Amerikaans vredesinitiatief
voor
het Midden-Oosten
de week
Foto
van
Overheidsbegroting ekstra tekort
150 miljoen
van
fiaöeSKroar
De moeilijke positie van Israël
Regering wil iets doen aan de
geluidshinder
0
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
I
I
E
I
I
I
age
lem
8
I
i
i
8
8
I
IC
i Hw«t hal
>XI
te
t09e JAARGANG No. 52
VRIJDAG 3 JULI 1970
Wymbritseradeel.
Congres Duitse liberalen
Dubcek uit Tsjechoslowaakse CP
Lawaai
Belastingen
üs hjoed to sizzen
De Tweede Kamer is deze week op vakantie gegaan. Op reces, heet dat in par
lementaire kringen. De officiële zomervakantie voor de Tweede Kamer duurt
van 2 juli tot 25 augustus. Maar dat wil nog niet zeggen, dat er in de tussentijd
niet vergaderd moet worden. Er staan allerlei snode plannen op het programma.
Zo hebben alle partijen hun medewerking toegezegd aan een tussentijdse behan
deling van een wetswijziging ten behoeve van een nieuwe vaststelling van het
wetteljjke minimum-loon.
Abonnementsprijs f 4.40 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 17 et. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Servan Schreiber in Franse
parlement
Net hwat *vy ha, mar hwat wy ge
nietsje makket üs rykdom fit.
rste
jver
oen,
and
was
iese
ilflk
tan-
reel
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
pen waarmee de verhoging voorlopig van
de baan is. De Kamer moet nu wel
beslissen over de vraag welk percenta
ge voortaan bij de stijgingen moet wor
den aangehouden; dat van de lonen, prij
zen of de kombinatie van de twee.
heeft nog eens verklaard, dat er geen
sprake kan zijn van politieke showpro
cessen, zoals in de tijd van de stalinis
ten, dus aangenomen mag worden dat
men Dubcek nu verder met rust zal la
ten.
windsman voor een tussentijdse verho
ging van enkele accijnzen en de belas
ting op erfenissen om het tekort direct
te dekken. De ARP deed als regerings
partij toch al wat nukkig door ook te
waarschuwen voor een te groot optimis
me ten aanzien van de nodige belas
tingmaatregelen. „Ik zie liever dat er in
de miljoenennota 1971 een gezonde wer
kelijkheidszin doorklinkt,” aldus de heer
Goudzwaard.
Wie zijn zaken goed beheert,
En geregeld adverteert,
Zorgt dat zijn zaak marcheert.
Bereikt het doel, dat hij begeert.
lid-
van
ich-
lig-
de
van
le
ver
on-
leid
ren,
snis
na-
I
Minister Witteveen (financiën) heeft
zich nogal optimistisch uitgelaten over
de belastingverhogingen die volgend jaar
moeten komen. Per 1 januari 1971 moet
in elk geval de BTW omhoog, die dan
driehonderd miljoen gulden meer moet
opbrengen. Minister Witteveen ver
wachtte dat extra verhogingen niet no
dig zijn omdat dit jaar (in tegenstel
ling tot 1969) de opbrengsten van de
BTW niet bij de verwachtingen zullen
achterblijven. Aan de andere kant moest
minister Witteveen erkennen, dat tot
nu toe de overheidsuitgaven dit jaar
463 miljoen gulden hoger zullen zijn dan
was voorzien. Er zijn ook wel meeval
lers op de overheidsbegroting, maar er
is toch een extra netto tekort van 150
miljoen gulden. Minister Witteveen wil
dit tekort dekken door een extra beroep
op de kapitaalmarkt. De woordvoerder
van de ARP, de heer Goudzwaard, was
daar niet zo gelukkig mee. Hij had lie
ver een snel wetsontwerp van de be-
De regering wil iets doen aan de geluids
hinder die het gevolg is van overko
mende vliegtuigen. Een belangrijke zaak
vooral nu de vliegtuigfabrieken werken
aan reusachtige toestellen die met hun
gigantische motoren al te gemakkeljjk
horen en zien welhaast letterlijk kun
nen doen vergaan. Minister Bakker (Ver
keer) heeft de Tweede Kamer nu ge
vraagd hem de bevoegdheid te geven om
via algemene maatregelen van be
stuur —allerlei voorschriften op te stel
len die de geluidshinder moeten beper
ken. Als de minister die bevoegdheid wil
hebben dan moet de huidige Luchtvaart
wet worden veranderd. Het voordeel van
algemene maatregelen van bestuur Is dat
zij snel kunnen worden aangepast aan
de omstandigheden. Tijdrovende diskus-
sies in het parlement zijn niet nodig.
De minister denkt alvast aan twee be
langrijke zaken. Hij wil rond de be
staande vliegvelden zones vaststellen
waarbinnen niet of slechts zeer beperkt
mag worden gebouwd, terwijl voor het
gebied buiten deze zones het lawaai niet
boven een bepaalde grens mag uitkomen.
Verder wil de bewindsman, via inter
nationale maatregelen, grenzen stellen
aan de geluidsproduktie van motoren
door technische eisen op te stellen.
De Verenigde Staten hebben onder de druk der omstandigheden een politiek
initiatief genomen om de strijdende partijen in het Midden-Oosten tot vrede aan
te moedigen. Tot deze omstandigheden behoren: Jiet toenemend engagement van
Russische militairen in de strjjd aan Egyptische zijde, de gevolgen hiervan op het
militair evenwicht, de dreiging van een toenemende inkapseling hierdoor van
president Nasser door de Russen, de steeds klemmender wordende Israëlische
verzoeken om hoogwaardig militair materiaal (o.a. straaljagers), en de toe
nemende invloed van de Palestijnse guerilla-organisaties in Jordanië (deze hebben
nu, na de heftige rellen in Amman, vertegenwoordigers In de regering en koning
Hoessein heeft de regering aangespoord tot een akkoord te komen met de Pale-
stjjnen en hun strijd tegen Israël te vergemakkelijken.
wen. Ze zijn later roemloos ten onder
gegaan, hetgeen we nog steeds betreu
ren, want er was een leuke anecdote
aan verbonden. De heer Heeringa was
een man van initiatief en fantasie. Zo
wist hij telkens weer de aandacht van
de pers te trekken, b.v. door het in
richten van het oud Friese bovenhuis,
met in vergulde letters Friese spreek
woorden aan de balk.
Later kreeg het pand de naam De Kei
zerskroon, zeker omdat Bolsward een
van de zes steden in ons land is, die
de keizerskroon mag voeren boven het
stadswapen. Er was sedert de heer Hee
ringa nog al wat wisseling. De heren
Goes. Bekema en Tadema volgden elkaar
in vrij snel tempo op. We kunnen ons
niet geheel aan de indruk onttrekken,
dat de zaak wel wat verliep. Nieuw le
ven werd de zaak ingeblazen, toen de
oud-Bolswarder de heer Wielinga de
teugels in handen nam. Ook hij legde
zich vooral toe op het ontvangen van ge.-
zelschappen en bussen. Het aantal werd
alle jaren groter. De tuin, die wat in
verval was geraakt, werd in ere her
steld en een waar lusthof. De heer Wie
linga was vogelvriend. Binnen prijkten
de opgezette dieren, buiten was er een
volière, rijk voorzien van gevederde
vrienden, vooral zijn sierduiven leven
in de herinnering voort. Toen kwam Al
bert Heyn. Met vreugde begroet door een
deel Bolswarders, met vrees ontvangen
door een ander deel. Het zou alle krui
deniers van de kaart vegen dacht de
een, een monopoliepositie innemen dacht
een ander. Noch het een noch het an
der bleek waar. Het werd een goed be
klante zaak, maar het merkwaardige
feit deed zich voor dat de supermarkten
te Bolsward sedertdien als paddestoe
len uit de grond rezen. O, ja, kleine
winkeltjes legden het loodje. De mini-
supermarkt van Beswerda (hij verkocht
immers ook zowel groente als kruide
nierswaren), Rikus de Vries, Adema,
maar dat was anders vroeg of laat ook
wel gebeurd. Waar eens op tuinfeesten
de meisjes werden gezoend, het hea-
miel gegeten, de vogeltjes kwinkeleer
den of de duifjes hun roekoe riepen
is nu de wat prozaïsche parkeerplaats
en de opslag van kratten en emballa
ge. Het laatste meer dan het eerste,
want de gepropageerde gratis stalling,
waarbij men langs de achteruitgang bij
A.H. de wagens kon vullen, is niet
d&t geworden, wat men er wellicht van
had verwacht. Onbekendheid met de si
tuatie? Het feit, dat men door het een
richtingsverkeer zover om moet rijden?
Wie zal het zeggen. Het huis naast het
puntdak is de woning van notaris Jaar-
sma (voorheen Alma). Tussen de schoor
stenen ziet u de fraaie voorgevel. Daar
naast ziet u de toren van de St. Fran-
siscuskerk, maar die staat natuurlijk
veel verder, n.l. aan de Grote Dijl-
akker. Helemaal rechts ziet u nog net
de geverfde muren van de jeugdsocië-
teit Vannu. Deze goto is gemaakt door
de heer O. Leeverink, van wie we er
nog meer in archief hebben.
Het Amerikaanse plan, dat niet offici
eel bekendgemaakt is, maar dat aan al
le belanghebbende partijen (behalve Sy
rië, dat nooit de Veiligheidsresolutie van
22 november 1967 heeft willen aan
vaarden) overhandigd is, bevat naar al
le waarschijnlijkheid de volgende ele
menten: 1. partijen gaan een wapen
stilstand aan voor 90 dagen, onder con
trole van de Verenigde Naties; 2. par
tijen gaan onderhandelen onder auspi
ciën van Jarring, de VN-bemiddelaar die
al verscheidene pogingen heeft onderno
men en die nu als Zweeds ambassadeur
in Moskou nieuwe kansen af wacht; 3.
partijen aanvaarden de Veiligheidsraad-
resolutie van 22-ll-’67 betreffende on-
derhandelingen, terugtrekking door Is
raël uit bezette gebieden en erkenning
van Israël door de Arabische landen.
Ondanks mededelingen, dat de VS zou
den willen overgaan tot de levering van
bestelde vliegtuigen aan Israël, heeft
Rogers, de Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken, op de persconfe
rentie waarop hij mededelingen deed
omtrent dit initiatief, niet gesproken
over eventuele militaire hulp. Dit uiter
aard om de kansen van het nu begon
nen diplomatieke spel in de Arabische
hoofdsteden niet onmiddellijk tot nul
te reduceren. De Amerikaanse militai
re hulp aan Israël is nu in feite een
onderdeel geworden van het onderhan
delingspakket tegenover de Egyptena-
ren die nu weten dat bij verwerping
van het Amerikaanse plan Israël grote
kans maakt op militaire hulp), en te
genover de Russen (die tussen de re
gels door de waarschuwing kunnen le
zen dat bij verwerping van het plan
een verdere escalatie en polarisatie on
vermijdelijk is).
Het heeft de aandacht getrokken dat
tot nu toe de betrokken partijen wei
nig negatieve geluiden op het plan heb
ben laten horen. Voor de Arabieren
heeft het plan wel aantrekkelijke kan
ten en het komt in grote lijnen overeen
met wat president Nasser in een ge
matigde bui wel eens heeft gezegd. De
Palestijnse guerilla-organisaties zullen
meer moeite ermee hebben: zij hebben
immers Israël de onvoorwaaardelijke
oorlog aangezegd.
Jeruzalem heeft altijd het standpunt in
genomen, gebaseerd op vroegere ervarin
gen met de Arabieren, dat er niet aan
gedacht kon worden aan terugtrekking
uit bezette gebieden, als de Arabische
regeringen niet in een rechtstreeks ge
sprek een vredesregeling wilden afsluiten
Het Amerikaanse plan komt hieraan in
zoverre tegemoet (zonder de Arabieren
van zich af te stoten; die eisen immers
een bereidverklaring van Israël om terug
te trekken voordat een gesprek met hen
mogelijk wordt), dat een „bufferpe-
riode" van 90 dagen wordt voorgesteld.
Israël behoeft niet bang te zijn, dat de
concessie van het terugtrekken zijner
zijds, niet gehonoreerd zal worden door
de Arabische concessie (onderhandelin-
gen, erkenning). Mocht in de 90 dagen
onderhandelen via Jarring geen Arabisch
welwillendheid blijken dan is er nog niets
onherstelbaars gebeurd, Israël bezit dan
nog steeds sterke strategische troeven.
Toch is er nog weinig veranderd in Is
raels houding: het accepteert wel de re
solutie van de Veiligheidsraad van no
vember 1967, maar blijft vasthouden aan
de directe onderhandelingen. Premier
Meir zal zeer omzichtig moeten ma
noeuvreren in de binnenlandse politiek.
De druk van buitenaf om het plan te
aanvaarden is groot, maar binnen het
kabinet zijn sterke stromingen gekant
tegen een verzachting van het ingeno
men standpunt en zelfs tegen een op
geven van veel van het veroverd gebied.
Anderzijds kan verwerpen van het Ame
rikaanse plan bij andere groeperingen
tot verzet leiden; het kabinet-Meir zou
haar bereidheid tot vrede dan ernstig
in diskrediet brengen. Daarom is het
van belang geweest, dat minister van
defensie Dajan, die bij de haviken in
Israël veel gezag heeft, zijn standpunt
over de toekomstige grenzen van Israël
verzacht heeft. Dit zou erop kunnen
wijzen, dat ook Jeruzalem gaat inzien
dat het niet alle troeven in handen heeft.
Moskou lijkt niet negatief te staan te
genover het Amerikaanse plan: een ver
der verwikkeld raken in een uitzichtlo
ze oorlogssituatie moet hen onwelkom
zijn en een directe confrontatie met
Amerika, dat uiteindelijk nog altijd Is-
raëls integriteit garandeert, nog veel
meer.
Het centrale comité van de Tsjecho
slowaakse communistische parttj heeft
oud-partljleider Alexander Dubcek, de
leider van de hervormingsbeweging van
1968 die uitliep op Russisch militair
ingrijpen, uit de parttj gezet. Dubcek
heeft zijn zetel in het federale parle
ment verloren en is ontheven van zijn
functie als ambassadeur in Turkije. De
huidige partijleider, Husak, evenwel
Hij hoopt nu in het parlement de pola
risatie in de Franse politiek (het steeds
invloedrijker worden van gaullisten en
communisten) te kunnen tegengaan en
een links van het centrum staand nieuw
alternatief te kunnen gaan opbouwen.
H(j heeft al goede contacten met Def-
ferre, de socialistische burgemeester van
Marseille, die vijf jaren geleden via een
presidentskandidaatuur hetzelfde pro
beerde.
In het gaullistische kamp heeft JJSS
met zijn overwinning grote verontrus
ting gezaaid. Men verwijt de regering
Souchal te weinig te hebben gesteund
en in het algemeen te weinig aandacht
te hebben voor de provinciale proble
men, die nu zijn uitgebuit door een te
genstander van het regime.
Servan-Schreiber heeft twee punten op
zijn programma staan: in de Nationale
vergadering proberen een aantal centris-
tische kamerleden achter zich te krij
gen en bij de gemeenteraadsverkiezingen
van volgend jaar vele „Nancy’s” te be
werkstelligen.
De vast in het zadel zittende regering
Chaban-Delmas is nu uitgedaagd, en ie
dereen in Frankrijk die droomt van een
nieuw alternatief tussen gaullisme en
communistisch conservatisme heeft
nieuwe hoop gekregen.
Voor die communisten is dit ook niet
zo’n gunstige ontwikkeling: zij koester
den de hoop op de lange duur alle link
se partijen onder haar leiding in een
links front te kunnen verenigen, maar
JJSS toonde aan, dat het mogelyk is
zonder communistische steun een gaul
list te verslaan, en uit de stemmenper
centages valt zelfs af te leiden, dat com
munistische kiezers naar dit alternatief
zijn overgelopen.
Dat minimum-loon moet per 1 juli om
hoog. Is in feite al omhoog gegaan.
Maar vraag is of binnenkort niet nog
een nieuwe verhoging moet volgen. Mi
nister Roolvink (sociale zaken) heeft
het weekbedrag omhoog geschroefd van
145,80 gulden naar 153,60 gulden. In de
ogen van de vakbeweging is dat echter
met genoeg. Zij wil een minimum-loon
van 160 gulden gezien de gestegen prij
zen en de kosten van het levensonder
houd. De Sociaal Economische Raad
(SER) heeft vorige week bovendien in
een advies aan de regering gesteld, dat
het minimumloon moet stijgen met de
gemiddelde loonsverhoging. Minister
Roolvink heeft eind vorige week, in een
pijlsnel vervaardigd wetsvoorstel, dit
omgebogen tot een „stijging met hetzelf
de percentage waarmee lonen en prijzen
samen gemiddeld stijgen”, hetgeen niet
precies hetzelfde is. De prijsverhoging
kan procentueel geringer zijn dan de
loonsverhoging, waarmee de regering
niet zou voldoen aan de SER-eis voor
een verhoging met het loongemiddelde.
Vorige week is in de Tweede Kamer
nog snel gestemd over de vraag of het
al per 1 juli 160 gulden moest worden.
De socialist v. Lier, die niet wilde wach
ten op een eventueel vakantiedebat, dien
de daartoe een motie in. De motie werd
echter met grote meerderheid verwor-
Het congres van de Duitse liberale
FDP is geëindigd met een overwinning
voor de aanhangers van de linksgerich-
te koers van voorzitter Scheel. De na-
tionaal-liberalen, o.l.v. oud-vice-kanse-
ller Mende, kreeg weinig steun en de
partljeenheid is voorlopig weer hersteld.
De innerlijke onzekerheid is echter
blijven bestaan na de desastreuze ver
kiezingsuitslagen van enige weken te
rug. Volgens Scheel heeft de partij
niebwe impulsen gekregen, maar de no-
vemberverkiezingen in Hessen en Beie
ren zullen dat moeten uitwijzen. Het ver
zet zal onderhuids blijven bestaan en
kanselier Brandt gaat met het be
staande wantrouwen tegen zijn Oostpo-
litiek en het nadelige factor van de stij
gende prijzen een zorgelijke periode
tegemoet.
De een zal met zijn ogen knipperen bij
het zien van deze foto, de ander zal de
situatie direct kunnen thuisbrengen. Tot
de eersten zullen de oud Bolswarders be
horen, tot de laatsten de bewoners van
de Hoogstraat en omgeving.
Ja, juist, de kratten en kisten staan
hier op het achtererf van Albert Heyn
zelfbediening. Hier ligt wel een stukje
historie, waarbij we even stil mogen
staan. Heel oude historie zelfs. Zie b.v.
de waterpas gelegde en van grote ste
nen opgetrokken muur. Tot vijfmaal
toe gaat deze „verspringen”. Ook aan
de richting van de voegen ziet u dat er
hier sprake is van een reusachtig hoog
te verschil. M.a.w. de panden op de
achtergrond liggen veel lager, dan de
plaats waar de fotograaf zich opstel
de voor deze goedgeslaagde foto. Dit
hoogteverschil dateert al van eeuwen
her. Sedert het begin van onze jaartel
ling werden hier in het Friese land de
terpen opgeworpen. Waar nu de Hoog
straat is vindt men zo’n terp. Dit kan
men het duidelijkst zien in de Withe
renstraat. Vanaf beide kanten moet men
hier een klim maken. Deze terp vormde,
naast de terp op de Oldehove (thans
Martinikerk) een van Bolswards eer->
ste woonkernen. Nog een paar jaar ge
leden werd hier bij graafwerkzaamhe
den de kaak gevonden van een hert.
Jachtbuit meegenomen uit de omtrek?
Wie zal het zeggen. Onder aan de glooi
ing van dit terpje stroomde een water
tje, een uitloper van de oude Middelzee.
Eigenlijk werd het hele terpje er prak
tisch door omspoeld. Aan de noordzij
de door wat nu de stadsgracht is, aan
de westzijde door het „saan" wa
ter), later verbasterd tot „zand” en aan
de zuidzijde door de latere „Wortel-
haven”, nu 't Laag. Toen later het hier
wat veiliger wonen werd, ging men niet
meer alleen wonen aan de top van de
terp, maar ook onder aan de glooiing,
dicht bij het water. Dat alles zo wille
keurig in de loop der eeuwen is ont
staan bewijst nog de rooilijn van de
Marktstraat. Deze is allerminst recht,
maar vertoont nog altijd zijn natuur
lijke bochten.
Dat was de heel oude historie. Maar nu
de meer recente. Tientallen, zo niet hon
derdtallen malen is het pand op de ach
tergrond in voormalige en huidige bouw
stijl van bewoner, eigenaar en bestem
ming veranderd. Laten wij ons be
palen tot de naoorlogse jaren. Eerst was
dit de grutterswinkel van fa. A. C. de
Haas. Toen kreeg het een heel ande
re bestemming. Huize Heeringa opende
er een dansschool en restaurant. Men
legde zich toe op het ontvangen van bus-
sen en gezelschappen, waarvoor groot
scheepse reclame werd gemaakt. Enke
le malen volgde een verbouwing. Er
waren tal van activiteiten. Zo werden er
tentoonstelling gehouden, bruiloften ge
vierd. Eenmaal werd de hele zaak om
gebouwd tot een Multyshop met een
uitloper in de tuin, een gemeenschappe
lijke winkel van Sinkei, waar alles te
koop was. een supermarkt in spé van de
gezamenlijke Bolswardse winkeliers (die,
als we uit onze herinnering putten voor
heen meer en vaker tot gemeenschap
pelijke evenementen kwamen, dan in
de laatste paar jaar het geval is). In
die tuin werden ook tuinfeesten gevierd
en in het nachtelijk uur de polonaise
gedanst. Menigeen bewaart een zoete
herinnering aan de warme zomer van
1947, toen deze theetuin volop in be
drijf was. Deze tuin, waar ook al eens
op een snikhete zomerdag het heamiel
werd gevierd (het was zo warm dat de
deelnemers hun programma’s als zonne
wering op het hoofd hadden!) hoe ooi:
zijn toeristische bijzonderheid, de kozak-
1 ken te paard, keurig in steen uitgehou-
Bolswards Nieuwsblad
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
FersehiTnf in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Via twee stemrondes is de spectaculai
re Franse ex-journalist Jean Jacques
Servan-Schreiber (JJSS) erin geslaagd
voor de stad Nancy een zetel, als lid
van de Radicale partij, in de Nationa
le vergadering te bemachtigen. In de eer
ste ronde kreeg hij 45 procent van de
stemmen, in de tweede 55. Hij verloeg
de onafhankelijke ex-gaullist Souchal,
die was afgetreden uit protest tegen de
regeringspolitiek t.a.v. Nancy, maar die
in de tweede ronde toch weer alle steun
van zijn vroegere partij en van vele ka
binetsministers kreeg.
JJSS-oprichter van het weekblad Ex
press, schrijver van het beroemde De
Amerikaanse uitdaging, kortelings als
secretaris-generaal de drijvende kracht
achter de wederopleving van de Radica
le partij, „bevrijder” van Mikis Theodo-
rakis uit Griekenland zocht al enige tijd
naar nieuwe politieke mogelijkheden.
Voor Israël ligt de zaak het moeilijkst.
IrS.
