempo üt to fieren, provinsiale wegen ie-
pent dan reële mooglikheden foar bi-
steande en jit to festigjende bidriuwen.
Mei klam sille üs minsken dan freegje
moatte om de fasiliteiten, dy’t oant nou
ta jown wurde ek takomme to litten oan
de bisteande bidriuwen. Dat liket my
punt ien fan it program. En dat lit him
sterk fordigenje. Hwant bisteande bi
driuwen, dy’t hjir üt eigen krêft har plak
foun hawwe, hawwe al biwiisd, dat hja
ündanks de negative faktoaren bistean
koene. Hja binne groeid tsjin de fordruk-
king yn, hja binne yn dizze kontrei bi-
woartele en hawwe kans sjoen dy fak
toaren to binutten, dy’t foar har bidriuw
gunstich binne. Net allinnich om dizze
redens, mar ek omt it bliken dien hat,
dat de winst fan de léste tsien jier op
yndustrieel gebiet foar 75% komd is
troch ütwreiding fan de bisteande bidriu
wen en mar foar in kwart troch oaren.
Om al dizze redens sil dit ien fan de pun
ten wêze moatte, dy’t de Keamer by de
regearing birikke moat.
In twadde punt is, dat men binammen de
gemeenten romte jowt om jiid to krijen
foar har plannen. De strakke bihears-
king fan de gemeentlike finansjes keart
in bulte aktiviteiten en inisiatieven op,
Hja kinne fakentiids gjin kant mear üt.
Soks moat deprimearend wurkje op har
wurk en dat kinne wy hjir net hawwe.
De kommende wiken sille fan greate yn-
floed wêze op de groei fan Fryslans eko
nomysk libben. Lit üs hoopje, dat de
wurdfierders deskundich, saeklik en
praktysk fan wegen komme, hwant mei
minder kin it bislist net ta!
in de naaste toekomst nog wat
de kalenderhervorming zal komen?
Zo ja, dan is er weer iets glad gemaakt
in onze gestroomlijnde wereld. We be
hoeven dan ook niet meer nieuwsgierig
in onze agenda te kijken, op welke dag
we jarig zijn. Die afwisseling gaat dan
óók verdwijnen, en u bent altijd op de
zelfde dag jarig. Iemand die bij- op een
woensdag is geboren, zal zijn verdere
leven op een woensdag jarig zijn. Toch
wel een beetje saai, "indt u niet?
'4
-■
1 «5
-
