Bolsward
Gemiddeld inkomen
m
GaöeSKPoar
de plattelands-
streefde dat
van
Aktie Zwembad
l
f
gemeenten voorbij
De problematiek van de Zuidwest-
hoek
I
K3
3 56 pct. van de totale bevolking van de
Zuidwesthoek.
DINSDAG 3 MAART 1970
109e JAARGANG No. 17
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Geslaagd
Fan de Martinytoer
r
lilt
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel,
O
-
-
Hwat ha*
üs hjoed to sizzen
Bevolkingsdichtheid
Incompleet leefmilieu
(foto L. K. Mol)
De
Blommen binne to finen
pad, mar net elk wit der in kranse
fan to flechtsjen.
Advertentieprijs: 17 et. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
SIZZEN IS NEAT, MAR DVVAEN
IS IN DING!
Abonnementsprijs f 4.00 p. kwartaal
(b(j vooruitbetaling)
Giro 887928
Diverse onderzoekingen in de
Zuidwesthoek
Strategische indicatoren
Daarnaast valt op, dat betrekkelijk wei
nig aandacht wordt besteed aan de in
terne factoren welke de versnelde streek-
ontwikkeling hebben gehinderd en die
naar de mening van drs. Groot in ster
ke mate op het institutioneel-organisa-
torische vlak liggen.
De vraag welke de schrijver met name
De enthousiaste oanpak fan de swim-
skoalle-kwestje fan de léste wiken hat
de biwenners fan üs goede stêd deugd
dien. Foar de safolste kear hat wer bli-
ken dien, dat hjir in fikse keppel mins-
ken binne, dy’t net folie prate, mar
graech hwat dogge as hja it bilang fan
de Boalserter mienskip tsjinje kinne. En
it is sünder mis, dat in moderne swim-
skoalle needsaeklik is om de stêd op dat
geblet sines to jaen. Fan dizze minsken
moat de stêd it ha, lju fan elke leeftiid
fan elke partij of groep, dy’t sünder
by de namme neamd to wurden har
dêrmei Onder sette om it swiere karwei
interesseert is of het mogelijk is, mede
op basis van de reeds aangeduide stu
dies omtrent de problematiek van de
Zuidwesthoek, enkele strategische indi
catoren op te stellen, welke zowel de
huidige situatie van de streek en de ont
wikkelingskansen ervan kunnen verhel
deren, als in meer algemene zin
het ontwikkelingsbeleid in de Zuidwest
hoek kunnen grondvesten.
In de eerste plaats wordt de inkomens-
'50
84
72
96
63
98
86
94
87
90
tabel
Aan de volkshogeschool „Allardsoog” te
Bakkeveen Is geslaagd voor het diplo
ma gezinsverzorgster mej. T. Yska te
Exmorra.
In Nijmegen slaagde voor het diploma
kinderbescherming B mcj. Elly Terbraak
te Bolsward.
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Tel. 3044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
De voorlopige conclusie uit het voorhan
den zijnde cijfermateriaal kan luiden
dat:
a. de economische structuurverschuivin-
gen ongunstig werken met betrekking tot
de inkomensontwikkeling in de platte
landsgemeenten, waar het agrarisch be
drijfsleven een dominerende positie in
neemt, en
b. deze verschuivingen gunstig werken
met betrekking tot de inkomensontwik
keling in de meer stedelijke gemeenten.
’63
82
68
97
66
80
78
75
77
83
drs.
’60
83
72
93
66
88
81
83
80
84
gemiddelde inkomen van de bevolking in
de provincie Friesland en in Nederland.
Deze indicatie wordt algemeen gebruikt
ter bepaling van de welvaart van een
gebied op een bepaald moment.
Het gemiddelde Inkomen per hoofd van
de bevolking houdt verband met het in
complete leefmilieu.
In 1950 bedroeg het gemiddeld inko
men in de Zuidwesthoek 87 pct. van
het gemiddeld inkomen in Nederland. In
1963 bedroeg het vergelijkbare cijfer
voor de Zuidwesthoek 77 pet. Hieruit
blijkt globaal dat de Inkomensgroei in
de Zuidwesthoek die in Nederland niet
heeft kunnen bijhouden. Ook voor (ie
gehele provincie blijkt zich een derge
lijke ontwikkeling voor te doen: Het ge
middeld inkomen bedroeg voor de pro
vincie Friesland in 1950 90 pct. van het
vergelijkbare cijfer voor Nederland en
in 1963 83 pet.
Uit het volgend overzicht blijkt op wel
ke wijze de inkomensgroei zich per ge
meente in de Zuidwesthoek heeft ont
wikkeld in de periode tussen 1950 en
1963. Dit overzicht geeft aan het per
centage van het Nederlands gemiddelde
inkomen.
totaal
nog bij elkaar te brengen
Steunt u onze loterij met de koe en de aktie autoplakkers 7
f 131.586,33
18.413,67
problematiek van de Zuidwesthoek
is op onderscheiden terrein het laatste
decennium reeds enige malen onder
werp van studie en onderzoek geweest.
In 1959 verscheen reeds een breed op
gezet, economisch-geografisch rapport
over Zuidwest-Friesland, in opdracht van
de gemeentebesturen in het gebied, ver
vaardigd door het Econ.-Techn. Insti
tuut voor Friesland, terwijl In de pe
riode 1959-1962 een aantal sociologische
facetten met betrekking tot de ontwik-
f 124.994,04
5.432,29
1.000,00
160,00
Indicaties van de problematiek
In deze studies wordt onder meer ge
wezen op de grote vertrekoverschotten
van de laatste 15 jaar, welke als het
ware de voortzetting vormen van een
historische traditie in de Zuidwesthoek,
er wordt tevens gewezen op het rela
tief grote aantal woonkernen van gerin
ge en zeer geringe omvang, op de stag
nerende situatie van de agrarische sector
op de veroudering van de bevolking,
op de relatief geringe bevolkingsdicht
heid welke consequenties heeft ten aan
zien van het voorzieningsniveau, op de
geringe industrialisatiegraad van de
streek en de daarmee samenhangende
geringe verscheidenheid op de arbeids
markt, op de gebrekkige verkeersver
bindingen op bepaalde sociologische fac
toren welke een versnelde ontwikkeling
van de streek in de weg hebben gestaan, achterstand genoemd vergeleken met het
op de geringe bevolkingstoename on
danks vergelijkenderwijs hoge geboorte
overschotten, op de slechte woningsitua-
tie op het platteland, op de overbezet
ting in de middenstand en het ambacht,
op de geringe arbeidsreserve welke in
het nabije verleden de aantrekking van
industrie heeft bemoeilijkt, op de in
komensachterstand vergeleken met het
nationaal gemiddelde, op de te kleine ac-
tie-radius van het bestaande organisa-
tieleven en de daarmee samenhangende
versnippering van activiteiten op de ge
ïsoleerde situatie van verschillende dor
pen in de streek met betrekking tot het
openbaar vervoer.
Overigens zal het duidelijk zijn dat zelfs
deze opsomming slechts een keuze vormt
uit de streekproblemen.
ta in goed eln to bringen. Sünt de oar-
loch is de stêd Boalsert yn opmars,
waerd har statysk libben folie dynamys-
ker, hat it slach op slach swiere kam-
pagnes fierd om har bistean to forsterk-
jen. It bigoun yn de earste nei-oarlog-
ske jierren al mei it gefjocht om de
Suvelskoalle, de ynrjochting hwertroch
Boalsert fomeamd wie ta yn de aerd-
ryskundeboekjes ta. Mei in hast boppe-
minsklike ynspaiming en de fêste wil
om gjin bilies to jaen is dy striid woun.
Inkele jierren letter gie lt wer om in
bilangrike ünderwiisynstelling, dy’t óf
yn Ljouwert óf yn Boalsert komme soe:
de R.K. HBS. En wer wiene it Boal
serter boargers, dy’t mei it gemeente-
bistjür alles op alles setten om dy skoal-
le hjir to krijen. Mei de Technyske skoal-
le wie it al net oars. Ek hjir wiene
de autoriteiten net fan doel netst Snits
oan de stêd Boalsert sa’n skoalle ta to
stean, hja soe hjir gjin bisteankAns haw-
we. Mar foar de trêdde kear woun de
ienriedige striid fan Boalsert de prils.
En sjedêr: De Technyske skoalle is ien
fan de drokste en bloeijendste skoallen
fan Fryslan wurden. Minder spektaku-
lair mar like wichtich wie it wrotten
fan de bistjürders en freonen fan de
Hüshaldskoalle, dy’t net allinne de bi-
steande skoalle ta bloei brochten, mar
boppedat de kroan op har wurk seagen
troch opliedingen ta learares oan har
skoalle to forbinen. Al dizze minsken
tsjinnen de stêd en forbetteren har kli-
maet. Hja hiene it bisef, dat in libbene
stêd der altyd wer op üt wêze moat om
mear foar har biwenners to dwaen en to
bieden. Mei dy seide tins hawwe oare
lju wer yn koarte j ren ivere foar in
tige goed outillearre, iepenbiere lêsseal ntt's en .it St Anthony Gasthüs. Dizze
Ten aanzien van de tweede indicatie,
het Incomplete leefmilieu kan worden
gezegd, dat deze direct is verbonden met
het ontbreken van een stedelijk milieu
in de streek, of op aanvaardbare af
stand daarvan gelegen.
Zo men de problematiek van de Zuid
westhoek beleidsmatig tot oplossing wil
brengen, dan zal het streekbeleid in de
Zuidwesthoek zich in hoge mate dienen
te oriënteren op ontwikkelingen in na
tionaal verband en de daartoe geschik
te beleidsinstrumenten dienen te schep
pen.
Volgens de samensteller van het rap
port is streekontwikkeling slechts mo
gelijk indien er reeds aanzetten tot eco
nomische groei (ruimtelijk gezien: groei
polen) aanwezig zijn.
Een tweede voorwaarde is de aanwezig
heid van een efficiënte streekontwikke-
lingsorganisatie welke richting en in
houd kan geven aan het ontwlkkellngs-
streven op regionaal niveau. In de der
de plaats dient een streekkader aanwe
zig te zijn dat op deze versnelde ont
wikkeling is ingesteld en daaraan een
bijdrage wil leveren.
Het blijkt dat de problematiek groten
deels bestaat uit het vraagstuk van de
economische en maatschappelijke mo
dernisering, welke zich o.m. uit in de toe
nemende schaalvergroting, de verande
ringen in het produktiepatroon, de tech
nologische veranderingen, de ontwikke
ling van de tertiaire (diensten-)sector,
de uitbreiding van het stedeljjk milieu
e.d.; voorts bestaat deze problematiek
uit het vraagstuk van de bestuurlijke
organisatie en uit het vraagstuk van de
democratisering.
geast fan warberens foar de stêd is üs
rykste bisit.
Hwant meiinoar klnne wy hiel hwat ta
stan bringe. De sosiëteit fan Reholitas
en de nije Jeugdsosiëtelt binne dêrfan
ek nou it biwils. En dat jildt likegoed
foar üs simmerske Skotsploech, üs for-
neamde muzykkorpsen en net it lést de
meódoggers en supperters fan: Dubbel
Zeskamp.
It hiele lan oer hat men fan Boalsert
in prima yndruk krige en mei greate
weardearring wurdt der oer praet. Ja,
de Boalserters hawwe hiel hwat foar har
stêd oer en springe daliks op it keatling
as der op har in birop dien wurdt. Hja
dogge dat rjocht en sljucht, sünder folie
poeha, mar mei in geve oerjefte foar har
eigen stêd. It binne hjin praetsjemak-
kers en gjin ynstjürde stikkenskriuwers
mar trouwe en hurde wurkers. Hja sjog-
ge net mei partij of leauwen, mar hjit-
te elk wolkom, dy’t mei harren de han-
nen üt de mouwen stekke wol om foar
de bilangen fan de stêd op to kommen.
Gjin tsierderij of stokerij, dat kinne wy
hjir misse, mar dreech en oanhaldend
wurk dwaen foar ien fan de fasetten fan
it stêdsbilang, dat wurdt hjir op priis
steld. En sokken, eigen Boalserters of
nijynkommenden, wurdt de stêd Boal
sert in kostlik bisit. Fan harren meirne-
koar, omdat it sa swier bifochten wur-
de moast en yn dy striid hja elkoar
aioan mear weardearje koene. Dy akti-
ve, ienriedige miensklpsgeast moatte wy
biwarje, it is de grounslach foar in
libbene, groeiende stêd, hweryn it in
foarrjocht is om der to wurkjen en to
wenjen. Tj. de J.
’55
72
65
92
62
80
78
76
76
79
verbindt
licht. Vanuit de Provinciale Planologi
sche Dienst in Friesland werd aandacht
besteed aan de Zuidwesthoek in de stuc-
tuurschets voor het Friese Merengebied
en mede ook in het rapport omtrent
de ruimtelijke ontwikkeling van het
Friese platteland, het zg. dorpenplan,
beide verschenen in 1966. Voorts ver
dient vermelding dat sinds enkele jaren
het historisch onderzoek op het terrein
van de sociaal-economische ontwikke
ling van de Zuidwesthoek, vanuit de
Fryske Akademy gestalte heeft gekre
gen. Tenslotte wordt ook zijdelings de
problematiek van de Zuidwesthoek be
handeld in verschillende beleidsnota’s en
rapporten, zoals de 2e Nota Ruimtelij
ke Ordening, de Nota Noorden des
Lands en het rapport „Het Noorden op
weg naar het jaar 2000”.
gesproken agrarisch karakter. Deze
ontwikkeling heeft zich in de periode
na 1960, gezien ook de afname van de
agrarische beroepsbevolking, voortge
zet. Ten aanzien van de agrarische sec
tor in de Zuidwesthoek, welke omstreeks
22 pct. van de totale beroepsbevolking
voor haar rekening neemt, kan worden
opgemerkt dat deze bijna geheel be
staat uit de veehouderij. Slechts onge
veer 3 pct. van de cultuurgrond in het
gebied is geen grasland.
Met betrekking tot de vraag of het hier
aangegeven gebied een „eenheid” vormt,
merkt drs. Groot op dat hij op prakti
sche gronden hier wel van uitgaat. De
Zuidwesthoek behoort als zodanig ook
tot het werkgebied van de stichting „Su.
dergoa”.
z
z
z
f
f
e
Be Zuidwesthoek van Friesland noemt drs. Groot in zjjn reeds eerder aan
geduid rapport een onofficiële aanduiding ran een streek, welke omvat de ge
meenten Bolsward, Doniawerstal, Gaasterland, Hemelumer Oldeferd, Hindelopen,
Lemsterland, Sneek, Sloten, Staveren, Wonseradeel (zuid), Workum, Wymbrit
seradeel en Ijlst. Ruwweg genomen wordt het gebied in het noorden en oosten
begrensd door rijksweg 43 van de Afsluitdijk tot aan Joure, en in het zuiden en
westen door de •jjsselmeerkust van Lemmer tot aan de Afsluitdijk.
Het totale oppervlak van de hier aangedulde streek bedraagt omstreeks 72.000 ha,
waarvan ongeveer 61.000 ha land. Dit verschil tussen totale oppervlakte en
oppervlakte aan land wordt grotendeels veroorzaakt door het feit dat het gebied
wordt doorsneden door vrij grote meren en poelen, zoals de Fluessen, het Sloter-
meer.
De meisjes waren aan de brug goed op dreef, zoals uit bovenstaande foto
blijkt. Het was voor hun maar een kleine moeite om ’n vogelnestje te maken.
Zie verslag elders In dit blad.
Bolsward
Hindeloopen
Sneek
Staveren
Wonseradeel
Workum
Wymbritseradeel
Zuidwesthoek
Friesland
Aan vorenstaande
Groot o.a. het volgende commentaar. Er
blijkt dat in 1950 enkele gemeenten in
de Zuidwesthoek een indexcijfer tonen
dat onder het gemiddelde indexcijfer van
de streek (87) ligt, n.l. Bolsward (84),
Hindeloopen (72, Staveren (63) en
Workum (86). In 1963 was dit van de
genoemde gemeenten nog Hindeloopen
(68), Sloten (74) en Staveren (66) doch
kwam er nog bij Wymbritseradeel (75).
Klaarblijkelijk hebben zich in de streek
gedurende de periode 19501963, als
mede in de provincie economische struc
tuurverandering voorgegdaan die er toe
hebben geleid dat het aantal gemeen
ten dat de inkomensontwikkeling niet
kan volgen, is toegenomen.
Geen enkele plattelandsgemeente in de
Zuidwesthoek blijkt in 1963 een gemid
deld inkomen per inwoner te tonen dat
boven het provinciale gemiddelde ligt.
De gemeente Ijlst laat een indexcijfer
zien in 1963 dat nog boven het streek-
gemiddelde ligt, maar gelijk is gekomen
aan het provinciale gemiddelde. Van de
beide stedelijke gemeenten Sneek en
Bolsward) blijkt Bolsward in 1963 een
Indexcijfer te tonen dat boven het streek-
gemiddelde maar nog onder het provin
ciale gemiddelde ligt.
De bevolkingsdichtheid van het gebied
is vrij gering, in 1968 bij benadering
133 inwoners per km2, voor geheel Ne
derland 379 inwoners per km2 land. Het
totale inwonertal van de Zuidwesthoek
incl. Wonseradeel-Noord, bedroeg in ’68
91.263 inwoners. Dit inwonertal woont,
verspreid over de gehele streek in meer
dan 100 woonkernen, van zeer uiteenlo
pende grootte waarvan er slechts 7 een
inwonertal van meer dan 2000 tellen.
Deze 7 woonkernen zijn Sneek (plm.
25000 inwoners), Bolsward (plm. 9000
inwoners, Lemmer (plm. 5600 inwoners)
St. Nlcolaasga (plm. 2300 inwoners),
Koudum (plm. 2000 inwoners), Wor
kum (plm. 4000 inwoners) en Mak-
kum (pïm. 2800 inwoners). Gezamen
lijk woont in deze kernen omstreeks
Hieruit blijkt dus dat Bolsward (dat wel
degelijk bij de Zuidwesthoek behoort)
naast Sneek de tweede stad is in dit
gebied.
Uit bovenstaande opsomming blijkt dat
de Zuidwesthoek bestaat ujt een aan
tal plattelandsgemeenten, uit één ver
stedelijkte plattelandsgemeente (n.1.
Ijlst) en uit twee stedelljke gemeen
ten, n.l. Sneek en Bolsward. De platte
landsgemeenten hebben in de periode
1947-1960, een langzame ontwikkeling
doorgemaakt naar een iets minder uit- keling van de Zuidwesthoek werden be-
en it is har wünderbaerlik slagge.
De Muzykskoalle stiet nou ek yn in
folie bettere posysje en giet fol moed
yn har nije gebou mei har wichtich wurk
troch. Dizze positive en moedjaende suk-
sessen hawwe de geast fan oare mins
ken sünder mis gunstich biynfloede, net
lt minst de sakelju. Hwat hawwe diz
ze ündemimmers yn dy koarte jierren
net prachtige dingen presteard. Hwat in
kar fan perfekte winkels fynt men net
yn de haedstrjitten fan de stêd, saken
dêr’t folie greatere plakken jaloersk op
wêze kinne. Ek by de hotels en restau
rants, by de Bankynstellingen is dy mo-
dernisearring rojael oanpakt. Hwa’t noch
wit, hoe de aide hear Teake Popma in
biskieden bybaentsje hie as kassier fan
de Boerelienbank, yn it efterkeammerke
by Van der Zee, sjocht him nou yn de
nije Raiffeisenbank de eagen üt de hol
le. Mar de allerbilangrykste stjit ta it
nije libbene Boalsert is komd fan de
wentebou, hweryn it stêdbistjür sa’n
wichtige rol yn spile hat. Hja hawwe
al dizze jierren nea har ein slüpe lit-
ten en binne aioan wer mei nije plan
nen komd. En allinnach ynsiders kinne
witte, hwat dat oan energy koste hat
foar in gemeente, dy’t gjin kearngeineen-
te wurde mocht. Dizze handicap waecht
binammen swier by de finansiering.
En sa mei men wol dübel bliid wêze
dat ündanks dizze efterstelling dochs de
rojale sportfjilden klear komd binne en
nei de tonnisfjilden nou ek de swlm-
skoalle op kommende wei is. Ik neam
fierder noch de soarch foar de bijierre
minsken yn Elim, it Doopsgesinde rêst-
hfls, it Heechhout en de modernisear-
■c hftzen as St. Mait'nus, Hindrik Nan
in de krant van 27-2-70 mochten we met enige opgetogenheid ver
tellen dat de aktie onder de burgerij üet mooie bedrag van f 27.812,41
had opgebracht. Nog zijn we echter niet aan het einde. Naast enkele
straten die nog hun bijdrage moesten inleveren, komen er giften
binnen van Bolswarders die om de een of andere reden niet aan de
kollektant konden meegeven. Ze doen echter mee, gezien de stroom
van grotere en kleinere bedragen die op de giro of banken warden
geboekt. Zo was er een gift van f 1.000 btj. Al met al is er nog
bijgekomen een bedrag van f 5.432,29 en is het totaalbedrag van de
intekenaktie opgelopen tot f 33.244,70. Dit was de stand op vrijdag
middag 17.00 uur.
De giften van bedrijven, instellingen en andere groeperingen of
organisaties belopen nu f 26.878,20. En als we zo ons oor te luisteren
leggen, dan is het einde nog niet in zicht.
Als bijzondere gift mogen we vermelden een bedrag van f 1.000 van
de Diaconie van de Hervormde Gemeente. Hartelijk dank.
Ook van de oud-Bolswarders beginnen nu de bedragen binnen te
komen. Een mevrouw uit Arnhem maakte een bedrag over van f 100
en een student uit Groningen f 10. Geweldig zulke reakties.
De vignettes-aktie kan ook van start. De drukker heeft de auto
plakkers afgeleverd en de eerste auto’s zijn al voorzien van een vig
nette. Doet u ook mee? En doet u ook een gooi naar de koe? Een
lot kost f 1. We kunnen u zeggen dat bij het winnende lot ook een
bedrag genomen mag worden van f 999,99. De koe wordt dan terug
genomen door de milde gever.
Uit advertenties en zelfs aan de radio hebt u kunnen horen dat in
Den Hof van Holland op donderdagavond 5 maart gedanst kan
worden op de klanken van „The Whiskers”. Opbrengst voor het
zwembad. De leerlingen van de Rehobothschool gaan zeep verkopen.
Ook hier de opbrengst voor ons bad.
Hoe is de stand van zaken?
saldo per 27-2-70
aktie burgerij
diaconie herv. gemeente
oud-Bolswarders
]l
Bolswards Nieuwsblad
oan elk
j
