BOLSWARD BEVRIJD! Enkele belevenissen van een huisarts en gezin Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll Duitsland wint Geen Oran je- herdenking BEDREIGING MET STRENGE STRAFFEN VOORAL IN GEVAL VAN EEN DEMONSTRATIE TeL 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335 STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Fan de Martirytoer Bolsward bevrijd Lucht- bescherming o 109e JAARGANG No. 29 DINSDAG 14 APRIL 1970 WymbrüseradeeL, Oorlogsherinnering II. Deze vlotte pen- tekening zond ons de heer R. Ouwen dag. Hierop is in beeld gebracht hoe de Blauwpoortsbrug werd vernield. Op de achtergrond <te St. Fransiscuskerk. I. Toen de Duitsers kwames was. H. De jaren van de bezetting Berlijn, extra bericht. Abannementsprijs 14.00 p. kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Het oppercommando der Wehrmacht maakt bekend: Vrij grote eenheden zijn er in geslaagd na langdurige en hardnekkige strijd, een vijandelijke wielrijder tot afstappen te dwingen. Het voorwiel werd tot de grond toe vernield, de bel werd door stoottroe pen tot zwijgen gebracht, terwijl het stuur werd buitgemaakt. Ook het frame en de dynamo vielen in onze handen, ’t Ventielslangetje en de fietspomp wer den door de luchtmacht met bommen ver nield. Oberfeldwebel Heinz heeft zich in deze strijd bijzonder onderscheiden door op heldhaftige wijze een gaatje in de achterband te prikken. De eigen verliezen zijn gering. Slechts enige uniformknopen gingen verloren en worden vermist. Naar wij voorts ver nemen wordt er om het achterlichtje nog hevig gevochten. Nadere berichten volgen in de uitzending van hedenavond. Duitsland wint op alle fronten! Schertsbericht uit illegaal blad). Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS (jitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward Administratie- en Redactle-adres: Marktstraat 13 (05157) Wie zijn zaken goed beheert, En geregeld adverteert, Zorgt dat zijn zaak marcheert, Bereikt het doel, dat nij begeert. dr. K. de Vries en medewerking van koren en korpsen. Red. Bolswards Nieuwsblad we denken aan hen. die vielen twee da gen voor de bevrijding door het wrede Duitse standgericht; we denken aan de velen, die zich jaren lang als misdadi gers schuil moesten houden om zich aan de vervolging van de bezetter te onttrekken; we denken aan alle onrecht en rechtsverkrachting, aan alle wille keur en tyranniie. En bij de weemoed en de bitterheid voegen zich de schaamte. Want er is veel, waarover we ons te schamen heb ben. Bolsward werd een centrum van de zwarte handel genoemd en de vijand had ook hier zijn karakterloze mede werkers, die hem hielpen bij zijn sla venjacht, namen van jonge mannen op gaven en in de nacht mee uittrokken om hun woonplaatsen aan te wijzen aan de „Grüne Polizel”, walgelijke vorm van landverraad, werken der duisternis in de letterlijke zin des woords. Maar, God zij dank, ook van andere dingen mogen wij spreken, als we te rugdenken aan ds bezettingstijd: vele vervolgden vonden hier onderdak, vele Joden zijn hier jarenlang verborgen ge houden en Bolsward was óók een cen trum van de ondergrondse beweging. Ve. len hebben hun leven gewaagd, opdat Nederland Nederland blijven zou en zijn edelste tradities handhaven. Aan die al ten zij een woord van dank gebracht voor him werk en hun trouw. Moge hun geest in Bolsward heersen in de komende jaren. Dan kunnen wij een nog veelszins moeilijke toekomst met ver trouwen tegen gaan. J.V. In Sneek aangekomen, stond het, vlak over de spoorlijn, hoek Stationsweg, zwart van de Duitsers. Ik claxonneerde zonder ophouden, want ik had haast. Dit zag ook een Duitse hoge Piet blijk baar, hij zorgde voor ruim baan en zo kwamen Wij bij het ziekenhuis aan. Daar was alles in rep en roer en ieder een was óp van de zenuwen, want er was juist een bus vol met Nederlandse militairen aangekomen, allemaal gewon den, die gevochten hadden bij Roorda- huizum. Voor bijna iedere kamer lag een bebloed militair uniform. Ze stonden stomverbaasd, toen ze ons zagen aan komen, begrepen er niets van, hoe dat in hemelsnaam mogelijk was, dat wij er „door gekomen” waren. Ik bracht mijn boodschap over en het vrouwtje kon rekenen op hulp. Met de nodige papieren en toestemmingen van de Ortscommandant is het vrouwtje op gehaald en geholpen In opdracht van de Rijkscommlssaris voor het bezette Nederlandse gebied wordt bekend gemaakt: Met het oog op de in kamende weken vallende gedenkdagen van leden van het Huis van Oranje, wordt de bevolking in het bezette Nederlandse gebied met alle nadruk er opmerkzaam op gemaakt, dat ieder demonstratief optreden met gestrengheid zal worden Vervolgd. Het dragen van insignes, bloemen, strikjes of andere voorwerpen, waardoor men zijn gezindheid voor het Huis van Oran je tot uitdrukking brengt, kan evenmin worden geduld als 't uitsteken van vlag gen of het aanbrengen van andere ver sierselen aan gebouwen ter ere van een lid van het Huis van Oranje. Hetzelfde geldt voor alle andere handelingen, die de strekking hebben aanhankelijkheid aan het Huis van Oranje te betuigen. Advertentieprijs: 17 ct. per mm Ingez mededelingen dubbel tarief Contractprijs op aanvraag Tussen die dag en de dag der bevrij ding is er zeer veel gebeurd, teveel om op te noemen; daarom slechts enkele indrukken. Voor de dokters veel ergernis; er was voortdurend te weinig voedsel voor zie ken en herstellenden. Er was te weinig brandstof en gebrek aan geneesmidde- De sifers oer it ynkommen fan de boe ren binne ek dêrre net bést. De helt komt net op 8000 goune yn ’t jier. Yn Nij-Süd-Wates wiene 38 persint fan de boeren, dy’t net iens 4000 goune helje koene. En ek de middels, dy’t oan de oare kant fan de wrald brükt wurde, lykje sprekkend op uzes. De bidriuwen moatte greater, de lytse boeren kinne mei in bipaelde forgoeding har bidriuw forlitte, dus yn de sanearing komme. It l&n dêrre is net sa bést, hwant hja rekkenje dér ien kou op fiif pounsmiet. De gemiddelde fébisetting is folie he- ger as by üs, n.l. 53 kij per bidriuw. Forline jier hawwe 1100 boeren har bi driuw forlitten en dit jier wurdt wer in bilangrike formindering forwachte. Aus tralië moat it ek hawwe fan de eksport fan büter en tsiis, mar dy rint, On danks de eksportsubsydzjes hurd tobek. Yn ien opsicht stean hja sterker as wy, hja hawwe de eksport yn ien han brocht en komme dus as ien greate le- veransier op de merk. Dy merk is praktysk allinnich Inge- lann, dat fêste leverkontrakten mei Aus tralië hat. Mar hja meitsje harren der greate soarch oer it feit, dat de kans bistiet, dat Ingelan by de Euromerk gean sil, hwant dan is har béste ófnim- mer boun oan de EEG-bipalingen. Nou stiet wol fêst, dat yn de oerienkomst, dy’t mooglik mei Ingelan sluten wurde sil, de bilangen fan har eardere domi nions net forgetten wurde, mar it wurdt der foar harren grif minder fan. Dizze korrespondinsje is tinkt my tige de muoite wurdich, hwant hja lit üs sjen, in. De laatste dag voor de be vrijding Die laatste dag begonnen de Duitsers ’m te knijpen. Aan de overkant, op cte Appelmarkt, stonden ze met het geweer in de aanslag, op ons gericht. Plotse ling ging de bel. Een opgewonden Duit ser met een rood bezweet gezicht en een helm op beval met bulderende stem het raam op de zolder, dat vergeten was te sluiten, dicht te doen en niet voor de ramen te verschijnen, anders zou er geschoten worden Niemand mocht zich op straat begeven. Tegen de middag komt een jonge eva cué berichten, dat zijn jong vrouwtje beiden nog geen 20 .een baby ver wachtte. Mijn man ging mee en natuur lijk kwam er een Duitser op hen af, wat dit moest. Na uitleg mochten ze verder. Mijn man beval het vrouwtje naar het Armhuis thans Hendrik Nanneshof te brengen. Daar was n.l. een zaal ingericht vanwege het Rode Kruis voor eventuele noodgevallen. Maar de vader van het Armhuis zei geen licht en warm water te kunnen garanderen. Daar moes ten we zelf voor zorgen. En ja, om een uur of 3 of daarom trent kwam de jonge vader weer en wij togen op pad. De jonge mensen hadden letterlijk niets om de baby zelfs te kle den. Zelf hadeten wij sinds 2e kerst dag van het vorig jaar evacué’s in huis genomen, waarvan het vrouwtje toen hoog zwanger was en dientengevolge nergens plaats kon krijgen. Op 10 ja nuari kwam de nieuwe wereldurgeres in Sneek ter wereld. Van héér mocht ik alles lenen, wat voor een bevalling no dig was. Daar gingen we dan samen op pad. De voordeur durfden we niet uit, dus de tuin door en de garage uit en zo kwa men we In de Hoogstraat. Het was al pikkedonker. Daar er vroeger een kloos ter gestaan had en er hier en daar nog onderaardse gangen zijn, klanken onze voetstappen zo hol en onheilspellend en luguber, dat je er rillingen van kreeg. Immers, als daar eens een Duitser had gestaan, had hij ons zo neer kunnen knallen. Op de hoek bij Falkena even luisteren, af we veilig over konden steken. Op het stadhuis brandde licht. De volgende dag vertelden ze ons, dat burgemeester De Jong er gevangen zag. We gingen verder tot de hoek van de Broerestraat en wipten vlug het gebouw in. Behalve kleertjes, luiers, etc. hadden we ook een ketel kokend water en een paar kaarsen mee genomen. Dat moest, volgens de vader van het Armhuis. Al gauw was het zover, dat ik de baby aan kon kleden en bij gebrek aan een wiegje in een groot bed voor vol wassen mensen kon neerleggen. De lek kere koekjes, dte ik ’s middags nog gauw had gebakken, gaven aan dit blij gebeuren in moeilijke omstandigheden nog een feestelijk tintje, ondanks alle spanning. Ze smaakten dubbel lekker op dat ogenblik. Oorlog of niet. We waren big, dat alles goed verlopen was. Onze terugtocht ver. ifop naar wens; in het vooruitzicht op de bevrijding, die in zicht was. Het kon ónmogelijk lang meer duren, dachten we op dat ogenblik. En zo was het ook: de volgende dag werd Bolsward bevrijd! G. A.-R. len. Mijn man ergerde zich daar voort durend aan, maar stond machteloos. Doordat hij stadsgeneesheer was en de armenpraktijk had gelukkig bestaat dat nu niet meer kreeg hij als ver trouwensman, veel verborgen ellende en verdriet te horen. Maar het allerergste vond hg, als er jonge burgers van onze stad dood geschoten werden door de be zetters. Eens was er een jongen uit Exmorra aan het grasmaaien in de berm. Er kwam een Duitse auto met 2 Duitsers aan hem voorbij. Ze vroe gen hem naar zijn persoonsbewijs. Hij gaf het, maar sprong gelijk op zijn fiets en wilde er vandoor, richting Bols ward. De Duitsers vuurden op hem, ter wijl hij een eindje verderop over slo ten sprong, vanaf de weg. Ze troffen hem dodelijk. Van zulke gevallen was mijn man ka pot. Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en De nacht van 9 op 10 mei 1940. Ge ronk van zware vliegtuigen boven onze stad. Die het hoorden vroegen zich af, wat dat te beduiden hebben zou, een gro te raid op Engeland op iets anders Men bedacht, dat sinds enkele dagen in ons land de militaire verloven waren in getrokken. De morgen van vrijdag de 10e mei bracht de zekerheid: de Duit sers waren met schending van alle in ternationale verdragen, met verbreking van alle plechtig gegeven beloften, met verloochening van iedere plicht der dank baarheid jegens ons land en volk voor wat gedaan was ter leniging van de nood van het Duitse volk na de verloren eer ste wereldoorlog, ons grondgebied bin nengevallen. Zaterdag 11 mei, van twee zijden trok men onze stad binnen, uit de richting Sneek en uit die van Wommels. Die het aanzagen beseften .smartedijk: daar gaat onze vrijheid en vroegen zich af: voor hoe lang en wat zal ons worden opgelegd door de bezetter? De volgende dagen: de stad vol oor logstuig, de strijd aan de kóp van de Afsluitdijk, het gedonder der kanonnen. Toen dinsdag 14 mei ’t verpletterend be richt van de capitulatie: het koninklijk huis en de regering naar Engeland uit geweken De week tussen 8 en 15 april 1945, op nieuw zenuwachtige spanning, de Ge allieerden rukten verder en verder op naar het Noorden, naderden onze pro vincie, overschreden haar grenzen. De Duitsers trokken terug, op fietsen en boerekarren trokken ze door onze stra ten naar de Afsluitdijk, een schamel, overschot van het eenmaal zo trotse Duitse leger! Zondag 15 april, de span ning stijgt, geruchten doen de ronde, ge allieerde tankcolonnes naderen Bols ward: de ondergrondse strijdkrachten worden gemobliseerd; de laatste Duit- ster vernielingstroepen, trekken door; de Blauwpoortsbrug wordt opgeblazen; de binnenlandse strijdkrachten konden het niet verhinderen, hun getal was nog te klein tegenover dat der Duitsers in de onmiddellijke omgeving. Maar dan ko men ze te voorschijn! O, geen overwel digende indruk maakten ze in hun over alls, maar ze waren goed bewapend en hun geest was voortreffelijk. Zondag avond half zeven was de stad in hun handen. In de nacht van zondag op maandag 15 16 april, 2 uur: de eerste Canadese officieren komen hier aan, worden op het stadhuis ontvangen; het Wilhelmus klinkt en het Engelse en Friese volks lied, een ontroerend moment voor wte erbij tegenwoordig waren. Maandagmor gen in de vroegte, de gewestelijke en ge meentelijke staf van de NBS, ook de civiele afdeling komt op het stadhuis bijeen, ook de nieuw benoemde waar nemende burgemeester, eerst 24 uur uit de gevangenis ontslagen, is present tot grote vreugde van allen, die hem had den leren kennen uit de tijd van de on dergrondse voorbereiding van het werk in de bevrijdingsdagen; wachten tot de geallieerde troepen zouden binnen rukken. Maandagmorgen tegen acht uur, gejuich; op de burgemeesterska mer snelt men naar de ramen, een lan ge reeks van militaire voertuigen; de burgemeester en zijn raadgevers ver schijnen op het bordes van het stad huis, op straat verdringen zich de men- schen, de vlaggen gaan uit, mensen JIn verband met de 25 jarige be- vrijding van Bolsward herplaat- J J sen we in dit nummer het ope- o ningsartikel uit ons blad dat di- J J reet na de oorlog weer Vter- scheen. Het is van J.V. J. Vis- J J ser of ds. J. Vink Verder vindt u tussen de tekst en de J J advertenties hier en daar iets overgenomen uit de bange oor- 5 J logsdagen. Aan de 25e bevrij- dingsdag wordt verder in Bols- 3 ward op dit moment geen aan- dacht geschonken. Wel wordt Jstraks het nationale bevrijdnigs- feest gevierd en de avond daar- JI aanvoorafgaande de zg.. stille tocht gehouden met daarna een I herdenkingsbijeenkomst in de Martinikerk met als spreker mr. mear üt har bidriuw helje, mear om- satte en heger prizen foar har guod meitsje. Dér üntkomt ek de oerheit net oan. Hja is de greatste wurkjower en trooh alierhanne soasiale wetten de greatste foarsoarger fan maetskiplike bihoeften. IHja sill dus ek aloan mear bi'lêis- ting freegje, hwertroch op ’en nij de bi driuwen yn ’e knipe komme. Hat in bidriuwstüke gjin kéns op ütwreiding dan is har iennichste moóglikheit troch bidriuwsrationalisaesje de kosten to for- minderjen. Nou sit it greidebidriuw op it heden yn in slimme posysje. As produsint fan molke en molkprodukten stiet hja mei de rêch tsjin de muorre. Oer de hiele wrald is der in oerskot fan suvelpro- dukten, dy’t meitsje, dat de wraldmerk- prizen skrikbarend leech lizze. De re- gearingen bisykje foar de boeren yn har lan de prizen in ein op to tillen, mar de ekonomyske trend folgje, dogge hja neame. Yn dit forban is in artikel fan de hear Rempt yn cte Plattelandspost tige ynstruktyf. Yn dit artikel wurdt in oersicht jown fan de lénbouproble- men yn Australië, dy’t as twa drippen wetter op uzes lykje. Ek dêrre wurde de boeren roerich. Foar it earst hat men dér in demonstraesje hawn fan 10.000 boeren en boerinnen yn Melbourne om en nou sitear ik: „Hun ongenoegen te uiten over de steeds stijgende produktie- kosten, verminderde inkomsten en on macht van de regering om de zich snel opstapelende moeilijkheden in de Aus tralische landbouw op te lossen!” dat it lanboufraechstik mondiael is, dus oer de hiele wrald. En dat men neame de oplossing fine kin, mar rounom de- selde taktyk folget: de druk fan de wréldmerk forsêftsje, de eksport oan- moedigje en fierder de boeren oanriede troch bidriuwsforgreating en heger ar- beidsproduktiviteit ta leger kostpriis to kommen. Nou is it elk syn goed rjucht om der biswier tsjin to hawwen en aksje to fleren foar hegere prizen en oare help- middels. Ik soe dat ek dwaen, der is alle reden ta. Mar, dy’t miene soe, dat dy iene sint by de konsumpty-molke en dy 5 persint ófskriuwing op de bddriuws- gebouwen alles is meinomd de kwestje oplosse soe, forsint him. Dat kin in bytsje soulaes jaen, it is yn fjou- wer wike wer fuort oan stigende kos ten. Ik mien ek, dat it in like great forsin is om to tinken, dat it mooglik is in regearing to finen, dy’t de pri zen üt de skatkist safolle forneegje sil, dat de boeren har sin hawwe soene. Dêr leau ik net yn, hjir net en yn gjin inkeld lan. Hja bliuwe ünder de druk stean fan de oerproduksje en as der gjin oarloch komt, foroaret dat ek net. Dêrom sille allinnich de sterkere bi driuwen steande bliuwe. Dat is de re den, dat ik de klam liz op de eigen wurksumens en it eigen initiatyf, sawol fan de takeling as fan de arganisaesjes op alle terrein. Wy moatte üs klear meitsje op in hurde striid om it bistean en dêrom seis alle seiten bysette. Dy sille it rédde, de oaren steane op de swarte list, tinkt my. Tj. de J. schreeuwen, armen gaan omhoog. Dan trekt de stoet door dre straten. Bols ward was bevrijd, een zucht van verlich ting ging op uit veler hart. Naar dit moment had men bijna vijf jaren reik halzend uitgezien. Mei 1940. April 1945! En we denken terug aan de tijd, die daartussen ligt. O, Bolsward mag dankbaar zijn. Het is beide malen, bij het begin en aan het einde van de oorlog, wonderbaarlijk ge spaard! Het had anders gekund; het had beide malen strijdtoneel kunnen worden. Vooral vlak voor het einde zijn we als door het oog van de naald ge kropen. Het mag nu wel gezegd wor den: het tactvol en voorzichtig optre den van de binnenlandse strijdkrachten heeft ons voor veel moeilijkheden be waard. Behalve de vernieling van de Blauwpoortsbrug, de vernieling van een enkel huis en enige glasschade kent on ze stad geen verwoesting door de oor log. Ja, we mogen dankbaar zijn des wege. En honger hebben we tot het ein de toe niet gekend! Onze blik wendt zich terug naar de vijf jaren, die achter ons liggen en on ze gedachten en gevoelens vermenig vuldigen zich. Daar is niet enkel reden tot dankbaarhied! Weemoed en bitter heid mengen daar door heen. Wij denken aan de velen, dae werden weggevoerd door de Duitse slavendrijvers, weder rechtelijk door de vijand te werk gesteld ta zijn roofrijk en zij zijn nog niet te rug, zij verlangen naar de terugkeer en er wordt naar hun thuiskomst verlangd; HOE WOL IT KOMME? Hwa’t yn tiden fan tsjinslach en eko nomyske druk de eagen goed iepen héldt en de omstannichheden yn har oarsa- kun trochsjocht, sil it sterkste stean yn it stribjen de saken foarinoar to hólden. De slüpende ynflaesje fan it jild is ien fan de wichtichste en hja is ynter- nasjonael. Gjin lan üntkomt der oan, de iene min der de oare mear, mar rounom stige de kosten fan leanen en bidriuwsmiddels en de ein sjocht noch gjin minsk. Dêr- troch moatte alle wurkjende en hannel- jende minsken aloan mear fotsjinje, Toen de Duitsers binnenvielen, was mijn man juist geroepen voor een partum. Tegelijk kwam er een spoedgeval, daar een oude alleenwonende vrouw direct moest worden opgenomen ta het zie kenhuis wegens een heupfractuur. Het was echter niet mogelijk contact te krijgen met het ziekenhuis in Sneek, daar de telefoonverbinding verbroken Toch moest ze weg. Mijn man kon niet bij de bevalling worden ge mist. De oplossing was: contact opne men met de Ortscommandant, die zich genesteld had in de Wijnberg. Ik kreeg een bewijs te mogen rijden en ook voor de ambulance. Onze dochter Trijntje ging mee in verpleegstersuniform, de hond een boxer achterin. Dok tersembleem op de ruit van de auto, enmet het bewijs ta de zak van te mogen rijden, voelden wij ons veilig. Wat wisten wij op dat moment nog van oorlog? Op de Turfkad'e gekomen, zagen we in eens allemaal Duitse auto’s met jynge- militairen. Die al gauw roepen en flui ten naar die jonge blonde bloem, die naast mij zat. Zij namen op dat mo ment de oorlog niet zo zwaar. Dat zou nog komen, heel spoedig al, op de Af sluitdijk, waar weinige dagen later hon derden zouden sneuvelen. De burgemeester van Bolswa.d wijst de inwoners zijner gemeente er op, dat, nu de avonden reeds langer warden, voor al de grootste zorg aan de verduistering van de woningen moet worden besteed. Hij vestigt er nogmaals de aandacht op, dat de gebruikers enz. van woningen en andere gebouwen, verplicht zijn, zorg te dragen, dat het daarbinnen aanwezige licht op generlei wijze naar buiten uit straalt. Licht wordt geacht uit te stralen, wan neer hetzij de lichtbron, hetzjj het daar van afkomstige licht of schijnsel van dat licht buiten op een afstand van 10 m. of mesar zichtbaar is. De politie heeft de opdracht met ge strengheid tegen de overtreders van b.g. voorschriften op te treden en bij niet nakoming ervan, proces-vergaal op te maken, de burgemeester van Bolsward

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1970 | | pagina 1