Bolsward kent rijke muziektraditie
I
i w
I
ef
Laat vanavond de Doelezaal niet leeg
IN MEMOR1AM
'as
llll
Fan de Mar liny toer
Zilveren filmpjes
R.E.S. 3 kampioen
IT
M!
L
F
«1 r
iam
4/
Will
ga
?79
IO
III
ijd
m
I
*TW,
13
I
r uit
htig
oir
e
ir-
in.
/ork
3
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
1
w
15
li
tl-
1 j
DINSDAG 20 APRIL 1971
110e JAARGANG No. 31
Muziekwijk
Bouke de Vries
Abraham Alt
Korps en koor
Muzikaal klimaat
Het begin
i’n
Andere orgels
;en
Oudste orgels
Hinsch orgel
rd
De vorige eeuw
Tj. de J.
Advertentieprijs: 18 ct. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Het vijftal door de Friese glazenier Cor Reisma gebrandschilderde
ramen in de trappenhal van het Bolswardse raadhuis vindt zijn
climax in de symbolische voorstelling bij de exclamatie: „Boalsert
bliuwt hoedster fan kunst en kultuer”. Een van de schone kunsten
die Bolsward zegt te willen hoeden is die van de muziek. Nu kan
men muziek zowel passief ondergaan alsook actief beoefenen. Beide
vormen geven kunstgenot en verheffen het volk. Wat het eerste
betreft: hedenavond heeft u de kans een allround beroepsorkest te
beluisteren, het Frysk orkest in De Doele. üw plaatskaart wordt
voor verreweg het grootste gedeelte door de gemeente via een flink
subsidie aan het orkest betaald! Het zou eigenlijk jammer zijn daar
niet van te profiteren. Inspireer ons orkest daarom door een volle
zaal! En waarom zouden amateuristische beoefenaars van de mu
ziek ook niet eens passief willen ondergaan, wat een beroepsorkest
hier brengt?
Nou rêste hja de eale hannen,
Dy’t joegen üs it stil geniet,
Fan ’t swalkjen troch de Ijochte lannen
Fan frjemde tsjoen by ’t sjongsum liet.
Dy frjemde tsjoen haldt üs jit finzen
Omrüzet üs mei jou meldjj,
Sa bliuwt dy klank fêst yn üs tinzen
Yn jou muzyk üs jierren by.
Staand v.Ln.r. Leider J. langendijk,
scheidsrechter L. Bouma, R. de Jong,
H. Dykstra, Fr. de Vneeze, W. Mulder,
Dom. Jorna, Joh. Wetting. Gehurkt: A.
Draaisma, W. Altenburg, H. Hobma,
Dom. Altenburg en J. Adema.
Foto T. Siemonsma
Abonnementsprijs f 4.95 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
jen
ide
?a-
der eeuwen. Stof en feitenmateriaal voor
dit overzicht vonden we o.a. in een bij
drage van de Friese muziekkenner Th.
Lambooy in It Beaken (jaargang XVII).
Het Bolswardse muziekleven in de al
lervroegste middeleeuwen laat zich
slechts gissen.
Pas sedert ongeveer 1260, toen de min
derbroeders zich vestigden in een kloos
ter, waarvan nu nog slechts de Broere-
kerk als kloosterkerk is overgebleven,
werd er op geregelde tijden het bre
vier gezongen. Hetzelfde zal het geval
zijn geweest in het klooster Vinea Do
mini, dat de Praemonstratensers, de
witheren”, in 1287 naar Bolsward over
brachten.
De Martinikerk, die in 1446 gereed
kwam, deed het de eerste 70 jaar zon
der orgel. Raphael Rottenstein uit Vol-
lenhove vestigde zich toen met zijn ge-
Bitinking fan 1 jier bifrijing yn Boal
sert. Boargemaster Van Tunen makket
bikend dat letter yn Makkum it léste
oarlochsrapport oer Boalsert foun is fan
dizze ynhald: Spachtgrupp 2 km Bols
ward vorgesloszen. Dort festgestellt:
Lauter Hurra rufen der Bevolkerung
und starkes Motorengerausch. Aus Rich-
tung Wasserturm starke Gewehrfeuer.
Nach Aussagen eins Unterleutnants der
Feind in Bolsward Dy earste
„Feind” wie in freon, in hege Canadees-
ke ofsier.
Benoemd tot onderwijzer aan de Chr.
school te Oosterend mej. G. Wijnia van
Wommels.
Vogelwachtvereniging opgericht te
Spannum.
Wie kan mij helpen aan een blauwe
bril. J. Katstra, Arum.
3e week april 1946
Bolsward heeft in plan Noord II een
muziekwijk. Zelfs vrij onbelangrijke
(hoewel uiterst sympathieke) figuren
als mej. Grietje Veen, werden hier in
’n straatnaam vernoemd. De kapelmees
ter van de schutterij C. Bekker is hier
bij over het hoofd gezien. Hij componeer
de n.l. ook. Zo werd b.v. bij het inwij
den van het orgel in Tjerkwerd (1851)
van deze stadsmuziekmeester een com
positie gespeeld. Andere vergeten na
men zijn die van de organisten Antoni
Antonides, in 1822 opgevolgd door Za
charias Tadema, die beide de traditie
voortzetten door zaterdagsmiddags het
orgel voor het belangstellend publiek te
bespelen.
Bouke de Vries, die wèl een straatnaam
kreeg werd in de Martinikerk organist
in 1863 als het Hinsch orgel is uitge
breid met een 3e klavier. Hij had op het
Bolswarder muzikale leven een grote
invloed en was b.v. directeur van het
Bolswards mannenkoor, het dameskoor
Melodia, de muziekvereniging Bolsward
en ziedaar reeds de oecumene!
zelfs eenmaal van de beide RK zang
koren (Bolsward telde toen nog twee
parochies n.l. die van St. Fransiscus en
St. Martinus). Misschien is het inte
ressant te weten, dat beide parochies
voor 1870 elk een gemengd koor ken
den, maar dit werd door het mande
ment der Bisschoppen van 1868 verbo
den, zodat men noodgedwongen moest
overgaan op mannenkoren. Deze smol
ten in 1933 bij de „fusie” van de beide
parochies samen. Na de oorlog dirigeer
de eerst S. Vleeshouwer, de laatste ja-
ren doet dit Frans Tersteeg, terwijl de
heer A. H. van der Ven zich verdien
stelijk maakte als dirigent van het jon
genskoor en dameskoortje en als lei
der van samenzang.
Om nog even bij de orgels te blijven:
Niet onvermeld mag blijven dat sedert
HWA SIL DAT ALLEGEAR WIER
MEITSJE
Nou rêste hja de eale hannen,
O, toverroeden ta muzyk
Der’t wy op dreauwen nei dy lannen
Dy’t lizze yn it Himelryk.
Joh. Couperus 1941
(dichte by it forstjerren fan
de Boalserter oargelist A. Alt).
VVO 2—RES 3
Door in Oosterlittens gelijk te spelen
is het RES 3 gelukt kampioen te wor
den van hun afdeling. In een sportieve
wedstrijd, waarin RES zich toch wel
de betere ploeg toonde, werd niet ge
doelpunt. Door dit gelijk spel, kon de
kampioensvlag in top.
Voor de rust een beter spelend RES,
maar het geluk was niet op hun hand.
Verschijnt x
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157).
korps bij de Gysbert Japiksfeesten van
1823.
ak
u
in-
Organist zijn is blijkbaar een gezond
beroep want ondanks het feit, dat de
levensduur vroeger gemiddeld veel kor
ter was, overbrugden 2 organisten sa
men 80 jaar, n.l. Everhardus Haver
kamp (1690-1734) en Andries Bakker
(17341784). In dit laatste jaar werd
het thans nog steeds aanwezige Hinsch
orgel gebouwd, hetgeen mogelijk werd
door een legaat van burgemeester El-
gersma. Bij de inwijding werd onder
leiding van meester Durk Vellinga zelfs
een cantate uitgevoerd, gecomponeerd
door C. E. Graaf, kapelmeester van nie
mand minder, dan de Prins van Oran
je.
1954 de Gereformeerde kerk een prach
tig nieuw orgel bezit (2 klavieren, met
vrij pedaal en 23 stemmen) gebouwd
door de fa. Fonteyn-Gaal te Amster
dam. Vaste organisten zijn de heren C.
J. Wester, J. J. C. Terpstra en la Roi.
Het bijzondere van dit orgel is, dat de
speeltafel zich op de galerij t.o. het or-
gelfront bevindt, zodat de organisten
op een heel bijzondere wijze tijdens hun
eigen spelen het orgel horen en hun spel
kunnen beoordelen.
’t Orgel in de Broerekerk (25 stemmen
2 klavieren) zwijgt helaas. Dit gold al
eeuwen geleden ook voor het bekende
historische koororgeltje, dat lange tijd
als wrakhout in de Martinikerk lag. Ook
de doopsgezinde kerk heeft een histo
risch orgeltje (1 klavier, met aangehan
gen pedaal) Dit orgeltje staat onder de
hoede van Monumentenzorg. Organist
is de heer Couperus. In de Baptisten
kapel staat een modern electrisch or
geltje.
Noch in wike dan sille de measte mins-
ken foar de taek stean har stim üt to
bringen op dy partij, dy’t neffens har
foar it bilang fan de hiele mienskip it
measte bitrouwen fortsjinnet. Dat wurdt
dizkear net maklik, hwant der stean
hiel hwat keaplju op de politike merk.
En krekt as op in merk ropt de ien
noch lüder as de oare, dat it by him
sa bést en sa goedkeap is. Mar de aspi-
rant-keaper sil der dochs goed oan
dwaen seis üt syn eagen to sjen en nei
Verschillende schoten van de aktieve
midvoor L. Veldman gingen net over of
J J naast. Jammer dat Veldman zich halver-
wege de tweede helft moest laten ver-
vangen, wegens een ernstige enkelbles-
sure. Maar wat er ook geprobeerd werd
het bleef 00. Door deze uitslag was
het kampioenschap een feit. Na afloop
werden door voorzitter Hiemstra bloe
men aangeboden.
vankelijk van geen orgelspel tijdens de
kerkdienst weten. Zo valt het te verkla
ren, dat de schooldienaar Gysbert Ja-
piks (1603-1666) met z’n voorzang de ge
meentezang inzette en begeleidde. Wel
werd het orgel drie a vier maal per
week op een gewone werkdag bespeeld.
Het waren letterlijk promonadeconcer-
ten: Onder het spel wandelde men wat
heen en weer in de kerk en besprak
men het nieuws van de dag! Deze ge
woonte heeft zich lang gehandhaafd,
want in 1678 staat nog in de instructie
van Hans Koopmans, dat hij ’s winters
„neffens older gewoonte” iedere avond
een uur het orgel moest bespelen. Uit
die „older gewoonte" mag men gerust
concluderen, dat ook zijn voorganger
Jurjen Jans Ilpendam, die organist was
van 16361678 (tijdens Gysbert Ja-
piks dus) dit ook reeds deed. Bolsward
heeft dus wel een oude orgeltraditite!
De 19e eeuw geeft een grote verande
ring te zien in het muziekleven. De eer
der zo algemeen beoefende huismuziek
geraakte op de achtergrond. De kompo-
nisten gingen telkens strenger eisen
stellen, zodat de dilittanten ’t moeilijk
meer konden bijbenen. Muziek- en zang-
beoefening in de huiselijke kring maak
te daarom plaats voor het spelen in een
muziekkorps of zingen in een zangver
eniging onder min of meer deskundige
leiding. Het ontstaan van de schutterij-
muziek past geheel in dit beeld. We
horen voor het eerst van het schutters-
to gean oft it allgear wol sa moai en
goedkeap is as de keapman seit. Soe
men harren leauwe, dan is it hjir yn
Nederlên lang net yn oarder. Dêr moat
op alle gebieten folie mear barre. Ja, de
is wol hwat dien, sizze hja, mar fierst
to min. Foar it Noarden sille hou ein-
lings en to’n lésten spikers mei koppen
slein wurde moatte. De ierdgaspot moat
foar in fiks diel hjir leechmakke wur
de. It Provinsiael bistjür komt fan ’e
wike mei in plan by de Steaten om de
wettersuvering oan to pakken. Dat
moat 120 miljoen kostje. De oare pro-
vinsjes sille, de ien mear de oare min
der, ek sokke plannen ütfiere moatte.
Foar it hiele milieubihear moatte mil-
jaren op tafel komme.
It autoforkear freget mear en bettere
wegen, sizze hja, wy komme sa efter-
oan by de forkearseasken fan üs tiid.
De smelle wegen moatte breder, de iep-
baenswegen moatte twabaens- de twa-
baens moatte f jouwerbaens makke wur
de en dy al fjouwerbaens binne sille it
béste daliks achtbaens makke wurde
kinne, hwant dy kant giet it dochs op.
Wy hawwe hjir in lyts proefke fan by
de Mearnesyl. Hwat in wurk en jildt
kostet sa’n oansluting! Hwat in berch
san, hwat in transport, hwat in lean-
kosten sitte der yn sa’n hoekje dyk.
Mar de keapman seit: it is allegear
noch fierst to minFoar de wegen
moatte miljarden op it kleed komme.
Mei it ünderwiis is it ek neat mei
neat. Dêr sitte noch fierst to folie bern
by ien juffer of master. Dat bigjint al
wat vele jaren lang de heer S. W. de
Jong met verschillende clubs heeft we
ten te bereiken.
In een dergelijk muzikaal klimaat met
koren, korpsen, orkesten, cantates, con
certen magistrale uitvoeringen, impro
visatieconcoursen, en niet te vergeten
het stimulerende educatieve werk van
de muziekschool,bloeien als papavers
tussen het koren de carillonconcerten
en de orgelmuziek van Omke Romke.
Als nu eens al de muziekminnenden
van Bolsward vanavond naar de Doele
trokken, als nu eens al deze amateurs
de moeite namen een beroepsorkest,
ons gemeenschappelijk Frysk Orkest, te
beluisteren, dan zou een nieuwe tradi
tie kunnen groeien.
by it beukeründerwiis, dan it basisün- seit de keapman!
derwiis, dan it middelber en fakünder-
wiis en net yn ’t minst by it heger ün
derwiis. Utwreiding fan universiteiten
mear hegeskoallen, mear professoaren
en lektoaren, mear apparatuer, mear
ynstituten, mear research. De studinten
moatte hegere talagen hawwe, winlik
stüdzjelean, soe it goed wêze. Kom mar
by de keapman!
Wenningen binne der ek noch fierst
to min, binammen goede en romme wen
ningen foar net to folie hier. En dan
net dy flats, mar knappe iengeslns-
wenningen mei in hoekje tün en fikse
brede strjitten, mei parkearplakken en
aerdige biplantingen. Dêr is in skreau-
wend tokoart oan geskikte huzen foar
byjierre minsken, dêr’t hja alle gemak
ken yn fine kinne, gjin treppen, alles
ticht by de groun en fanseis foar net to
folie hier. De tiid is foarby, dat de
AOW as in ütkomst sjoen waerd. Dy is
neffens de keapman fierst to leech, dy
moat sa gau mooglik fordübele wurde
en dy ynbou fan de AOW yn it pen
sioen is in greate gruwel, dy moat der
üt. Dêr binne noch fjouwer politike
keaplju, dy’t dat yn har kream oan
jo forkeapje wolle. De levertiid stiet
der net by, mar jo moatte ek hwat
bitrouwen yn de keapman hawwe!
It leger doocht ek neat fan. Dat moat in
biropsleger wurde mei goéd bitelle mili
tairen en dan mei it njjste matei iael.
Dat spul dêr’t hja nou mei omboartsje
is gjin stür wurdich. Koeten safolle
miljarten mar dy binne goed b.stegj,
It is fansels ek in minskegriis, dat der
noch altyd foar de handikapte minsken
biddele wurde moat. Ja, it ryk docht
wol hwat, mar lang net genóch. By bli-
nen, dóven, kreupelen, debile en im-
bisile minsken, dy slachtoffers fan po
lio, rheuma, hertynfarkten, ensafh.
moatte de béste en djürste medisinen,
apparaten en spesialisten hawwe. De
measte, ynstituten binne lang net mo
dem genóch. Dat heart earsteklas to wê-
zen, sünder in birop to dwaen op de
particulieren. Hjir is de keapman, dy’t
dat yn syn kream hat!
De bystünswet moat folie rommer ta-
past wurde, men moat de lju opsykje,
dy’t to min ynkomsten hawwe. Gjin ge-
biddel oan in loket, mar in rojale help
foar al dy lju. Hjir is de keapman!
It streekforfier sit yn ’e knoop. It spoar
hat tokoarten, de post kin lang net üt,
de kranten jammerje, de radio en tele-
visy sitte mei in fierst to lytse pong.
Mar foar alle kwalen is yn dizze da
gen op de politike merke in remeedzje.
Stim op de keapman, dy’t dit en noch
safolle oare dingen oplosse sil. Hy seit
it seis, dus hwat wol men noch mear!
Soe it net in bést ding wêze, as de lju,
dy’t nou de merk roungeane, ris in
skofke rêstich neitochten foar dat hja
har dübeltsje forsnobje Hwantas
de keapman jo by de poat hat, jo sjog-
ge him yn gjin fjouwer jier wer!
Te koop beste houten pomp. 7 m. lang.
P. Zijlstra, timmerman te Tjerkwerd.
Wat te lang hebben we stilgestaan bij
de orgels. Een groot deel van het mu
ziekleven speelt zich vokaal en instru
mentaal af in koren en korpsen en niet
te vergeten in het strijkorkest Andan
te, dat in Bolsward een geheel eigen
leven leidt met een jaarlijkse uitvoe
ring, die steeds weer de aandacht trekt.
Behalve de genoemde koren moeten we
nog melden het Chr. gemengd koor.
Kleinere koren zoals het onthouders-
koor en het Kritekoar gingen helaas ter
ziele. Op zijn drie korpsen mag Bols
ward met recht trots zijn. Behalve de
reeds genoemde schutterij is dit het
Hollandiakorps en last but not least
het Chr. Muziekkoprs Oranje, dat reeds
vele malen Bolswards roem heeft uitge
dragen. Het zou te ver voeren ook al
de kleinere ensembles te noemen. Vaak
is het hier een kort opgaan, blinken en
verzinken, maar we zouden tekort schie
ten als we geen melding maakten van
Veel voor ’t muziekleven werd ook ge
daan door de bekwame organist Abra
ham Alt, die ook elders veel concer
ten en lezingen gaf. Na zijn plotseling
verscheiden in 1941 werd hij opgevolgd
door Gezinus Schrik, die eveneens zijn
sporen verdiende n.l. als leider van het
Herv. kerkkoor (later Martiny-Canto-
rij) en de Oratoriumvereniging, bekend
door o.a. de Matthaus-uitvoeringen in
samenwerking met het Sneker cantate-
koor, eerst te Sneek en Bolsward, la
ter alleen te Bolsward. Hij was de ini
tiatiefnemer tot velerlei activiteiten b.v.
de restauratie van het Hinschorgel door
Flentrop, de cantatezondagen, het or-
gelimprovisatieconcours enz. Nadat
Frans Tersteeg hem op voortreffelijke
wijze tijdelijk heeft opgevolgd, is het
nu drs. Ad Houtman, die zich in korte
tijd reeds een goede naam heeft geves
tigd. Dit geldt ook voor de jongste loot
in het Bolswardse koorwezen, de Mini-
Cantorij.
Bolswards Nieuwsblad
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
s
l
ak-
Het concert van het Frysk Orkest van
hedenavond geeft ons gerede aanleiding
in dit artikel iets te vertellen over het
>ud
ste
of
md
me
ent
X
zin in Bolsward en bouwde er in 1539
een tamelijk groot orgel, n.l. met 2 kla
vieren en een hangend pedaal.
