Waar 100 jaar lang geen
vis was
zwemmen nu 41 soorten
taak
De Navo
nieuwe
Babe Shroar
V erzekeringen waarschuwing
1
L
Manson
Evenementen in de
i
Friesland
de Martin ytoer
llllllllllllllllllllllllllllllillllHHHillllllllll
Fan
Benoemingen
Moderne nomadijn
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
-
■■BBX -
Zuidwesthoek van
- - -
r H
L
109e JAARGANG No. 63
DINSDAG 11 AUGUSTUS 1970
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum
Piet
Wat nu?
Meer groen en zon
J.S.
De boerdery „De Woudboer” aan het Oordje, die zal worden afgebroken ten
behoeve van Bouwbedrijf Bleeker.
Abonnementsprijs f 4.40 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Verontreiniging, gewoonljjk het gevolg
van menselijke activiteiten, en meest
al de activiteiten van de industriële
mens, is niets nieuws voor Groot-Brit-
tannië; in 1587 was Koningin Elizabeth
I reeds „zeer geërgerd” door de rook
van steenkool. Heden echter, met ge
middeld een inwoner per acre in Groot-
Brittannië tegen een op drie acres
in Frankrijk en een op 12 acres in de
Verenigde Staten begint het probleem
nijpend te worden. En wat meer is,
vier van de vjjf Britten wonen in ste
den, waar de leefbaarheidsproblemen
erger zjjn dan op het land.
i Hwat hat
Er worden echter grote stappen geno
men om deze bedreiging binnen de per
ken te houden, zo niet te liquideren,
nu ondernemingen methoden en instal
laties vervolmaken die erop gericht zijn
het probleem te voorkomen of te gene
zen. Kapitaalinvesteringen in waterzui
veringsinstallaties voor stadsrioleringen,
die het water zuiveren voor het weer
in rivieren afvloeit, beloopt in Enge
land alleen al 100 miljoen per jaar.
Enorme bedragen die zijn uitgegeven
zuiveringsinstallaties voor Londen heb
ben ertoe geleid dat 41 verschillende vis
soorten de Theems op zwemmen langs
gebieden die een eeuwwlang geen vis
meer hebben gekend. Om de lucht schoon
te houden hebben industrieën.in de af
gelopen tien jaar 150 miljoen aan anti-
pollutie installaties uitgegeven en in de
zelfde periode twee keer dit bedrag uit
gegeven om deze Installaties draaien
de te houden. Sinds de Clean Air Act
van 1956 en de instelling van „rook-
loze zones” is het aantal uren zonne
schijn op grondhoogte in de centrale
boroughs van Londen met 50 procent
toegenomen terwijl het zicht in de win
ter is toegenomen van 1% tot 4%
mijl. Op een vierkante mijl van de City
van Londen bloeien thans honderden
verschillende planten, terwijl er tien jaar
geleden niets anders dan altijd groene
planten wilden groeien.
Een paar dagen voordat vorig jaar de
cember in Londen het Europese Natuur-
beschermingsjaar werd geopend, werd
bekend gemaakt dat ’n Permanente Ko
ninklijke Commissie voor de milieu
vervuiling zou worden ingesteld. Deze
nieuwe commissie zal „adviseren in za
ken, zowel nationaal als internationaal,
betreffende de verontreiniging van de
omgeving; over de toereikendheid van
wetenschappelijk onderzoek op dit ge
bied en de toekomstige mogelijkheden
van gevaar voor de omgeving.”
Sprekende aan een banket in de Guild
hall in Londen ter opening van het
Europese Natuurbeschermingsjaar heeft
de Hertog van Edinburgh gezegd dat de
wittebroodsweken van de wetenschap en
de technologie voorbij waren. Iedereen
met een redelijke intelligentie, zei hij,
begreep nu welk een enorme schadelij
ke druk er op het platteland was ge
legd en de hele wilde bevolking te land
of in het water.
Groot-Brittannië, waar actie op vele
fronten wordt gevoerd door de centra
le en plaatselijke overheden, de indus
trie, wetenschappelijke instituten en door
de verontruste particulieren in het le
ven geroepen instellingen, heeft de uit
daging aanvaard, niet alleen binnen zijn
eigen grenzen, maar ook door diensten,
apparatuur en technologie voor export
aan te bieden om landen in de hele
wereld met hun eigen milieuproblemen
te helpen.
Afwachten is de boodschap. Als de pro
blemen komen zullen ze om antwoorden
vragen. Maar die enigszins grappige idee
van de Amerikaanse president om de
NAVO een nieuwe taak te geven, be
doelt toch iets ernstigs. Hij wil de NAVO
iets te doen geven, dat haar populair
maakt. Milieuhygiëne is een algemeen
probleem, waarbij iedereen toejuicht
wat er aan kan worden gedaan. Psycho
logisch heeft de NAVO dit nodig. Er
zal nu meer naar haar worden geluis
terd. Als ze iets wil zal men niet weer
direct met een zuur gezicht luisteren en
misschien ook bij de eis van defensie-
gelden wat vriendelijker kijken. Tanks
en kanonnen zijn (helaas) ook wel voor
aller welzijn nodig, maar milieuhygiëne
bezorgt toch meer direct welzijn; men
behoeft er zelfs geen „helaas” bij te
zeggen. Inderdaad, de NAVO krijgt een
vriendelijker gezicht ei» dit is wat de
Amerikanen van harte willen bevorde
ren. Geven doen ze ginds graag, maar ze
stellen prijs op een blijde sfeer; en de
ze ontbreekt voor de NAVO heden te
veel. De Amerikaanse stap is een klei
ne remedie, maar ze is toch een reme
die. Het kan iets goeds uitwerken.
De wereld werd geschokt
door een der zwaarste boeven,
hij speelde slim zijn troeven,
had anderen meegelokt,
jongelui zonder stuur,
die evenzeer ontspoorden,
op bevel zinloos moordden,
’t luguber avontuur.
Lêzers sette har boeken yn de kast,
skriuwers har boekekast yn har boeken.
Tot onderwijzer aan de „Skoalle mei de
bibel” te Oosterend (Henn.) is per 1
oktober a.s. benoemd de eer Ph. Hingst,
te Oostwold (Old.)
De trekkende mens
Voor hen geen thuis
Gaat reizen en trekken
Een tent is zijn huis.
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v,, Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Mei inkele wiken binne de fakansjeda-
gen wer foarby, de skoallen wer gong-
ber en de lju wer thüs en oan it wurk.
It is sa mar wer septimber en dermei
komme de bilangrike en bislissende
dagen fan bigreatings- en miljoenennota
wer op üs ta. Hwat de léste perioade
fan dit kabinet oan plannen makke hat,
hwat üs oan nije lésten boppe de holle
hinget, dat is nou noch öfwachtsjen,
mar wy sille it gau genöch witte. Twa
dingen steane dêrby nou al fést. It iene
is it listke fan dingen, dy’t nei t oar-
De moderne nomade
Is een trekkend mens.
Om landen te zien
Zijn grote wens.
HWER BL1UWT IT SKIP
MEI JILD?
I
r
De werled hoort verbaasd,
waartoe een mens kan komen,
in religieuse dromen,
als in een web verwaasd.
Met drank en LSD
zich overgeeft aan „feesten”
Bloeddorstig, wilde beesten.
Jagend op weerloos vee.
De wereld oordeelt fel
Toch blijft er hier iets steken
van een onheilspellend teken.
Want elk beseft het wel,
’t Verlichtingsideaal
door velen aangeprezen,
moet een hersenschim wezen.
Dit proces zet ’t signaal,
op rood, het kan ons leren
als hartstochten regeren,
wordt heel de wereld vaal.
Door de Brabantse financiële adviseur,
P. C. Fortuin werd reeds eerder ge
waarschuwd tegen te grote naiviteit van
mensen, die zich tot onvoordelige en
vaak zeer schadelijke spaarverzekerin-
gen laten verleiden. Hij heeft zijn waar
schuwingen thans in een boek samenge
vat en het komt ons nuttig voor om en
kele hoofdgedachten naar voren te
brengen. In zijn boek (getiteld „De dood
in de spaarpot”) zegt de schrijver, dat
zijn bezwaren niet uitgaan tegen verze
keringen, die bepaalde risico’s dekken,
b.v. brand, invaliditeit, ziekte. In dit
soort verzekeringen schuilt integendeel
veel goeds, want op grond van een (re
delijke) premie draagt dan de maat
schappij de geldelijke gevolgen van een
ramp of tegenspoed, die voor de enke
ling te zwaar zouden worden. Daarin
steekt een gezonde solidariteit. Maar de
bezwaren komen indien het om levens
verzekeringen gaat. De heer Fortuin
noemt een voorbeeld. Er werd in de
loop van de jaren aan miljoenen land
genoten een voorstel gedaan, dat als
men bijv, op zijn 35e jaar begon ge
durende 30 jaar een vaste premie te be
talen, men dan op zijn 65e jaar een
kapitaal zou ontvangen, dat veel gro
ter was dan 30 maal die premie, doch
dat indien men vóór die tijd stierf geld
plus rente aan de maatschappij vervie
len en de erfgenamen niets kregen. Het
lokte veel mensen de heer Fotuin zegt
miljoenen doch is schadelijk, eigen
lijk onzinnig schadelijk. Rekent u maar
eens uit. Als u zelf op soliede wijze
spaart, dan is uw spaarpot, rente op
rente heden in 13 jaar verdubbeld en
dus in 30 jaap tot het viervoudige aan
gegroeid van 30 maal de jaarpremie.
Dat is meer dan het kapitaal dat u na
30 jaar zoudt krijgen en bovendien is
de kans, dat de erfgenamn niets krij
gen weggenomen. Maar er is erger, want
dat kapitaal-in-eens valt onder de be
lasting, die bij grote bedragen tot meer
dan de helft kan oplopen. Bovendien is
er nog de inflatie, die maakt dat het
restant heel wat minder waard is dan
u er 30 jaar geleden van hebt verwacht.
Nu wisten de verzekeraars tegen die
belastingpluk wel een middeltje, n.l. een
aanvullende Verzekering tegen overlij
den en invaliditeit, waarbij het per slot
van zaken dan meest op een lijfrente uit
liep. Nu, als u van uw 65e tot uw 85e
jaar, en dan leeft u lang, 20 maal de
lijfrente hebt gebeurd is dat minder dan
wat uw getrouwe premiestortingen in uw
eigen spaarpot rente op rente u zouden
hebben opgebracht en bovendien bleef
het kapitaal behouden. Het is opmerke
lijk, dat vooral alleenstaande vrouwen
gemakkelijk lijfrenteovereenkomsten
sluiten, vooral wanneer ze een klein ka
pitaal kunnen offeren en hiervoor in
ruil voor levenslang een lijfrente krij
gen Het is gemakzucht, die hen hier
toe brengt; ze behoeven dan zelf niet
üt, mar it jild moat fan Den Haech
komme. De gemeentllke ynkomsten bin
ne al opskroefd ta in healwize brên-
assuransjebilêsting ta, mar de ponge is
mear as leech. Sille alle needsaeklike
en tige winsklike dingen barre kinne,
dan moat de minister folie mear jild oan
de gemeenten jaen. Har gejammer is al
jierren oan 'e gong en it koar bidliers
yn Den Haech groeit hurder as it gers
op it heden. Soe de regearing oan de
forlangens fan har ynwenners gehoar
jaen, dan soene de hege bilêstingen mear
as fordübele wurde moatte. Dit is it
dilemma foar elk bistjür, fan hokfoar
namme it wêze mei. It moderne libben
hat safolle los makke, dat it folslein
ünmooglik is oan de driuwende forlan
gens fan minsken to foldwaen. Hja sil
le mei minder trofé wêze moatte, hoe
jammer it op himsels ek is. Elke bistjür-
der fan Ryk, Provinsje of Gemeente soe
folie mear dwaen wolle as nou bart,
har plannen wurde elke kear tsjinkeard
troch dat forflokte jild, dat yn miljar
den nei de skatkist tastreamt, mar noch
folie hurder weiraent oan de tüzen en
ien neden, forlangens en forsjenningen.
Wy wachtsje allegear op it skip inei
jild. En sa lang dat net oan de wal leit,
dogge wy war om safolle mooglik los to
skuorren. Dér om is de rinte nou al
njoggen persint. Dérom lizze gemeen
ten en provinsjes oan it kjetling fan
de sintrale finansiering, dy’t har it lib
ben hast ünmooglik makket. Hja haw-
we mei al dy oaren mar ien fraech:
„Hwer bliuwt it skip mei jild?”
Tj. de J.
Sparen
Met andere woorden, de strekking van
de waarschuwingen van deze financiële
adviseur is, dat zelf sparen de beste toe-
komstzorg is. Hij geeft een aantal me
thoden hiertoe. De eenvoudigste is een
depositorekening bij een goede bank; ze
vormt rente op rente een goede spaar
pot. Maar ook een eigen huis schept
een goede spaarmogelijkheid. Men kan
met een vrij klein bedrag een huis met
hypotheek verwerven en kan elk jaar
de aflossing als ’n spaarbedrag beschou
wen, dat immers de hypotheek vermin
dert en de waarde van het bezit ver
meerdert. Natuurlijk, men moet ver
standig kopen en weten enigszins hok
vast te kunnen zijn. Men kan ook met
de nodige voorzichtigheid om niet op
speculatief terrein in nieuwe kuilen te
vallen spaargeld steken in fondsen, die
door de overheid voor weduwen- en we-
zenzorg zijn vrij gegeven, enz. Vanzelf,
voor alles is een zekere basis goede
zorg en gezond verstand van node, dat
wél.
akker. Hwannear komt de Gasthüsbrê-
ge oan de beurt, hwer’t it wünder hjit-
te mei, dat er net mear üngelokken bar
re. Wol de Ried net, wolle b. en w.
net? It andert is hjirboppe al jown. Hja
wolle wol .graeeh, it byt har de eagen
Advertentieprijs: 17 ct. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
ste jaren nu eenmaal niet zo best. On
derling heerst onenigheid, waardoor het
lidmaatschap van Portugal en Grieken
land wordt verzwakt, Spanje tegen de
zin van Amerika wordt afgewezen, Tur
kije zich geïsoleerd gevoelt, Italië een
wankel bewind heeft en Rusland tot de
Westduitsers zegt: Goed, ge wilt een
niet-aanvalsverdrag; maar als ge hier
op vertrouwt behoort ge niet in de
NAVO, die op het tegendeel is gegrond;
en in wel alle landen van West-Euro-
pa is het geld voor de defensie onpopu
lair. Zodoende is ook de NAVO niet
populair. In Amerika zegt men bij deze
situatie: Die Europeanen willen dat we
in een atoomoorlog onze steden te hun
nen behoeve laten plat, gooien maar zelf
maken ze zich niet druk en bijten bo
vendien; het kon wel eens zijn, dat we
bedankten voor de pret.
De hedendaagse vervulling In Groot-
Brittannië werd voorzegd door de In
dustriële Revolutie (17601840) toen
enorme hoeveelheden goedkope steenkool
uit eigen bodem gebruikt werden als
brandstof voor de stoommachine een
uitvinding die de mens in staat stelde
de produktie zodanig op te voeren dat
deze zijn omgeving aantastte. Thans ver
stoort de moderne mens niet alleen in
Groot-Brittannië, maar in de hele be
schaafde wereld) het précaire evenwicht
van de natuur nog sneller door vaak
roekeloos gebruik te maken van de
krachten van de wetenschap en de tech
niek.
In Groot-Brittannië wordt jaarlijks 17
miljoen ton huisvuil gestort; talloze ko
lenkitten bevatten jaarlijks naar schat
ting 2.000 miljoen ton slakken; onge
veer 1600 kilometer van de waterwe
gen zijn ernstig vervuild en het is be
kend dat in de zee in de afgelopen twin
tig jaar 12 soorten plankton het gras
van de zee achteruit zijn gegaan.
Groot-Brittannië verbrandt per jaar
900.000 ton rook; 600.000 ton steen
gruis en stof en 6 miljoen ton zwavel-
ioxide, en het probleem wordt nog ver
der verergerd door de uitlaatgassen van
auto’s en straalmotoren die zuurstof
verbranden.
De NAVO (Noord-Atlantische Ver-
dragsorganisatie), bond van 15 wester
se landen, waaronder ook Nederland
en België, ter beveiliging tegen agres
sie van de communistische wereld (het
Warschau-pact onder leiding van Rus
land), heeft er op initiatief van de
Amerikaanse president Rihard Nixon
een nieuwe taak bij gekregen, die door
de NAVO thans is aanvaard, n.l. be
hartiging van de milieu-hygiëne. Het
wordt gegrond op art. 2 van het Noord-
atlantlsche verdrag, waarin staat dat de
organisatie moet strijden voor het wel
zijn van haar leden. Welaan, daar hoort
alles bij, wat door enig departement of
enige landelijke organisatie wordt be
hartigd, dus zo men wil ook de mi
lieuhygiëne. Het desbetreffende comité
van de NAVO verklaart acht onder
werpen in behandeling te nemen, n.l.:
luchtvervuiling, zeewatervervuiling, ver
vuiling van het binnenwater, hulp bij
rampen, veiligheid van het wegverkeer,
de problemen van de individuele en
groepsmotivatie in de moderne samen
leving, de problemen van de regio en
het vraagstuk van de omzetting van
wetenschappelijke kennis in politiek be
leid. Als algemene richtlijn is vastge
steld, dat men zich niet zal begeven op
het terrein van onderzoekingen op al
deze gebieden, doch werk zal maken van
de praktische toepassing van het door
anderen terzake bereikte in de 15 aan
gesloten landen. Nu, dit laatste belooft
wel iets; men heeft in al deze landen
departementen en organisaties, die op al
deze terreinen werken, maar een cen
trale commissie, die kan trachten be
reikte resultaten in alle 15 landen te
doen toepassen, is er niet en de NAVO
kan hiertoe nuttig werk doen.
Het is eigenlijk wel een grappige idee,
dat een militaire organisatie werk gaat
maken van de milieuhygiëne. In Ame
rika voelt men dit ook en bedoelt er
iets mee. Het gaat de NAVO in de laat-
11 aug. Bolsward: Orgelconcert in de
Martinikerk door Charles de Wolff. Aan
vang 20.00 uur.
12. aug. Workum: Rondvaart over de
Friese meren. Vertrek 9.30 uur, aan
komst 17.30 uur bij de Beginebrug.
12 aug. Makkum: Filmvoorstelling in
de kantine van het Recreatieoord „De
Holle Poarte” van „De dappere Re-
cruut”. Aanvang 20.00 uur.
14 „aug. Makkum: Oriëntatierit voor au
to’s. Aangifte bij mej. M. L. T. Berg-
sma, Middenstr. 1.
14 aug. Makkum: Draaiorgelconcerten
van het draaiorgel „Ramona”, tussen
19.00 en 20.00 uur bij het Waaggebouw.
14 aug. Workum: Concert op de Merk.
Aanvang 20.00 uur. Korps Workum.
15 aug. Workum: Rondvaart over de
Friese meren.
15 aug. Makkum: Handicap zeilwed
strijden in de haven. Start kleine jacht
haven. Aanvang 14.00 uur.
Makkum: Natuurhistorisch museum.
Tentoonstelling Middenstr. 7 te Mak
kum. „Het Vogelleven op de Makkumer
Waard”. Geopend van 9.0012.00 uur
en van 13.00 uur21.00 uur. Toegangs
prijs f 1,p p. Kinderen f 0,50. Groe
pen reductie tot eind september.
Bolsward: Tentoonstelling in het stad
huis „Facetten uit de 17e eeuwse schil
derkunst”, geopend van 9.0017.00 uur
en van 19.0021.00 uur. Zaterdags
avonds en zondags gesloten. Toegangs
prijs f 0,75 p.p.
Hindeloopen: Hele seizoen. Tentoonstel
ling „Hindelooper Volkskunst” in ge
bouw „Irene”. Toegang vrij. Openings
tijden 10.0012.30 uur en van 13.30—
17.30 uur. Zondags gesloten. Permanent:
Bezichtiging Kerk, Dijkweg. Schilderij
ententoonstelling, Nieuwstad 37. Wan
deltochten.
hat dit jild net. Hja meitsje derfoar
de reis nei de man fan de skatkist yn
Den Haech en fine dér har kollega’s
fan de oare provinsjes al stean mei it-
selde boadskip: Wy ha fierst to min
jild, jo moatte üs helpe!
Wy gean noch in stapke tobek en bi-
lanje by de gemeenten. Lit üs mar yn
de eigen gemeente bliuwe. Dér bart hiel
hwat yn de léste, jierren, hja sitte om
de deale net stil. Hwa ’t Parkplan Noard
fwa en nou it plan Eekwerd bisjocht,
wurdt hast in bytsje greatsk op de stêd.
En dy manske Technyske skoalle, dy
twa nije brêgen by de St. Janspoarte.
De langforwachte swimskoalïe is kom-
mende wei, ja dér bart hiel hwat. Mar
Boalsert is ek it plak, dat mei reade
letters stiet yn it rapport oer it smoar-
ge wetter. De lju yn Harns kleije der al
oer, by tiden stjonke de grêften, dat it
hwat docht en as hjir hwat boaten oan-
lizze wolle, wuolje se yn ’e blabber om.
Hwannear wurde dy grêften ris bagge-
re, hwannear komt der in suvering fan
it rioelwetter, hwannear sille de fabri-
ken har rotsoai op oare wize kwytmeit-
sje? Hwer bliuwe de strjitflaerders yn
de strjitten fan de binnenstêd, de Ha
ven, it Heech en Leech, de Tsjerkstrjit-
te, ja hwer net? Hwannear wurdt de
Kampen opknapt, de Elandsleechte, de
üs hjoed to sizzen 1 Jjr
Bolswards Nieuwsblad
en W ymhritsexadeèl.
diel fan mannich boarger perfoarst dien
wurde moatte. Dat is in hiele lange list,
dy’t alle terreinen fan it libben bislacht:
wegen, huzen, skoallen, sikenhuzen,
sporthallen, tohüzen foar aldere mins
ken, universiteitütwreiding, nije en bre
dere brêgen, tunnels en ündergrounse
forbiningen yn de greate stêdden, ja
fierstofolle om op to neamen. De klas
sen fan de skoallen moatte lytser, de
AOW moat omheech, de ynvaliden, de
astmapasjinten, de hartpasjinten, de
reumapasjinten en oare groepen, dy’t
swier troffen binne, moat folie mear
foar dien wurde. De soldaten mear sol
dij, de kunstners mear help, de fruitkwe
kers en de hinneboeren, de lytse iriid-
denstanners en de KLM it spoar en de
skipsbou, de tekstyl yn Twinte, de me-
tael yn Utertallegear hawwe hja
drluwend forlet om meat jild, mear sub-
zydzje
De provinsje Fryslan stiet foar greate
needsaeklike ütjef ten, dy’t net öfsteld
wurde kinne of meije. Ik neam mar trije
fan de bilangrykste: de ütfiering fan de
provinsiale wegen: Drachten-Ljouwert
en Ljouwert via Boalsert en Warkum
nei Gaesterlan en de Lemmer. Yn it
twadde plak de bou fan in nije elktrisi-
teitssintrale, dêr’t dan ek en yn it
trêdde plak de ütfiering fan de wetter-
suvering, dy’t de steaten fan Fryslên j lege gatten yn de greate en lytse Dyl-
mei algemiene ynstimming oan de Pro
vinsiale Wettersteat opdroegen hawwe.
Alle trije driuwende needsaeklike din
gen, dy’t gjin ütstel lije kinne. Mar al-
linnich diz'ze trije dingen binne mei 200
miljoen net to biteljen en de .provinsje
voor hun geld te zorgen en zijn zeker
van een regelmatig vast bedrag. Maar
indien ze zelf op soliede wijze sparen,
en met een beetje moeite kunnen ze er
best achter komen, hoe dat moet is het
voordeliger.
-
w
-x, - -
--
'I
