Samenwerking zeer belangrijk Demonstreren vindt de Fries belachelijk slecht Nog meer rokers nieuws voor Petear mei Tjerk de Jong, voorzitter Fryske Nasjonale Partij w I I Even wachten I Friese Vlag- scliaaktoernooi Het verloren rijk van de Sik - aMm DINSDAG 18 MAART 1969 108e JAARGANG No. 22 De gemeenten in de z.w.-hoek van Friesland hebben elkaar nodig Afgeleid probleem J.S. Mi» Foto L. K. Mol Bestuursverkiezing Vraagstuk bestuursorganisatie Volwaardig. Problemen Welke concrete mogelijkheden I ;v. v*-;' Burgemeester Mulder luidt de bel. Nee, ditmaal niet voor een zwembad, niet uit blijdschap omdat eindelijk het Gysbert Japiksbeeld is gearriveerd, maar bij het bezoek van het koor uit Houston, dat een klokkenspel bespeelde en ook de gastheer deze kunst eens liet proberen. Advertentieprijs: 18 ct per mm Ingez, mededelingen dubbel tarief Contractprijs op aanvraag Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Vitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward Administratie- en Redactie-adre»: Marktstraat 13 Tel. 3044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335 (05157) de Jong zonder zijn voorzitter gebombar- Tot voorzitter werd gekozen burgemees ter L. Rasterhoff, tot secretaris burge meester H. L. Sixma van Heemstra van Gaasterland, tot penningmeester ir. P. J. Tichelaar te Makkum, tot lid de heer Th. Gort te Lemmer en voorts drs. J. Mulder te Sondel namens Sudergoa. platteland als passagier opdraaien voor de hoge vervoerskosten, terwijl het ge subsidieerde tramkaartje in Amsterdam maar een paar dubbeltjes kost?” Er zijn nog veel meer kritiekpunten die voorzitter De Jong, in de modern-antiek ingerichte opkamer van zijn uit 1875 daterende boerderij, opnoemt. „Staatssecretaris Grosheide deelde on ze deputatie destijds mee, dat er geen geld voorhanden was voor meertalig on derwijs in Friesland. Toen we ’s avonds weer thuis waren, lazen we in de krant: Zij hadden reeds gedach* Hun nesten te bouwen Reeds waren zij bezig Met takjes te sjouwen. Maar de ijzige kou Die speelde hun parten De maartse buien Begonnen te tarten. Nog even geduld En de tijd die breekt aan Dan komt de lente In haar langzame baan. Zijn ijzeren staven Verbond vele steden Het was zijn weg In het verre verleden. Hij helpt nu mee Aan het uitbrekersplan Helpt alle staven Vervoeren als 't kan. Straks groet hij Bolsward. Dan voor het laatst. Want dan is zijn weg Naar elders verplaatst. Hun huwelijksband Werd weder verkild Omdat de natuur Het niet had gewild Abonnementsprijs f 3,75 p. kwartaal (b|j vooruitbetaling) Giro 887926 Eens gaf hij het beeld Van een fleurig bestaan. Want wie wilde reizen Kon met hem gaan. Nu Is het gedaan. Men beperkte een deel En kreeg overlast. Van de liggende rail. Zijn adem gaat stokkend Als hij achterom kijkt En de lege wagon zich met staven verrijkt. Bolswards Nieuwsblad STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workutn en Wymbritseradeel. voorzieningen in de Zuidwesthoek te kortkomingen vertonen. Ook de ver- keersvoorzieningen en de recreatiebe- langen zouden punten van nadere over weging kunnen vormen. De vorming van z.g. scihoolranddiensten is een vraag stuk, dat binnen afzienbare tijd zeker de aandacht zal vragen. De omstandig heid dat de stichting Sudergoa, die al vele jaren haar schijnwerper op Fries land's Zuidwesthoek heeft gericht, deel neemt aan de werkzaamheden van „Zuid west Friesland” heeft het voordeel dat wij niet geheel met lege handen behoe ven te beginnen, aldus de heer Raster hoff, die besloot met er op te wijzen dat De Nederlandse schaakkampioenswed- strijden 1969 zullen binnenkort in Leeu warden onder de naam Friesche Vlag Schaaktoernooi om het kampioens- schap van Nederland worden gehouden. De definitieve data z|jn maandag 31 maart tot en met zaterdag 12 april. De deelnemers zullen naar alle waarschijn lijkheid zijn de internationale groot meester Donner, de internationale mees ters Ree, Langeweg, Kuijpers, Kramer en Zuidema, en de heren Scholl, Tlm- man, Etmans, De Ruiter, Van Baarle en Piket „Belangrijk, ja zeer belangrijk, acht ik dat de samenwerking, hoe vaag ook omschreven, tot stand is gekomen. De mogelijkheid tot verdere groei, tot vrucht bare gezamenlijke arbeid, is geschapen. De verdere ontwikkeling daarvan zal enerzijds afhangen van een toename van het besef bij de deelnemende gemeente besturen dat samenwerking in het belang der bevolking noodzakelijk is, ander zijds van het feit, dat de ontwikkeling van het maatschappelijk leven op tal van gebieden, deze samenwerking onvermijdelijk zal maken, ja min of meer zal dic teren. In elk geval is de basis voor een verdere ontwikkeling nu gelegd.” Dit zei burgemeeste.r L. Rasterhoff van Sneek in zijn openingswoord van de constitueren de vergadering van het algemeen bestuur van het rechtspersoonlijkheid bezittend lichaam „Zuidwest Friesland”, welke vergadering maandagavond in het Sneker stadhuis werd gehouden. Vertegenwoordigers van de deelnemende gemeenten Workutn, Bolsward, IJlst, Hindeloopen, Gaasterland, Wymbritseradeel, Staveren, Wonseradeel, Lemsterland en Sneek waren aanwezig. De gemeenten Sloten, Hemelumer Oldeferd en Doniawerstal doen (nog) niet mee in dit samenwerkings orgaan. Burgemeester Rasterhoff hield een gedegen openingsspech, waarin hij tal van facetten belichtte. Na deze rede bracht zijn collega burgemeester J. van Hout van Wymbritseradeel Sneek’g eerste burger dank voor diens uiteenzetting. „Wordt deze stap nuttig geoordeeld om dat Friesland’s Zuidwesthoek in een bijzondere positie verkeert? Zijn er in sport in Indonesië is 5 miljoen ter be schikking gesteld”. Kijk, en dan zeg je: Moet dat nu zo? We willen graag be reiken dat in de politieke partijen ook het Friese gezichtspunt wordt bekeken. We zouden zowel cultureel als econo misch voor volwaardig aangezien wil len worden. Als de politieke voorman nen hier in de provincie zijn,” zo gaat De Jong verder, „zeggen ze zus en zo. gen de meerderheid op. We moeten dus Maar in Den Haag komen ze niet te- voor ons zelf opkomen. In de Provin ciale Staten van Friesland heeft de FNP één zetel, en ook in vjjf Friese gemeen- Zelfs van invloed binnen de eigen pro vincie is dus nauwelijks sprake.” Maar het ontmoedigt de FNP-voorman nauwelijks. In het begin hebben de aan hangers van de Friese beweging zich van de partij gedistantieerd, en ook de Friese pers bleef afzijdig. „Nu krijgen we vaak reacties op onze uitlatingen in de Provinciale Staten.” „Hoeveel leden heeft de FNP?” vra gen we. „Weet ik niet. En al wist ik het, dan zou ik het nog niet zeggen.” De ranke reigers staan Verloren in 't land Dit weer, in het voorjaar Is beneden hun stand. dit gebied specifieke problemen of, op verschillend gebied achterstanden, die het nodig maken de noodvlag te hij sen Of wordt, gedachtig het spreek woord „eendracht maakt macht” de mo gelijkheid gezien, op deze wijze aan het gebied een voorsprong te bezorgen?” aldus vroeg burgemeester Rasterhoff. Hij vervolgde met er op te wijzen, dat er twee facetten zijn, die bij de beoor deling van deze vragen, in het oog moe ten worden gehouden. Er is een bij zonder facet, dat specifiek op de situa tie in de Zuidwesthoek betrekking heeft en daarnaast een algemeen facet dat zich niet alleen in ons land maar ook in de rest van Europa openbaart. De heer Rasterhoff schonk vervolgens enige aan dacht aan de problemen van de Zuid westhoek. Hij stelde met nadruk dat de bevolkingsstagnatie niet meer is dan een symptoom van een dieper liggend pro bleem, namelijk het achterblijven van de toeneming der middelen van bestaan bij de natuurlijke aanwas der beroeps bevolking. Wanneer de werkgelegenheid achter blijft bij de groei der beroeps bevolking. Wanneer de werkgelegenheid achter blijft bij de groei der beroeps bevolking is een gebied, economisch ge staan voor de aanwezige bevolking. Het doet wat vreemd aan om een gebied waar de bevokingsdichtheid nog niet de helft bedraagt van die van ons land al geheel en waar nog volop ruimte en rust kunnen worden gevonden, als overbevolkt te karakteriseren. Ruimte lijk zou ik dat dan ook niet graag doen, economisch durf ik het zonder meer aan, aldus de heer Rasterhoff, die uitvoerig de ontwikkeling van 1947 tot 1960 in de Zuidwesthoek schetste. de gemeenten in de Zuidwesthoek ge meenschappelijke belangen hebben, ge meenschappelijke problemen, maar la ten wij ons er vooral van bewust zijn „Voor de ontwikkeling van de jeugd- dat „Zuidwest Friesland” ook een ge meenschappelijke taak heeft. De heer Rasterhoff stapte daarna over op het vraagstuk van de bestuursorga nisatie. Dit vraagstuk vormt een van de achtergronden van de samenwerking waartoe de gemeenten in de Zuidwest hoek hebben besloten. De bestuursorga nisatie, waaronder wij in ons land le ven, is in de loop der eeuwen door toe vallige factoren, die thans geen of wei nig betekenis hebben, tot stand geko men. Het beeld is in de loop der jaren volledig veranderd. De afstanden hebben door de toegenomen mobiliteit een ge heel andere betekenis gekregen. De ban den tussen de verschillende plaatselij ke gemeenschappen zijn hechter en ster ker geworden, de taken van de gemeen ten zijn zodanig uitgebreid dat de ver vulling daarvan slechts kan geschieden, door een volledig voor zjjn taak berekend bestuurlijk, technisch en administratief apparaat. Op het gebied van de ruim telijke ordening vormen de bestaande grenzen soms een obstakel, dat tot het kiezen van minder goede oplossingen noopt. De economische en sociaal-cul- turele ontwikkeling van een gebied ei sen de werkzaamheid van krachtige lo cale bestuursorganen, de tegenstelling tussen de leefmilieus op het platteland en die in kleine steden is grotendeels verdwenen. Voor dit beeld van maat schappelijke schaalvergroting kunnen wij onze ogen niet sluiten, het zal het pa troon van onze bestuurlijke organisatie zonder enige twijfel moeten beïnvloeden, aldus de heer Rasterhoff. kettingroker krijgt het zuiverings- mechanisme geen kans om zich te her stellen, behalve tijdens de slaap. Des ochtends heeft zich zoveel slijm in zijn longen opgehoopt, dat hij het met hoes ten moet zien kwijt te raken. Dat zal overigens niet afdoende helpen. Verstop te longwegen moeten dus als een uit stekende infectiehaard worden be schouwd. Chronische bronchitis, emfy seem en zelfs longkanker kunnen het gevolg zijn. Arbeiders, die in sterk ver vuilde lucht werken, zoals mijnwerkers, hebben altijd allerlei aandoeningen van de luchtwegen als een beroepsrisico aanvaard. Onderzoekingen hebben ech ter aangetoond, dat het juist de rokers onder hen zijn, die door dergelijke aan doeningen worden getroffen. Wat kan een roker doen om zich te-* gen de eerdergenoemde gevaren te be schermen Weinig. Hij kan minder ro ken bij sterke luchtverontreiniging, in dien men tenminste weet of de lucht verontreinigd is, want vaak is dit niet merkbaar. Hij kan alleen roken op kantoor, thuis of in een auto met air conditioning, of met grotere tussenpo zen roken, zodat het reinigingsmechanis- me van zijn lichaam kan herstellen. Er is echter maar één afdoende methode: ophouden met roken! zitter, naast dit programma, zou ver wachten, komt bedrogen uit. Maar er zijn meer misverstanden mogelijk. Het Na sjonale in de partijnaam, b.v. „Ik geloof,” zegt voorzitter De Jong, „dat dat geen voordeel voor de partij is. Maar we zijn er nog nooit op aan gevallen. In Friesland is de FNP een ingeburgerde partij: ik geloof niet dat men bij onze naam aan afscheiding van Nederland denkt.” Belachelijk Boer De Jong gelooft niet dat zijn doel stellingen vlugger worden bereikt door demonstraties met Friese vlag voorop. Demonstr. is tegenwoordig geen pres siemiddel meer, en bovendien vindt een Fries zelf zo iets gauw belachelijk. „Zelf ben ik al te' oud (55) om aan demonstreren te denken. Maar nog maals: Friezen zijn niet demonstratie- minded.” Daarom stuurt het partijbestuur regel matig brieven naar de ministers en de volksvertegenwoordiging. Soms met als grap bedoeld kritiekpunten waarachter wel een reële wens schuilgaat. Zoals aan het begin van deze week, toen de FNP bij de ministerraad een protestnota in diende tegen de naar haar mening oneer lijke subsidie die het gemeentelijk ver voerbedrijf in Amsterdam krijgt om 's nachts de bussen te laten rijden „voor enkele dronkelappen”, aldus voor zitter De Jong. Grap Het was natuurlijk als grap bedoeld. Hij kwam tenslotte tot de conclusie dat het probleem van de bevokingsstagna- tie een afgeleid probleem is, afgeleid van een discrepantie tussen de groei van de beroepsbevolking en de toene ming van de werkgelegenheid en dat de industriële groei in de jaren na 1960 tot een versterkte bevokingsgroei resp. een afzwakking der bevolkingsdaling in de meeste plattelandsgemeenten heeft geleid. Ook mag worden gesteld dat een expansie van de werkgelegenheid niet persé in de woongemeente hoeft te ge schieden, maar dat vele gemeenten met een stagnerende werkgelegenheid er mee zijn gebaat, indien er op pendelaf- stand wel een uitbreiding der werkge legenheid plaats vindt, waardoor zij een woonfunktie kunnen behouden. De be langrijkste conclusie is, dat de gemeen ten in de Zuidwesthoek elkaar nodig hebben. Zonder de expansie van de werk gelegenheid in de stedelijke kernen zou de bevolkingsdaling in menige gemeen te groter z|jn geweest dan zij was; zon der de zekerheid van arbeidsreserves in de omliggende gemeenten zouden die ker nen als vestigingsplaats voor industriële en dienstverlenende ondernemingen min der aantrekkelijk zijn geweest. Met deze c onstituerende vergadering werd een begin gevormd van de werk zaamheden van „Zuidwest Friesland” >en het ligt dan ook voor de hand, al dus burgemeester Rasterhoff dat het bestuur van dit lichaam en ook de deel nemers de gemeentebesturen zich opnieuw op de plaats en de taak van dit intercommunaal lichaam bezinnen. Daarbij geldt de vraag in hoever de bereidheid bij de deelnemers aanwezig is tot een nauwe samenwerking op ver schillend terrein en in welke mate de overtuiging aanvaard is, dat de eisen, die het huidige tijdsgewricht aan het open baar bestuur stelt, deze samenwerking in het belang van de gemeenten zelf en van de inwoners, nodig maken. Sa menwerken betekent nu eenmaal offers brengen, het deels afstand doen van ei gen bevoegdheid, het zich schikken in een groter geheel en het zich aanpas sen aan belangenbehartiging in gro ter verband. „Misschien zal de ervaring leren, dat de ontplooiingsmogelijkheden van het „borelingske” Zuidwest Fries land gering zijn en dat het kind een „lijdertje” wordt. Het kan echter ook anders lopen”, zei de heer Rasterhoff, die vervolgens zei, hetgeen in de aanhef staat vermeld. „Er zijn in Friesland enkele dingen fout”. Zo begint heel voorzichtig het nog steeds voorlopige partijprogramma van de in de jaren zestig opgerichte Fryske Nasjonale Partij. Roeren de na tionalisten in Ierland, Wales en Schot land zich vaak met bloedige demonstra ties, onze Friese nationale partij richt zich gelukkig voornamelijk schriftelijk tot de publieke opinie. „Heeft een de mocratie niet als een van de eerste ta ken de minderheden te beschermen?” vraagt de voorzitter van de FNP, Tsjerk de Jong (55) uit Mantgum, retorisch. De leden van de FNP vinden van wél, en daarom voelen ze zich buitengeslo ten en achteruit gezet door politiek Den Haag. In 1963 werd de boeren patriciër Tsjerk medeweten tot deerd. „Ze zochten de den mij zeker het meest geschikt”, zegt h|j zelf. Aan hem de taak om de stem van de Fryske Nasjonale Partij te la ten klinken. Bedachtzaam pleit hij voor het be staansrecht van het Friese volk, mede zeggenschap bij overheldsbeslissingen over hun provinciale vaderland en een verbetering van de tweederangsplaats die de moedertaal, het Fries, nog altijd in Friesland inneemt. Aan deze histo risch gegroeide misstanden moet op kor te termijn een einde worden gemaakt, zo staat strijdvaardig in de Nederland se uitgave van het partijprogramma, vraag zou kunnen zijn of de onderwijs- Wie Ai jaren lang vindt een stroom van waarschuwende publicaties z'n weg naar de verontruste roker. Telkens weer wordt zijn in slaap gewiegde schuld gevoel met harde feiten en duidelijke cijfers wakker geschud. Ook nu vallen er ernstige zaken te melden, want in Amerika heeft men ontdekt, dat rokers aanzienlijk gevoeliger zijn voor de ge varen v. luchtverontreiniging, dan niet- rokers. Het maandblad Het Beste haalt in zijn maartuitgave het Researchcen trum voor de Atmosfeerwetenschappen van de Universiteit van Albany aan. Onderzoekers van dit instituut hebben namelijk vastgesteld dat, indien veront reinigde lucht door de hittezone van een sigaret wordt gezogen, de vaste deeltjes in dampvorm overgaan. Dit betekent dat zij in staat zijn hindernissen, zoals een sigarettefilter, te passeren en in de longen binnen te dringen. De longen van de roker worden niet alleen aan getast door de chemische stoffen uit de rook van zijn sigaret, maar bovendien door een heel scala van chemische stof fen uit de hem omringende, verontrei nigde lucht. Sigaretterook vertraagt de reinigende werking van de longen en deze kan zelfs geheel ophouden. Bij de gemiddelde ro ker om nog maar te zwijgen van de ledenlijst na en von- Men kan zich afvragen welke concrete mogelijkheden het nieuwe rechtsper soonlijkheid bezittend lichaam biedt. Vragenderwijs noemde de heer Raster hoff enkele onderwerpen. Zou het niet gewenst zijn samen een onderzoek in te stellen naar een efficiënte wijze van vuilverwijdering of de mogelijkheid sa men een gemeentelijke geneeskundige dienst in het leven te roepen. Is het niet nuttig te onderzoeken of er op het gebied van de culturele voorzieningen leemten bestaan of zich gezamenlijk be raden op de organisatie van de socia le werkvoorziening. Is het niet van be lang meer inzicht te verkrijgen in de economische betekenis van het vreem delingen verkeer en in de mogelijkheid om dit te stimuleren. Is het mogelijk en gewenst de woningbouw en de pla nologie te coördineren? Een andere nu een

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1969 | | pagina 1