republiek
Rhodesië werd
een
Aktie Zwembad
Minskestriid
Minskelibben
E
Frans-Amerikaanse verzoening
bezegeld
Ut de skiednis fan de gritenij
Hinnaerderadiel
mi
i
s
i
i
4
n
5
J
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel,
jli
VRIJDAG 6 MAART 1970
109e JAARGANG No. 18
jü. jz. J£ It 3£ 1F ar
lans
NAVO
HWAT OAREN DER FAN SIZZE
f
ff
ff
ff
Midden-Oosten
Each foar it lytse
Tr(je parten
Net to djip
Priuwkes üt ’e skiednis
As warskóging foar it wankjend gefaer
klipte de klokken fan Lytsewierrum (ien
fan de hast 100 foto’s ut Mlnskestriid-
Minskelibben)
Advertentieprijs: 17 ct. per mm
Ingez, mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Abonnementsprijs f 4 (X) p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
seren, waarna de VN-bemiddeleaar Jar
ring op basis van deze beperkte over
eenstemming zijn missie in het Midden-
Oosten zou moeten hervatten. Amerika
en Engeland staan echter op het stand
punt dat Jarring, steunend op zo’n wan
kele basis, spoedig opnieuw zou falen.
Mei dit boek hawwe ynwenners en êld-
ynwenners fan de gemeente fan boar-
gemaster R. Alta (dy’t in wurd foaróf
skreau; de gemeente taestte yn ’e ponge)
hwat to lézen krige oer eigen gea. Gjin
geakunde (dat is ek gjin ienmanswurk
langer), gjin trochgeande skiednis fan
It
It
stride kin”. Goed miend fansels, mar net
folie oars as hwat lege klisjé’s.
71.303,43
35.542,59
28.030,00
208,69
600,00
34,00
507,00
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Vltg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157).
4
i
ben de parlementariërs uiterst achter
dochtig gemaakt. De Amerikaanse rege
ring voelt intussen weinig voor een nieu
we Geneefse conferentie op dit ogen
blik, aangezien zij de huidige strijd te
gen de Noord Vietnamese eenheden ziet
als een integrerend deel van de Viet
namese oorlogvoering.
As wy It goed fetsje, hat De Boer foar
in brede rounte in ienfaldich boek jaen
wold, dat it net to djip en to fier siket.
Men kin jin ek in oar boek, in folsleine
skiednis of in geakunde fan Hinnaerde
radiel yntinke. Faeks komt sa'n wurk
der ek noch wolris. Oant salang kin dit
stik Wommelser frijetiidsbisteging-op-
eigen-mêd it folk fan Hidaerd en lens,
Baeijum en Wjelsryp, Reahüs en Waek-
sens, Kubaerd en Spannum, Hinnaerd,
Easterein en Lytsewierrum skoan hwat
ynljochtsje oer de skiednis dy’t by har
ren by wize fan sizzen troch de buor-
ren en oer it eigen hiem giet. Ja, it kin
wêze, dat it libben yn dizze gritenij,
dat net üntkomt oan de lyksljochtsjen-
de gefolger fan de foroarjende tiden,
troch dit boek alteast yn de forbylding
fan de lezers hwat mear djipte, kleur
en eftergroun krlget.
S. J. van der Molen
(Ut ’e Ljouwerter krante. Hwat bikoar-
te, Red.)
Rhodesië een republiek
Rhodesië, dat zich in 1965 eenzijdig van
Engeland onafhankelijk had verklaard,
heeft zich deze week tot republiek uit
geroepen, waarmee de laatste banden
met de Britse kroon formeel verbro
ken zijn. Deze jongste ontwikkeling is
niet als een verrassing gekomen. In ju
ni vorig jaar sprak een overweldigen
de meerderheid van het vrijwel geheel
blanke electoraat zich in een referen
dum uit voor de republikeinse staats
vorm. Tevens koos men toen voor het
invoeren van een nieuwe grondwet, die
moet leiden tot apartheid tussen de 4,8
miljoen Afrikanen en de 230.000 man
blanke minderheid, die de macht in han
den heeft. Engeland, dat Rhodes! nog
steeds formeel als een van de Britse
kroon afhankelijk gebied beschouwt,
heeft het uitroepen van de republiek
een nieuwe onwettige daad genoemd en
laten weten, dat de politiek van eco
nomische sancties zal worden voortge
zet. Dat is ook wel het minste wat de
Afrikaanse landen van Londen zullen
eisen, maar in Engeland zelf zal in de
Conservatieve partij de aandrang op de
Labourregering om die sancties nu maar
te laten varen ongetwijfeld toenemen.
De Noordvietnamese opmars in Laos
bl(jft zorgen baren. De Noordvietna-
mezen, die met hun herovering van de
strategische Vlakte der Kruiken nu weer
het gehele gebied beheersen waaruit zij
afgelopen zomer door de regeringsstrijd-
krachten van de neutralistische premier
Soevanna Phoema verdreven waren,
kunnen nu een ernstige bedreiging gaan
vormen voor de hoofdstad Vientiane en
de koninklijke residentie Loeang Pra-
bang. Soevanna Phoema overweegt een
nieuw bijeenkomen van de Geneefse con
ferentie van 1962, die besloot tot neu
tralisering van dit kleine koninkrijk. Een
dergelijk verzoek van Soevanna Phoe
ma zal ongetwijfeld instemming vinden
in het Amerikaanse Congres, dat zich
zorgen maakt over de Amerikaanse ver
wikkeling in Laos. De Amerikaanse mi
nister van defensie, Laird, heeft dan wel
beloofd, dat president Nixon geen grond
troepen naar dat land zal sturen zon
der goedkeuring van het Congres, maar
de wijze waarop Amerika destijds steeds
nauwer betrokken is geraakt bij de
Vietnamese oorlog en de geheimzinnig
heid rondom de Amerikaanse lucht
aanvallen van de laatste maanden op
Noordvietnamese eenheden in Laos heb-
Het officiële bezoek van de Franse president, Pompidou, aan de Verenigde
Staten heeft datgene opgeleverd waarvoor het In de allereerste plaats was ge
arrangeerd: een openbare bezegeling van de algehele verzoening tussen de beide
landen. De Frans-Amerikaanse verkoeling, ontstaan tijdens het bewind van De
Gaulle, was nog door De Gaulle zelf ten dele ongedaan gemaakt. De arbeiders- en
studenten-onlusten van mei 1968, die zijn regime ernstig hadden verzwakt, en
de Russische inval In Tsjecho-Slowakjje hadden hem ertoe gebracht zjjn anti-
Amerlkanisme wat te temperen. Het vertrek van De Gaulle en het snelle bezoek
van de pas aan de macht gekomen Nixon aan diens opvolger, Pompidou, droegen
verder b(j tot verbetering van de sfeer, en nu heeft Nixon dan tegenover zijn
Franse gast het belang erkend van „een onafhankelijk Frankrijk met een eigen
politiek”.
Graag willen wij als aktiekomitee uw begrip vragen voor de situatie
zoals die nu ontstaan is. Het enthousiasme bij velen is er oorzaak
van dat velen iets willen doen en dat als gevolg hiervan men wel
wat te vaak aan de deur komt oellen. We kunnen ons voorstellen
dat dit wel eens wrevelig kan werken, maar wij hopen dat u het
geduld kunt opbrengen om aan al deze geestdriftigen te vertellen
dat u al een lot heeft, voor jaren zeep hebt ingeslagen en wat dies
meer zij. Voor dit begrip onze dank en we zouden willen zeggen:
nog even volhouden, want 20 maart aanstaande sluit deze aktie.
Hierover zult u in deze krant nog de nodige informatie ontvangen,
want op deze avond zal er in sociëteit De Doele het een en ander
gebeuren. Wij vragen u nu al deze avond te reserveren.
Nog steeds kunnen we u melden dat de bedragen blijven groeien.
Niet alleen met kleinere, maar ook met bedragen die met drie nullen
geschreven mogen warden. Bijzonder sympathiek is de geste van
de ijsvereniging Bolsward die een bedrag van f 1000 overmaakte.
We zouden zo zeggen: een goede buur is beter dan een verre vriend.
Rijwielhandel De Kroon stelt een dames- of herenrijwiel beschikbaar
en laat het aan het aktiekomitee over wat er mee te doen. Dat
zullen we en in ieder geval: hartelijk dank.
De aktie raamaffiches mag als geslaagd beschouwd worden. Een
verslag hierover vindt u elders.
Verheugend is de bijdrage van de oud-Bolswarders. Tot nog toe is
binnengekomen een bedrag van f 600. Of ze ook Bolswarder blijven...
De Skotchploeg gaat in klederdracht in de komende week ansicht
kaarten »n kleur aan de man brengen. Vijf kleurenkaarten kosten
f 1.50 en f 0.50 is voor het zwembad. Wij vragen ons echter af of
er nog geld in kas is, maar wensen de initiatiefnemers toch veel
sukses. Dit zal wat ons betreft de laatste huis aan huls-aktie mogen
zjjn. Verdere akties in de zin van „aan de deur iets aanbieden”
mogen na deze aktie niet meer plaatsvinden.
Om een indruk te geven hoe de diverse akties er financieel bij
staan, volgt hier een enigszins andere opstelling van de bedragen
dan tot nog toe. De stand van zaken:
saldo per 17-2-1970
aktie straten (burgerij)
grote en bijzondere giften
akties kollektanten
oud-Bolswarders
aktie vignet
aktie loterij koe
f 136.225,71
13.774,29
De Boer hat gans literatuer brükt ta
syn boek. En hwa’t each hat foar it
lytse, sil hjir hiel hwat fan syn gading
fine. Gauris ek nijsgjirrige dingen: it
opskrift op de Baeijumer fonte: de oan-
wêzigens fan in „iisdoar” yn in herber-
ge oan ’e feart to Rien: it Hidaerder
folksliet fan master Tuinstra (1919), de
buorreplicht dy’t oan 1964 ta yn lens
wenst wie; it opskrift op 'e tsjerkemuor-
re to Wommels: Hier is geschiet een
Rechtveerdig recht ensafh., om inkelde
foarbylden to neamen. Ek lokael tael-
eigen wurdt jin net Onthelden: it sil
wol Eastereinder ierde wurde; it giet
Spannum om; Baeijumer eartepotte
(skelnamme nei de eardere toersklok),
Rienstermerkemannen greate miggen
dy’t yn august, mei Rienster merke foar
lt Ijocht komme), brêgewippers (Alder-
wetsk slach redens).
op liket: de greatrasterklisjé's binne op
stroef romanpapier öfprinte, hwat fan
sels de prils fan it boek gans leger mak
ke hat, mar dêr’t it uterlik net by woun
hat.
Het feit, dat beide partijen zo sterk de
nadruk hebben gelegd op de aigehek» ver
zoening heeft ertoe geleid, dat de poli
tieke besprekingen tussen de twee pre
sidenten over een aantal diplomatieke
geschilpunten weinig uitputtend en daar
door dan ook weinig vruchtbaar zijn
geweest. Tot de belangrijkste van die
geschilpunten behoren de NAVO en het
Midden-Oosten. Frankrijk is ook na het
aan de macht komen van Pompidou op
het standpunt blijven staan, dat de
Atlantische alliantie een goed ding is,
maar dat militaire samenwerking in
het kader van de NAVO niet strookt
met het Franse onafhankelijkheidsstre
ven. Het wordt echter steeds waarschijn
lijker, dat Amerika in de loop van de
jaren zeventig een aanzienlijk deel van
zijn strijdkrachten uit Europa zal te
rugtrekken en dat betekent, dat het
dan optredende hiaat door West-Europa
zelf zal moeten worden opgevuld. Vo
rige week hebben we er hier al op
gewezen, dat de Westeuropese bond
genoten in het algemeen weinig voelen
voor een grotere militaire krachtsin
spanning, maar iets daarvan zal toch
in de komende jaren verwezenlijkt moe
ten worden. In het gaullistische tijd
perk is gebleken, dat Frankrijk alleen
niet voor zijn eigen veiligheid kan zorg
dragen; anderzijds is het duidelijk dat
de Westeuropese veiligheid zonder me
dewerking van Frankrijk eveneens on
voldoende is. Het is niet geheel uitge
sloten, dat de thans bevestigde verbe
tering van de Frans-Amerikaanse ver
houding uiteindelijk zal leiden tot een
gedeeltelijk opgeven van Frankrijks on
afhankelijke opstelling.
boek bifettet twa, eins trije parten,
iepenet mei in rige algemiene his-
toaryske sketsen en stapt op healwei oer
op de eigen doarpen, dy’t elkmis in koar-
te biskriuwing krije. De haedstikken oer
Goaden en folk, Wilfryd, De Godsoar-
dielen, It kleaster steane neffens üs idé
hwat to fier óf fan de histoaryske werk-
likheit fan dizze gritenij om dér safol-
le omtinken oan to jaen. Boppedat wol
it üs talykje, dat de fantasij üt en troch
de skriuwer wolris parten spilet en ,n
alle gefallen is syn styl hjir to boeke-
rich, to heechdravend. Wylst er oars wol
goed fortelle kin, lykas dat bygelyks bart
yn it léste part: Hinnaerderadiel fan de
aide nei de nije tiid, dêr’t er binammen
de oarlochsjierren libben en spannend
yn biskriuwt.
It fait net ta en jow jins bitinken oer
in boek, dat inkeld in kar wêze wol üt
itjinge der histoarysk oer Hinnaerde
radiel byinoar to swyljen fait. De iene
skriuwer siket it ornmers hjirre, in oa-
renien garret it dêrre. Boppedat hat it
boek gjin wittenskiplike pretinsjes en is
it yn it foarste plak ornearre as in
folksboek. It wol de minsken fan Hin
naerderadiel hwat sjen en hearre litte
oangeande eigen gea en eigen folk yn
skiere tiden, mar ek yn in forline dat
tichterby leit. Ja, op de léste siden wrak-
selet de skriuwer seis mei de hjoeddeis-
ke problematyk, dy’t nei foaren komt
yn it tobekrinnen fan it tal ynwen
ners, fan it ütkeapjen fan boeren, fan
de spjalt tusken jong en aid, Hy komt
der fansels net üt: „Foar de kommende
generaesje wurde minsken frege, dy’t de
wilskrêft bisitte om it eigen doarp en
de gritenij foarüt to bringen. Dat sil net
sünder tsjinslaggen gean, de striid sil
der bliuwe. It Is in goede saek as de
jongere generaesje it Waling Dykstra
néisizze wol: ik sil stride salang ik
totaal
nog te ontvangen
Vanaf de avond van de hearing is er dus tot nog toe een bedrag
opgebracht van f 64.922,28. We zijn er nog niet, en hopen dat deze
laatste loodjes niet tè zwaar zullen wegen.
„Nei de dagen fan hurde wyn helle dy de tredde febrewaris 1825 oan ta in flea-
nende stoarm, wylst er draeide nei noardwest. De Sudersé waerd oerrinnende
fol fan it opjage wetter. Dy nacht waerd it springtij. Hja diene hwat hja koene,
de moedige mannen fan de séwAl, mar hwat wie mannemoed en mannekrêft tsjin
sa’n great geweld? By Blankeham foei it earste gat yn de dyk en jage it wetter
oer it lAn. Tusken de Lemmer en Skoattersyl sloegen wol sawntjln gatten yn de
dyk. Lemsterlan en Weststellingwerf waerden ien wylde sé. En al mar mear gatten
foelen yn de dyk. By Starum, Murns, Hylpen en Warkum joech de Fryske sédyk
bilies. Ja letter koe men wol tritich gatten telle To Hylpen fordronk in jonge
séman, soan fan in widdou. By Starum waerd de Side fundearring fan in eardere,
net mear bikende sédyk bleatlein. By Wüns fordronk in boer, doe’t er syn skiep
bihalde woe. En it wetter streamde hiel Fryslan oer Wie der dan gjin dyk, dy’t
it wetter keare koe? Ja, ien dyk kearde it wetter: de Ald-Slachte, dy’t yn de
tretitjinde leu opsmiten wie om Westergoa to bifeiligjen tsjin de sé. It Aide Wester-
goa, dêr’t ek de gritenij Hinnaerderadiel in die) fan ütmakke. Mar it hat ek
Hinnaerderadiel wol nei stien! De boargemaster, I, van Eysinga, forsocht elkenien
mei to helpen ta it forsterkjen fan de Slachtediken. De boargers moasten seis ark
meinimme. Boeren mei hynder en wein, biladen mei strie, modder en pün, setten
de dyk üt. Doe, de jouns om acht üre .drtge. in trochbraek by Lytsewierrum.
As warskóging foar it wankjend gefaer kltpten de klokken fan Lytsewierrum.
It folk fan Itens, Rien, Easterein en omkriten gong er gau op ta om to helpen.
De dyk koe it alle mominten bijaen. Hja wrotten oan de moarntiid ta. It wetter
kaem net heger en hja wisten it: it gefaer is keard en de gritenij Hinnaerderadiel
is bihAlden".
ütkommen is as nümer 138 fan de Krlst-
lik Fryske Folksbibleteek (ynboun, mei
gans printsjes f 16,90 foar leden KFFB
f 11,—
Dit forhael oangeande Hinnaerderadiel
yn 1825 lit sjen, dat al wennen hja
yn ’e greidhoeke heech en dreech en
einen fier fan de Sudersé of, it hege
wetter him dêrre jilde litte koe as it
ramptij wie. Wy üntliene dizze moaije
libbene biskriuwing oan in boek oer
Hinnaerderadiel, dat de skoalmaster M.
L. de Boer to Wommels (wilens om
utens forfearn) ünder de titel Minske
striid Minskelibben skreauh hat oer
de skiednis fan dy gritenij. Ut de his-
toarje fan Hinnaerderadiel sa is de On
dertitel fen dit boek fan 320 ’siden, dat
Frankrijks onafhankelijke politiek ten
aanzien van het Midden-Oosten on
der meer tot uiting gekomen in het ak
koord over de verkoop van 110 Mira
ges aan Libië is ongetwijfeld ook
aan de orde geweest tijdens de bespre
kingen tussen Nixon en Pompidou. De
door grote lagen van het Amerikaanse
volk als anti-Israëlisch beschouwde
Franse politiek heeft geleid tot anti-
Franse betogingen en tot een boycot
door een niet onaanzienlijk aantal le
den van het Huis van afgevaardigden
en de Senaat van Pompidous rede voor
het Amerikaanse Congres. In contrast
daarmee is een duidelijk gematigde hou
ding van de Amerikaanse regering. In
die kring laat men thans de theorie
doorklinken dat het Franse streven naar
meer invloed in het Midden-Oosten
strookt met Nixons wens de supermach
ten Rusland en Amerika buiten
de brandhaarden van de wereld te hou
den. Ook laat men nu doorschemeren,
dat men weliswaar gebelgd was over het
feit, dat Washington over de Mirage
affaire niet tevoren geconsulteerd is,
maar dat men de verkoop zelf niet af
wijst. In Amerikaanse regeringskringen
wijst men erop, (Jat de voor Libië be
stemde Mirages het machtsevenwicht in
het Midden-Oosten stellig niet abrupt
zullen verstoren, aangezien ze met mond
jesmaat, verdeeld over vijf jaren. zullen
worden geleverd, terwijl Libië ook na
die vijf jaren ongetwijfeld nog niet vol
doende vliegers en onderhoudspersoneel
zal hebben om ze doeltreffend te kun
nen gebruiken. Bovendien, zo wordt nu
geredeneerd, biedt het Franse optreden
Washington de mogelijkheid om, zij
het eveneens met mondjesmaat, tege
moet te komen aan de Israëlische ver
zoeken om aanvullende vliegtuigleverin-
gen.
Een duidelijker verschil van opvatting
tussen Washington en Parijs bestaat er
op het ogenblik over de diplomatieke
aspecten van het Arabisch-Igraëlische
geschil. Frankrijk, hierin gesteund door
Rusland en naar het schijnt secreta-
ris-generaal Thant van de Verenigde Na
ties, wil, dat de Grote Vier de punten
waarover ze het tijdens hun reeks be
sprekingen eens zijn geworden catalogi-
bigjin oan ein ta, mar in losse sam-
ling histoaryske notysjes, al fortellende-
wei oan 'e man brocht. De skriuwer
Ijochtct ta, dat it boekje fan Breuker,
Skoalmasters fan Boazum, him op ’e
smaek brocht hat en dat er yn ’e mande
mei F. K. Reitsma, fan Easterein, de
Ijochtbylderige („filmsforhael”) oer
Hinnaerderadiel (Yn de tiid libbet de
minske) forarbeide hat ta dit boek.
De skriuwer hat mear jaen wold as in
rige losse skiedkundige stikken en stik-
jes. Hy wol sjen litte, „dat elk minske,
ek fan de gemeente Hinnaerderadiel, yn
syn eigen tiid libbet mei de bitreklik-
heit fan de libbensforskynsels dy’t yn
dy tiid nei foaren komme en dy mei de
minsken ek wer hinne gean(e)”. Sa’n
stanpunt kin men ynkomme. In biskriu
wing dêr üt wei kin to foaren komme,
dat de hjoeddeiske sitewaesje, foar sa-
fier’t dy it risseltaet fan in oerlevering
is, tofolle as in statyske greatheit sjoen
wurdt. Skiednis hat nea statysk west,
mar is aloan yn biweging. Ek yn sa’n
lytse gritenij lykas Hinnaerderadiel,
dy’t yn de skiedboeken nou just net in
foaroansteand plak ynnimt.
De Boer wol lykwols mear: de „wear-
den” oanwize „dy’t de ieuwen oerlib-
ben omt hja it heechste yn it bistean
fan de minske wiene en bleauwen.”
En hy biskóget as sadanich: „it Kris-
tendom foar it geastlike en de buorkerij
foar it maetskiplike libben.’’ It politike
en it sosiale libben swijt er dus oer,
alteast yn syn ynliedend wurd mar bei
de aspekten komme yn it boek seis al
op it aljemint. In feit is lykwols, dat
Minskestriid Minskelibben (titel sprekt
üs net sa tige oan) oan tsjerke en skoal-
le in heap plak jowt. Fan datoangean-
de kin men it njonken de boeken fan
Algra lizze: De historie gaat door het
eigen dorp, dêr’t nammers ek gauris
printsjes üt oernommen binne en dêr’t
it hwat de ütris oangiét ek wol hwat
Bolswards Nieuwsblad
