Paasfeest mocht niet samenvallen
met Joodse Pascha
It stille wünder
De foto
de week
van
GaheSkroar
Ife
Folklore rond Pasen
Zilveren filmpjes
Hwat hst
i:
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
As hjoed to sizxen 1 JJ?
I'
i
I
11 Oe JAARGANG No. 28
VRIJDAG 9 APRIL 1971
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum tn Wymbritseradeel.
En dan:
Na de rondedans
Paasvuren
Late Paas
Wanneer vieren wij Pasen?
Folklore
Geschilderde
fr. Halvard Hettema O.F.M.
2e week april 1946
Bolsward
Pa-
Foarrie yn kas
Komt altyd fan pas.
Advertentieprijs: 18 ct. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Maria fan Magdala wie slim ocrstjür, doe’t hja dy „earste dels fan
’e wike, yn ’e iere moarn”, by it grêf fan de Hear kaem, en „seach
dat de stien foar it grêf weinommen wie”. (Joh. 20 1).
„Hja hawwe de Hear üt it grêf weinommen, en wy witte net, hwer’t
hja Him hinne lein hawwe” (Joh. 20 2) klaget hja.
Mar doe’t de forriizige Christus by har stie, wist hja it net. „Hja
miende dat it de höfker wie” (Joh. 20 15). Sa gewoan, en sa
eigen wie Hy wer. Earst doe’t Hy har by har namme neamde:
„Maria”, koe hja him werom: „Rabboni - Master”!
En twa manlju wiene dyselde deis ünderweis nei it doarp Emmaos.
„En wylst hja yn petear en oan it redendielen wiene, kaem Jesus
seis by harren en gyng mei harren. Mar har eagen waerden hélden,
dat hja Him net koene (Luc. 24 15).De forriizge Christus roun
mei harren op, mar der wie neat oan Him, dat harren lykas in
wünder forbjustere. Earst oan it Him eigene hélden en dragen by
it brekken fan it brea koene hja Him.
Dochs is it wünder seis fan Syn forrizenis, neffens St. Paulus, bi-
skiedend foar de sin fan de prediking. „As Christus net opwekke
is, dan is üs forkundiging idel, en idel is ek jimrne leauwe” (1 Kor.
15 14). En helte slimmer noch: „As Christus net opwekke is, dan
is jimrne leauwe otndêch; dan binne jimrne jitte yn jimrne sünden.
Dan binne ek forlern dy’t yn Christus rêst binne (1 Kor. 15 17-18)
Om hokken reden hat Hy dan de iere moarn, en de stilte, en de
iensumens foar kar nomd boppe it forbjusterjende wünder? Dat
hie dochs tüzenen fan minsken oertsjüge kind: „Wy hawwe it seis
sjoen, dat de Hear is wier, wier qpstien üt it grêf en libbet!”
Mar it wünder mei Lazarus dan en dat mei it famke fan Jaïrus
hawwe hja ornmers ek net yn leaud. Dy jongfeint fan Naïn hat ek
gjin proseliten kweke by tüzenen!
Syn forrizenis is it feest fan Peaske foar dy’t leauwe wolie, dy’t
yngeane o<p Syn Genede. Hat hy seis net oansein oan Caïphas, de
fortsjinwurdiger fan in skuldich ünleauwe: „fan nou óf sille jimrne
de Minskesoan sitten sjen oan ’e rjochterhan fan de Almachtige
en kommen sjen op *e wolkens fan ’e himel”? (Matth. 26 64).
Foar dy’t net leauwe wólle, sil Hy allinne komme as Rjochter.
Mar ta Magdalena, en ta de learlingen, en ta üs alegearre, dy’t
Him üs Master neame doare, komt 'Hy as eigen: „Hja miende dat
it de höfker wie”. Net as Rjochter dali'ks, mar as goefreon komt
Hy ta al dyjingen, dy’t Him oannimme wolie. En üt Syn Genede
sille ek wy, hjoed, dizze Peaskedei, üt 'e dea fan de sünde wei,
opstean ta in nij, in hiel oar, in earliik en trou wierheit” (1 Kor.
5:8). Sillige Peaske!
„Lat üs dan fêsthalde, net yn it 5.1de sürdaei, noch yn it sürdaei fan
forkeardens en tsjoedens, mar yn ’e ünsuorre breaën fan oprjocht-
heit en wierheit I Kor. 5:8). Sillige Peaske!
Abonnementsprijs f 4.95 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
venvermelde „fraatje tent”, maar ook
op verscheidene andere plaatsen, wa
ren „Paasch-eijeren-tafels” op ’t ijs aan
gericht, „alwaar voor het publiek het
zeldzaam genot van Paascheijeren op ’t
ijs te eten in ruime mate was aange
boden, en waarvan ook talloze Amster
dammers gretig en vrolijk gebruik maak
ten. Voorwaar een „ijzig Paasfeestmaal’
in de Duitse naam voor het paasfeest,
n.l. Ostern en in de vroegere naam voor
de maand april: Ostermanoth, ook het
Engelse Eastern staat er mee in ver
band.
Dit getal bij d gevoegd wordt 11 3
14. Derhalve viel Pasen in 1953 op de
14e dag na 22 maart, dus op 5 april.
Probeert het nu ook eens uit te rekenen
voor 1971. De uitkomst is u al bekend,
u kunt zichzelf dus controleren. En nu
maar hopen, dat het drukfoutenduivel
tje ons geen parten heeft gespeeld.
„Lange, lange riege,
Twintig is ’n stiege,
Dartig is 'n rozenkrans
Veertig is de popendans.”
„Hei Koerei, hei Koerei (d.i. o, Heer)
Een ei is geen ei
Twee ei is een half ei
Drie ei is ’n Paasei”.
Op 25 juli 1944 kapseisde bij de Blauw-
poortsbrug de boot, die voor pont dienst
deed. Onmiddellijk maakten zes moe
dige mannen zich uit de menigte los en
ze smaakten de voldoening alle dren
kelingen te redden. Onder hen waren 5
Bolswarders. Deze redders werden ten
stadhuize gehuldigd. Het waren de he
ren R. Faber, R. Lolkema, M. Conra
di, K. van Wieren en C. Bijlsma. Ze
ontvingen de zilveren Prins Hendrikme-
daille.
Op initiatief van enkele vogelvrienden
werd te Oosterlittens een vogelwacht op
gericht. Eenparig was men van mening
Extra tram naar Harlingen HZCCAB
Retourkaarten f 1,20 per persoon.
dat thans tegen het stropen, dat de laat
ste jaren veelvuldig voorkwam, krach
tig dient te worden opgetreden.
60-jarig jubileum afd.
trimonium.
Op de zwemschoolvergadering werd het
salaris van badmeester Postma verhoogd
tot f40.
Boiswards Nieuwsblad
Onderscheidene gebruiken en gewoon
ten, nu nog bij verschillende volken bij
de viering van het paasfeest in zwang,
zijn ontleend aan de feesten, die vóór de
invoering van het Christendom door de
heidense volken werden gevierd. Ook
toen ze tot het Christendom overgin
gen, bleven ze aan sommige ervan ge
hecht, dat ze er geen afstand van kon
den doen en de geestelijken er geen be
tere raad op wisten, dan de heidense
feesten een christelijke betekenis te ge
ven en voor allerlei gebruiken een ver
klaring te zoeken, die ten minste in
de ogen der menigte de kerk rechtvaar
digen kon als ze de heidense gewoon
te overnam of er in berustte.
Bij de Germanen kwam op deze wijze
het Paasfeest in de plaats van de fees
ten, gewijd aan de godin Ostra, de go
din van licht, liefde en leven. Het hoofd
moment der Ostrafeesten was het ont
steken van grote vuren, waar men in
wijde kring omheen danste. Men kon
zich dan vrijwaren tegen ziekte van
mensen en vee en bovendien schreef
men aan de rook der vuren allerlei
krachten toe.
De naam Ostra vinden we nog terug
Op een vorige prent toonden we reeds,
dat er vroeger tussen de Bargefenne en
de Dijk( straat) een gracht liep. Hier
zien we duidelijk de oprit naar een
bruggetje in deze gracht. Deze lag juist
tegenover het huidige pand van Stegger-
da, dus iets verder dan het zeebrapad,
dat thans vanaf Bosma’s Supermarkt
rechtuit rechtaan naar De Harp loopt
en eigenlijk dezelfde functie heeft, n.l.
oversteekplaats, nu niet meer over het
water, maar over de drukke straat. Het
maken van een foto was destijds (met
zwarte kap over het hoofd en al) een
hele nieuwigheid en een gebeurtenis, die
de aandacht trok. Vandaar dat het volk
te hoop loopt en ongedwongen een aar-
Dit is wel de oudste foto ooit door ons
geplaatst. Dit stukje oud-Bolsward werd
meer dan 100 jaar geleden n.l. om
streeks 1860 door Lucas Kingma op de
glasplaat vastgelegd. Wij staan hiermee
aan de wieg van de fotografie en zijn
amateur J. J. Wijma erg dankbaar dat
hij zijn uiterste best heeft gedaan uit
referentie tegenover zijn vakman-colle-
ga Steggerda deze prent te maken. Het
is n.l. een foto van de Dijkstraat en
het witte huisje achter de gaslantaarn
is de voorloper van het huidige pand
van foto Steggerda. Geheel rechts zien
we nog net een stukje van de trap
gevel en etalage van de latere bakkerij
van Dijkstra. Het pand met de boog
ramen is nog vrijwel intac| en hier is
Zoals velen bekend zal zijn, bepaalde het Concilie van Nice® (325),
dat Pasen zou worden gevierd op de eerste zondag na de volle
maan, volgende op de lentenacht-evening. Volgens deze bepaling
kan het Paastfeest niet voor 22 maart vallen en ook niet na 25 april.
Daar nu de 22ste maart de dag van Benedictus en de 25ste april
de dag van Marcus is, heeft men de zaak wel aangeduid door het
gezegde: „Non sequitur Marcus nee praecedit Benedictus”, d.w.z.
,,’te volgt Marcus niet en gaat Benedictus niet voor”.
4 488, rest
7 278, rest 7 c
Onze stadgenoten R. Jorritsma en J.
Grunstra ontvingen van de Friese
Bouwkring een eervolle vermelding
voor hun ontwerp van een boekwinkel.
Een prachtig resultaat, gezien het feit,
dat deze heren voor de eerste maal aan
een dergelijke wedstrijd deelnamen.
Met de invoering van het Christendom
verloren de oude heidense vuren hun be
tekenis, zij werden Paasvuren, lentevu-
ren, die vruchtbaarheid brengen over de
velden en de stallen en die vreugdevu
ren werden of ook zuiveringsvuren in
christelijke zin, want het volk spreekt
nog dichterlijk van „doornenkroon ver
branden”.
De Paasvuren hebben zich tot op deze
tijd gehandhaafd, al zijn ze zeldzamer
geworden. In bepaalde streken houden
de boeren en dorpsbewoners ze in stand,
vooral op heuvels of dijken. Niet door
invloed van de kerk maar uit vrees voor
het ontstaan van brand zijn ze in vele
gemeenten van ons land bepaald ver
boden.
Prof. dr. J. H. Gallée verhaalt iri de
Driemaandelijkse Bladen, deel I, oude
serie, dat hij omstreeks 1860, toen te
Lochem op de Paasberg het grote Paas
vuur nog gebrand werd en Barchem,
Zwiep en andere buurten nog hun gro
te vuren hadden, eens onder Vorden een
Paasvuur heeft hijgewoond, dat volgens
het beweren van de oude boer, op wiens
plaats het gebrand werd, nog naar de
oude trant zou zijn, terwijl alles gedaan
werd zoals men dat „van oldsher ge
woon was te doen”.
In een weide was een grote stapel tak-
kebossen gevlijd op dikke blokken met
een paal in het midden. Boven op de
paal was een rad met een Palmpaas.
De takkebossen werden aangestoken
met een brandend stuk hout, dat uit de
haard werd genomen. Eigenlijk had het
moeten gebeuren met „zuiver vuur”, d.i.
vuur ontstaan door 2 stukken hout te
gen elkaar te wrijven. Maar dat was
niet weldoenlijk, omdat t beschikbare
hout niet droog genoeg was. Toen de
stapel flink brandde, werd er een grote
kring gevormd om het vuur en danste
men er hand aan hand omheen, drie
maal rechts- en drimaal linksom. Daar
bij werd gezongen:
Na de rondedans kreeg ieder een stuk
brandend hout in de hand en al zingen
de, liep men met het hout in de rech
terhand, die naar het vuur gekeerd was
en daarna omgekeerd met het hout in
de linkerhand, om het vuur heen. Ten
slotte werden de stukken hout op de
hoop geworpen, ten minste als men er,
wat de baldadige jeugd dikwijls deed,
elkaar niet mee gooide.
Toen alles verbrand was, kon ieder wie
wilde een half verkoold stuk hout mee
naar huis krijgen. Zulk een stuk was
een voorbehoedmiddel tegen allerlei on
gemak. Driemaal om een pasgeboren
kind heen bewogen, was het een be
veiliging tegen de duivel, zolang het
kind nog niet gedoopt was. Neergelegd
op een bebouwde akker, beschutte het
tegen hagelslag en misgewas. Verborgen
onder het bed verzekerde het rijkdom
en geluk. Zo werd gezegd maar niet
meer geloofd.
Het aantal bezoekers van de openbare
leeszaal bedroeg in maart 5 dames en
23 heren.
De vrij ingewikkeld lijkende voorschrif
ten voor de datumbepaling van het
Paasfeest werden, zoals we reeds zei
den, vastgesteld op het concilie van Ni-
cea'(325). Ze moeten beschouwd wor
den als een poging der geestelijkheid
om het Paasfeest zo te regelen, dat het
nooit met het Joodse Paasfeest samen
valt en toch schijnbaar geheel onafhan
kelijk van dit Joodse feest wordt vast
gesteld. Dit doel is echter niet bereikt.
Tussen de jaren 360 en 500 b.v. vielen
het Christelijke en Joodse Pasen der
tien maal op dezelfde datum. Na de in
voering van de Gregoriaanse tijdreke
ning (1582) had het zelden meer plaats.
Toch nog wel een enkele keer b.v. in
1825.
Een der wijzen, vrij eenvoudig te doen,
maar moeilijk te verklaren, om te be
rekenen op welke datum in een zeker
jaar Pasen valt, is de volgende:
Men dele het jaartal door 19, verwaar-
loze het quotient en noeme het over
schot a; door 4 en noeme het overschot
b, door 7 en noeme het overschot c.
Dan vermenigvuldige men a met 19,
voege 23 bij het produkt en dele de som
door 30. Het overschot noeme man d.
Daarom telle men bijeen: 2 maal b, 4
maal c, 6 maal d en ’t getal 5. Als de
ze som door 7 gedeeld is, wordt bij het
overschot het getal d gevoegd en het
aldus verkregen getal wijst aan op de
hoeveelste dag na 22 maart het gezoch
te Paasfeest invalt. Als de einduitkomst
0 is, dan is dat: geen dag na 22 maart,
derhalve op 22 maart.
Deze wijze van berekenen, de z.g. for
mule van Gauss geldt echter alleen voor
deze eeuw (19001999) en de volgende
(20002099). Daarna ondergaat ze een
geringe wijziging waarop we hier niet
nader kunnen ingaan.
Voorbeeld: Wanneer was het Pasen in
1953?
Een zo laat mogelijke Pasen hebben we
gehad in 1886 en 1943 en dit zal weer
zo zijn in 2038 en 2190. Een zo vroeg
mogelijke Pasen heeft niemand onzer
beleefd en zal die ook niet beleven. Het
laatst viel Pasen op 22 maart in 1818
en dit zal weer gebeuren in 2285. Wie
er dan leeft, wie er dan zorgt.
Dat men Paaseieren op het ijs kan eten
komt maar zelden voor, dit was het ge
val in 1845 toen Pasen op 23 maart viel.
In het Handelsblad van 20 maart 1845
verscheen de volgende advertentie, over
genomen in het boek „de Volksverma
ken” van J. ter Gouw (1871):
Den 23en Maart 1845 verkoopt C.
Wijs Beste eijeren op het ijs.
Bij goed droog weder zal er gedurende
de aanstaande Paaschdagen- een fraaije
Tent, van buiten met vlaggen en wim
pels, van binnen met kostbare draperies
gedecoreerd en goed verwarmd, op den
Buiten-Amstel geplaatst worden, waar
in extra beste eijeren (hard of zacht
naar verkiezing) zullen verkocht wor
den. Ter herinnering aan dezen zoo
merkwaardigen winter zal men daar te
vens kunnen bekomen
Paaseieren, waarop zal geteekend
staan: „Gekocht op het ijs den 23en
Maart 1845.“
Het had zo streng gevroren, dat op het
ogenblik toen deze advertentie ver
scheen, zwaar geladen vrachtwagens
over de Merwede reden: ma,ar juist de
22ste Maart begon het op eens sterk
te dooien, wat echter niet belette, dat
de volgende dag de Paaseieren op het
ijs gegeten werden. Niet alleen in bo-
Ter secretarie te Bolsward kan worden
geplaatst klerk 2e klas. Salaris f 933.
Hwa’t op In oar syn dea waehtet lükt
oan in lang tou
stik rekkent, mei wol izerbislach An
der de skuon dwaen.
en hwa’t op in erf-
nu muziekhandel De Harp gevestigd, dige stoffering van deze plaat vormt.
Opvallend is de wat trieste kleding, ook
voor de kinderen. Op de foto zullen wel
geen herkenbare personen meer voorko
men. Degene die toen 20 jaar was, zou
•nu 130 zijn. Toen hij al een bejaard
man was van in de 70 moet men nu
zelf wel zeventig zijn om zich als kind
dit nog te kunnen herinneren. Maar een
unieke foto is het wel! Om een verge
lijking te treffen hebben we elders in
dit blad de foto’s nog eens opgenomen
van het trapgeveltje en die van het
front van foto-Steggerda, zoals dit des
tijds bij de opening van de nieuwe win
kel werd vastgelegd.
1953 19 100, rest 53 a
1953 4 488, rest 1 b
1953
Nu krijgen we: 19 a 24 19 x 53
24 1031.
Dit getal gedeeld door 30 wordt 34, rest
11, die wij d noemen.
Alzo: 2b-|-4c 6d+5 2
28 66 5 101. Dit gedeeld door
7 geeft 14, rest 3.
1'
