Wonseradeel boekte met
156 triest verliesrekord
Elke wike
mear as
1000 Fryske boeken
Nieuwe politiek moet vicieuze cirkel doorbreken
Noch ien en oar üt it jierforslach
fan de K.F.F.B.
Fan de Martinytoer
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiii
le wy dat bütendyks hólde, dan moatte
de diken heger en swierder makke wur
de. En dér is men dan ek drok mei
dwaende.
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
i
DINSDAG 7 JANUARI 1969
108 JAARGANG No. 2
WymbritseradeeL
l.
e
i
a
(-
in
I
t
get.
nei
Tj. de J.
Abonnementsprijs f 3,75 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
W
IS
e
n
i-
e
n
k
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adre»;
Marktstraat 13
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Bolswards Nieuwsblad
De oorzaken, als mechanisatie van het
landbouwbedrijf, sanering boerenbedrijf
jes en middenstand enz. zijn reeds vaak
besproken. Dit zijn gegevenheden, waar
in feite niets aan is te doen. Maar toch
is er een ander aspect, dat gesignaleerd
moet worden, n.l. de „verborgen werk
loosheid” en de vicieuze cirkel waarin
een heel gebied daardoor komt te ver
keren. Want waar blijven al die men
sen. De cijfers tonen het aan: het knel
punt zit steeds in het vertrekoverschot.
Daarbij gerekend het feit, dat juist in
de betrokken gebieden de werkloosheid
gering is, blijft er maar één conclusie
over: De mentaliteit is hier over het al
gemeen zo, dat men niet bij de pakken
neer blijft zitten maar er op uittrekt en
elders werk zoekt. Dit is op zichzelf
lofwaardig. Maar het heeft een nare
bijsmaak. Terwijl men in het oosten
van de provincie zich het hoofd moe pie
kert over te zoeken objecten teneinde
er de werklozen te werk te kunnen stel
len en er alle dorpshuizen, bibliotheken,
zwembaden, rusthuizen enz. reeds zijn
gebouwd, komen deze werken hier niet
of uiterst moeizaam van de grond. Dit
brengt weer met zich mee het feit, dat
het oosten van de provincie hoe langer
hoe meer „leefbaar” wordt en het wes
ten door uitholling hoe langer hoe meer
mogelijkheden moet ontberen. Dit pro
bleem is ook ter sprake geweest in de
Friese Staten, waar Gedeputeerde De
Wilde in zijn antwoord op de algemene
beschouwingen sprak over de AW (aan
vullende werkgelegenheid) het werk van
de PCW (Provinciale Commissie Werk
voorziening) en tenslotte in antwoord
aan het enige communistische raadslid,
mevr. Dijkstra, over de FSW (Gemeen
telijke Sociale Werkvoorziening, thans
na 1 jan. WSW genoemd,. Er was in
het betoog van de heer De Wilde één
lichtpuntje, n.l. dat, nu het moeilijk
blijkt hier werk uit te voeren in AW
verband, men bereid is de projecten
van de plancommissie in de toekomst
meer op het nu achterblijvende westen
te concentreren. Ook ons aller wens,
de totstandkoming van het zwembad te
Bolsward, zou op deze manier wellicht
een kans kunnen maken, nu uitvoering
in AW verband niet wel mogelijk blijkt.
Om u over de gedachten van het pro
vinciaal bestuur nader te oriënteren, la
ten we hier letterlijk het gedeelte uit de vervoer acceptabel is, als dit binnen
ien hüshalding in bistean. Nou komt der
in fabryk, dy’t oan 250 minsken in bi
stean jowt.
Boppedat kriget Hollandia noch gele-
genheit ta ütwreiding en bliuwt der foar
de stêd noch in moai hoekje oer foar
wenten of oare fabriken.
It fortriet om it forties fan ien pleats
wurdt dan wol oerskade troch de bli-
dens, dat der mei inkelde jierren wurk
en brea is foar in pearhündert hüshaldin-
gen. Men kin dochs net üntkenne, dat
der yn de lanbou aloan mear ha’s ne-
dich binne om ien hüshalding in bistean
to jaen, towyl it yn oare bidriuwen
meast oarsom is. Dizze swakke ekono-
myske situaesje fan de lanboubidriuwen
is gjin kwestje fan skuld of forkeard
hannelje, mar foar hündert persint it
gefolch fan in ekonomyske Ontwikke
ling, dy’t gjin minske of regearing kea-
r® kin. Hja leit yn de aerd fan it bi-
driuw, dat it meast ekstensive bidriuw
is fan allegearre.
De oerheit. dy’t de taek hat om yn in
wolfeartssteat as Nederlan ek in bloei-
jend Fryslan op streek to helpen, moat
alle oandacht jaen oan mear yndustry,
mear skipsbou, mear administrative en
oare tsjinstforlienende bidriuwen. En
dêrfoar binne wer nedich: bettere we
gen, flotte en rédde forbiningen, mear
en better ünderwiis, kulturele en re-
kreative forsjenningen en al sa mear.
De feiten wize it nou al üt, dat it bi-
nammen de wegen binne, dy’t foar in
kontrei fan oergreate bitsjutting binne.
Gean mar ris nei, hoe’t de plakken oan
rykswei 43 harren üntjowe. En as dy
wei yn koarte jierren in fjouwerbaens
wei wurden is, giet it noch folie hur-
V er schijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
DER IS GJIN SPRAKE FAN
Dér is gjin sprake fan dat de greate
foroaringen, dy’t nei de oarloch op alle
gebiet to sjen binne, nou wol sahwat
ütwurke binne. Mannichien tinkt dat
noch, hiel hwat hoopje derop. Dat is
lykwols in idele hope.
Rjucht oarsom moat men sizze, dat de
lawine, dy’t yn de foarbije jierren oer
üs hinne gien is, noch hurder bigjint
to skouwen. Wy kinne üs mar klear-
meitsje op in rêdder tempo. Binammen
yn Fryslan, dér’t sa lang it agrarysk
libben syn stimpel op it maetskiplik
libben setten hat, staan wy foar in maet-
skiplike ombou, dy’t djip yngripe sil yn
alle forhaldingen. Wie yn 1947 de agra-
ryske biropsbifolking noch 34 persint
fan it totael, nou is dy al under de 20
persint sakke, yn Grinslan is hja al
under de 15 persint en elts wit, dat
fan jier ta jier dizze delgong trochgiet.
Wy sjogge dizze delgong mei in gefoel
fan spyt, wy seagen folie leaver in
pleats mei boer en boerebern, dér’t in-
kele arbeiders, in feint en in faem har
bistean hiene. Mar de hurde feiten twin
ge in oare wei op. dat wit elk.
De pleatsen fan 20 oant 30 ha binne
of wurde yn koarten ienmansbidriuwen
en de lytsen en lytseren steane op de
list, dy’t hurd lytser wurdt. Foar it
boerefolk is dit in tragysk forrin, dér’t
in bulte persoanlik leed oan fêst sit. It
is gelokkich, dat om sosiale motiven
de lytse boer troch de sanearingsfor-
goeding biwarre wurdt foar earmoede,
mar it bliuwt foar harren in hurd ge
lach. De plannen fan dr. Mansholt om
dizze agraryske revolüsje yn koarte jier
ren üt to fieren, sille dan op great for-
set stuitsje en nei myn miening ek gjin
kans meitsje.
Mar likegoed bliuwt de tendins bistean,
hwant de ekonomy twingt mei izeren lo-
gika dy kant üt. Sjoch as in buorkerij
fan 20-30 ha in bistean jowt oan ien
hüuhalding en lit üs rojael wêze, by de
fierdere forwurking fan de molke noch-
ris oan ien hüshalding, dan is dit yn
forgeliking mei oare bidriuwen, in lyts
rendemint. Byhwannear’t der oare bi
driuwen op dyselde groun in bistean fi
ne kinne, dat folie mear minsken brea
jowt, dan sille de lésten de earsten for-
driuwe. Nim nou ris it foarbyld fan de
nije fabryk fan de kombinaesje: Hee-
res-Niemeijer. Dy festiging kostet. in
pleats oan it Oardtsje. Op dy groun hie
I
I
I
gemeentelijke aangelegenheid. De lonen
liggen niet hoog, maar de uitdrukking
„schrikbarend laag” is evenmin juist.
De lonen in de GSW moeten in het
algemeen 5 pet. blijven onder die in het
vrije bedrijf. Men kan hier verschil van
mening over hebben, maar men kan
toch niet zeggen, dat ze schrikbarend
te laag zijn. Voor het overige blijft het
hier een gemeentelijke zaak en het is
niet juist er in de vergadering der Sta
ten nader op in te gaan.
J
Mefr. H. Heeringa-Seepma, de skrinw-
ster fan „Martsje it libben yn ’e mijitte”
dy’t in earste prils, takend waerd yn
de romanpriisfraech fan de KFFB
(f 2500), tanket hjirre it bistjür foar it
yn har stelde bitrouwen. Efter de bi-
stjürstafel fan L nei r,j, de hear J.
v. d. Goot fan Ljouwert (skriuwer-skat-
halder, sjoch ek it hjirby öfprinte jier-
forslaeh, E. S. de Jong fan Boalsert
(propagandalieder) en juffer Sytske
Zyistra fan Hieslum. De léste kaem as
bistjürsüd yn it plak fan juffer G.
Santema to Boalsert, dy’t om utens gien
wie en bitanke hie.
Op de jiergearkomste fan de KFFB,
haldde de skriuwer-skathalder J. v. d.
Goot ünder it motto „Efkes tobeksjen
oer it goed en tsjoed fan 1968”. In
oersjoch oer de aktiviteiten fan it óf-
roune jier. Hwat de ütjeften oanbilange
bigoun it hwat de haedboeken oanbi
lange yn de greate ‘rige mei Faes efter
Glês fan A. Jousma, Dat boek spilet
op it terrein fan it skoalle- en learare-
formidden. It giet dëryn oer de ünder-
linge forhalding fan de leararen en har
ren konflikt tsjinoer de learlingen.
De greate Sünde fan Th. Kuiper folge yn
it ekstra abonnemint. Dit boek wie in
histoaryske roman üt it bigjin fan de
sechtsjinde ieu en spile yn de omkriten
fan Rinsumageast, binammen op Tsjaer-
da-State dêrre.
Yn de greate rige fan fan ’t hjerst kaem
üt It Roer ut Hannen fan P. Akker
man. Dat boek forfeit fan de winkel
man Geart Kroaneman, dy’t it roer
goed yn hannen hakie woe. Mar Fim-
ke, syn dochter, fart in oare koers
en üteinliken is Kroaneman stjürman
óf.
Yn it Span waerd ütjown yn forbón
Advertentieprijs: 16 ct per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
redelijke grenzen blijft. Het gaat niet
aan de mensen van de ene kant van
de provincie naar de andere te laten
reizen. Wel leeft de gedachte de plan
ning van de Plancommissie en die van
de PCW in de toekomst meer als één
geheel te gaan beschouwen. Op die zjj-
ze zou men met de plangelden in het
westen van de provincie, waar geen
werkloosheid heerst, misschien iets ex
tra’s kunnen doen. Dit onderwerp is in
de plankommissie reeds uitvoerig aan
de orde geweest en spreker kan mee
delen, dat de Plancommissie bereid is
het college van Ged. Staten in deze geest
te adviseren. Hij heeft begrepen, dat het
college deze kant wel uit wil en zal
trachten, deze twee in hun totaliteit te
gaan bezien. Uiteindelijk is het voor de
gehele provincie bedoeld. Er heerst
rond de aanvullende werken trouwens
nog veel misverstand. Veelal meent men
dat het hier een subsidie betreft. Het
zijn echter werken, die uitgevoerd moe
ten worden, waarop subisidie gegeven
wordt. Deze werken moeten zoveel mo
gelijk dAar verricht worden, waar werk
loosheid is. Hier binnen de provincie
spreekt dit niet zo sterk, maar in lan
delijk verband is het eigenlijk een
vreemde zaak. Zo is men b.v. in Noord-
Holland bijna jaloers op het feit, dat
Friesland zoveel werklozen kent, enkel
omdat daardoor hier veel werken kun
nen worden uitgevoerd, die men daar
niet kan tot stand brengen. Hier zijn
nu eenmaal een aantal tegenstrijdige
belangen aan de orde en de PCW tracht
zoveel in haar vermogen is naar billijk
heid te handelen.
Mevr. Dijkstra heeft gezegd het te be
treuren. dat opnieuw door de PCW een
lijst moest worden ingestuurd. De PCW
betreurt dit zelf ook. Veel liever zou
zij zien, dat de mensen op een nor
male wijze te werk werden gesteld. Ze
heeft daarbij gesteld, dat de lonen in
de AW zo laag zouden zijn. Dit is niet
juist, want in de AW worden de nor
male lonen volgens het c.a.o. betaald.
Er is wat dat betreft dus geen reden
te zeggen, dat het voor de betrokken
mensen nadeliger is te werken in AW
verband. Als zij van mening is dat de
werklozen niet in de GSW behoren te
worden geplaatst, is spr. dit met haar
eens. Als het gebeurt is het fout. Spre
ker heeft wel de indruk, dat men door
de grote werkloosheid wellicht wat te
vlot verschillende mensen in het GSW
heeft geplaatst. Dit is n.l. de enige
verklaring voor het feit, dat het aantal
in de GSW geplaatste zo snel oploopt.
Daar is de GSW niet voor bedoeld. De
ze is bedoeld voor mensen die niet va
lide zijn en niet voor mensen die lan
gere tijd werkloos zijn. Voor het overi
ge kan spreker weinig zeggen van wat
mevr. Dijkstra hierover naar voren
heeft gebracht, omdat de GSW geen pro
vinciale zaak is. Het is duidelijk een
Bolsward Is gegroeid, maar de eerlijkheid gebiedt vast te stellen dat de. voor
spelling, dat dit een groei-eilandje zou zijn in een ontvolkend achterland helaas
is bewaarheid. Hier zijn de trieste cijfers. Wonseradeel verloor 156 inwoners,
Hennaarderadeel 20, Wymbritseradeel 92, Baarderadeel 20. Daarnaast nog Hin-
delopen 28, Harlingen 8, Barradeel 11, Het Bildt 136, Ferwerderadeel 125, Donia-
wersta!69 en Oost-Dongeradeei 49. Een triest rekord dus voor Wonseradeel. Een
betreurenswaardige gang van zaken in juist dat gebied wat van oudg het
meest vruchtbare en meest welvarende werd genoemd; de kleivveide en de klei-
bouwstreek. En daartegenover de „arme Friese wouden”, die een veel sterkere
groei en veel welvarender beeld geven.
der. En Boalsert, èn Snits, èn de Jou-
wer, èn it Fean, èn Drachten groeije om
it hurdst. It is ek dêrom, dat de Süd-
westhoeke allinnich dan syn kansen krl-
as it tempo fan de oanliz fan
in goede wei fan Ljouwert oer Boalsert
en Warkum nei Gaesterlan opfierd
wurdt.
Ik wit wol, dat de Provinsiale Wetter-
steat ek net alles tagelyk kin, mar it
giet oant nou ta wol tlge stadich. De
wei nei Warkum hie al lang klear wê
ze moatten en de trochbraek yn War
kum seis nei it stasjon ünder hannen,
de lanoankeap tusken Boalsert en Ljou
wert sjit ek to min op om dy wei op
tiid klear to krijen. De weach fan plak-
en bidriuwsykjende minsken üt it oer-
folle Westen komt alle dagen tichter
by. Dizzer dagen giet wer in fikse fa
bryk mei hear en fear üt Haerlim wei
nel Hoam yn de kop fan Noard-Hol-
lan. Boppe Alkmaer groeije de plakken
as koal en de fjouwerbaensófslütdyk sil
straks sjen litte, hoe’t de animo om
hjir yn Fryslan plak to sykjen tanimme
sil. Fryslan syn takomst leit yn de for
biningen mei it Westen, dêrre wenje
fiif miljoen goed fortsjinjende klanten.
En sawol yndustrieel as rekreatyf leit
Fryslan foar dat gebiet tige gunstich.
Gelokkich bigjinne folie mear minsken
yn to sjen, dat de oandacht fan Frys
lan net iensidich rjuchte wurde moat
op Grins en Drinte, hwerüt wy net fol
ie mear to forwachtsjen hawwe as dea-
de fisk en fortrape feartskanten, mar op
it ekspansive, HolIAnske ranstélgebiet.
Dér leit Fryslans takomst!
rede van de heer De Wilde volgen, dat
betrekking heeft op deze materie.
In het antwoord op schriftelijke vragen
is volgens spreker reeds gesteld, dat het
niet bij voorbaat uitgesloten moet wor
den geacht, dat buiten de echte werk-
loosheidsgebieden ook nog hier en daar
een enkel aanvullend werk wordt uit
gevoerd. Dit wordt wel eens geprobeerd
bij werken, die eigenlijk van de grond
moeten en waar dit zonder meer niet
wil lukken. In de eerste plaats is het
echter zo, dat de PCW een adviserend
orgaan is voor het Rijk. Het Rijk stelt
tenslotte de lijst van uit te voeren wer
ken vast. Het is wel zo, dat het hier
geen loze advisering betreft, en dat
het maar zelden gebeurt, dat er een wij
ziging wordt toegepast in hetgeen is voor
gesteld. Dit komt ook, omdat de ambte
naren van het Rijk bij het opstellen van
de lijst betrokken zijn. Wanneer men
b.v. een werk zou opvoeren in Wonse
radeel, dat een laag werkloosheidscijfer
heeft, dan zou men ogenblikkelijk van
de Hoofdinspecteur van de arbeidsvoor
ziening te horen krijgen: Doe dit maar
niet, want er heerst daar geen werk
loosheid. Om die reden kan men in het
rayon, waartoe Wonseradeel behoort,
niet een project opzetten van enige om
vang. Dit kan alleen in die districten
van de arbeidsbureaus waar werkloos
heid heerst. Slechts in grensgevallen
houdt de commissie voet bij stuk. Zo
is het b.v. gelukt in Sneek het instruc-
tiebad als project op te voeren. Daar
komt nog bij, dat men in de PCW op
het standpunt staat, dat men de men
sen omdat ze werkloos zijn zal moeten
laten reizen. Iedereen heeft zijn werk
graag zo dicht mogelijk bij huis. Dat
geldt ook voor degenen, die werkloos
zijn. Het is daarom tegen de normale
gang van zaken als men iemand die werk
loos is, aan de andere kant van de
provincie, dan waar zijn woonplaats is,
aan het werk zet. Nu kan men wel
stellen, dat werknemers in het vrije be
drijf ook veel reizen. Deze doen dit ech
ter veelal in een luxe wagen met zijn
vieren of in een busje van de baas. In
een geval als hier bedoeld zou men ech
ter op ’n centrale plaats bij elkaar moe
ten komen om dan samen met de bus
naar het werk te gaan. In de PCW staat
men op het standpunt, dat alleen dan
In soartgelikense situaesje hat de KFFB
mei to meitsjen. Wol dy de holle bop
pe wetter halde, dan moat dy ek oan
it opheegjen, uteraerd net fan diken,
mar fan hwat oars. Om it mar kon-
kreet to sizzen: de kosten rinne almar
op. De biner wie al de earste, de post
de twadde, leansforhegingen de tredde,
en de BTW is op dit stuit de hikkeslu-
ter. As men hwat net üt ’e langte helje
kin, dan mar üt ’e breedte. Mar ien-
ris haldt ek dat perfoarst op.
En safier is it dan ris wer. De KFFB
moat op ’en nij dykje. Der is dit jier
bisocht dit op to kearen en in oare wei
to gean, mar dér kamen safolle nega
tive réaksjes op, dat soks wie net to
réalisearjen.
De paperback-ütfiering rekke dérmei
fuort fan de kaert. Peil-forleging wie
der dus net by. En peil-forheging is
net to kearen. Nou hawwe der guon
sein, al sil it in goune mear kostje moat
te, as wy mar in ynboun boek hélde,
lyk as wy dat wens wiene. Sa slim
hoecht it aldergeloks net, mar mei min
der as heal óf kin it net ta.
It foarstel de ynlagen to forheegjen mei
twa kwartsjes, waerd flot oannommen.
De kontribüsje fan f 3,90 wurdt sa-
dwaende nou f 4,40. Dy fan it ekstra
abonnemint kin sa bliuwe. Dat is moog-
lik wurden, mei’t it tal leden, dat hjir
diel oan nimt, sa great wurden is, dat dit
de saek yn lykwicht bringt.
De hear Van der Goot bisleat syn jier-
forslach mei tank oan allegearre, dy’t
mei him oparbeide hiene en boppeal
oan God, dy’t ek yn 1968 sa rynsk Syn
seine joech.
Wethalder G. Haekma fan Eanjum biedt mefr. H. Heeringa-Seepma üt
namime fan it gemeentebistjür fan East-Dongeradie] blommen oan. Mefr.
Heeringa-Seepma, dy’t earder ek al in 5-tal berne- en jongeieinboeken
skreaun hat, wennet yn Eastrum (E.D. by Dokkum).
mei it 35ste nümer fan De Fleanende
Krie. Hwat dy Krie sa yn de rin fan
’e tiid oan nijsgjirrige en weardefolle
dingen sammele hie, waerd hjir byelkoar
brocht yn in bóndel mei ryk forskaet.
Troch de stipe fan diverse ynstansjes
dy’t nochris tank brocht waerd
is der ek noch oar wurk ütkommen, dat
oars net sa maklik it Ijocht sjocht, mar
dochs fan bitsjutting is foar de algemie-
ne Ontwikkeling fan de tael seis en sa
sadanich thüs heart yn it ramt fan
it gehiel. Hjirby doelde sprekker op de
ünderskate dichtbondels, dér’t lju dy’t
dér niget oan hawwe, foar harsels hiel
hwat oan hawwe kinne en dy’t se gau-
ris bruke kinne by bipaelde gelegenhe
den.
Ih tige aparte ütjefte hat west Dér’t
tyranny isfan Gyula Illyés,
dichtwurk ütkaem tidens de Hongaers-
ke opstAn fan 1956, dy’t troch de Rus
sen yn bloed smoard waerd. E. S. de
Jong hie dér in Fryske biwurking fan
makke. En nou’t yn 1968 him deselde
situaesje foardie yn Tsjecho-Slowakije,
dat de Russen wer delkamen mei har
Onderdrukking fan de frijheitssin fan
in oar folk, hat it bistjür miend ek in
stien bydrage to moatten ta de stipe
fan Tsjechyske studinten, dy’t hjir to
uzes tahaidden mei it ütjaen fan dizze
biwurking. Fan dit boekje moast in
twadde printinge komme. Sadwaende
binne der dit jier melelkoar 19 nümers
bykommen, wylst ft totael oan titels 18
west hat. De KFFB koe troch ien en
oar fleurich fierder klimme ta de hich-
te fan 130 ütjeftenümers. Der binne dit
jier net minder as 53.445 greatere en
lytsere ütjeften de doar ütgien. De giro
rekken birint dit jier in bidrach fan
f 110.321,32, wylst der noch in saldo
stiet fan f471,06.
En nou moatte wy wer fierder, sa sei de
hear Van der Goot. Wy binne krekt as
„De Stiennen Man” by Harns, dy’t de
diken oereaget, om to sjen oft se noch
wol oan de easken foldogge. It die bli-
ken fan net. Allegeduerigen riist it
peil fan it séwetter bütendyks en wol-
X'-’A’X
o
■-
o
c
o
o
o
o
o
c
o
c
o
o
o
