Hemelvaart
I
f
g
^43
w
Een krant om over te praten, op school en thuis
K al
jfe a J
Es Mr**
Fan de Martinyloer
R
BP1
f
«1
I
41)
Ml
I
1
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
DINSDAG 13 MEI 1969
108e JAARGANG No. 37
Ha die meester
gw
3
-
i
Over het projektonderw|js:
Over de l.t.s.
Over de schoolparlementen:
£%*****3£
C3
C5
enz.
een
Over de brugklas:
XXXNNNKXXNVKXNXXNXXXXNXXKKXN-'
(3
CVMCSCS
DEK SOMS NOCH
Enkele leraren uit
Advertentieprijs: 16 ct per mm
Tngez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
„BROOD IN EUROPA”
IN AMSTERDAM
Als je eenmaal op de l.t.s. terecht komt,
is dat op zich niet kwaad natuurlijk,
maar als je verder wilt gaan, naar de
mts en de hts, zoals de weg afgeba-
kend schijnt te zijn, loop je vast. Er is
onderzocht wie eigenlijk naar de mts en
der kind, noch van de zogenaamde door-
stromingsmogelijkheden in de handarbei-
ders-milieus komt iets terecht aldus
de heer L. van Gelder, hoogleraar in de
opvoedkunde in Groningen.
In Nederland bestaan geen schoolparle
menten, ze passen niet in de huidige
schoolsituatie. Schoolparlementen moe
ten immers beslissingen nemen welke
bindend zijn voor het schoolbeleid. Kom
daar nu eens om!
Doel van de brugklas is de juiste man
op de juiste plaats en daardoor het
rendement van het onderwijs te verho-
zolang de voorraad strekt op het boven
vermelde adres terecht.
Abonnementsprijs f 3,75 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adrea:
Marktstraat 13
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
s 4
In d’ oorden der vreugde ontvangt Hem de Vader,
nadat blanke wolk Hem onttrok aan hun oog.
Hij heeft reeds voor immer verlost Zijn beminden
door Godd’lijke gunst, die Hem eeuwig bewoog.
Tot zover deze citaten, voor sommigen
ouwe koek misschien, voor anderen een
nieuwe lente, een nieuw geluid. Wie
er meer van wil weten en op school geen
Eén van de ruimten van de leegstaan
de -voormalige Blookers cacaofabriek
heeft men omgetoverd tot een bakke
rij en gehoorzaal, compleet met appa
ratuur om recepten in grootbeeld te
projecteren en een versterker om de
stem van de sprekers op de voet te vol
gen.
de hts gaan. Het blijkt diat leerlingen van
andere scholen (mavo bijv.) vrijwel al
lemaal rechtstreeks tot de mts warden
toegelaten, terwijl leerlingen van de lts
in de schakelklas terecht komen. Op
de hts zaten in 1963 niet meer dan 5
van de 100 oorspronkelijke Its-leerlin-
gen. Op het ogenblik is dit maar 4 per
cent! Doorstroming naar boven is er
niet, je wordt afgeremd, op de lts zit je
in een fuik: kom daar maar eens uit.
Dat kan als het verschil en de schei
ding tussen het beroepsonderwijs (lts) en
het algemeen voortgezet onderwijs (ma
vo en havo) wordt opgeheven. Voor
iedereen zou er na de lagere school voort
gezet onderwijs moeten komen van ten
minste vier jaar. Een definitieve keuze
voor een bepaald schooltype na de la
gere school is waanzinnig. Een langere
tijd is nodig om de taal onder de knie
te krijgen en inzicht in wat er in de
maatschappij gaande is.
Er moeten meer keuzemogelijkheden ko
men tussen vakgroepen en veranderin
gen zouden wat soepeler moeten gaan.
Vanuit deze situatie, die bovendien
isolement voorkomt, wordt de doorstro
ming bevorderd; onder één dak zal min
der diskriminatie voorkomen.
Helaas bevestigt en versterkt het hui
dige mammoetsysteem alleen maar de
volkomen diskriminerende situatie uit
het verleden.
De mammoetwet is zowel in opzet als
in afwerking katastrofaal. Noch van het
idee van een passend onderwijs voor ie-
gen. Dit denkt men te bereiken door
oriëntatie, observatie en determinatie.
Het blijkt nodig leerlingen te oriënteren
in him nieuwe schoolsituatie. Dit wijst
duidelijk op de ervaring van een breuk
tussen basisonderwijs en voortgezet on
derwijs. Een breuk dus ook in de ont
wikkeling van het kind. In het alge
meen wordt dit als vanzelfsprekend aan
vaard, maar dat is het natuurlijk niet.
Door observatie probeert men te deter
mineren, d.w.z. te bepalen waar je heen
moet: vwo, havo of mavo.
Determinatie is een nieuw begrip. Se-
lektie is zo negatief, het is alles of niets.
Bij determinatie heb je altijd prijs uit
een van de mogelijkheden van vwo tot
mavo. Nu is het wel zo dat de determi
natie tot stand komt door selektie: niet
geschikt voor vwo, dan naar de havo;
ook niet geschikt voor de havo, dan heb
ben we nog de mavo. Met determinatie is
niets wezenlijks veranderd aan het on
derwijs. Van bovenaf wordt vastgesteld
voorlopig nog volgens zeer vage nor
men volgens welke lijnen je verdere
ontwikkeling dient te verlopen. Er is
geen sprake van dat een ruimere werke
lijke ontplooiing mogelijk wordt. Al
leen wordt al na een jaar vastgesteld
waar je thuis hoort. Als selektie een
machtig mooie guillotine is, dan is de
terminatie gelijk aan een grote aardap
pelsorteermachine. Je wordt net zolang
geschud en gedrild tot je je hebt aan
gepast aan één van de gaatjes. Dat al
les moet binnen een jaar zijn beslag
krijgen.
Gebeurde dat maar. Er zijn in Neder
land maar zeer weinig scholen waar in
het brugjaar alle kinderen bijeen zit
ten om pas na dat jaar over de diverse
afdelingen te worden verspreid. In ver
reweg de meeste gevallen worden de leer
lingen al meteen aan het eind van de
lagere school gedetermineerd spreek
uit geselekteerd in een mavo brug
klas, havo of vwo brugklas. Toen de
aap uit de mouw kwam moest hij zijn
jas nog aantrekken.
Zo vergaat het jou, arme mammoet:
toen je nog onder het ijs lag, bleef je
mooi gekonserveerd, nu ze je hebben op
gegraven, val je dadelijk in stukken
uiteen.
Over een lerarenkongres:
Onderwijs is een politieke zaak, d.w.z.
dat ook politieke krachten de inhoud
en de struktuur van het onderwijs be
palen. Dit komt b.v. tot uiting in de
wijze waarop scholieren worden volge
propt met feitenkennis, om ze zo .bruik
baar’ te maken voor ons produktiepro-
ces, terwijl er wordt nagelaten hen een
inzicht te geven in de maatschappijstruk-
tuur. De belangen van een kleine groep
prevaleren boven die der scholieren. Le
raren en leerlingen moeten zich bewust
worden van deze situatie, zij zullen moe
ten nadenken over een alternatief on
derwijs en plannen moeten ontwerpen
om dit te bereiken.
Oss, Nijmegen, Den Bosch zijn daarom
begonnen met een werkgroep om tot een
organisatie te komen, aan een program
ma wordt gewerkt; op 25 en 26 mei zal
hierover een kongres georganiseerd wor
den. Inlichtingen: Seppe van de Wiel,
Verlengde Groene straat 48, Nijmegen.
seis libje to kinnen, woe hy dy for- ne del, hwant hoe goed bidoeld ek, men
keapje, op ien stik nei, dat bistemd wie
foar ien fan de famkes, dy’t geastlik
hwat handlcapt wie. Dizze tsien ha
groun is nou in skoftke lyn forkoft.
Hja is koft troch in firma yn blom-
bollen foar de prils fan 40.000 gou-
ton.
Oan de ein fan syn libben, de man is
nou 73 jier, bilibbet hy it moderne
mearke.
Ia, soms sit der noch goud yn ’e groun.
Mar foar de measten lelt it hiel oars.
Foar jonge boeren, dy’t sa graech oan
’e slach wolle, rize bergen biswieren om
dyselde groun. It lan is foar harren
djür, to djür, alteast sa liket it op it
heden, as jo it as jonge boer keapje
moatte. De hunger nei lan is great,
seis yn it Heidenskip rinne de pilzen
nei de 4000 goune it pounsmiet. En dat,
wylst de foarütsichten foar de. lanbou
yn de EEG mei syn greate oerskotten
oan suvel, tsjuster lykje en de leanen
en Onkosten alle dagen heger wurde. Ik
wol net sizze, dat in bisteande buorke-
rij, dy’t de slach goed om de earm hat,
foar in hoeke lan, dy’t krekt by it oare
past, dizze prizen net bitelje kin, mar
foar in jonge boer, dy’t jild foar 78
persint opnimme moat, leit dat wol hiel
oars. Foar harren is it in tige slimme
kwestje, hwant in pleats hiere, dat li
ket ek wol in modem mearke. Hoe sel-
den is der hwat reedliks to hier?
It bart my noch alderis, dat ien üt de
kunde my freget, hwat my derfan tinkt
oft it forantwurde is om, in pleats of
spultsje to keapjen. Ik haw dan in min-
fan Den
Helder wennet in aide boer fan goed
sawntich jier. Hy bibuorke in pleats
fan sa’n sawntich pounsmiet. De groun
wie reedlik, mar hwat licht.
Hja krigen in greate hushaiding en mei
hurd arbeidzjen en sober libjen kamen
hja troch de tiid. De hypteek op it spul
koe hy lykwols yn al dy jierren net lyk
krije. In jier lyn forstoar syn frou. Om
de bern, dy’t ek al sa Jong net mear
wiene, harres to jaen fan memme-diel,
waerd bisletten de pleats en de helt fan
it lan to forkeapjen oan de soan dy’t
altyd mei heit buorke hie. Hja waer-
den it Underling iens oer in priis fan
7000 goune de ha. De oare helt bleau
yn e’gendom by de heit. Om it restant
fan de hypteek óf to lossen en tagelyk
De jong’ren, ze staren naar zonlichte hemel.
Dan zendt God Zijn eng’len: „Wat ziet gij omhoog?
De Heiland, Dien gij nu hebt henen zien varen,
zal alzo verschijnen met macht voor elks oog”.
Sinds gisteren worden niet minder dan 400.000 exemplaren van „Ha die meester”
verspreid, een discussiekrant voor alle scholieren tussen 12 en 22 jaar (Mavo,
Havo, lager-, middelbaar- en hogerberoepsonderwijs). De krant is geschreven
door leraren, leerlingen, onderwijzers en jonge werknemers. Ze heeft de bedoeling
een massale discussie op gang te brengen over het onderwijssysteem zoals wij
het in de huidige vorm kennen.
Tijdens een gisteren te Utrecht gehouden persconferentie werd gezegd, dat de
krant oorspronkelijk uit 24 pagina's zou bestaan. Vanwege financiële moeilijk
heden is dit aantal teruggelopen tot acht. Dit heeft tot gevolg dat artikelen
over bijvoorbeeld: „Relatie ouders-school”, Mammoet vóór of tegen”, „Rechts
positie van de scholier”, „Schoolstaking in Suriname”, Seksuele voorlichting op
school”, Scholieren belangen-organisatie”, diverse aktie verslagen en de rubriek
buitenland kwamen te vervallen. De overige artikelen zijn sterk ingekort maar
geven genoeg mogelijkheden tot bewustwording van de problemen en tot praten
hierover. Het is de bedoeling, dat dit in school gebeurt, maar ook in huiseljjke-
en vriendenkring. In het komend najaar zullen regionale kongressen worden
georganiseerd, waar de verschillende scholen (typen) hun standpunten kunnen
uitwisselen en bekritiseren.
Wij laten hier enkele citaten uit de krant volgen. Als contactadres voor Bolsward
en omgeving wordt vermeld: Piet Oord, Dr. J. Halbertsmastraat 58, telefoon
05157-2467).
SIT
GOUD YN ’E GROUN
It skynt yn de minske to sitten, dat hy
of sy jit altyd hwat oerhalden hat fan
de bemetüd, doe’t de mearkes wünder-
like dingen barre lieten.
Forburgen skatten, jiskepüster, dy’t in
prins kriget en al de dreamen fan it
wünderlike minskehert founen deryn
stal De bernetiid giet foarby, mar eat
derfan bliuwt biwarre en liket yn oare
foarm altyd wer op to libjen. En soms
wurdt it ek wier, soms Soe in Kooi-
stra, doe’t hy tsientallen jierren lyn, nei
in mislearre bigjin mei in blommewin-
kei, mei in grientesaekje bigoun ea tin-
1 Ike kind ha, dat amper in jier nei syn
f
f
f
f
dea, syn bern in saek iepenje koene, sa
as mannich greate stêd net hat Wie der
yn dy earste jierren in fak sa striemin
en forspuid as in grientesaekje Tilde de
stêd net op fan mear as tweintich fan
dy swalkers, dy’t foar it meartal djip yn
it kryt stiene by har leveransiers.
En dochs: dizze dream waerd wier. Inne de ha, dus meiinoar foar fjouwer
wike, sa as dizze warbere minsken nou
bilibbe ha, is foar harren it moaiste
mearke, dat ea forteld is.
Soms wurdt it mearke wier. It jonge
pear Sinnema, bidriuwslieder by in for-
neamde liberale boer yn Jelsum hy
siet in jiermannich foar de VVD yn de
Steaten waerd yn ien nacht eigner
fan twa manske pleatsen mei it bislach
en de hiele ynventaris. Yn ien slach
fan baes-feint ta pommerant fan de
Fryske boerestan.
Soms wurdt it mearke wier. Yn de kop
fan Noard-Hollan, net fier
Je weet wat nu de situatie is: met z’n
dertigen in een lokaal bijeenkomen,
braaf aanhoren wat die man daar te
vertellen heeft, na 50 minuten je agenda
pakken en opschrijven hoever hij geko
men is: de volgende keer moet jij ook
zover zijn. Dan naar een ander lokaal
voor een ander vak, hetzelfde ritueel her
haalt zich zo 6 of 8 maal per dag. Vraag
niet waartoe het dient, na vijf jaar krijg
je je diploma en dan zie je wel.
Inmiddels ben je opgegroeid. Gaat de
schooldeur voor het laatst achter je
dicht, dan sta je wel vreemd te kijken,
dan moet je immers de maatschappij in.
Je hebt het gevoel dat je eigenlijk niets
weet. Dat gevoel bedriegt je niet. Is het
je ooit duidelijk geworden wat die 10
of 12 vakken die op je cijferlijstje staan.
met elkaar te maken hebben? Heb je
ooit begrepen wat die vakken beteke-
Daar staan ze nog eens op de berg der olijven;
Jeruzalem blinkt in de zon aan hun voet.
De Heer gaat Zijn jong’ren van d’aarde verlaten.
Ze zwijgen, want droefheid vervult hun gemoed.
freget winlik it ünmooglike. Eltse ried
dochs, itry fan al dwaen of net dwaen,
makket je mei forantwurdlik foar
de ünbikende takomst. En hoe foarsich-
tich jo it ek oanlizze, jo kinne it net
keare of de freger wurdt er troch bi-
ynfloede.
Dêrby komt noch in hiel oare kwestje.
Hoe langer hoe mear wurdt düdlik, dat
de kunst fan it buorkjen tige ütien rint.
Dat kin op in trochsné spul jierliks wol
tsien oant fyftsjintüzen goune skele.
En sa soe de iene it mei glans rédde,
wylst de oare om in luchtje gean soe.
Mar hwa sil sizze, hoe’t in jonge boer
him letter üntjaen sil? Yn dat stik fan
saken binne der like folie tafallers as
óffallers, hwerby ek de trochroune skoal-
len, gjin waerborch binne, al hoe nut-
tioh ek.
Ja, soms sit er noch goun yn ’e groun,
mar it binne altyd mar inkelen, dy’t
holpen troch de omstannichheden, troch
eigen prestaesjes it witte to finen. Dy
eigen prestaesjes hawwe hja yn eigen
hannen, mar al it oare is en bliuwt in
riedling, dat ek Dr. Mansholt net oplos-
se kin.
De Fryske bouboer is it de léste jier
ren net meiwierre, twa jier eftermekoar
minne jirapelprizen, dat siet net bést.
Mar faeks wurdt de tulpeteelt yn de
Dongeradielen noch in weardige rample-
sant, hwa wit? Yn de Wieringermar hie-
ne se ek nea dreamd, dat hja foar ien
ha. trijetüzen goune hier fange soene
fan in bollekweker! Ja, soms sit der „Ha die meester” kan bemachtigen, kan,
dochs noch goud yn ’e groun.
Tj. de J.
Hij komt weer de Heiland om d’ aarde te richten.
Dan zullen Zijn kinderen juichend Hem zien!
Eens zal Hij in ’t eeuwige licht hen vergaad’ren
en tranen en rouw zullen ver van hen vlién.
In plaats van de bovenstaande parlemen
ten en raden geven wij de voorkeur aan
schoolparlementen waarin alle bij de
school en werksituatie betrokkenen kun
nen meedraaien.
Het moet duidelijk zijn, dat het school
beleid niet van bovenaf gedikteerd, maar
vanaf de basis, d.w.z. vanuit de door
leerlingen en leraren bepaalde werksi
tuatie gepresenteerd moet worden. De
verantwoordelijkheid moet niet bij de
direktie liggen, maar moet veel meer
gespreid worden onder de leraren en leer
lingen. We moeten af van de bestaan
de praktijk met de rektor als enige ver
antwoordelijke man. De mentaliteit van
het afleggen van verantwoording van
laag naar hoog (ministerie van o en w.)
moet veranderd worden. Als het school-
parlement een lichaam is dat bindende
uitspraken doet, dan betekent dat ook
dat de verantwoordelijkheid slechts ge
deeltelijk bij de direktie ligt.
We willen verantwoordelijkheid. Om de
ze te krijgen zullen we eerst enkele
noodzakelijke voorwaarden moeten
scheppen. Afschaffing van censuur en
vormen van zelfbeheer bij voorbeeld: we
moeten kunnen zeggen en schrijven wat
we willen, kunnen uitmaken hoe onze
school wordt gebruikt en hoe de voor on
ze opleiding bedoelde gelden worden be
steed.
Voorbeelden van onderwerpen voor ver
dere aktie en studie zijn: (rassen)dis
kriminatie, guerrilla, honger, fascisme
in Griekenland, oorlog in Vietnam, de
blokkade rond Cuba, massamoord in In
donesië, (buiten) parlementaire (op) po
sitie, enz. Deze onderwerpen moeten
tijdens de lessen ter diskussie gesteld
worden.
Tot slot dus dit: de bestaande schijn-
demokratische, uiterst twijfelachtige ra
den moeten genegeerd en afgebroken
worden. Allerlei aktiegroepen waarin
principieel alle betrokkenen kunnen
meedraaien geen onderdanigheid!
moeten zich bezig gaan houden met een
analyse van de bestaande wantoestan
den en aktiedoelstellingen.
nen voor jouw leven in de maatschap-
Pij 7
Projektonderwijs wil de eenheid herstel
len van het individu met de wereld waar
in hij leeft. Eenheid d.w.z. een begrij
pelijk organisch verband tussen de di
verse „vakken” die je leert, maar ook i
duidelijk verband tussen datgene
wat je leert en de wereld waarin je
leeft: ontdek de wereld opnieuw als
een deel van je zelf.
Het woord ontdekken geeft aan dat je
zelf uitgangspunt bent: je bespreekt sa-
men met een of meer leraren welk on
derwerp als projekt gekozen wordt. Van
belang is dat ieder steeds weer zelf de
beslissing neemt wat hij wel of wat hij
niet doet en dan ook voor zijn werk de
volle verantwoording draagt. Je zult je
moeten inzetten voor datgene waarvoor
je kapiciteiten en interesse je het meest
geschikt maken. Door samen te werken
met anderen zul je ook jezelf ontdek
ken, merken dat je tot veel meer in
staat bent dan je tot nu toe gedacht
hebt. Als je taakverdeling is zal er op
gezette tijden uitwisseling moeten plaats
vinden. Daardoor blijf je ook op de hoog
te van de bevindingen van anderen.
Maar je doet ook zelf weer nieuwe
ideeën op. Samen ontdek je wellicht
nieuwe wegen die ook begaan moeten
worden. De verantwoording voor het
welslagen van het projekt blijft voor al
le betrokkenen: leerlingen, leraren, mis
schien ook ouders of mensen van buiten
de school. Samen ben je voor het geheel
verantwoordelijk.
Ieder in het bijzonder voor het deel
van onderzoek waarvoor hij zich heeft
ingezet. Die eigen en gemeenschappelij
ke verantwoording leidt ook tot een kri
tische instelling. Als je zelf kiest, zelf
onderzoekt, zul je ook het beste ver
langen van jezelf, maar ook van an
deren. Kritiek over en weer moet die
nen om samen tot een beter resultaat
te komen. De discusie over problemen
en resultaten zal je leren je aktief in
je eigen taal uit te drukken. Het vak
Nederlands kan daarom op elk projekt
inspelen. Het uiteindelijk resultaat van
het projekt kan gezien worden als de
prestatie van de groep, maar tevens
als de prestatie van elke deelnemer
apart. Het moet mogelijk zijn aan deze
prestatie de betekenis te geven van wat
wij proefwerk, tentamen, examen, noe
men. Deze manier van werken bevor
dert ook een demokratische houding.
Onderwijs wordt een gesprek waarbij
de een de ander probeert te begrijpen.
Zo kan een hiaat worden opgevuld tus
sen de mondigheid, die je wel degelijk
hebt en de onmondigheid, waarin je tot
nu toe wordt gehouden.
,,lk laat niet als eenzame wezen u achter,
Ik zend u als Trooster den Heiligen Geest.
En langzaam, ten zegen geheven Zijn handen,
vaart Hij van hen op; Hij is dienstknecht geweest.
Wat we wel hebben hier en daar zijn
schoolraden. Soms verleidelijk onder
de naam van schoolparlement.
Schoolraden zijn schijndemokratisch,
omdat ze alleen een raadgevende, puur
vrijblijvende rol spelen. Schoolraden kun
nen alleen de beslissing nemen zich zelf
op te heffen en voor deze beslissing is
het nu tijd geworden. Schoolraden la
ten de situatie rooskleurig lijken, maar
de bestaande onrechtvaardige struktu-
ren houden ze in stand.
Onze grieven worden tijdens schoolraads-
vergaderingen bespeeld. Onze kritiek en
opstandigheid worden besproken en op
gevangen. Dit kan betekenen dat je bin
nenkort alles in je schoolkrant mag
schrijven, ook dat je mag roken in de
klas. Maar wezenlijk zijn deze zaken
niet. Je krijgt een nieuw jasje en kunt
weer een tijd rondlopen. We worden
weer even zoetgehouden, terwijl we op
fundamentele veranderingen uit zijn. De
ze krijgen we alleen als onze ideeën en
aktiviteiten de juiste konsekwenties heb
ben, waarvoor we ook zelf verant
woording nemen. Zo bepalen we onze
eigen schoolsituatie.
Leerlingenraden en leerlingenparlemen
ten moeten afgewezen worden. Haar le
den zijn alleen leerlingen en dit is fout.
Leerlingen moeten zich niet afsluiten.
Wanneer we onze onderwijssituatie wil
len veranderen dan zal dat principieel
door alle betrokkenen moeten gebeuren.
Een leerlingenraad of -parlement sug
gereert een scheiding waar die helemaal
niet ligt. Er is geen scheiding in posi
tie (leraar en leerling) maar een schei
ding in mentaliteit (konservatleve, auto
ritaire leraren en leerlingen enerzijds
en progressieve, demokratische leraren
en leerlingen anderzijds).
Bolswards Nieuwsblad
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
