der Koningin
Nieuwe
commissaris
geïnstalleerd
E
j
fl
ra
i
set;
Éi
H
W
.1
Mr, Hetzer Rij pst ra wil graag
zijn
J
s
bestuurder nieuwe stijl"
il
r
II
I.
O
*•>4
I
ti
I
Avondvierdaagse
weer
Fan de Martinyloer
r
I
T«L 2044 - N* 18.30 uur 2660 <rf 2335
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
siiü
een groot
sportfestijn
109e JAARGANG No. 47
DINSDAG 16 JUNI 1970
Wymbritseradeel,
I
7
Het Cultureel eigene
Ruimtelijke ordening
Bestuurder nieuwe stijl
Boeiende ttfd
Vervolg op pag. 2
Openheid
Bestuurlijke organisatie
Economische ontwikkeling
Het lijkt mij voor de hard liggend, dat
Goede relatie
Pers
Overheidstaak
l’j. de J.
Advertentieprijs: 17 et. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
heb ik, na de dagen mijner jeugd, niet
gecultiveerd.
Nota’s en studies, uitgebracht over het
vraagstuk van de bestuurlijke organi
satie kondigen aan, dat veranderingen
op til zijn.
Volgens een recente publicatie van de
Abonnementsprijs f 4.00 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887928
-
ze as yn lt Westen. It makket op my net
de measte yndruk. Hwant alderearst
komt dan de fraech: Hwat kinne jo
dér mei dat hegere lean. Hwat kinne
jo mear as hjirre? Hwant folie is dér
ek djürder. De wente, de fakman, de
stêdsbus, de clubs, de café’s en hotels,
de Ontspanning en reparaesje, koartom
it hlele libbenspeil lelt dêr oars en he-
ger. Hwat jo hjir forgees om jo hinne
hawwe en fakentiids net genöch wear-
dearje, moat jo dêr foar goed jild om
biddelje. Ha jo de Bylmermeer wolris
bisjoen of dy oare stienklompen om de
greate stêdden It is net alles goud
hwat blinkt. Hwerom rint krekt yn dat
ekonomysk bloeijende westen it folk
to heap, hjir om de stjonkerij fan
chemyske fabriken, dêr om it lawaei
fan fleanmasines, hwer earre oars om
it gefaer fan Ontploffingen en gifgas
sen.
It giet net om it bleate sifer fan jou
ynkommen. It giet om in libben, hwer’t
josels en Jins hüshalding geastlik en
lichamelik it nei it sin hat, him thüs-
fielt. It giet net allinnich om wolfeart,
mar ek om wolwêzen. En yn dat bi-
gryp: wolwêzen leit bisletten in har-
monyske ienheit fan breawinning, ta-
komst hawwen, goed wenjen, frije na-
tuer, ünderwiismooglikheden Ontspan
ning en fordivedaesje en libje neffens
eigen aerd en wêzen. Om dat foar de
Friezen yn eigen lAn mooglik to meit-
sjen en foar al dejingen, dy’t hjir mei
goede bidoelingen komme, lyksa, derfoar
moatte bistjürders fan provinsje en ge
meenten har uterste bést dwaen. Dat
is yn de wiere sin fan it wurd: it al-
gcmien bilang!
O
In de vergadering van Provinciale Staten van hedenmorgen vond de Installatie
plaats van de nieuwe Commissaris der Koningin, Mr. Hedzer Rijpstra, die mr. H.
P. Linthorst Homan opvolgt als gouverneur van deze provincie. Bij deze gelegen
heid sprak Mr. Rjjpstra een installatierede uit, waarbij hij zijn visie gaf op de
taak die hem in onze provincie wacht en waarbij hij pleitte voor de door hem ook
in het verleden reeds zo gepropageerde instelling van de „bestuurder nieuwe stijl”.
De nieuwe Commissaris sprak als volgt:
Het cultureel eigene en in het bijzon
der de eigen taal, hoezeer ook geres
pecteerd, stonden tamelijk ver van mij
af, al erkende ik steeds de waarde en
betekenis ervan.
Eén ding echter neemt in de meege
brachte bagage een grote plaats in, te
weten de roeping voor het openbaar be
stuur, welke mij vanuit «en ambtelijke
functie op één der departementen van
algemeen bestuur leidde naar de provin
cie Drente en andere delen des lands,
waar zich moeilijke problemen voorde
den.
Ik hoop, dat de ervaring daarbij opge
daan, van nut kan zijn en dat de door
mij zo gepropageerde instelling van de
„bestuurder nieuwe stijl” behulpzaam
kan zijn te werken in het belang van
een bevolking, die veel van haar over
heid verwacht.
Dames en heren, leden van de Staten,
Het zal u niet verbazen, dat ik in de
afgelopen maanden met belangstelling de
berichten heb gevolgd omtrent de pro
blematiek uwer provincie.
Dwaasheid zou het zijn reeds thans over
verschillende vraagstukken, waarvan
slechts enkele mij oppervlakkig bekend
zijn, een oordeel uit te spreken.
Dit zal eerst kunnen na een periode van
grondig inwerken, waarvoor inspanning
nodig eif waarmede tijd gemoeid is.
Van beslissende betekenis zal hierbij
zijn, dat u mij in de moeilijke taak,
welke wacht, met uw steun omringt.
Alleen een innige samenwerking tussen
de Staten en haar voorzitter kan het
belang der provincie dienen.
In het dagelijks bestuur der gemeenten,
waar ik mocht werken, bestond altijd een
goede onderlinge verstandhouding, zodat
het mogelijk was de aan de orde zijnde
zaken op een prettige manier te behan
delen.
Graag vertrouw ik, dat dit ook in de
nieuwe werkkring het geval is, waar
toe ik mijnerzijds alle medewerking toe
zeg.
Ik hoop, Heren leden van Gedeputeer
de Staten, dat wij een harmonisch ge
heel mogen vormen, om zo, met eer
biediging van ieders standpunt, voor de
provincie van betekenis te zijn.
Uw college heeft mij bij eerste kennis
makingen hartelijk ontvangen, waarvoor
ik u dank zeg.
Bij het aanvaarden van nieuwe func
ties mocht ik steeds een bekwaam voor
ganger opvolgen, hetgeen ook thans het
geval is.
Bij voortduring zal ik mij bewust zijn,
welke positie de heer Linthorst Homan
in de provincie heeft ingenomen en nog
steeds inneemt. Dat mevrouw en hij
zelf hier aanwezig willen zijn, waardeer
ik zeer.
Met de Griffier en alle medewerkers
der provincie hoop ik te mogen samen
werken in een sfeer van onderling ver
trouwen en respect.
bij een nauw samenspel tussen de over
heid en de bevolking nodig is.
Bijna achttien jaar mocht ik burgemees
ter zijn. Ik heb in die tijd geleerd, dat
er verschillen zijn tussen de taak van
een gemeente en die van een provinciaal
bestuur, maar ook, dat samenwerking
tussen beide van groot belang is.
Gelukkig nemen de discussies over de
formele begrenzing van de autonomie
af. Meer en meer wordt ingezien, dat
het erom gaat hoe het optimale kan
worden bereikt voor een autonoom or
gaan, waarbij grensoverschrijding soms
nuttig kan zijn.
Ik heb ervaren, dat een goede relatie
van de Commissaris der Koningin tot
de burgemeesters van veel betekenis is.
Ik hoop dit hier, nu ik aan de andere
kant van de tafel sta, ook te mogen on
dervinden.
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Ultg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
(05157)
Terecht wordt in de regeringsnota op
het gebied van de ruimtelijke ordening
gezegd, dat ’t voor het overheidshande
len van groot belang is, dat een hech
te band wordt gesmeed tussen de indi
viduele burgers en de bestuursorganen.
Graag wil ik uitspreken, dat het mijn
verlangen is, dat het overheidshandelen
door de burgerij wordt verstaan; ik heb
de ervaring opgedaan, dat er op dit ter
rein veel leemten zijn.
De formele openbaarheid, voortvloei,
ende uit tal van wettelijke voorschrif
ten, blijkt niet voldoende om de bevol
king inzicht te geven in het doen en
laten van de overheid.
Nieuwe wegen worden bewandeld, wel
ke vaak ook weer spoedig verlaten wor
den.
In het bewustzijn dat er iets moet ge
beuren waarvoor verschillende mo
gelijkheden aanwezig zijn zal men
willen respecteren, dat een visie niet ge
forceerd kan worden, maar moet groei
en.
de betekenis van de lagere publiekrech
telijke lichamen ten opzichte van de
economische ontwikkeling van haar toe
vertrouwde gebieden in de toekomst zal
toenemen.
Een zware opgave, omdat over het al
gemeen ten deze nog weinig werd ge
daan.
Op verdienstelijke wijze werden op ver
schillende plaatsen in ons land indus
triële activiteiten ontplooid. Of deze al
tijd geplaatst werden tegen de achter
grond van een planologisch beleid, het
geen thans vrij algemeen als wenselijk
wordt gezien, moet betwijfeld worden.
Vooral geldt dit voor de ontwikkeling
op de lange termijn.
Voorts zal bedacht moeten worden, dat
een goed beleid op dit terrein gescha
keerd is en dat huidige vormen van
werkgelegenheid wel eens minder toe
komstwaarde kunnen hebben dan thans
wordt voorzien. Met name zal diensten
sector de aandacht vragen. De ervaring
elders leert, dat deze sector een gro
ter percentage van de werkgelegenheid
kan uitmaken dan de industriële.
In dit gezelschap te onderstrepen, dat
verbetering van de infrastructuur naar
de moderne betekenis van dit woord
van belang is, lijkt overbodig. De toe
komst rechtvaardigt grote inspanning.
Ik geloof, dat ermede kan worden ge
rekend, dat In het komende jaar het
regionale industrialisatie-beleid van de
Rijksoverheid nader zal worden bezien.
De vraag rijst of naast continuering
van het z.g. kernenbeleid niet een gro
tere flexibiliteit op dit terrein gewenst
is, opdat incidentele vestigingen of uit
breidingen, welke voor een regio van
belang zijn, gerealiseerd kunnen wonden.
Bezien wij de ontwikkeling van de over
heidstaken in de laatste vijfentwintig
jaren dan moet geconstateerd worden,
dat deze zich enorm hebben uitgebreid.
Zodanig, dat Boot eens opmerkte, „dat
de overheid in de praktijk alles opvangt
wat het particulier initiatief economisch
sociaal en cultureel niet zelf tot ont
plooiing kan brengen”.
Volledig erkennende, dat de overheid in
deze uitbreiding goed werk heeft ver
richt, pleit ik er tegelijkertijd voor, dat
voortdurend kritisch wordt nagegaan of
op de meest efficiënte wijze wordt ge
werkt.
Tevens ware telkens te overwegen of
organen van kerkelijk en particulier ini
tiatief op betere wijze sommige taken
kunnen verrichten.
Vooral zal dit gelden bij de bevorde
ring van hel z.g. welzijnsbeleid, waar-
meente en provinsje forantwurdelikens
draecht, moat dat lykwols wol dwaen.
En dan is it fan great bilang, dat hja
harren goed bisinne op de gefolgen fan
bipaelde bisluten. Hwat wolle wy mei
Fryslan? Binne wy op yndustry tsjih?
Né, de wurkgelegenheit is foar de mins-
ken in tige great bilang en dêrby kin
de yndustry net mist wurde. Mar dat
wol net sizze, dat wy dêrom alle soar-
ten fan yndustry hjir ha moatte. It is
opmerklik, dat fierwei it greatste die!
fan de yndustriële winst oant nou ta
komd is fan de ütwreiding fan bistean-
de yndustryen, fan fabriken dus, dy’t
hjir in natuerlike grounslach founen.
Wy binne hjir bliid mei, likegoed mei
Hollandiia as mei Douwe Egberts, mei
Batavus as mei Halbertsma en noch it
meast mei de VLF dy’t it Oardtsje kea-
zen hat. Mar ek Philips yn Drachten
en falie oaren binne hjir bysünder wol
kom. Yndustryen, dy’t loft en wetter
net forpeste, fabriken, dy’t binammen
deskundich en oefene minsken noadich
ha; sa as de Oude Delft yn Ljouwert
en mear oaren. En nedst de fabriken
ek ynstellingen, dy’t heger personiel
brüke moatte, sa as Banken, Forseke-
ringen, Hannels. en administraesje-sin-
tra en net it minst ynstellingen foar
heger biropsünderwiis en in bigjin mei
in ur«iversiteit. Dit alles is hjir fan
herten wolkom, hwant de minsken moat
te hjir earst wurk en brea fine kinne,
sille hja fan it oare genietsje kinne.
Mar dat oare is likegoed bilangryk en
moat net as tsjinstelling, mar as „con
ditio sine qua non" ynboud wurde yn
de ekonomyske objekten.
Fan bipaelde side wurdt üs jimmeroan
foarh&lden, dat de leanen hjir leger liz-
Bols wards Nieuwsblad
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Hoe interessant de moderne bestuurs-
problematiek ook is, het streven zal er
op gericht moeten zijn aansluiting te
zoeken bij het bestaande.
Met name zal dit gelden in die gebie
den, waar de eigen signatuur van grote
betekenis is.
Ik beloof hiervoor een open oog te heb
ben. En wanneer ik zo nu en dan te
kort mocht schieten, dan vertrouw ik
erop, dat men van mijn goede wil over
tuigd, mij daarop zal wijzen.
De wens leeft bij ons, dat wil zeggen
bij mijn vrouw en mij, de provincie
Friesland snel te leren kennen en velen,
waar dat gevraagd wordt, tot steun te
mogen zijn.
Wij komen hierheen in het verlangen
onze krachten in zo breed mogelijk ver
band aan de provincie en haar inwo
ners te geven.
Tegelijkertijd hopen wij, dat de bevol
king ons in het werk en daarbuiten zal
steunen en zal willen bedenken, dat wij,
juist op deze plaats behoefte hebben aan
menselijk contact.
Het is een groot goed van ons demo
cratisch bestel, dat de overheidstaak,
ook in de provincie, aan meerdere or
ganen is toevertrouwd, die in onderling
samenspel het algemeen belang mogen
dienen. Hiermede vruchtbaar te mogen
samenwerken is mijn begeren
Mij afhankelijk wetende van God, Die,
naar ik geloof, het leven van een mens
leidt, hoop ik van Hem kracht en wijs
heid te ontvangen om het in mij ge
stelde vertrouwen niet te beschamen.
Ik acht het een voorrecht in deze op
bestuurlijk terrein boeiende tijd het voor.
zitterschap van uw college te mogen
aanvaarden.
Eerbiedige dank wil ik uitspreken je
gens Hare Majesteit de Koningin, die
I irdj tot Haar Commissaris heeft willen
benoemen.
Dank ben ik verschuldigd jegens de re-
gering, die voor het betreffende Konink
lijk Besluit verantwoordelijkheid draagt
Dat ik deze functie mag uitoefenen in
een provincie, zo rijk aan geschiedenis
en eigen cultuur en met grote moge
lijkheden voor de toekomst, betekent
een schone, doch zware opdracht.
Zeer wel heb ik begrepen, dat mijn ba
gage naar sommiger oordeel aan de lich
te kant is.
Niet verwant ben ik aan vooraanstaan
de geslachten, die in het verleden op
bekwame wijze aan deze provincie lei
ding gaven.
Typische sportuitingen van dit gewest
Bij al deze dingen komt terecht de be
langrijke positie van de pers naar vo
ren. Graag wil ik ten opzichte van de
ze pers de grootst mogelijke openheid
en duidelijkheid betrachten. In het ver
leden heb ik geleerd, dat geschonken
vertrouwen niet werd beschaamd,
De pers zal dan ook op mijn steun en
medewerking, waar dat gewenst is, ten
volle kunnen rekenen.
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
zou reeds ongeveer 60 pct. van de Ne
derlandse bevolking betrokken zijn bij
de een of andere vorm van regionaal
bestuur.
Zie ik het goed, dan zal deze bestuur
lijke reorganisatie zich kunnen voltrek
ken langs twee wegen: herindeling van
gemeenten en gewestvorming.
U zult van mij niet verlangen, dat ik
op dit moment voor onze situatie tot
een concrete standpuntsbepaling kom.
Deze zal zich geleidelijk ontwikkelen,
zowel gezien het feitelijk gegeven als
gezien de bestuurlijke mogelijkheden.
In het uitgangspunt zou ik mij achter
de nota van de bewindslieden van Bin
nenlandse Zaken d.d. 15 september 1969
welke over deze zaken handelt, willen
stellen.
Op basis van vrijwilligheid kan een
proces in gang worden gezet, dat cor
respondeert met de gevoelens van de
burgerij.
Vroegtijdige institutionalisering kan na
delige gevolgen hebben, zowel voor de
samenwerking van gemeenten onder
ling, als voor de samenwerking van pro
vincies.
«WK
Dames en heren, leden van de Staten
der Provincie Friesland.
In een inleiding over het „Nationale
Plan heeft Koelma eens het „organise
ren. bevestigen en uitwerken der ter
ritoriale decentralisatie” typerend ge
noemd voor het openbaar bestuur van
de vorige eeuw. Vanuit het vaste gege
ven: Rijk. Provincie en gemeente werd
het overheidsbeleid bepaald en kleur
gegeven.
In de 20e eeuw ervaart men, dat ver
schillende openbare belangen in dit be
stuurssysteem niet de juiste verzorging
ontvangen.
Veranderingen in het maatschappelijk
leven ontwikkelen zich sneller dan de
formele bestuursvorm vermag te volgen,
i Versterkt tekent zich deze gang van za
ken af in de na-oorlogse periode, waar
actuele problemen van planologie, eco
nomie, infrastructuur en schaalvergro
ting menig bestuurder doen inzien, dat
de bestaande bestuurlijke opzet noch or
ganisatorisch noch wetenschappelijk ge
heel toereikend is.
Bij de discussies over deze materie is
wellicht de meest interessante vraag of
wijziging van bovenaf moet worden op
gelegd, dan wel zich vanuit het grond-
vlak moet voltrekken, hetgeen mijns in-
siens de voorkeur verdient.
Wanneer ik in het algemeen iets mag
zeggen over mij ter harte gaande pro
blemen, om u daarmede enig inzicht te
geven in mijn instelling, zo zij opge
merkt, dat ik verheugd ben, dat de in
1947 begonnen studie voor nieuwe wet
geving op het terrein van de ruimtelij
ke ordening uitmondde in de Wet op Ie
Ruimtelijke Ordening van 1 augustus
1965.
De Woningwet van 1901, welke in zijn
elementaire vorm mee te beschouwen
was als een Wet op de Volkshuisves
ting, verviel daarmede.
Op gelukkige wijze is in de nieuwe wet
een einde gemaakt aan het hiërarchi
sche stelsel van drie soorten plannen
een nationaal plan, een streekplan en
een gemeentelijk bestemmingsplan al
le gebonden aan een strakke wettelijke
procedure.
In de plaats daarvan is een systeem
gekomen, dat flexibel is en kan worden
aangepast aan gewijzigde omstandighe
den.
Gelijk bekend wordt in artikel 4 van
deze wet gezegd, dat de Provinciale Sta
ten voor één of meer gedeelten of voor
het gehele gebied der provincie kunnen
aangeven langs welke lijnen de toekom
stige ontwikkeling zich kan voltrekken.
Via een programma wordt een stuk be
leid gehanteerd, dat een nauw samen
spel oproept met andere Instanties en
organen, die ten deze verantwoordelijk
heid dragen.
Deze zaken zullen blijvend belangstel
ling vragen, waarbij het specifiek-eige-
ne van bepaalde gebieden niet in het
gedrang mag komen.
Het gevaar bestaat, dat het beleid op
het stuk van de ruimtelijke ordening
usurperend werkt en andere aspecten
van het overheidshandelen daaraan on
dergeschikt maakt. Hiervoor is attentie
geboden.
Waar de planologie nog een jonge we
tenschap is en de inzichten ten' deze
wisselen, is flexibiliteit gewenst.
wringen en kringen fiele fan altyd wer
nije fragen, de measte biroppen sitte
hjirmei. Ek Fryslan yn syn gehiel wrak
selt mei dizze moderne opjefte. Dlzze
wike hie seis it greate „Elseyiers Week
blad’’’ in hiele pagina wijd oan Frys-
lan mei as ütdaegjende kop: „Us Heite-
lan” moet kiezen: Platteland of indus
trie!
Dizze kop sil wol it wurk west hawwe
fan de redaksje, hwant it artikel seis
fan Piter Terpstra is fan folie better
kwaliteit as dizze oankundiging. It is
fansels healwiis om to sizzen, dat it
hjir giet oer plattelan óf yndustry. Sa
leit it hjir net. En de skriuwer toar.t
dan ek hiel hwat mear bigryp fan de
konstellaesje as dit opskrift suggerear-
ret.
Yn wêzen giet it hjirom. Wolle wy mei-
wurkje oan in louter ekonomyske
fuortsetting, dy’t alle oare dingen se-
kundair stelt of wolle wy bisykje dizze
ekonomyske groei yn to bouwen yn in
harmonyske üntjowing fan hiel Frys
lan. En dan wol mei bihald fan har net-
materiële skatten.
Hwat leit üs it heechst? Is de bifol-
kingsgroei en de stiging fan it ynkom
men alles en moat dêr al it oare foar
wike of is de aerd fan it folk, syn
tael, syn kultuer, syn lanskip, syn mar
ren, syn pleatsen, syn stêdden en doar-
pen, syn seden en religy ek fan bilang.
En hwat hat hjir de prioriteit? It is
maklik dizze dingen swart-wyt to stel
len, sa as it opskrift yn Elsevier. Mar
de skriuwer docht dat bileaven net. Hy
blykt each to hawwen foar de hiele
problematyk en seit hjir goede dingen
oer, sünder ta ütspraken to kommen.
Mannichien, dy’t oer ütstellen yn ge-
De vierdaagse is ook dit jaar in Bols
ward weer -uitstekend geslaagd, mede
door grote medewerking van onze bur
gerij. Eris vier avonden achtereen ge
lopen en gezongen dathet een lieve lust
was. De verstandhouding tussen de groe
pen onderling was geweldig, de hele
wandelschare was één grote familie. Gee
klasseverschil, zelfs geen leeftijdsver
schil is dan merkbaar, want de oudste
deelnemer de heer E. Bakker 79 jaar,
liep vrolijk tussen de CAB-welpen, waar
van de jongsten 6 jaar waren.
De laatste dag werd voor de jeugd na
tuurlijk de mooiste want dan worden ze
als grote triomfators de stad binnenge
haald en dan natuurlijk de bloemen! Nou
ze waren er weer die bloemen. Hon
derden boeketten werlen er uitgereikt
aan eigen kinderen en ook aan anderen,
zo maar weggegeven door burgers die
dit grote evenement niet graag in onze
stad zouden willen missen.
I HAT FRYSLAN MAR KAR UT TWA?
Ut my earst Sibren fan Tsjom tank
sizze foar de wolkomme korreksje en
oanfolling op it artikel fan forline wi
ke. Hy hie folslein gelyk. Lykwols ek
mei de torjucht troch him neamden,
bliuwe it mar inkelen en men moat wol
I eangje, dat de omstannichheden, hwer-
ünder de boeren op it heden forkeare,
net byster geskikt binne foar de kom-
binaesje: dichter-boer. It libben wurdt
foar har mei de dei bannlger en
I soarchliker en de moderne easken bliu-
I we bar druk op de minsken ütoefen-
jen. Mei de rêst, de smükens en de ge-
selligens stiet it net rom. Dat jildt lyk
wols ek op safolle oare gebieten. It
binne net allinnich de boeren, dy’t it
1
I 1
