Zesde improvisatieconcours op
Gahe Skroar
hoog
niveau
in
Winnaars Kees van Houten en Jan Jongepier
Fan de Martinytoer
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiin
1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIH
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
ft
Si
gg jf
F
i
«BI
No. 44
107e JAARGANG
DINSDAG 11 JUNI 1968
Wymbritseradeel.
Hwat hat
ós hjoed to sizzan
Het kleine orgel
Het grote orgel
Stadhuis
ze
dit als
AMSTERDAM. Nadat prinses Beatrix vanmiddag het r.k. kinderhuis Arnstel-
stad had geopend, kreeg zij een rondleiding door het gebouw en langs ver
schillende stands, waarbij zij haar krachten beproefde op een plank met
spijkers. Op de foto is te zien, hoe verheugd zij was bij een rake klap.
Advertentieprijs: 16 et per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Abonnementsprijs f 3,50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
bouhoeke leit net yn in nije Eemshaven,
mar yn in oansluting mei Hollan. Südlik
Flevolan is nou droech mealle, it folgjen-
de projekt is de Markerwaard en dêrmei
komt it eigentlike Hollên al wer in stik
tichterby. De needsaekllke oanliz fan
swietwetterbasins makket in fêste for-
bining tusken Inkhuzen-Staveren moog-
lik en opportuun.
Mei dizze skematyske opset fan de for-
biningen krije yndustry en rekreaesje
fantastyske kansen, dy’t folie reëler bin-
ne as hwat de minister fan ekonomyske
saken üs to halden joech. En it is ek düd-
lik to merkbiten, dat folie deskundigen
oer dizze opset folie gunstiger oardielje
as inkelde jierren lyn.
It is gjin nijs, dat ik oer de gearwurking
yn it Noarden net botte enthousiast bin
en dat sit him hjiryn, dat ik net sjen
kin, dat in forbettering fan üs situaesje
fan dy kant komme kin. Wy moatte net
fierder fan it sintrom, mar tichterby.
It is myn fêste oertsjüging, dat de ta-
komst fan Fryslan leit yn in oansluting
by de ranstêd: Hollan. En jier nei jier
sille der mear minsken komme, dy’t dat
ek ynsjogge. Wy hawwe en halde de
earste jierren jit yn ’e wyn, mar as wy
meimekoar de autoriteiten ta it ynsjoch
bringe, dat allinnich lans dizze wei it
Noarden üt syn isolemint en ta in reële
yntegraesje brocht wurde kin, dan daget
it einlings foar it fortüteazge FryslAn.
Tj. de J.
Allinne hy is lokkich
dy’t it mient to wêzen
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Ultg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Tel. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Prijsuitreiking door ds Kreb aan de winnaar van het zesde orgelimprovisatie-
konkours zaterdag jl., de heer Jan Jongepier uit Purmerend.
(foto L. Spijksma)
ji
‘i
i1 i
Bolswards Nieuwsblad
niet geweest zal zijn. Maar dat enkele
deelnemers dit toch gepresteerd hadden,
vervulde hem van bewondering.
Ds. H. Kreb bedankte tenslotte de jury
nog en bracht dank aan Aafje Heynis,
met wier aanwezigheid hij zeer ingeno
men was. De overige medewerkers aan
het konkours vermeldde hij niet alle bij
name. Twee zou ik nog willen noemen,
nl. de heren A. Houtman en J. Boeyenga,
die in de hoedanigheid van registrant
(wiens taak nogal gauw over het hoofd
wordt gezien), de onmisbare paranimfen
van de improvisatoren waren.
Bolsward» monumentale Martinikerk fungeerde zaterdag 8 juni letterlijk en
figuurlijk als schuilplaats voor allen, die het improviseren een warm hart toe
dragen. Nie<t alleen is tijdens het zesde orgelimprovisatieconcours - na één jaar
niet te zijn gehouden - op grootse wijze gebleken, dat ons land improvisatoren
van klasse bezit, die zich gerust kunnen meten met die van andere landen, maar
bovenal zijn de sombere gedachten, die men vorig jaar doop het ontbreken van
het concours mocht hebben gekregen, de wereld uitgeholpen. De improvisatie
leeft en hoe! Vergeleken bij het laatste concours in 1966 is weer een hoger peil
bereikt. Wie zaterdag in het imposante ke.rkgebouw toefde om te luisteren, is niet
teleurgesteld naar huis gegaan. Hij is getuige geweest van de ernst waarmee de
vier kandidaten zich van hun taak gekweten hebben, hij heeft zich kunnen laten
meeslepen door de schepping van het moment, het scheppen waarvoor niet enkel
een hoge kennis van zaken, door jarenlange studie aangekweekt, maar niet in
het minst een grote dosis durf nodig is, waarbjj niet vergeten mag worden dat
men met een orgel te maken heeft, waarvan het wezen nooit mag worden aan
getast. Wie voor dit alles de reis naar het kulturele Mekka van Friesland heeft
ondernomen, is volledig aan zjjn trekken gekomen.
TT NOARDEN HALDT YN ’E WYN
Nei alle nota’s, hearings en gearkomsten
kin men op it heden ien ding fêststelle:
de posysje fan it Noarden is troch dat
alles net foroare, it bliuwt in gebiet,
dêr’t minder fortsjinst, minder takomst
en mear wurkeleazens is as fierder om
utens. It is gjin akute sykte, de kwael
is chronysk al mear as in ieu lang. En
yn dat Noarden is de provinsje Fryslan
it minst foarütgien. Sünt 1950 naem
Grins ta mei 10.5 Fryslën mei 8.8
mar Drinte mei 24 Gean wy noch in
stapke fierder, dan docht bliken, dat yn
Fryslan twa gebieten binne, dy’t in tige
swiere sile lüke, dat is earst de Bouhoe
ke en twa de Südwesthoeke. Der is de
groei sa minimael, dat it winliken net
to sjen is. Sünt 1951 binne yn de Süd
westhoeke 20.000 minsken mear berne as
forstoarn. Mar fan dy 20.000 binne der
18.000 om utens gien, wy hawwe der
hjir yn dy 16 jier mar 2000 fan halden,
dat is 125 yn it jier oer 13 gemeenten.
By dizze gemeenten binne dan jit Snits
en Boalsert, dêr’t yn dy tiid in lytse
10.000 minsken mear binne komme to
wenjen, dus de oaren hawwe, de ien
mear de oare minder, forlies hawn. De
suvere plattelansgemeenten sa as Wün-
seradiel en Gaesterlan krije hjirfan de
hurdste klappen en alle moaije wurden
to’n spyt kin men op dizze wize hjir gjin
forbettering forwachtsje. Faeks sil men
better bigripe kinne hoe ünnoazel lêsten-
deis de wurden fan Minister de Block üs
yn de earen klonken, doe’t hy üs treastje
woe mei de prinsipiële tasizzing fan in
haven yn it fierste hoekje fan Grins. Dat
wie foar dizze beide meast bidrige die-
len fan Fryslan in skeamele gekoanstek-
kerij. Hwant hwat der ek fan dy tasiz
zing op ’e hispel komme sil, de bouhoeke
en de Südwesthoeke bliuwe der kald fan.
Wy steane foar dizze dielen fan de minst
foarütgeande provinsje jit oan it earste
bigjin. E'1 de autoriteiten, dy’t de regea-
De deelnemer»
Van de vier deelnemers konden drie de
orgels reeds uit vorige concoursen; Anco
Ezinga (1966), Kees van Houten (1962
en 1963) en Jan Jansen (1966, koraal-
prijs). De vierde deelnemer was Jan
Jongepier uit Purmerend.
De opgave, waarvoor zij stonden, was
eveneens in 1966 tweeledig. Op het koor-
orgel moest een koraal geharmoniseerd
en vervolgens tot partita bewerkt wor
den. Deze opdracht moest a prima vista
vervuld worden. Op het Hinschorgel
moest op een passacaglia en fugatema
geïmproviseerd worden, waarvoor iedere
deelnemer een half uur voorbereidings
tijd kreeg. Een passacaglia is een heer-
Nadat in het kerkgebouw de beide win
naars al bekend gemaakt waren, vond
in het stadhuis de officiële prijsuitreiking
plaats.
In zijn speech verwelkomde de voorzit
ter van het orgelkomité, ds H. Kreb,
allereerst b. en w. (met dank voor het
disponibel stellen van het fraaie stad
huis), voorts vertegenwoordigers uit
Haarlem en Arnhem en verdere aanwe
zigen, die luister bijzetten aan de plech
tigheid, die een ongedwongen karakter
had. Met name werd nog de aanwezig
heid van mevr. Faber gememoreerd, die
spreker „de machiniste van de provin
ciale kultuurmachine" noemde.
Zijn korte rede werd nu en dan over
goten door een scheut humor. Grote hi
lariteit verwekte de voorzitter toen hij
grapte, dat hij in de hoedanigheid van
predikant nu eens geen gebruik maakte
van een tekst - wel gemakkelijk overi
gens, zoals immers het Improviseren ge
makkelijk gemaakt wordt door een tema
- Spreker schetste vervolgens in enkele
woorden het improviseren als de kunst
waarvan je zo’n plezier hebt, welke je
niet kimt laten en waaraan niet alleen
de improvisator vreugde beleeft, doch
ook degenen die luisteren. Bij een im-
provisatiekonkours moet ook de jury
niet vergeten worden, die eveneens in het
licht der schijnwerpers staat en veelal
natuurlijk een andere mening heeft dan
de leek.
Het volgende punt was het verrichten
van de uitreiking der prijzen. Aan iedere
deelnemer overhandigde de voorzitter
■als aandenken aan het konkours het zil
veren nootje, waarna hij aan Jan Jonge
pier, de man die voor het eerst meedeed
en nb. met de prijs ging lopen, de grote
zilveren noot uitreikte. Kees van Houten
stelde hij een bord van Makkumer aar
dewerk ter hand, hem eveneens veel
goeds op zijn orgelloopbaan wensend.
Van dè juryleden kreeg George Stam
het woord, die de improvisatiemiddag
uitermate boeiend had gevonden en van
oordeel was, dat het fugatema zwaar en
moeilijk was, zodat de organist letterlijk
aan handen en voeten gebonden was.
Grote bewondering had hij voor alle
deelnemers, die hij alle met ere wilde
noemen. Het peil noemde hij van goed
tot zeer goed. Bij de koraalbehandeling
had hij toch meer mogelijkheden willen
zien. De heer Stam gewaagde verder, dat
hij het fugatema in het pedaal niet zou
hebben kunnen spelen, wat waarschijn
lijk de bedoeling van de Klerk ook wel
ring advisearje, hiene mei in lange wiis-
finger wize moatten op dizze gebieten,
dy’t alderearst en aldermeast in krêftige
stimulans nedich hawwe. Gjin moaije
wurden oer tünbou bygelyks, dêr’t sa’n
greate efterstan is by de greate tünbou-
sintra, dat it hjir praktysk gjin kans hat,
of der soene enoarme dingen dien wurde
moatte. De kans foar dizze gebieten mei
nainme foar de Südwesthoeke leit yn de
ofheffing fan de isolearing fan dit gebiet
en dus de opnimming yn de libbene
stream, dy’t troch de oare lansdielen
giet. Wy moatte üt it isolemint wei en
dat kin.
As ik ündanks de toloarstellingen fan de
léste jierren dochs optimistysk bliuw
oangeande de fierdere takomst, dan is it
op de folgjende oerwegingen. Tagelyk
mei de kop fan Noard-Hollan sil de Süd
westhoeke in nije takomst yn ’e mjitte
gean troch de forbining mei de Hollan1-
nen.
Op twa wizen. It fjouwerbaens meitsjen
fan de ófslütdyk mei rykswei 43 en fier
der fan Grins nei Nije Skans. Twad: it
oanlizzen fan it spoar oer de ófslütdyk
of via Inkhuzen-Staveren nei it Fean en
dêrwei oer Drachten nei Grins. Mei de
nije provinsiale wegen fan Ljouwert oer
Boalsert-Warkum-Gaesterlan nei de
Lemmer kin dan de oansluting mei de
oare bilangrike forbining tusken Noard
en Midden fan üs lan oanbrocht wurde.
De takomst fan de Südwesthoeke en de
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Prijswinnaars
De koraalprijs ging naar Kees v. Houten
die in 1962 en 1963 reeds aan het kon
kours te Bolsward deelnam. Geboren in
1940, studeerde hij na zijn gymnasium
opleiding piano en orgel aan 't Brabants
konservatorium bij Hubert Houët en
Louis Toebosch. Hij is thans organist aan
de St. Lambertuskerk te Helmond. In
1965 behaalde hij reeds een tweede prijs
op het improvisatiekonkours te St. Al
bans (Engeland), terwijl hij in 1966
deel nam aan de internationale orgel
dagen Rijnstreek te Arnhem. Op de
vraag of hij zich in de jaren 1963-’68
welbewust op het improviseren had toe
gelegd, deelde hij ons mee, dat hij in die
jaren tweemaal aan de voorauditie te
Utrecht deelnam, doch niet door de ma
zen van het net kwam.
De winnaar van de hoofdprijs was Jan
Jongepier, thans 27 jaar oud, die in
Bolsward voor de eerste maal aan het
konkours deelnam en terstond dus met
de hoogste eer ging strijken. Hij geniet
reeds bekendheid door zijn artikelen in
Het Orgel, uitgave van de Ned. Organis
tenvereniging. Verder concerteert hij,
evenals van Houten, regelmatig. Hij stu
deert momenteel voor de Prix d’ Excel
lence, waarvoor drie jaar staan. Zijn
leermeester aan het conservatorium te
Amsterdam was Piet Kee zelf drie keer
winnaar te Haarlem) ,die in 1963 deel
uitmaakte van de jury te Bolsward. Des
gevraagd deelde hij ons mee dat bij
deelname aan het internationale kon
kours te Haarlem in de toekomst zeker
overweegt, maar in elk geval nog ruim
zeven ja-ar heeft om dit voornemen even
tueel te verwezenlijken. Wij wensen hem
de uitvoering 'zijner plannen toe.
Tevens vroegen wij enkele deelnemers,
onder wie ook Jan Weimers, die 5 juli
ons land in Haarlem zal vertegenwoor
digen, wat zij ervan vonden als de win
naar nog eens in Bolsward zou mogen
concerteren. Op welke vraag zij ant
woordden dat dit eigenlijk heel gewoon
zou zijn. We hopen dat iets dergelijks
zo niet dit jaar dan toch in de naaste
toekomst, verwezenlijkt kan worden.
Ook zou men het konkours, evenals bij
de konkoursen in Arnhem, Den Haag en
Haarlem gebeurd, kunnen uitbreiden tot
een muziekgebeuren van enkele dagen.
Onwillekeurig slaat men aan het ver
gelijken met voorgaande jaren. Dan kan
terstond aangemerkt worden dat de pres
taties dit jaar levendig waren en dat
alle kandidaten blijk gaven van hoge
inspiratie bij hun spel. Het team van dit
jaar kan men gerust de mannen van
het hoge plan noemen. Tegelijk verbaast
het ons dat het konkours vorig jaar geen
doorgang kon vinden vanwege het ont
breken aan voldoende talent. Hoe is het
mogelijk dat nu ineens zo'n viertal naar
voren kwam, wier peil aanzienlijk hoger
lag dan voorgaande jaren.
Wat de verdere feiten van zaterdag be
treft, dient allereerst het optreden van
de alt Aafje Heynis vermeldt te worden,
die met begeleiding van de nieuwe kan-
tor-organist, de heer A. Houtman, een
tweetal komposities van Christiaan Rit
ter (plm. 1700) en Willy Barkhard
(1900-1955) zong. Haar aandeel wil ik
met de volgende woorden af doen: goe
de wijn behoeft geen krans. Voor het
optreden der deelnemers had men ge
legenheid tot rondwandeling en tot be
zichtiging der beide orgels.
Waren we in het verleden bijv, orgelspel
van een Wim van Beek, Nico v. d. Hoo
ven en een Rene Rakir gewend, die hun
taak op het Hinschorgel op de juiste
wijze wisten te vervullen en de aanwezi
gen bepaald voedden, dit jaar bleef zo’n
orgelbespeling achterwege. Beide instru
menten werden wel gedemonstreerd, het
grote orgel niet door de kantor-organist
zelf, naar we meenden op te maken.
Tenslotte werd het ’s avonds ook nog
een feest. Bij het binnenhalen van de
vlag betoonde deze zich nogal onwillig
haar hoge plaats te verlaten, alsof
wilde zeggen: Laat mij maar vast tot
volgend jaar hangen. Moet,
een goed teken beschouwd worden?
De belangstellende lezer delen w(j nog
mee dat de NCRV het tweede gedeelte
van het konkours hoopt uit te zenden op
donderdag 13 juni van 19.30 tot 20.00
uur en van 21.55 tot 22.25 uur.
J. A. v. d. Heide
lijk improvisatie-objekt, waarvoor de
deelnemers waarschijnlijk wel aanzien
lijk beter getraind waren dan in 1963,
toen ook een passacaglia (met gelijk
luidend fugatema) tot de hoofdopdracht
behoorde. Geheel anders stond het ech
ter met de fuga, die ongetwijfeld de
haren van alle kandidaten te berge heeft
doen rijzen en waaraan slechts de kwa-
lifikatie van heidens moeilijk gegeven
kan worden. Uit het geheel sprak toch
wel een kernachtig karakter. Jammer
was het, dat het tema vrijwel niet in
het pedaal te verwezenlijken was, terwijl
het ook niet veel mogelijkheden bood om
bepaalde details verder te ontwikkelen.
Het temamateriaal werd dit jaar ge
in alle onderdelen een uitgesproken rust
en evenwicht, terwijl hij tevens in zijn
registratie het orgel ten volle tot zijn
recht liet komen, waarin de overige deel
nemers niet alle slaagden. Met nr. 1
was hij tevens de man die het karakter
van de fuga het meest onaangetast en
onnodige deformatie achterwege liet, ter
wijl hij de pedalen handig hanteerde.
De jury had een moeilijke beslissing te
nemen tussen deze twee kandidaten,
maar de fraaie passacaglia, gebracht
met een scherp besef van tonaliteit en
met een open oor voor het wezelijke
van een orgel, heeft toch de doorslag
moeten geven, dat de hoogste eer naar
nr. 4 ging. Een bewijs te meer, dat de
jury zich niet heeft laten overrompelen
door een stoutmoedigheid van bijv. nr.
3 (hoe mooi dan ook), maar wel bewust
de beslissing heeft gezocht in vormge
ving en ’t feit, dat de orgelimprovisator
de wezenheid van de koninklijk instru
ment niet uit het oog mag verliezen;
daarvoor is hij ook organist.
Was er bij de partita enigszins sprake
van gemis aan variatie, aan de drie
klavieren van het Hinschorgel was hier
van geen sprake.
De volgorde waarin hier werd gespeeld
was nu ook voor de belangstellenden
onbekend, daar men met de rug naar
het orgel zat. Achteraf bleek de volg
orde als volgt te zijn: Anco Ezinga,
Kees van Houten, Jan Jansen en Jan
Jongepier. Alle vier konden zij goed
overweg met de passacaglia en zorgden
voor knap variatiewerk. Nr. 3 begon
zijn passacaglia nog met een korte vrije
introduktie, waarvan een mordent het
verrassende begin vormde. Bij de zware
fuga lagen de zaken echter anders. De
beste fuga leverde m.l. nr. 1, die in de
expositie een fraaie omkering van het
tema neerzette en tenslotte tot een goede
slotkombinatie wist te komen; nr. 2
gaf wel een vloeiende improvisatie weg
maar ontworstelde zich vrijwel geheel
aan het tematisch erband; nr. 3 be
kleedde ook hier een uitzonderingspo
sitie. Hij liet het passacaglia tenslotte
samengaan met het fugatema en be
reikte daarmee toch een prestatie die
men moeilijk alleen met het woord
„grapje” kan afdoen; nr. 4 ontwikkelde
evenals nr. 1, kwa opzet een goede fuga,
kwam tot een gedegen kontrapuntiek en
solide tussenspelen, hoewel zijn slotbe-
handeling zwakker was dan die van nr. 1
(vermoeidheid
Wanneer we de uitspraak van Albert
Lavignac refereren, dat de improvisator
aan drie eigenschappen heeft te voldoen,
nl. kalmte, wijsheid en evenwichtigheid,
dan moet gezegd worden dat nr. 4 als
enige volledig aan deze eigenschappen
heeft voldaan. Zijn passacaglia ademde
komponeerd door Albert de Klerk, die
het de improvisatoren dus bijzonder
moeilijk heeft gemaakt.
De jury bestond uit de heren Klaas Bolt,
Jan Mul (die in 1963 het passacaglia-
tema komponeerde) en George Stam (in
1963 eveneens in de jury en in 1965 kom-
ponist van de tema’s).
In een voor het publiek zichtbare, voor
de jury uiteraard onzichtbare, volgorde
traden achtereenvolgens op: Kees van
Houten, Anco Ezinga, Jan Jansen en
Jan Jongepier. In hun aller harmonisatie
kan men moeilijk spreken van een groot
niveauverschil. Bij de improvisatie van
de partita - welke de eerste drie kan
didaten uit drie variaties lieten bestaan,
terwijl nr. 4 bijna van geen ophouden
wist - kwamen wel verschillen naar
voren. Nr. 2 bracht eenvoudige, maar
uiterst doorzichtige variaties; nr. 3 was
de enige die bewust een modem klank
beeld nastreefde; nr. 4 bleek over een
klaterende muzikale cloquntie te be
zitten. Alle vier de kandidaten - het
geen de heer Stam op het stadhuis nog
even aanstipte - hadden op het punt van
„afwisseling brengen in” toch meer
kunnen presteren. Op het harmonisatie-
onderdeel werd Kees van Houten win
naar.
