Gahe SKroar
Ontwikkelingsplan
de
ware
m
des woords
zin
iïilïï llllll
ml
lüil iiüii ÏH
I
Aan de inwoners van Bolsward
- Ji
Fan de Martinytoer
i
107e JAARGANG No. 83
DINSDAG 22 OKTOBER 1968
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
r
r
I
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
f
-
I
1
I
Hwat hat
Friesland solidair
met Ceylon
XXXXKXKKXXXXXXXXXKKKXVXVKXXXVKKKXXXXXXXVVXXKXXXXV'
k5
w.WfiKv:wy>
Op de foto’s de nieuwe gymnastiekzaal bij de openbare school. Gister is de zaal ingebruik genomen.
Foto: Lammert K. Mol
1
M>w;«
Advertentieprijs: 16 ct per mm
Ingez mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Het Bolswards Ceyloncomité
Mej. T. Boersma, Antonigasthuis
M. Draaisma—Mulder, Oordje 15, tel. 2895
S. J. de Haas, S. v. Haringhouckstr. 28, tel. 2163
J. HobmaBonte, St. Jozefstraat 11
J. v. d. Klei, Achter de Smeden
A. v. d. Meerv. d. Klei, Nieuwmarkt 31, tel. 2293
J. M. A, Mulder, Florencestraat 1
Mej. A. Yedema, Gr. Dijlakker 11, tel. 2763
S. v. d. ZeeAppeldoorn, St. Jozefstraat 9
Abonnementsprijs f 3,50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
In 1960 is het land begonnen de zaken
aan te pakken. Alleen het allernoodza
kelijkste mag nog worden geïmpor
teerd. En verder worden alle krachten
geconcentreerd om de eigen voedselpro-
duktie zo ver op te voeren, dat de im
port van voedingsmiddelen kan worden
verminderd en tenslotte in het geheel
niet meer nodig is.
Een onderdeel van deze geconcentreer
de inspanning is de poging om een deel
van de honderdduizenden werkloze jon
geren in het arbeidsproces in te scha
kelen, op zo’n manier dat ze er niet
alleen zelf beter van worden, maar dat
ook de economie van het land ervan
profiteert.
Een eigen bedrjjf voor werkloze
boeren
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
ültg. A. J. OSENGA n.v„ Bolsward
Administratie- en Redactle-adres:
Marktstraat 13
TeL 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Als reactie op de oproep van onze burgervader is zaterdagmiddag
hier in Bolsward een comité opgericht om de actie FRIESLAND
SOLIDAIR MET CEYLON te ondersteunen.
Vandaag of morgen zult u een documentatiemapje over Ceylon in
uw brievenbus vinden.
Hierin kunt u lezen, dat de bevolking van Friesland, zowel als het
provinciaal bestuur en alle Friese gemeentebesturen samenwerken
aan een project „CEYLON HET.PEN”, concreet uitgedrukt „VIJF
TON VOOR CEYLON”.
In het documentatiemapje vindt u het onontbeerlijke envelopje,
waarin u uw bijdrage kwijt kunt. Als iedere Fries tweemaal een
uurloon geeft voor Ceylon dan levert dat het half miljoen op, waarop
Friesland mikt.
Vrijdagavond a.s. tussen negen en tien uur zal een leger collec
tanten huis aan huis de envelopjes ophalen.
Deze actie draagt het karakter van een bliksemactie.
Wil deze opzet kans van slagen hebben dan moet u uw bijdrage ge
reed houden.
Bent u niet thuis dan kunt u tijdens de koopavond uw bijdrage
kwijt op het Stadhuis en het Marktplein in de daarvoor bestemde
bussen.
Collectanten en autobezitters, die op vrijdagavond mee willen helpen
kunnen zich melden bij de comitéleden.
Van u zal het afhangen of Bolsward in de rij van de elf Friese
steden ook in deze actie zijn plaats waar maakt.
Bolswards Nieuwsblad
2300 jongens en een vijftigtal meis
jes aan een eigen bedrijf geholpen.
Zij zijn verdeeld over 39 schemes over
het gehele eiland. Er kunnen in deze
schemes nog ongeveer 5000 jongens
worden ondergebracht, dan zijn ze vol.
In 1965 is men gestart met zogenaam
de Youth Settlement Schemes, land
bouwnederzettingen voor jonge mensen.
Het doel ervan is ruim 25.000 werkloze
boeren aan een eigen boerenbedrijf te
helpen. Er is vruchtbare grond genoeg
op Ceylon, alleen is het grootste deel
ervan bedekt met oerwoud.
Na overleg tussen de verschillende mi
nisteries die hierbij betrokken zijn, wor
den op de daarvoor meest geschikte
plaatsen in de rimboe barakken neer
gezet. Uit ’t district worden jonge werk
lozen opgeroepen zich voor het koloni
satiewerk te melden. De besten worden
geselecteerd en in de barakken onderge
bracht.
Het eerste werk is het omringende oer
woud te kappen en weg te branden.
Maandenlang zijn ze daarmee bezig, van
’s morgens vroeg tot het donker wordt.
Het loon is laag ongeveer f 1,20 per
dag en het werk is zwaar.
Het voedsel wordt gratis verstrekt, het
geen mogelijk is door voedselschenkin-
gen van het Wereld Voedsel Program
ma.
Ceylon is een tropisch eiland in de Indische Oceaan. Het ligt ten zuidoosten van
India en is ongeveer twee keer zo groot als Nederland. Er wonen ca. 11 miljoen
mensen. Het is een ontwikkelingsland in de ware betekenis van het woord: het
land is bezig zich te ontwikkelen; het is daarmee al een eindje op weg, maar om
door te kunnen gaan is de hulp van rijkere landen onontbeerlijk.
Economisch gezien verkeert het land in een moeilijke positie. Eenvoudig voor
gesteld, het exporteert te weinig en het importeert te veel. Het land teert op een
deviezenpot, die maar mondjesmaat wordt aangevuld.
Door de noodzakelijke import van voedsel voor honderden miljoenen guldens
per jaar is een moeilijk te doorbreken cirkel ontstaan. Ceylon moet voedsel
kopen, waardoor te weinig buitenlands geld overblijft voor de aanschaf van kapi
taalgoederen, zoals landbouwmachines. Doordat er geen moderne landbouw
methoden kunnen worden ontwikkeld bij gebrek aan moderne landbouwmachines
verloopt de ontwikkeling van de eigen voedselproduktie traag en blijft het im
porteren van grote hoeveelheden rijst, meel, suiker, melk enz. noodzakelijk. Dat
kost dan weer deviezen, waardoor enz. enz. de zogenaamde vicieuze cirkel.
Alkohol is in floeistof, dêr’t men in
bulte yn biwarje kin, bihalven geheimen
ELKE BOEK HAT MEI IT
KJUCHT TO KRUEN!
sitten. In boer is yn dit opsicht net oars
as oare minsken, hja wurde meast dan
pas wekker as it om har eigen dingen
giet en faken is it dan al to let om
de saek gunstich op to lossen.
Omt ik de léste tiid in stlkmannich fan
dy gefallen meimakke haw, hwerby
troch de Onkunde fan de agrariërs bi-
langrike skea lijd is, wol ik nochris bi-
sykje inkele fan de wichtichste dingen
ütien to setten yn de hope, dat der in
inkeld siedkerltsje yn goede ierde falie
sil.
Yn Fryslan is mear as sawntich fan
de hündert boeren, hierdeboeren dus bin-
ne pachtkwestjes praktysk foar elke
boer fan great bilang.
De fragen fan de pacht wurde oan de
iene kant bislist troch de Grounkea-
mer foar Fryslan, oan de oare kant
troch de pachtkeamers by de kanton-
gerjuchten. Salang it giet oer de hichte
fan de hier, oer pachtoerdracht, oer per
misje foar koarte tiid to forhieren, oer
permisje om hokkelingen of kij yn ’e
weide to nimmen, oer bipaling fan de
keapsom as de eigner oan de hierder
forkeapje wol, moat men by de Groun-
keamer wêze. Giet it mear om stride-
raesjes oer forkeard brüken fan it lan
en pachtopsizzing tsjin de wil fan de
hierder, dan komt de pachtkeamer fan
it kanton der oan to pas. Gelokkich
mei men sizze, dat it oergreate tal
pachtkwestjes yn frede troch de Groun-
keamer regele wurdt en dat er alle ge-
legenheit is foar beide partijen om har
bilangen to bipleitsjen sünder kosten.
Twintig nieuwe nederzettingen
In 1969 is men van plan met 20 nieu
we Youth Settlement Schemes te be
ginnen. De Ceylonese regering heeft de
plannen al klaar liggen en de ervaring
heeft geleerd dat men niet bang hoeft
te zijn dat de jongens er geen belang
stelling voor hebben. Er is een over
weldigend animo. Elk scheme heeft ech
ter voor zo’n 25.000 gulden aan land
bouwwerktuigen nodig, die uit het bui
tenland moeten komen (tractor, trailer,
ploeg, eg, waterpomp, cultivator). En
daar kan de Ceylonese regering hen niet
aan helpen.
Friesland wel! Eind deze maand wordt
in Friesland een inzameling gehouden.
Deze wordt in samenwwerking met de
NOVIB georganiseerd door de uit een
initiatief van een groep burgemeesters
geboren Stichting „Friesland voor Ont
wikkelingssamenwerking”. Voor die 20
Youth Settlement Schemes is een half
miljoen gulden nodig. Dat gaat Fries
land bij elkaar brengen.
In de 39 Youth Settlement Schemes, die
tot nu toe zijn opgezet, verblijven ge
middeld 73 jongens. Dat is in totaal
voor 20 schemes 1460 jongens. Al deze
jongens verdienen meer dan hun vader.
Dat heeft tot gevolg, dat familieleden
bij hen komen wonen en hen helpen bij
hun werk. Gemiddeld profiteren dan nog
eens 4 mensen van het stuk land dat
de jongen heeft.
Als Friesland een half miljoen bij el
kaar brengt voor 20 schemes, betekent
dat concreet, dat 20 keer 5 keer 73 is
7300 mensen direct een beter leven te
wachten staat. En dan is nog niet eens
meegerekend wat de voedselproduktie in
de Youth Settlement Schemes voor de
economie en de overige inwoners van het
land betekent.
Voor sommigen is het werk te zwaar.
Niets wordt hen dan in de weg gelegd
om weg te gaan.
Nadat het oerwoud is weggebrand kan
men beginnen de stronken één voor één
uit te graven. De volgende stap is de
cultivering van de grond. Daar is ech
ter materiaal voor nodig. Van het begin
af heeft de Nederlandse Organisatie voor
Internationale Bijstand (NOVIB) het
project gesteund. Voor het ploegen c::
eggen en bevloeien werden tientallen
tractoren, ploegen, eggen, waterpompen
gezonden, gekocht met Nederlands geld
van de anti-hongeractie. Deze land-
bouwmaterialen moeten wel uit het bui
tenland komen, want op Ceylon worden
ze niet gemaakt.
In elk Youth Settlement Scheme wor
den een paar pientere jongens uitgeko
zen voor de bediening van de tractoren
en het materiaal dat erbij hoort. Het
materiaal wordt beheerd door de coöpe
raties, die door de jongens zelf zijn op
gericht en door hen worden geleid. Op
kosten van de Ceylonese regering wordt
een bevloeiingssysteem aangelegd.
In soms verbijsterend korte tijd 9
maanden nadat de jongens de barakken
hebben betrokken is alles klaar en
kan met spanning de eerste oogst wor
den afgewacht.
de groun, lizzing, ófwettering, öfstên
fan it bidriuw, tokoarten fan de gebou
wen, eigen ynfestearing en al sa mear.
Dizze hawwe meastentiids in lytser of
greater sukses as har biswieren reëel
binne. Mar der is ek in oare groep en
dy is net lyts. Dy haldt hiele forhalen
oer de minne tiid, oer lan fan buorman,
dat folie minder docht, oer it feit, dat
syn jild mar in bytsje rinte opbringt,
oer de hege bilêstings of de hege leanen
en sa komt steriotyp de opmerking fan
mannich eigner hwer’t hy dan fan
libje moat?
Sjoch, dizze dingen helje neat üt. Hwant
de Grounkeamer hat allinnich de taek
om de hiernoarmen, sa as dy troch de
minister fêststeld binne, ta to passen.
Dér kin de Grounkeamer seis neat oan
foroarje.
Dat makket Den Haech üt. Of de eig
ner dêrfan libje kin of net, fait büten
har foech, of de hierder tük buorket
of net, of syn hüshaiding der rojael fan
komme kin of net, hawwe hja net to
bioardieljen.
Dêrom soe ik hierders en eigners wol
dizze rie jaen wolle. As jo in ütstel
fan de Grounkeamer net sinnicht, kom
dan mei jou biswieren. Mar doch dit
saeklik oan de han fan de sifers, dy’t
de Grounkeamer jo tastjürd hat. Dan
hat de reis nei Ljouwert sin en doel.
De oare wike wol ik graech in pear op
merkingen meitsje oer de forgoeding fan
eigeners en hierders, hwannear de oer-
heit har lan nedich hat, sa as dit op
heden gauris it gefal is. Tj. de J.
Een groep jongens in het Bakamana Youth Settlement Scheme in centraal Ceylon
zijn bezig de droge grond „om te ploegen”. De laatste wortelresten van bomen
en struiken moeten worden verwijderd, voordat men uien kan verbouwen.
De plannenmakers in de hoofdstad ma
ken uit welke produkten in elke neder
zetting het best verbouwd kunnen wor
den; dat verschilt per scheme. In het
ene wordt rijst verbouwd, in het an
dere chillis of uien, in een derde bo
nen, thee of vruchten. Ook wel kaneel
of katoen.
De eerste oogsten waren goed in de
Youth Settlement Schemes. Moderne
landbouwmethoden, een goede bemesting
en het oog van specialisten hadden daar
zorg voor gedragen. In de meeste geval
len verdienen de jongens meer dan hun
üs hjoed to sizzen «laL, JqP
I
Op de measte middelbere lanbouskoal-
len wurdt in pear ure bistege oan
„Wetskennis” mar oer de risseltaten
derfan is men net botte enthousiast.
Soms leit dat oan de learaer, dy’t to min
ünderfining hat om syn stoffe mei prak-
tyske foarbylden ynteressant to meit-
sjen, mar it leit ek like faek oan de
learlingen, dy’t op dizze leeftiid to min
bisef hawwe fan de bilangrykheit fan
dizze dingen foar har fierder libben.
Dit foroaret lykwols alhiel as hja let
tel' mei ien of oar probleem komme to De pachtwet giet derfan üt, dat by de
lillll SS£
yngong fan in hierkontrakt en dat
is forplicht beide partijen it iens wur
de oer de hier. Hja litte dan troch de
notaris in konsept-hierkontrakt opmeit-
sje en stjüre dat nei de Grounkeamer
foar goedkarring. Dizze giet de kondys-
jes en de prils nei en fynt hja dy bil
lik en yn oerienstimming mei de noar-
men, dan wurdt it kontrakt goedkard.
Hat de Grounkeamer biswier, dan krije
partijen der birjucht fan en wurdt har
ren sein, hwat dy biswieren binne en as
it om de prils giet, hwat de taksaesje
fan de Grounkeamer is. Dit is gjin bi-
slissing, mar in ütstel oan de partijen.
Hat ien fan beide tsjin dat ütstel bi
swier, dan kin dy partij (en) dat biswier
skriftelik oan de Grounkeamer witte lit
te, mar wolle hja dat leaver pratende
dwaen, dan freegje hja om oproppen to
wurden. Hja kinne dan yn Ljouwert har
hert mar ris ütprate. Dit wurdt dan let
ter yn in gearkomste fan de Grounkea
mer op en nij bisjoen en as it winsklik
is gean de taksateurs der foar de twad-
de kear hinne. Dernei nimt de Groun
keamer in bislissing.
Is ien fan beide partijen it dan noch
net iens, dat kin hy yn birop komme
by de Sintrale Grounkeamer yn Arn-
him. Dat lichem bisjocht en takseart
de saek nochris en jowt dan de léste
ütspraek. En dan is it üt!
As lid fan it bistjür fan de Fryske
Grounkeamer meitsje ik it faken mei,
dat partijen komme mei har biswieren.
En dan binne der twa groepen.
De iene groep bistriidt de ütstellen mei
saeklike arguminten, sa as kwaliteit fan
vaders ooit hebben verdiend.
Na twee jaar gemeenschappelijke ar
beid wordt het ontgonnen land verdeeld.
Iedereen krijgt een stukje van 2 tot 5
acres (1 acre is ruim 4000 m2). Voor
Ceylonesen is dat een flink stuk land.
Gemiddeld heeft een boer niet meer
dan een kwart acre is zijn bezit.
Op de schemes worden jaarinkomens be
reikt van 3000 tot 5000 rupees, een ge
weldige sprong vooruit, gezien het ge
middelde jaarinkomen van een boer, dat
maar 750 rupees bedraagt.
Op deze manier zijn sinds 1965 al zo’n
