DE FIRMA C. AMELS 50 JAAR
Gabe Skroap
111
w
De heer C. Amels voortaan
direkteur
Scheepswerf „Friesland
te Lemmer
DINSDAG 23 APRIL 1968
107e JAARGANG
No. 31
Fan de Martinytoer
Uitvoering
Schutterij muziek
Bolsward
'.'VC
Vredesduif
Li aS
Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS
99
Drie en een halve kilometer zeeschip
PIET
Up to date bedrjjf
De tijden veranderen
Het ee.rste begin
mei it fet-
de produksje
Tj. de J.
Advertentieprijs: 16 cent per mm
Ingezonden mededelingen dubbel tarief
Contractprijzen op aanvraag
Uitgave: A. J. OS1NGA N.V., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Telef. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Eerst na de oorlog komt er lijn in de
bouw nummerregistratie, temeer daar
er inmiddels, zij het op bescheiden schaal
l°46/47
1947/48
1948/49
1949/50
1950/51
1951/52
1952/53
1953/54
1954/55
1955/56
1956/57
1957/58
1958/59
1959/60
1960/61
1961/62
1962/63
1963/64
1964/65
1965/66
1966/67
De drang van de heren W. en D. Amels
naar ’n grotere omzet, naar uitbreiding,
nam allengs meer vorm aan, doch eerst
in 1956 kwam dit tot uiting in de op
richting van de scheepswerf Friesland
n.v. te Lemmer. Ook hier zijn al ver
schillende vaartuigen van de langshel-
ling in haar element gelaten. Dit bedrijf
giene om earne oars wurk en brea to
finen. De produksje per man, dus de
produktiviteit, is yn dizze jierren fjou-
wer kear ha heech wurden. Dat is in feit
om to ünthalden, hwant dat sifer wurdt
yn hiel hwat bidriuwstüken lang net
helle. De boeren hawwe yn dizze jierren
trochmekoar ek goed har brea hawn,
mar om de deale net om ’e nocht. Der
moat in hüd fol wurk forset wurde yn
de hjoeddeiske buorkerij en de boer mei
de tommen efter it festje is in legenda-
ryske figuer wurden.
Nou is it spitich, dat alles der op liket,
dat de twadde skeakel yn de keatling
folie minder hecht is. Ik bidoel de öfset
tsjin leanjende prizen. Dat liket op it
heden tsjuster en alle seilen sille byset
moatte om in djippe fal yn de prizen
foar to kommen. Folie kin de boer oan
dizze saek net foroarje, mar via syn or-
ganisaesjes sil hy dochs goed ütsjoch
halde moatte op de wize hwerop syn pro-
dukten forwurke en oan de man brocht
wurde. Wy binne nou wer fiif jier nei de
bikende rede fan Ir. Stallinga oer de
needsaek yn de fabrikaezje to kommen
ta greatere ienheden. It gemiddelde wie
doe 14 miljoen kilo per fabryk. Ir. Stal
linga blpleite op groun fan ekonomyske
stüdzjes, dat wy nei fabriken ta moasten
fan 40 miljoen kilo. Yn dizze fiif jier is
it gemiddelde omheech gien fan 14 nei
20 miljoen kilo. Dat is in düdlik rissel-
taet, mar it is net genöch. Neist moaije
foarbylden fan bilangrike konsintraes-
jes. sa as yn Warkum (70 milj.) mei
Heech derby seis 95 miljoen, Dronryp (49
Welke baan zal beschreven?
Ontstuimig woelt de zee.
Wij wachten hopend, leven
met ’t vredesduif] e mee.
Abonnementsprijs f 3.50 per kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
m. kilo
480
494
611
702
704
709
748
753
749
740
757
787
800
884
903
930
980
931
931
1015
1056
3.77
3.76
3.88
3.92
3.94
3.94
3.93
3.91
3.97
3.96
3.98
4.00
3.99
3.99
4.00
4.02
4.05
4.02
4.03
4.06
4.04
niets in vergelijking met het starten van
een squadron Starfighters.
We zouden nog beschrijvingen kunnen
geven van vele andere op de werf ge
bouwde schepen.
In Makkum staat thans bouwnummer
306 op stapel. Het wordt het m.s. Coran-
tijn, 'n schip voor Surinaamse rekening.
Het is bijzonder verheugend, juist nu het
50-jarig jubileum dit jaar wordt gevierd,
een schip af te leveren welke zal gaan
behoren tot het grootste schip, welke
ooit in Makkum is gebouwd.
De fa. Amels heeft, behalve vissers- en
vrachtschepen, ook „werkpaarden van
de zee” gebouwd. In totaal zijn er zo’n
35 sleepboten van de helling gegleden,
varende zowel in de koele wateren als in
de Perzische Golf. Ook op het gebied
van de bouw van luxe passagiersschepen
is men bij de fa. Amels niet onbekend
gebleven. Getuige het feit dat het prach
tig gelijnde toeristenschip Prinses Mar
griet een goede reklame ten toon spreidt
voor de jaarlijks duizenden toeristen op
de Rijn. Het Friese merenschip Dolfijn
is ook overal in Friesland bekend.
De fa. C. Amels en zn., met scheepswerven in Makkum en Lemmer, heeft
verleden week haar 50-jarig bestaan gevierd. Donderdagmiddag werd in de
kantine van het rekreatiecentrum De Holle Poarte gerecipieerd. Er was een
grote belangstelling, o.a. de kommissaris der koningin in Friesland, mr. H. P.
Linthorst Homan, de burgemeesters van Wonseradeel en Lemsterland, plaat
selijke verenigingen kwamen hun gelukwensen aanbieden en nog vele anderen.
Op de namiddag bracht de chr. muziekvereniging Hallelujah de jubilerende
direktie een serenade.
KOPENHAGEN. Er wordt nu wel gesproken over moderne treinen met veel
comfort, maar volgens deze grote circusolifant is het nog een toer apart om
in de goederenwagon te komen.
BINNE WY DER KLEAR FOAR?
Dy’t op ’e hichte is fan de feiten, oan-
geande de prestaesjes fan de greidboeren
yn Fryslan, kin syn moed wol hawwe,
tinkt my. Hja hawwe de leste tweintich
jier hiel hwat üt 'e wel'set en mei folie
minder minsken. It tal wurkkrêften is
mei de helte tobekroun en hoe’t it mei
de produksje gien is, lit it jierforslach
fan it Boun fan Koöperative suvelfabri-
ken mei düdlike sifers sjen. Ek fan de
Maetskippij-fabriken soene wy graech
de sifers jaen wclle, mar der biskikke
wy net oer. Lykwols leau ik net, dat der hünderten minsken ut de buorkerij wei
Yn dizze tweintich jier is
dus omheech gien fan 480 miljoen kilo
molke mei 3.77 fet oant 1.056 miljoen
kilo mei 4.04%.
En dat. wylst der alle jierren inkelde
rische grond te verplaatsen naar het al
eerder genoemd stuk moerasland (de
Grote Zijlroede heeft thans 688 jaar be
staan).
Op dit stuk grond ontstond na jaren'
van hard aanpakken en vooral stug
doorzetten, het bedrijf zoals dit nu ge
kend wordt en welke nu behoort tot de
grootste werf benoorden Amsterdam.
Helaas zijn, tengevolge van brand en
andere oorzaken, van het oude archief
weinig gegevens bekend over het aantal
schepen welke op de oude helling zijn
gebouwd. Wel is nog een tekening van
1934 aanwezig, het zijn het algemeen
plan en lijnenplan van een kotter met ’n
lengte van 17 meter, een breedte van
4.50 meter en een holte van 1.90 meter,
bekend onder de bouwnummer 67, be
stemd voor de gebr. Boer in Volendam.
Deze tekeningen, gemaakt op origineel
dik wit nu vergeeld papier, zijn van de
hand van de heer W. Amels. Zelfs de
correspondentie met de scheepsvaartin-
spektie uit de jaren 1934-’35 is nog aan
wezig. Over de stabiliteit bij zulk soort
schepen maakte men zich in die dagen
geen zorgen. Nu in 1968, beschikt de
scheepvaartinspektie over een eigen
komputerafdeling. ten einde de stabiliteit
te kunnen kontroleren.
yn de forhalding tusken beide groepen
folie foroare is en dus sille de sifers dêr-
re wol likernöch gelyk wêze. Litte wy
nou earst ris nei it listke sjen fan de for
wurke kilo’s molke by de koöperative
suvel.
Ik jow se yn miljoen kilo’s
gehalte fan de molke dertw:
welke nagenoeg aan haar koperen jubi
leum toe is, geniet een eervolle plaats,
mede door de uistekende aflevering van
haar produkt.
Het braak liggende stuk grond aan de
werkhaven, ten oosten van het moeder-
terrein in Makkum, bracht de gekoes
terde wens, daar een reparatie- annex
nieuwbouwwerf te stichten. Deze ge
dachte werd in 1960 gerealiseerd in de
oprichting van de n.v. Dok- en Scheeps
bouw Maatschappij Makkum. Een aantal
500-tonners, sleepboten, baggermateriaal
enz. vonden hier hun bakermat.
In een schip behoort ook een motor te
staan en zodoende ontsproot in 1957 de
gedachte een machinefabriek te stichten
welke dus afhankelijk van de inbouw-
firma, nu zelf de machine-installatie in
eigen beheer uitvoert. Hiermee werd op
nieuw een stap voorwaarts gezet, naar
up to date-bedrijf.
In het ruim 11-jarig bestaan van de
machinefabriek zijn er in totaal 70
hoofdmotoren ingebouwd in 63 schepen,
met in totaal 54.534 pk. Het grootst ge
ïnstalleerde vermogen komt nu binnen
kort in het m.s. Corantijn met 4000 pk.
Een vermogen waar menig grote werf
in deze huidige tijd jaloers op zal zijn.
De automatisering in de machine-instal-
laties deed ook zijn intrede bij de door
de fa. Amels verzorgde machine-instal-
laties. Het enige maanden geleden in
dienst gestelde m.s. Nieuwland getuigd
hiervan. Dit schip, welke voorzien is van
een vrij ver doorgevoerde automatisering
geniet in de vakpers alle lof.
m.), Eastersé (42 m.) sitte de oare fa
briken allegearre jit Onder de 40 m.
Wol binne der forskate kombinaesjes
makke, hwertroch de lieding yn ien han
komd is, sa as de Novac yn it suden, de
Takomst yn Wolvegea, Fresia yn Ljou-
wert de Foarütgong yn Burgum, de
Z.O.H. yn Easterwalde, mar by dizze
gearwurking binne de fabriken bistean
bleaun, alteast de earste tiid.
Wol kin men dan de produksje ekono-
mysker dwaen troch de iene de tsiis en
de oare de büter of poeijer meitsje to
litten, mar it bliuwt oergongs-situaes-
je. It is dêrneist tige jammer, dat der jit
de helt fabriken binne, hwerfan de pro
duksje it gemiddelde net hellet. En dêr-
fan binne in stik of tsien fier der Onder.
Yn Os eigen omkriten is it net maklik
to bigripen, dat Achlum en Tsjom, beide
mei 12 miljoen kilo apart draeije, towyl
de fabriken yn Himmelom mei 13 m. en
Koudum mei sahwat 9 m. mar net bislute
kinne om oanhald by de sterke kombi-
naesje fan Warkum to sykjen.
Nei Os miening kostet dit fêsthalden oan
de to lytse fabryk allinnich mar jild en
alle jierren, dat men wachtet, mear.
Hwant de moderne fabrikaezje freget
sokke djüre masines en apparaten, dat
dizze lytse en lytsere fabriken dit nea
opbringe kinne. Dogge hja it al, dan gean
har reserves der oan dogge hja it net,
dan foralderje hja. Yn beide gefallen
rint it op ’e non.
En is dat, mei ’.t each op de kommende
tiid forantwurde
De Schutterijmuziek Bolsward hield jl.
vrijdagavond haar jaarlijkse uitvoerings
en donateursavond. Het was bijzonder
jammer dat de zaal niet geheel bezet
was.
Begonnen werd met de mars van de
Schutterijmuziek, waarna voorzitter J.
Galama de avond opende. De voorzitter
memoreerde dat in het afgelopen jaar
20 maal was opgetreden, waarvan 5
maal buiten de stad, o.a. naar de Asser
T.T. Verder zei voorzitter Galama dat
het ledenaantal zorgen baart, maar ge
lukkig zijn weer een aantal leerlingen
in opleiding. Hij wenste de aanwezigen
een gezellige avond toe.
Hierna werd het programma vervolgd
met Offenbach-cocktail (melodieën van
Offenbach) van Paul Herthom. Dit stuk
werd uitstekend uitgevoerd. Vervolgd
werd met de ouverture de Joseph, van
Méhul, arr. M. J. H. Kessels, uitgezon
derd een paar kleine foujes werd dit
nummer goed ten gehore gebracht. Hier
na kwam de mars Glück Auf van Joh.
Wichers. Deze mars werd bijzonder goed
uitgevoerd. De suite Antique van A. den
Arend en de polka Verlorene Liebe van
Josef Mellan (arr. Jos v. d. Veken) wer
den op een kleine onvolkomenheid na
eveneens goed gespeeld. Bijzondere aan
dacht verdienden wel de twee volgende
stukken, nl. het tweede deel van Sinfonia
van Joh. C. Bach (arr. Alb. Meyns)
waarin de heer J. Jansen jr. een schit
terende fluitsolo ten gehore bracht en
de Bayerische Polka van G. Lohmann
(arr. S. P. van Leeuwen) met een trom-
bonesolo van de heren Joop Idsinga en
P. Zijsling. Dit stuk werd ook goed uit
gevoerd. Besloten werd met de mars The
fairest of the fair van Sousa, die even
als het openingsnummer, schitterend uit
gevoerd werd.
In het algemeen kan gezegd worden dat
de ten gehore gebrachte muziek bij de
aanwezigen wel in de smaak is gevallen.
Het is alleen jammer dat, door een te
kleine houtbezetting, de harmonieklan-
ken enigszins verloren gingen, doch het
geheel was toch ruim voldoende om het
een geslaagde uitvoering te kunnen noe
men. Dit alles stond onder bekwame lei
ding van dirigent-kapitein J. v. Strien.
Hierna werd de pauze gehouden met de
traditionele verloting.
Na de pauze werd de klucht in drie be
drijven „Celien slaat toe” door de to
neelvereniging Kameleon uit Leeuwar
den opgevoerd. Het stuk wérd uitstekend
gespeeld. Vooral de rol van Celien, die
vertolkt werd door Sjouk Visser, was
heel goed. Na afloop werd aan de spelers
en speelsters nog een presentje door de
voorzitter aangeboden. Dit viel bijzonder
in de smaak.
De voorzitter bedankte iedereen voor
de aanwezigheid en wenste allen wel
thuis. Daarna was er nog gelegenheid
tot dansen, waarbij de muziek werd ver
zorgd door het duo Th. Roode en G. Bok.
De Schutterijmuziek kan terug zien op
een goede en geslaagde avond.
Het was in 1918 toen wijlen Cornells
Amels het bestaande hellinkje van Ynte
Alkema, gelegen aan de Grote Zijlroede,
overnam. In de eerste moeilijke, harde
jaren werden veelal nog houten schepen
gebouwd of gerepareerd. Gevolgd wer
den deze schepen door de eerste stalen
botters, de voorlopers van de huidige
kotters. Een van de eerste kotters was
de TX 24,
Men ging in die dagen vrij simpel te
werk. Een visserman kwam eens langs,
men stelde de hoofdmaten vast, men re
kende uit hoeveel kg tegen hoeveel
centen en uiteindelijk kwam er dan wel
uit wat het scheepje zou moeten kosten.
Aan het uitwerken van projekten, be
rekeningen maken enz. dacht men een
voudig niet. Als tot de bouw was be
sloten, toog men eenvoudig aan ’t werk.
Als het schip gereed was voor de af
levering, werden de centen op tafel uit
geteld en op de goede afloop werd een
borrel gedronken.
Btf wijlen Cornells Amels rijpte reeds
de gedachten de helling te verplaatsen
buiten de sluizen, op een stuk opgespo
ten moerasland. Het zou zijn zoon Wiebe,
als opvolger van Cornelia, vergund zijn
te zamen met zijn broer Douwe. de ge
dachten aan wijlen Cornells te realiseren
door in 1949 het bedrijf van de histo-
een administratie was ontstaan. In 1945
was men bij bouwnummer 101, een
noordzeekotter. Nu, 23 jaar later, be
vindt zich bouwnummer 309 in aanbouw.
Als we de verschillende bouwnummers
de revu laten passeren, dan komen wel
in de eerste plaats de vissersschepen
aan de orde. Het scheepstype waaruit
de werf uiteindelijk is voortgesproten.
Er zijn ongeveer honderd vissersschepen
gebouwd, waarvan er 73 stuks gere
gistreerd staan. De laatste jaren zijn
deze mooi belijnde schepen van de werf
verdrongen door de grotere zeeschepen.
De lichters zijn ook altijd een dankbare
vulling van de orderportefeuille geweest.
In totaal zijn er 70 stuks gebouwd met
een totaal draagvermogen van nagenoeg
15.000 ton, dekschuiten, melkpramen en
pontons niet meegerekend.
Vooral in het buitenland, o.a. in de
Perzische Golf, vonden de Amelspro-
dukten een gretige aftrek.
En dan de kust- en grote vaartschepen.
Het scheepstype waaraan de werf van
fa. Amels, zowel in binnen- als buiten
land, voor een groot deel zijn uitsteken
de reputatie heeft te danken. De sche
pen met het firmaschild (en de lijnen
van Piet), bevaren trots alle wereld
zeeën en dwingen door hun bouw en
estetisch aanzien bij reder en collega,
alle respekt af.
De rij werd geopend met het m.s. Mak
kum, een gladdektype, de kiellegging
vond plaats in maart 1952, de oplevering
in september 1952. Het was het begin
van een lange rij schepen van verschil
lende grote en type, kultimerend tot een
totaal draagvermogen van bijna 60.000
ton en rond 40.000 bruto register ton.
De 52 van dit soort gebouwde schepen
hadden een totale lengte van ongeveer
3500 meter.
Bijzondere kenmerken van deze periode
zijn er vrij vele geweest, om reden dat
de werf van de scheepsbouwers Amels
veelal opdrachten ontving van zo’n beet
je altfld wat bijzonders; eigenlijk nooit
eens een schip om uit het laatje te trek
ken.
Voor de rederij Wagenborg in Delfzij
heeft de firma het genoegen gehad om
ruim dertig procent van de totale ton
nage te mogen bouwen. Verder is er ge
bouwd voor de rederij Wm. H. Müller en
Co. te Rotterdam en nog vele, vele
anderen.
Het eerste grote schip, waarvan de op
levering plaats vond in 1957, was het
bij vele onder de lezers nog bekende m.s.
Balticborg met haar 2500 tonnen draag
vermogen en de fenominale houtkapa-
citeit van 850 stuks standaard. Dit schip
was een van de meest markante en suk-
sesvolle schepen welke op de Makkumer
werf gebouwd werd en is tot op heden
het vlaggeschip van de Wagenborgvloot.
De spektakulaire stapelloop was destijds
in alle bioscoopjournaals te zien, als
zijnde het grootste schip welke in Ne
derland dwarsscheeps te water werd ge
laten. Dit rekord zou echter nauwelijks
twee jaar later worden overtroffen door
de Geestland.
Grote bekendheid verkreeg de serie van
in totaal 12 stuks 500-tonners van de
Zaanborgklasse.
De in Makkum gebouwde Geestland was
het eerste Nederlandse schip welke was
uitgerust met een gasturbine-installatie.
Het proefdraaien van de turbines was
Het personeel van de werven te Makkum
en Lemmer kreeg vrijdag, ter gelegen
heid van het 50-jarig bestaan, een feest
middag aangeboden in het hotel Tropen
fauna te Oranjewoud. Tijdens het diner,
waaraan ongeveer 300 personeelsleden
met hun dames aanzaten, maakte de
direkteur W. Amels, mede namens zijn
broer, bekend dat zijn zoon Cornells
Amels (29) voortaan als direkteur zal
optreden van de scheepswerf Friesland
n.v. te Lemmer. Met een donderend ap
plaus van de gasten vond dit zijn in
stemming.
De direktie kreeg namens het gezamen
lijk personeel van de werven, bij monde
van de heer J. Ruivenkamp (voorzitter
van de personeelsvereniging), een pla
teau van Makkumer aardewerk aange
boden. Vele gevierde sprekers voerden
tijdens de receptie het woord.
De grondlegger van de thans 50 jaar
bestaande werf is wijlen Cornells Amels
geweest, die in 1944 overleed. De zonen
van hem, Wiebe en Douwe, pakten de
zaken van hun vader voortvarend aan.
De huidige werf is thans één van de
grootste werven ten noorden van Am
sterdam. De werf heeft echter vooral zijn
naam en reputatie te danken aan de
zeeschepen.
Het is bekend dat de huidige situatie
in de scheepvaartwereld verre van roos
kleurig is. Doch alléén die werven kun
nen van blijvende opdrachten verzekerd
zijn, welke het beste produkt leveren,
het beste uitgewerkte projekt op tafel
leggen, want alleen die hebben belang
stelling bij de reders. Dat ons bedrijf in
de afgelopen 50 jaren zich tot zulk een
omvang heeft weten te ontwikkelen, is
dank zij uw aller medewerking. Dit
zegt de direktie in de uitgave van het
personeelsorgaan „Opbouw”.
Bolswards Nieuwsblad
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
Hwat hat
Buiten staan starre winden
Misschien is hier of daar
een olijfblaadje te vinden,
’t Duifje bleef opgesloten
in de diplomaten-kooi
De willekeur der groten,
Washington en Hanoi
verhindert het uitvliegen
Men leest elkaar de les.
Lentetekens die bedriegen?
Boekt ’t duifje straks succes?
Waar moet het duifje landen?
Een kille nevel waast.
Men zoekt van alle kanten
naar een geschikte plaats
Vanzelf voor elk aanvaardbaar,
anders ligt het niet goed.
En elk brengt, zeer verklaarbaar
graag ’t duifje een welkomstgroet.
In wet kin gjin lokkige minsken meitsje
alünne it paed nei it lok hwat sljochtsje
Men krijgt het in de gaten
het Vietnamees conflict
is uitzichtloos, de staten
zitten er in verstrikt.
Nu wil men het proberen,
de oorlog moet gestuit,
laat, om te observeren,
een vredesduifje uit.
