De naam
eaöe Skroar
VAN DEN OEVER
reeds 175 jaar
in Bols ward bekende
klank
over van
zoon
Utrikking
Relly
Jorritsma
priisfraech
Bedrijf ging steeds
vader op
Fan de Mart in vt oer
Hwat hat
1
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeet, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum
107e JAARGANG
No. 68
DINSDAG 3 SEPTEMBER 1968
üs hjoed to sizzen
In reusum wiif is in dageliks blydskip.
Hendrik Jacob van den Oever (19001967)
Jacob Bouwes van den Oever (17781870)
fordübele
Advertentieprijs: 16 ct per mm
Ingez. mededelingen duA>el tarief
Contractprijs op aanvraag
Abonnementsprijs f 3,50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
WOL NEEDSAEKLIK MAR NET
MAKLIK
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
ültg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
TeL 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Eens werd Jacob Bouwes als jongfeint in
Engeland gevangen genomen, omdat ze
hem vloeiend Frans hoorden spreken en
hem zodoende voor een Franse spion
hielden. Hij werd geïnterneerd en onder
gebracht bij een boer, waar hij het heel
slecht had. Om zijn honger te stillen
plukte hij brandnetels, molk af en toe
een geit of schaap en kookte in die
melk de brandnetels om hiermee zijn
maag te vullen. Toen hij op zekere mor
gen weer op zoek naar brandnetels ging,
zag hij dat de dochter van de boer zich
had opgehangen aan een boom. Onmid
dellijk sneed hij haar los en wist zo haar
Bolswards Nieuwsblad
Het is een mom en romantisch verhaal, de wordingsgeschiedenis van fa. van den
Oever aan de Appelmarkt te Bolsward. Eigenlijk zou dit verhaal bjj kaarslicht
verteld moeten worden in de gezellig en sfeervol ingerichte woonkamer van de
huidige eigenaar. Het zou, zonder gedreun van passerende vrachtauto’s en zonder
de telkens weer keihard zake.lijk rinkelende telefoon, welhaast klinken als een
sprookje. Dit jaar is het nl. 175 jaar geleden dat Jacob Bouwes van den Oever in
1793 als 15-jarige knaap op het Workumer Kofschip Mercurius naar Engeland
voer. Het was in de Franse revolutietijd en al spoedig zou het befaamde continen
taal stelsel de overzese handel praktisch lam leggen. Toch ging Jacob Bouwes
ondanks alles doorvaren, met als gage (loon) een deel van de vervoerde goederen,
in hoofdzaak Engels porselein. Dit werd door de jonge Jacob Bouwes in Bolsward
en omstreken verkocht en daarmee werd de grondslag gelegd voor het huidige
bedrijf. Djj was een weesjongen en woonde in bij zijn grootouders aan de Rijksstraat
(thans herenmodes Pietersma).
1 leven nog te redden. Sindsdien werd zijn
leven op de boerderij heel wat beter,
doordat hij in het gezin werd opgenomen.
Toen eenmaal de bewijzen er waren dat
hij een Fries was, werd hij weer vrijgela
ten. Dat liekt er op, zal de Bolwardse
jongeman wel gezegd hebben, daarmee
een uitdrukking bezigende die later bij
de firma veel opgeld heeft gedaan. Trou
wens, Jacob Bouwes, die geboren was in
1778 en later op hoge leeftijd zou over
lijden in 1870, heeft meer avonturen be
leefd. Tweemaal heeft hij schipbreuk ge
leden waardoor al zijn bezittingen ver
loren gingen, maar zijn moed en durf
brachten hem er steeds weer bovenop.
Hij huwde met Trijntje Jans Faber en
speelde in het openbare leven van Bols
ward, toen hij meer huiszittend werd en
het varen aan anderen overliet, een grote
rol. Zo was hij bijv, van 1838 tot 1867
raadslid. Na zijn eerste huwelijk her
trouwde hij plm. 1820 met Akke Haijes
v. d. Werf (1794-1837). Uit dit huwelijk
werden 8 kinderen geboren, waarvan er
Sjin fraechstik haldt de agraryske ün-
iernimmer faken en mear yn de boppe-
kas dwaende as de oanpassing fan syn
■jidriuw oan de nije tiid. It foroaret en
«oms sa réd, dat it swier fait by to
iliuwen. Binammen trije faktoaren dy
freegje hyltyd wer om in oplossing. As
earste is der it feit, dat linkendewei op
praktysk alle buorkerijen mear fé hal
len wurdt as alear. De Aide stelrigel:
trije pounsmiet foar in kou, giet net
mear op, it is nou twa wurden en by in
telden mar oardeheal. Der moat dus
olak foun wurde foar mear fé en omt
Ier mear fé halden wurdt, moat dei' ek
near winterfoer woun en burgen wurde.
De romte is dêrtroch yn de measte
pleatsen to lyts wurden en dérfandinne
al dy pleatsen, dêr’t ütbousels makke
binne om dat plak to finen.
De mechanisaesje bringt fieder mei, dat
it tal masines en binammen de greatte
fan de weinen en masines aloan banimt,
der m-oatte ien of twa trekkers, neist de
auto, Onder dak brocht wurde, de wei
nen binne folie greater, de swilers en
de skodders, de dongstruijcrs, de sels-
een zoon naar België ging. Een kleinzoon
van deze Bouwe Jacobs was de daar
als schrijver en dichter zeer vermaard
geworden Karei van den Oever, die o.a.
een gedicht over Bolsward heeft ge
schreven.
Om nog even naar de grondlegger van
het bedrijf terug te keren, Jacob Bouwes
nam pas in 1811 (toen een achternaam
verplicht werd gesteld) de naam van
den Oever aan. Zijn vroeg overleden va
der, gehuwd met Geiske Hendrik, heette
nog gewoon Joost Jacobus.
De zoon die Jacob Bouwes zou opvolgen
was Hendrik Jacobs v. d. Oever (1834-
1907), die huwde met Catharina Huitema
(1840-1932). Ook hij betekende veel voor
Bolsward. Om aan de vraag naar ge
bruiksgoed te voldoen, liet hij hier ter
stede twee pottebakkerijen bouwen,
waarvan een op de Bargefenne en een
op de Grote Kampen. Deze pottebakke
rijen werden later, nl. in 1876, aan de
meesterknechts verkocht voor f 11.500.
De zaak was zelf inmiddels verplaatst
van de Rijksstraat naar de Grote Dijlak-
ker (het huidige meubelhuis Zwabo). Dit
pand werd geheel verbouwd en Hendrik
Jacobs ging zich specialiseren in het luxe
en Wymbritseradeel.
ladende en lossende weinen, de pakjes-
parse, de transporteur, hja freegje win-
terdeis in goed plak. Dat is it earste
probleem: de romte.
It twadde fraechstik is dat fan de al
oan heger wurdende leankosten, dy’t ek
op in pleats de stelrigel wier meitsje,
dat tiid jild is. In wierheit, dy’t elts jier
skerpere easken stelt oan de bidriuws-
fiering en de bidriuwsgebouwen. De ür-
leanen binne mear as tsien kear sa
heech as foar de oarloch. Dêrom is alle
oandacht torjucht op arbeidsütsparjen-
de methoades rjuchte. De melkmasine
as earste hat it hiele f jild forovere, wy
kinne üs hast net mear yntinke, dat it
foar de oarloch mei de hannen dien
waerd. Praktysk alle oare wurksum-
heden binne fierder mechanisearre en
dit set by de dei fierder troch. De eko-
nomen skatte, dat de leanen yn 15 jier
wurde. As it nou fjouwer
goune is, dan gean wy dus meidertiid
nei acht, yn de boufakken rinne hja
foarop en tornimme boer en eigner wol,
hwat effekt dat op de rekkens hat. Dêr-
om sa min mooglik rinne, sa folie moog-
lik ride, sa folie mooglik de foerfoar-
ried by de bisten. De stallen wurde oars
de doarren moatte greater en breder, de
hiemen en reden wurde forhurde, de
melkbussen oan de molklieding forboun,
de moalbak mei amers wurdt troch
ridende biksweintsjes forfongen, de
boarnamers binne allang by de opkea-
pers tolanne komd, de foersilo’s nimme
han oer han ta en de mechanyske grop-
pelegers kin men yn allerhanne fari-
aesjes kommen sjen. Uren binne djür,
der moat yn in üre hiel hwat barre, dus
mechanisearje!
It trêdde probleem is dat fan de óf-
kear fan it swiere hanwurk. Of om it
oars to sizzen, men wol it makliker ha.
Alle swiere wurk stiet op it punt to
fordwinen. It düdlikst hat dat bliken
dien by de groppeiegerij.
Alle dagen mjuksje wie ien fan de
dreechste en swierste karweijgn op in
pleats. En meiiens foar de sounens in
gefaer. Biswit fan it drege wurk, mei
de kroade by de glêdde planke op, yn
de skerpe eastewyn, hat mannich boer
eri arbeider earder yn it grêf brocht. De
BIKROANDE FORHALEN SILLE
UTJOWN WURDE
Nei in goedbisochte jiergearkomste fan
De Fryske Bibleteek yn seal Jellema to
Mantgum waerden sneontomlddei wer
te Rely Jcrritsmcprizen ütr’’:t. Yn c’e
ubieteok-gcarkomcte wa.rJ n can it
bigjin de Fryske auteurs E. B. Folkert-
sffla en Fedde Schurer bitocht. Yn it öf-
roune boekjier bitanken der 131 leden,
wylst der 32 nije leden bykamen. Stat
nijjier klom lykwols it ledetal wer om-
j heech.
De ynJage moast hwat omheech brocht
wurde. Nettsjinsteande dat wurdt der
it kommende jier in tokoart rüze.
Nije bistjtasleden waerden de hear Tsj.
de Jong en mefr. KI. Straatsma-Wes-
terhof. De dei fan de priisütrikking foel
gear mei dy fan de léste opfiering fan
Heibel yn Hylpen, dat it alle trije kea-
ren goed troffen hat mei it waer. „Suver
in kulturele dei foar Baerderadiel”, sei
boargemaster P. Kuiper. De prizen dy
waerden wer op syn eigen koartswilige
wiisgearige wize ütrikt troch Wouter
Zwart. Mefr. K. Bijkerk-Foimer droech
üt de bikroande gedichten foar, wylst
Tiny Mulder bar eigen bikroande for-
hael lies.
De oare bikroande forhalen wiene fan
Ypk fan der Fear, Leo Popma, Durk v.
d. Ploeg en Tjitte Piebenga. De léste
wie dübeld priiswinner, hwant syn yn-
stjürd fers waerd ek bikroand. De oare
bikroande fersen wiene fan Jan J. Biji-
sma, Steven van der Meer, Berber van
der Geest en Meindert Bylsma.
Under de titel „De souwe treast”, sille
de bikroande forhalen en fersen ütjown
wurde by A. J. Osinga N.V. to Boalsert.
earste mechanisaesje wie bipaeld eko-
nomysk gjin sukses, it wie to djür.
Mar dochs set it troch, omdat men wol
ynsjocht, dat de minsken dit wurk net
lang mear mei in goed sin dwaen wolle.
Itselde mei de heaberging, sawol op it
lAn as yn de skuorre. Dizze faktor hat
ek forgoed meispile mei de oanskaf fan
de trekker. De jonge agrariër hat noch
wol aerdichheit oan de buorkerij, mar
dan op in moderne manear, de riidkuil
en de fiskgraetmolkstal binne der düd-
like foarbylden fan.
En sa kloppet dit probleem by elke boer
oan de doar en it wurdt net stil. As hy
mient it oplost to hawwen, dan docht
bliken, dat it oer fiif of tsien jier dochs
bistiet. Hwant mannich fraechstik is
noch lang net ütiten: mei de kuilmethoa-
des biiuwt it in sykjen, mei de stallen
lyksa. Hwat wurdt it oer in jierman-
nich: renstallen, boxen of noch oars?
Yn de tünbou giet it noch hurder. By
de fruitteelt sjocht men apel- en parre-
höven, dy’t tsien jier lyn modern oanlein
binne, al wer fordwinen. Yn Muontsje-
syl is in tünder üt Hollan wei in fruit-
bidriuw bigoun fan 30 ha. en hy hopet
der noch 30 ha. üt de nije Lauvierssé-
polder by to krijen. Gjin fruitbeammen
mear, allinnich spillen fan net mear 'as
skouderhidite, sadat men alle wurk,
foaral snoeijen en plökjen, op ’e groun
dwaen kin, it takrüd wurdt deaspuite
en tusken de rigen rinne smelspoaren
mei lichte weintsjes om it guod oan en
óf to fieren. Ynpleats fan ien fêste kréft
op ien ha. komt it nou klear mei ien
fêste krêft op 4 oant 5 ha. Deskundigen
sizze, dat mear as 80% fan de fruit-
bidriuwen omplante wurde moatte, sille
hja bistean bliuwe. Alle heechstammen
en healstammen, alle piramiden en pal
metten, hja binne net mear ekonomysk
en steane dêrom op de deadelist. It is
kompleet in bidriuwsrevolüsje.
Foar boer en tünder is dizze needsaek-
like oanpassing gjin maklike saek, hja
moatte goed üt eagen sjen en tük rek
kenje en dan noch sil de bislissing fa-
kentiids mar tydllk wêze. Dat makket
it bistjüren fan in agrarysk bidriuw
mooglik wol ynteressant, mar om de
deale net maklik. Tj. de J.
porselein. Hij reisde veel, o.a. naar Duits
land en werd een vermogend man, die
vaak in Bolsward als financier optrad.
Op zijn beurt werd hij weer opgevolgd
door Hubertus Jacobus van den Oever
(1868-1932), die trouwde met de dochter
van zijn konkurrent, nl. met Maria Oos-
terbaan (1873-1917), die opgroeide in
aan m-kt, waar
Je Luns is g..Ik tus
reisde ook veel. Hij bouwde de grossier-
derij verder uit. Met twee koffers, een
voor de borst en een op de rug met leren
riemen over de schouders, wandelde hij
van dorp tot dorp, heel Friesland door
om zijn monsters aan de winkeliers te
tonen. Het bestelde werd dan later per
trekschuit of karrijder bezorgd. Aan het
toenmalige Schiidwijk (thans Skilwyk)
was er toen ten behoeve van de potschip
pers een speciaal pakhuis, waarin door
deze schippers vergaarde lompen en
beenderen werden ingeruild voor pot-
goed. Dit pakhuis was reeds door zijn
vader in 1877 gekocht.
Ook Hubertus van den Oever deed veel
voor zijn stad. Zo was hij vele jaren be
stuurder van Huize St. Martinus.
Hij werd opgevolgd door de vader van de
huidige eigenaar, nl. door Hendrik Jacob
van Den Oever (1900-1967), die verleden
jaar, hoewel niet meer in goede gezond
heid, de uitbouw en vernieuwing van de
zaak mocht meemaken.
Intussen voltrokken zich weer verande
ringen. Sinds 1920 werd nl. een grossier-
derij in Leeuwarden gevestigd, waar
Hendrik Jacob ging werken. Het bedrijf
hier een afdeling die later van de Bols-
wardse zaak werd afgesplitst.
De heer H. J. van den Oever huwde met
Suzanna Nota, die nog in leven is en dus
het 175-jarig jubileum van de zaak mee
mag gedenken. Zij was er getuige van
hoe haar man de zaak in Bolsward reor
ganiseerde, waarbij enerzijds de nadruk
werd gelegd op de luxe artikelen en
tegelijk het gangbare populaire goed
niet werd vergeten.
In 1947 werd het huidige pand op de
Appelmarkt (voorheen Oosterbaan, daar
na Haweko) aangekocht. Het leegkomen
de pand aan de Dijlakker werd toen
beddenmagazijn Tolsma. Met de aankoop
van dit pand (in de jaren, dat de Dijlak
ker aan bloedarmoede ging lijden, was
de ligging centraal in de stad veel gun
stiger) kreeg de heer v. d. Oever dus het
pand in bezit, waar zijn moeder tot haar
huwelijk achter de toonbank stond.
Bij het bereiken van zijn „pensioenge
rechtigde leeftijd” droeg de heer H. J.
v. d. Oever de zaak op zijn beurt weer
over aan zijn zoon Wiebe Jacob (nl. in
1965). Helaas heeft de heer v. d. Oever
sr. het jubileum van 1968, dat toen reeds
in het verschiet kwam, niet meer mogen
meemaken. Dit zal ook de reden zijn, dat
het niet uitbundig wordt gevierd. Toch
zal het niet ongemerkt voorbijgaan. De
huidige eigenaar heeft voor zijn klanten
en hun kinderen een leuke verrassing in
petto en zoekt (heel terecht dunkt ons)
zijn kracht in het lanceren i aantrek
kelijke aanbiedingen.
r
Hubertus Jacobus van den Oever (18681932)
