Rondom Rembrandt: boeiend
bijbels prentenboek
Bale Shroar
J**
O
Kinderlijk eenvoudig meer dan historisch gedokumenteerd
Tl
Het is maar
MHS
radio
voor
Fan de Marlinyloer
t 'l
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Deel orgel concours
te Bolsward
Mr. Bakker rechter
in Leeuwarden
dat u het ziet
I
TB
107e JAARGANG
No. 58
DINSDAG 30 JULI 1968
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
Hwat hal
üs hjoed to sizzen
ir
IN LEKE-PKAETSJE
It
Tj. de J.
Advertentieprijs: 16 ct per mm
Ingez mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
PORTO ERCOLE. De koninklijke familie houdt vakantie in het buitenhuis
Porto Ercle. Boven: Prins Willem Alexander met zijn beide grootouders
op het terras van de „Gelukkige Olifant”. Onder: Prinses Beatrix en prins
Claus met hun zoon prins Willem-Alexander tijdens ’t gebruikelijke foto-uurtje.
HET ARl’MER HAFLINGER PAARDJE
In een vorig bericht schreven we dat het Haflinger paardje van de familie
R. Ludema alhier op een keuring een 3de prjjs kreeg, wat volgens ons wel een
succes was. Het succes was echter veel groter van merrie Wella, want ze
kreeg een 1ste prijs en haar veulen Siegfried eveneens. Wella kwam op de 3de
plaats in aanmerking voor het kampioenschap.
In fornedering docht searder
as in ütbrander
Abonnementsprijs f 3,50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Wie gaat met vakantie
Naar Finland of Zweden,
Die heeft daarvoor vast
Wel diepgaande reden.
Want ook hier is het mooi
Ook historisch bezien
Een landje als Friesland
Heeft zo veel nog te biên!
Als Rembrandt eens zag
Hoe ons landje bloeit
Dan werd hij zeer zeker
Door het landschap geboeid.
En alles wat was
Is gepast in die lijst
En zal nooit vervelen
Al is het vergrijsd.
Zie eens om u heen
Neem een verstandig besluit,
U hoeft van verveling
Ons Friesland niet uit!
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v„ Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
TeL 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Bolswards Nieuwsblad
Mr. P. S. Bakker, griffier van het kan
tongerecht Nijmegen, is benoemd tot
rechter in het arrondissement Leeuwar
den. Woensdagmorgen had de beëdiging
plaats, gistermorgen vroeg werd mr.
Bakker geïnstalleerd. Mr. P. S. Bakker
werd op 27 oktober 1932 in Bolsward
geboren. Hij volgde de gymnasiumoplei
ding en van 1953 tot 1958 studeerde hij
aan de vrije universitelt in Amsterdam.
Direkt na zijn studie kwam mr. Bakker
in dienst van de justitie. Eerst werd hij
substituut-officier van justitie in Roer
mond. In 1961 werd hij waarnemend grif
fier van het groningse kantongerecht. In
1963 vestigde hij zich twee jaar lang als
advokaat in de stad van de martinitoren.
In 1965 ging mr. Bakker de funktie van
griffier aan het nijmeegse kantongerecht
vervullen. Een jaar later werd hij be
noemd tot rechter-plaatsvervanger in de
karelstad en in Terborg. Sinds april 1967
is hij bovendien rechter-plaatsvervanger
in Roermond.
Merkwaardig is voorts, dat, terwijl de
bijbel schier onuitputtelijk is kwa onder
werp en gegeven, er te Bolsward meer
malen schilderijen hangen van hetzelf
de onderwerp. Sommige zijn zelfs drie
maal op doek gebracht, ook al weer broe
derlijk over oude- en nieuwe testament
verdeeld. Zo komen wij op de rondwan
deling niet minder dan driemaal een
„Offer van Manoah” tegen en driemaal
een „Noli me tangere” („Raak mij niet
aan”, de ontmoeting van de opgestane
Heer met Maria Magdalena in de Hof
van Jozef van Arimathea), tweemaal ’n
„Triomf van Mordecbai” en tweemaal
een „Prediking van Johannes de Doper
aan de Jordaan”. Ook figuren als Hagar
komen in verschillende fase's van haar
tragisch lot voor, bijv, haar wegzending
en haar omzwerving in de woestijn.
Meen nu niet dat een herhaling van be
paalde onderwerpen de tentoonstelling
eentonig zou maken. Dit is allerminst
het geval. Integendeel, het feit dat ver
schillende schilders, al of niet tijdgenoten
In de monumentale Martinikerk ligt te Bolsward op een wankel tafeltje een
statige Rembrandtbijbel. Kerkgangers gaan er vaak aan voorbij. Kinderen, die
vroeg komen, wagen er vol ontzag een schuchtere blik in, toeristen die waar
voor hun geld willen hebben, snuffelen met nauwKjks bedwongen nieuwsgierig
heid. Schier van elk bijbels verhaal heeft Rembrandt een ets of schilderij gemaakt.
Hij moet wel heel dicht hebben geleefd bij het boek der boeken, of kunnen we
wellicht beter zeggen: uit het boek der boeken? Rembrandt, die vooral in zijn
later leven een verwoed verzamelaar was van exotische gewaden, oosterse stoffen,
tapijten, curiosa enz., spreidde in zjjn schilderijen al dit moois ten toon. Toch
blijft zyn werk iets typisch Nederlands houden. Zijn tempel wordt een kerk, zijn
rossen worden hollandse boerepaarden, zjjn soldaten worden krijgslieden uit de
nadagen van de tachtigjarige oorlog.
Rembrandt staat hierin niet alleen. Uit
de tentoonstelling Rondom Rembrandt
blijkt de bijbel nog steeds een sterke bron
van inspiratie. Het mag dan waar zijn,
dat in de gouden eeuw men zich bij voor
keur spiegelde aan de kunst van het
oude Rome en Griekenland (Renaissan
ce), de bijbel, die de middeleeuwen zo
sterk had geboeid, dat praktisch alle
kunst uit die tijd er betrekking op heeft,
blijkt in Rembrandts dagen zijn greep
op het volk nog niet verloren. Integen
deel.
Van de 60 nummers die de katalogus
vermeldt zijn er 30, dit is precies de
helft, bijbelse voorstellingen. Merkwaar
digerwijs kan men van deze 30 er 15 re
kenen tot het oude- en 15 tot het nieuwe
testament. De niet-bijbelse onderwerpen
best .n voor de ene (grootste) helft uit
portretten, terwijl de andere helft wordt
gedeeld door landschappen en allego
rische voorstellingen. Van deze laatste
zijn er slechts 3 of 4 die betrekking
hebben op mythologische onderwerpen.
is ek dizze simmer wer tige düdlik
wurden, dat de stêd aloan mear minsken
lükt, dy't oan de rekreaesje dielnimme.
De measte dagen jowt de stêd in byld
fan Mint en drok biweech fan kommen-
de en geande minsken.
It bilang fan dizze tanimmende rekre
aesje mei men net to leech oanslaen. Yn
direkte sin om’t gjinien de stêd wer üt-
giet of hy hat fan syn fakansjejild hjir
hwat efterlitten. En yndirekt is it fan
bitsjutting, dat de stêd Boalsert folie
mear bikend wurdt en yn it algemien
ek weardearre. De hotels, café’s en folie
winkels hawwe Jrjirtroch in bettere bi
ter straks klear is, kin de Appelmerk
wer bylkje tsjdn de klippen op. Hwat is
it jammer lykwols, dat it libbene stik
yn it hertsje fan de stêd skeind wurdt
troch de deade bazar op it iene hoekje
fan dizze strjitte en it trijetal Aide hüs-
kes op it oare.
Blykber is der neat oan to dwaen, like-
min oan it leechstean fan it hüs, dêr’t
de hear Reekers earst syn saek hie en
oan it krot fan de firma Jamin op de
Appelmerk. En dat duorret mar jier
nei jier en gjin ynstansje skynt hjir
hwat oan foroarje to kinnen. Gelokkich
is in oare argewaesje, dy oan de Broe-
restrjitte, op in treflike wize oplost.
Earst al troch de Reholitas-sosiëteit en
nou troch de bou fan in partikulier hüs
op it plak fan de Aide kapel. De yn aide
styl wer opboude muorre oan it wet
ter docht it tige goed en sil grif hiel
hwat bilangstelling fine.
Mei de nijbou giet it fiks foarüt en yn
it algemien kin men hjir wol syn fol
dwaning oer ütsprekke. De flats dogge
it goed, nije huzen yn Noard binne
deeglik en rom, mar in twadde Gysbert
Japiksleane is der fuort net. Hwat is
dit in pracht oplossing wurden en mei
de omseaming fan de hurd groeijende
iperenbeammen in sieraed foar de stêd.
It is in geniet hjir simmerdeis troch to
kujjerjen. Yn it Parkplan wurde nou de
léste hoekjes binut en as mei inkelde
jierren de tünman de léste bón oan dit
stêdsdiel lein hat, de ütwreiding fan
Blomkamp syn bislach krige hat, dan
kin de stêd hjirmei lokwinske wurde.
Kampen, String en Heechhout. nllgear-
re steande op ’e öfbraeklist, hawwe
Donderdagavond om 5 minuten voor tien
heeft de NCRV opnamen uitgezonden,
die werden gemaakt op het laatste orgel-
improvisatiekonkours te Bolsward, na
melijk de harmonisatie en verdere uitwer
king van een koraalmelodie. De deelne
mers moesten deze opgave, waarvan het
thema werd gekomponeerd door Albert
de Klerk, onvoorbereid op het koororgel
realiseren. Men hoorde de volgende orga
nisten: Anco Ezinga, Jan Jansen, Jan
Jongepier en Kees van Houten, welke
laatste de koraalprijs verwierf.
stelde doek te kleineren. Wij wijzen er
op dat het zo'n typische uiting is van
een bepaalde tijd. Nog een voorbeeld tot
besluit. Hoewel Adriaen Verdoel in zijn
„Opwekking van Lazarus” machtige
rotspartijen schildert, is het hem blijk
baar niet bekend, dat in het oosten de
dierbare doden piëteitvol in een rotsgraf
werden gelegd. Wij zien nl. Lazarus om
hoog komen uit een grafkuil.
Dit alles is maar één aspekt van de ten
toonstelling, dit ditmaal zó bijzonder
aanspreekt, dat u niet moet nalaten deze
te zien. Deze gelegenheid komt wellicht
niet weer.
niet weer. Het kan iedere werkdag van
9-5 en, behalve zaterdags, iedere avond
van 7-9 uur. Iedere vrijdag is er tevens
'n rondleiding (zonder kostenverhoging)
nl. om precies half acht.
steansbasis krige en aS it by de iene
reint, dan dript dit fanseis by de oare
fierder troch. It soe fan bilang wêze, as
de stêd ris neigie oft hja by de propa
ganda har simmertentoanstelllng. de
skotsploech, de oargelkonserten yn
gearwurking mei de V.V.V. jit net hwat
mear dwaen moat, nou’t sa düdlik blykt
dat de lju hjir graech hinne wolle. Bi-
nammen de V.V.V. soe, tinkt my, mear
omtinken krije moatte. Oant nou ta is
dit wurk to folie oerlitten oan inkelde
minsken, dy't hjir har frije tiid oan jowe,
mar de moderne tiid freget om mear en
bettere service. Op in gaedlik plak sil
in kantoor komme moatte, mei yn it
simmerskoft ek in fêste, bitelle krêft,
dy’t de passanten en oerbliuwers fol-
slein op 'e hichte bringe kin fan de
mooglikheden yn en om de stêd. Nei’t
ik mien, sil de Lêsseal en Bibleteek de
eardere naeiskoalle mei koarten oernim-
me foar ütwreiding.
Dêrby giet it harren foaral om it grea-
te naeilokael, mar der binne oan de oare
kant fan 'e gong jit in pear keamers.
Wie dit net in treflik plak foar in VW-
kantoar? Tichte by it stêdhüs en de
Martiny-tsjerkstrjitte en annex mei de
lepenbiere Bibleteek.
De keapjoun op freed is in sukses, dy
moat der grif bliuwe, lyk as de demon-
straesjes fan de skotsploech op de, troch
de libbene merk, sa fleurige tongersdei.
De koumerk, dy’t sa deeglik en moai
forbettere is, kin nou de hiele wike
tsjinje as parkearplak en docht der in
tige nuttige funksje. Forskate huzen en
saken dêrre, wurde fiks oanpakt en as
de greate forbouwing fan de firma Ltin-
blykber djippe woartels yn ’e groun,
hwant it giet dêrmei och sa stadich.
Geande oer it iennige Bolwurk, dat de
stêd jit hat en hwer’t nou aldergelok
de iperenbeammen fiks oangroeije, is d
healforlittene Kampen in tryst stik,
stêd.
Boalsert sil tige omtinken jaen moatt
oan syn rekonstruksje. Hja bisit kost
like en kostbere gebouwen en pander
Nijbou kin in forriking wêze, sa as
rêstige skientme fan it architektenht
Grunstra oan it Skilwyk sjen lit, me
net elk hat sa'n kans. De utiliteit stc
ek syn easken en it jildponkje docht c
sines by, dat biwize de tsientallen g
raezjes en boxen, dy’t röunom opdük
soms yn tige smelle strjitten.
Mei de Wythearenstrjitte sil grif hwa
barre moatte, hy is nou libbensgefae; -
lik, om’t der praktysk gjin trottoir i
en de brommers jammer genóch jit fan
beide kanten der troch fleane meije.
De Gasthükbrêge sil yn koarten forbrede
wurde moatte, cars komme hjir deader
lyk as op ’e gefaerlike hoeke fan Eerd
mans syn segarewinkel. Winlik soe dj
Wythearenstrjitte foar alle motorysk
forkear forbean wurde moatte, mei fyt-
sen en rinnenden is dy al smel genóch.
Gelokkich kinne wy dit lekepraetsje óf-
slute mei üs Widens üt to sprekken oer
it fordwinen fan de tramrails yn ’e
stêd. As der mar wer net to lang oc
brieden wurdt, soe it foar de win
jit klear kinne.
Lit üs der dan mar op hoopje.
Liv Z( .j’e »a.i 4. i. g --t is een klein paneeltje
van slechts 22,5 x 19 cm. Het is lange tijd in Engels bezit geweest (o.a. van A.
Winter te Dunbartonshire, James R. Mackay en Dr. Alexander Patterson te
Glasgow) tot het nu 9 jaar geleden werd aangekocht door de heer Daan Cevat,
die het het volgend jaar in bruikleen gaf aan het Rijksmuseura te Amsterdam.
Het paneeltje vormde het uitgangspunt van de sedert 1959 opgebouwde kunst
collectie van de heer Cevat. Veel is er sedert die tijd over dit schilderij geschreven
en. gediscussieerd. Er zijn n.l. 4 copieën van dit stuk in omloop, waarvart die
in Kassei (Dtsl), waar men maar liefst een kleine 20 Rembrandts heeft(!) wel
de meest bekende is. De copie van Kassei is lang voor een echte Rembrandt ge
houden, maar werd toch omstreeks 1836 reeds door Smith als zodanig verworpen,
in 1883 door de tenmalige directeur van het Museum, in 1907 door Frimmel en
door John C. van Dyke in 1923. Eerlijkheidshalve moet echte.'- worden toegegeven,
dat er ook geleerden zijn geweest, die het stuk in Kassei beter achtten dan dat
van de heer Cevat, dat nu in Bolsward hangt. Ook wordt wel gedacht, dat het
paneel te Kassel door Jan Lievens is (na)geschilderd. Infrarode foto’s tonen
echter aan dat het afgebeelde portret (dus dat nu te Bolsward is te zien) aan
zienlijk vaster van penseelvoering is, dan dat van Kassei, terwijl ook de modu
lering en lichtval veel subtieler zijn. Op grond van o.a. deze overwegingen wordt
thans al zijn alle vraagstukken nog niet opgolost algemeen het hierbij
afgebeelde portret (in de Sneinspetiele van het Friesch Dagblad in een overigens
voortreffelijk artikel, helaas van een verkeerd onderschrift voorzien) voor de
echte Rembrandt gehouden. Eén van de vele, want de schilder heeft er tientallen
zelfportretten gemaakt.
ieder voor zich hun visie geven op één
zelfde onderwerp boeit uitermate. De
schilders konden voor hun bijbelse ver
tellingen (want dat zijn deze schilderijen
toch eigenlijk) weliswaar levende mensen
als model nemen, wat in feite ook wel
gebeurde, voor de kompositie, entourage
en verdere aankleding dit laatste letter
lijk zowel als figuurlijk) moest de schil
der geheel putten uit eigen fantasie en
voorstellingsvermogen of dat van an
deren.
Hierbij doet zich een merkwaardig en
toch ook wel weer begrijpelijk verschijn
sel voor. De schilders uit de gouden
eeuw kennen het heilige land niet. De
voorstelling die wij er van hebben, ont
leend aan talrijke foto’s, films, reporta
ges of misschien wel aan een bezoek ter
plaatse, ontbrak de schilder uit de Re
naissance ten enenmale. Hij kan hoog
stens terugvallen op hetgeen kunstenaars
vóór hem hadden getekend of geëtst, al
hadden de schilders, die in Italië ver
toefd hadden (het Mekka va nde beelden
de kunstenaars van die dagen) wel iets
voor, in zoverre zij het heilige land
zagen als een Hollands polderlandschap,
maar het konden stofferen met rots
partijen, ruines enz.
Hoe dan ook, telkens worden wij getrof
fen door 'n gebrek aan de meest elemen
taire kennis van de gebruiken van het
volk Israël en de naïviteit waarmee de
bijbelse gegevens plompverloren in het
eigen vaak knusse landelijke of klein
steedse omgeving worden geplaatst. Hier
en daar zou het zelfs lachwekkend zijn,
ware het niet dat het gegeven met zo’n
kinderlijke liefde en eenvoud werd uit
gebeeld. dat het vaak ontroert.
Men moet beslist zelf gaan kijken hoe
Tacob en Laban elkaar ontmoeten tegen
le achtergrond van een m’ddeleeuws kas
teel, de evangelist Mattheus (of is het
toch Mózes?) de pen en inktpot hanteert
om z'jn evangelie te schrijven, daartoe
ingrfluisterd (geïnspireerd) door de Hei
lige Geest, hoe Manoah bij zijn offerande
een prachtige Italiaanse plooischaal ge
bruikt en hoe „de weduwe”, die haar
penningske heeft geofferd, een brilletje
draagt. Een bril was in die dagen nog
vrij modern, maar toch blijkbaar al zo
geassocieerd met de vaak slechtziende
ouderdom, dat de schilder dit attribuut
ter aksentuering daarvan onmisbaar
achtte. Wel een heel merkwaardig staal
tje van dat wat naief aandoend realisme
spreidt Jan Pijnas (broer van Jacob
Pijnas, leermeester van Rembrandt) ten
toon bij zijn groot en veelkleurig werk
stuk „De wegzending van Hagar”. Vader
Abraham bewoont geen tent, maar een
vrij royale burgerwoning. Sara hangt
zelfs over de onderdeur! Een paar kippen
en een pauw scharrelen rond. Ismaël, het
zoontje van Hagar (een welgevormde
boeredeerne) die met zijn moeder de
„woestijn” (’t weiland in de verte) wordt
ingestuurd, neemt zelfs zijn hoepel mee!
Wij schrijven dit allerminst spottend,
noch om de waarde van het tentoonge-
OUD-BOLSWARDER
- -Wi
TM
