Heel Friesland leefde mee met de
u
belevenissen
Klaas
Ytje
van
en
GabeShroar
PLANT I NGA
s
r"
tg
ÈF5
K. Plantinga Zoon c.v. 100 jaar
et
De Sik
tlltl
Fan de Martinytoer
Toren wandeltocht in
Baarderadeel
Zilveren filmpjes
Ontwikkel ingshu I p
i!
g
no
'EN
I
leek
13
3
F*
'ard
IT
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
i -4 i/.-i
iv.ti
mg
wr
WA
110e JAARGANG No. 35
DINSDAG 11 MEI 1971
n
Wymbritseradeel.
Stoombootkade
vennoot in de C.V., die nu elders woont.
Klaas en Ytje
Bolsward
Hwat nat
Foto: L. Spijksma
Paikezegger
Eeuwfeest
ós hjoed to sizzen
Dêr’t it ies is, komme de earnen gear.
S’n
j.s.
Leuke anecdote
Brieven
«en
ies.
Groei
I
•9
„HOE GENOEGLIJK...’”
Tj. de J.
Foto: L. Spijksma
In earlik man spilet net foar houn om
sa oan in bonke to kommen.
Advertentieprijs: 18 ct. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Abonnementsprijs f 4.95 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
19
5136
De uitnodiging tot het bij wonen van het
eeuwfeest van fa. K. Plantinga en Zn.
C.V. meldt reeds als adres: Stoomboot-
kade. U heeft er wellicht reeds het gro
te bedrijfspand zien verrijzen en zich
wellicht afgevraagd wat voor zaak hier
wel zou komen. Er deden hierover nog
al wilde geruchten de ronde totdat in
een raadsvergadering een tipje van de
sluier werd opgelicht en de merknaam
Plantiac in de deur alle twijfel liet ver
dwijnen.
Het levensverhaal van de oprichters
•begint in de tweede helft van de vo
rige eeuw. Ytje Keizer was Klaas Plan-
tinga’s verloofde, al zullen ze dat woord
harinneringsmedaille een afbeelding van
de toren van Baaa-d. Er kon gewandeld
worden over vier afstanden namelijk
5, 10, 15 en 20 kilometer. De start en
finish was in Mantgum. Op de foto en
kele jeugdige wandelaars gefotografeerd
met op de achtergrond de toren van
Mantgum.
Eigenlijk had het eeuwfeest reeds ver
leden jaar gevierd moeten worden, want
de oprichtingsdatum is 14 juli 1870.
Maar toen stond de uitbreiding reeds op
stapel en tweemaal een feest vond men
van het goede te veel. Trouwens aan
vankelijk had men gehoopt dat de data
dichter bij elkaar zouden liggen. Verle
den jaar gokte men de opening van de
uitbreiding nog op februari. Het zou mei
worden, maar zoiets komt in de beste
families voor, in de beste aannemersfa-
milies wel te verstaan.
onder elkaar wel nooit hebben gebezigd.
Het was nog de tijd van de knottedoek,
„Hoe genoeglijk rolt het leven des ge
rusten landmans heen” sa song yn ear-
dere tiden in Hollanske dichter. Ik wit
net oft it doe wol wier west hat, mar
ik wit wol, dat it op it heden nearne
nei roait. De loft is swier fan de fra-
gen en kwestjes, dêr’t de boer op it
heden foar stiet en mei de dei kom
me der mear. De geruste landman! nou
forjit it mar. De üngerêste agrariër is
der foar yn it plak komd. In man, dy’t
stik foar stik syn hê.ldfêst kwyt rek-
Er zat de nodige groei in het bedrijf en
alle zorg werd besteed aan het eigen
produkt, de zachte, belegen Plantiac.
En Klaas deed nooit water bij de wijn,
ke is en ynsté dêrfan problemen krlge
hat.
Hwermei? Hwer net mei! Syn lan, syn
groun doocht net langer, it moat op en
Hij forkavele wurde, sleatten ticht, grep
pels ticht, nije meitsje, egalisearje, om-
skuorre of fraise faeks en nij ynsied-
zje, in nije reed of wei dertroch; it iehe
stik der by wei en in oar stik derby,
soms it hiele gefal op in oar plak en
sokke dingen mear. En hoe’t dat alle-
gear moat, kin en mei, dêr wit hy yn
de measte gefallen neat fan, dat giet
neffens in systeem, dat de lju, dy’t it
ütfiere moatte, de pleaselike kommisje,
seis ek noch leare moat. Fan ’e wike hie
ik in boer by my, dy’t om Frentsjer
hinne de ruilforkaveling fan de Suder-
polder mei regele hie. Hy sei: As der
nou by üs yn ’e buert wer in ruil
forkaveling komme soe, dan moasten wy
der nou kommisjelid fan wurde, hwant
nei seis jier skarreljen en bisykjen, bin-
ne wy nou sahwat gewaer wurden, hoe
’t it kin en moat, wy wisten der earst
neat fan. Dan komt de wetterbihears-
king, dy’t tofoar yn oarder moat, al-
teast organisatorysk. Konsintraesje ta
ien great gehiel. Wurken en finansiële
bigreatingen, dy’t de measte lju ek fier
boppe de pet geane en yn folie gefal
len oan de deskundigen oerlitten wur
de moatte. Mar de boer kriget de rek
ken, dat stiet fêst.
Lit üs nou mar oannimme, dat hy mei
Pachtwet net tofolle spul hat om de ge-
woane dingen öf to dwaen, mar dan
komt de soarch foar it gebou. It lytse
Vrijdag 3 mei: Nationale herdenkings
avond. Stille tocht naar de Marnezijl.
Na afloop concert in het Park door de
Muziekver. Oranje.
Ds. F. H. Winterwerp Herv. predikant
van Gasselte heeft het beroep naar Bols
ward aangenomen.
De grote klok te Oosterlittens geroofd
op 15 april 1943, wegende 940 kg en
gegoten in het jaar 1576 is onder gro
te belangstelling weer in de toren ge
bracht.
In het belang van de landbouw dit jaar
geen zomertijd.
le week mei 1946
KI.
ird,
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Ultg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Van die tijd dateert dus de vestiging te
Bolsward. Terwijl haar man er op uit
trok langs de klanten, paste Ytje op de
winkel. Zij deed er veel ervaring op,
ook wat betrof de smaak van het pu
bliek en hiermee deed het echtpaar
winst.
Aanvankelijk oogstte Klaas het meest
succes als stoker veelal in de Friese
Zuidwesthoek. Hij droeg zijn vakman
schap letterlijk te voet uit. Zo ging dat
nog rond 1880. Terwijl Bolsward ’s mor
gens nog vredig lag te dromen, hees
Klaas zijn monsterkorfje op de rug en
begon hij zijn voettocht langs dorpen en
(steden. Maar goede wijn behoeft geen
krans en van almaar verder kwamen de
verzoeken ook eens langs te komen.
Tenslotte werd er een rijtuigje aange
schaft.
'gen
mde
ga-
rlin-
tel.
■aak
n u
i in-
n.
Fue
ling
au-
be-
r«-
misschien reeds knottekistje en ze wa
ren gewoon „oan elkoar forsein”. Hoe
dan ook, dat Klaas zijn fortuin in den
vreemde trachtte te vinden, stond Ytje
maar matig aan. Klaas ging varen,
maar Ytje wilde voor geen goud mee.
Daar komt ze wel op terug, dacht Klaas
en stak allen van wal op zoek naar on
bekende mogelijkheden in ’t verre Ame
rika. Als we zijn brieven aan Ytje mo
gen geloven en we hebben daar alle
reden toe bracht hij het daar behoor
lijk ver. Maar Ytje was niet te ver-
murven. Daarom schreef ze, dat Klaas
weerom moest komen naar het heite-
lan. Zij wist een slijterij in Bolsward.
De liefde overwon en in 1870 kwam
Klaas Plantinga terug uit Amerika en
kocht te Bolsward de toen nog kleine
slijterij.
En weer is het in druk-druk Bolsward een week van startpunten,
zaken-jubilea, uitbreidingen. Vanavond valt b.v. de beslissing over
grondverkoop van het Weeshuis ten behoeve van de Motelbouw aan
de Kloosterweg. Morgen is er de heropening van Wolke’s woning
textiel en wordt er een belangrijke persconferentie belegd door het
Sportfondsenbad. Vrijdag is er het eeuwfeest van fa. K. Plantinga
en Zoon C.V., die tegelijkertijd een enorme uitbreiding ondergaat.
Over de laatste zaak gaat het hier in hoofdzaak.
Friesland heeft nogal meegeleefd met
de belevenissen van Klaas en Ytje, zo
als die in een opvallende advertentie
campagne werden gebracht. Een paar
woorden Fries in deze advertentie (zo
als ook in de Friese Raiffeisenadver-
tenties) maakten deze direct „nijsgjir-
rich”. Dit was nu eens geen schreeu
werige reclame, waarbij de zoldering
wordt stukgezaagd omdat zelfs een be
paald merk vloerreiniger niet helpt of
witte tornado’s losbreken (heeft u er
ooit een gezien maar ’n gewoon men
selijk verhaal, dus leesbaar, dus effec
tief. Wanneer een in Holland gevestigd
reclamebureau een dergelijke adverten
tiecampagne opzet, moet het wel een
zegsman hebben en die zegsman moet
dan oog hebben voor ’t anecdotische en
dus op een sappige, onderhoudende ma
nier kunnen brengen. Deze zegsman was
niemand minder dan de heer Laurens
B. Plantinga, jarenlang raadslid van
Bolsward en nog steeds commanditair
Het verhaal van Klaas en Ytje sloeg
dusdanig aan, dat hun foto op de uit
nodiging staat met de mededeling: Na
mens Klaas en Ytje: welkom. En dan
lezen we: Het waren nuchtere mensen,
die Plantinga’s. Toen hun zaak z’n 50-
jarig jubileum vierde, bleven ze er vrij
koel onder. Uiterlijk tenminste. In hun
hart waren ze natuurlijk merakels blij.
Stel je voor, dat ze nu ’t 100-jarig be
staan hadden kunnen meevieren
Het is voorbij
En ’t komt niet meer
Eens was de rit
De laatste keer.
De naam slechts bleef
In Bolsward hangen
Symbool nog steeds
Van jeugds verlangen.
Hij was befaamd
Van oude stam
En diende jarenlang
’t Stadsbeeld als tram.
Dit beeld omlijst
Met bel incluis
Had haast een halte
Huis aan huis.
Vergadering in de Wijnberg belegd door
de Friese Vereniging voor annexatie.
Dat sjogge hja yn de rest fan üs lan
goed yn en dêr giet it hurd. Hwerom
bliuwt it hjir altyd noch hingjen? It
kin better, it kin goedkeaper, it bamt
op ’e neil. Hoe genoeglijk
It is in pear wike lyn doe’t de slach
om Brussel fierd is. Suver in opstAn
hjir en dêr. Füle aksjes om in ein to
meitsjen oan de al mar gelyk bliuwen-
de prizen foar de lanbou, wylst alles
yn ’e hichte giet. It like in lytse oer
winning to wurden, der soe hwat by
komme. Mar de boer is noch net fan
de alteraesje bikomd of it is al wer
mis mei de EEG en de lênbou. De sweev-
jende munt yn fjouwer fan de seis lan-
nen sil it biwyske rjemme, dat op 'e
molke driuwe woe, wer ófdreagje. Al
leman moat wer yn aksje, oars wurdt
de lanbou wer de dupe. En sa rêllet it
libben fan de hjoeddeiske boer der hin
ne.
Mei hündert fragen, mei folie noeden
en soargen. „De geruste landman” bi-
stiet net mear. Earder koe men de man
neame: ,de meest geplaagde landgenoot.’
De iennige treast is, dat it moai reind
hat, it gers fiks groeit, de kij goed mol
ke jowe en de fügels om jin hinne sjon
ge. En dêr moat de boer dan mar wer
syn heil yn sykje. Dat is noch syn lyt
se oase yn de problemenwoastenij fan
dizze tiid. Tusken syn bisten kin hy wer
rom sykhelje en dorjit hy aldergeloks
in skoft de frjemde, bitiisde wrAld,
hweryn hy njonkelytsen forsille is
De heer F. v. d. Veen te Makkum is
35 jaar begrafenisbode en aanspreker
geweest. Hij heeft in die jaren meer
dan 900 maal dienst gedaan en heeft op
dit gebied dus veel routine opgedaan.
letterlijk noch figuurlijk. Wat dat be
treft was hij een echte Plantinga. Een
volhouder. Wat hij deed, dat deed hij
goed. Er waren van die distillateurs,
die het niet zo nauw namen met hun
brouwsels. Een scheutje water meer of
minder, ach, dat had toch niemand
door, maar Klaas Plantinga moest niets
van knoeierijen hebben.
Die groei zette zich door, ook al ging
de moderne tijd met zijn fusies en gro
ter verbanden de Bolswardse onderne
ming niet voorbij. Zo werd het Bols
wardse bedrijf ingecorporeerd in dat van
Herman Jansen NV te Schiedam en
werd, nu al weer 10 jaar geleden, de
heer J. C. Roovers, commercieel direc
teur van Herman Jansens beherend ven
noot.
Het feit, dat de zaak in Bolsward die
pe wortels heeft geslagen en de moge
lijkheden tot uitbreiding hier ruim
schoots aanwezig waren, werd de reden,
dat Plantinga niet alleen te Bolsward
bleef, maar dat het rayonbedrijf voor
de noordelijke provincies te Bolsward
kan worden gevestigd en niet in Dok-
kum, zoals ook eerst, menen we, wel
werd overwogen.
Nederland telt ruim 200 distillateurs en
hiervan hebben ongeveer 23 of bijna een
zevende deel ongeveer 70 pet. der om
zet in handen, waaruit blijkt, dat de
overigen op zichzelf genomen slechts
vrij kleine bedrijven zijn. Binnen die
groep van 23 laat ons maar zeggen,
hoofddistillateurs, zit Plantinga met z’n
vieux in de kopgroep.
Een van ouds gerennomeerd bedrijf met
landelijke faam blijft dus niet alleen in
Bolsward, maar slaat er ook zijn vleu
gels uit. Vrijdag is het de grote dag.
en greate ünderhald mei noch hinne
bruije, al trillet de boer hast like hurd
foar de fakman as de kij foar de fé-
arts, fanwege de kosten, it wurdt oars
as hy needsaeklik moderniseare moat.
En dat is by njog^en fan de tsien it
gefal. Net sa’n lytse biroerte. Twa bi-
langrike fragen: hoe moat it en hwat
binne de kosten? It is al sa faken wer
ütsteld, de hierdeboer hat syn liinhear-
re der ek by noadich en dy tinke ek
net gelyk. En alle jierren wurdt it djür-
der. Neffens it Boun fan boupatroans
moat der yn de léste twa jier (’70-’72)
rekkene wurde mei in forheging fan
25 pet. Hoe komme dy tüzenen minsken
hjir üt?
Hwant der is noch in oare kwestje.
Hoe great moat in spul wurde om de
kommende jierren meikomme to kinnen.
Moat der lan by koft wurde, mear kij,
mear stalromte of net? Jo sizze it mar.
Moat de feint of arbeider noch bliuwe
of moatte hja it allinnich dwaen en
hoe moat it dan?
De boer hat in oerwegend bilang by de
suvelfabryk, dyt’ syn molke ta wearde
bringe moat. Hoe komt it dêrmei yn
Fryslan? Wurde hja it ek ris iens, de
greate mannen fan de Kondins, Frico,
Warkum en sa. It bliuwt sa stil, wylst
rounom yn it lan greate kombinaesjes
fan ’e groun komme. Reitsje wy net
binefter en kostet dit net bannen fol
boerejild?
De boer hat ek in great bilang by it
féfoer. In efficiënte distribüsje ferget de
bisteande koöperaesjes op gearwurking.
Gasthuisvoogden benoemden de heer L.
B. Plantinga als directeur van de Be
waarschool in de vacature C. H. de
Haas.
Klaas aldus het smeuige adverten-
tieverhaal was behalve een bovenste-
beste stoker ook een huiselijk man. Zo
zat hij graag met zijn familie om de
tafel. Zo ook in het Jaar 1905. De jaar
wisseling werd met gepaste vreugde ge
vierd. Er waren knallen en er werd
gelachen. Het jaar was nauwelijks tien
minuten oud, of daar zo luidt het
verhaal daar rinkelde de telefoon.
Een kastelein uit Franeker belde: Breng
me nog even twee kruiken, Klaas. Klaas
ging. Anderhalf uur heen, anderhalf uur
terug. Toen was het nieuwe jaar ruim
3 uur oud, maar de klant had zijn be
stelling, ondanks de vrieskou. Klaas
Plantinga vond dat hij geen spelbreker
mocht zijn, zelfs niet op een avond als
deze. Hij had voor zijn klant zelfs een
schaal zelfgebakken dikbesuikerde
appelflappen van Ytje bijgedaan. Een
mooi verhaal al zou een Friese tekst
schrijver er inplaats van appelflappen
gewoon van Bolserter oliekoeken ge
schreven hebben. En had Bolsward
in 1905 reeds telefoon?
Burgemeester J. M. A. Mulder van
Bolsward zal vrijdagmorgen om half elf
dit nieuwe pand van de fa. K. Plan
tinga en Zn. C.V. aan die Stoomboot
kade openen.
Bolswards Nieuwsblad
De parochies Blauwhuis, Bolsward, Jou-
re, Makkum, Roodhuis, Witmarsum en
Workum (verenigd in het dekenaat
Sneek), wisten in ruim 6 weken bijna
f 40.000 in te zamelen voor diverse ge
adopteerde projekten voor ontwikke
lingshulp, die op de lijst voorkwamen
van de 11e katholeieke Vastenaktie in
Nederland.
De parochie Bolsward had in samen
werking met die in Sneek de financie
ring van de bouw van een gemeen
schapshuis voor 7000 inwoners van de
plaats Llanquihue in Chili in Zuid-
Amerika voor zijn rekening genomen
voor een bedrag van f 20.000. De op
brengst voor dit project bedroeg in Bols
ward ruim f 13.000, in Sneek ruim
f 10.000, zodat het streefbedrag met
f 3000 werd overschreden. De meerop
brengst zal ten goede komen aan de
projekten van die parochies in het de
kenaat, die er niet helemaal in slaag
den het streefbedrag te halen.
Het bovenbedoelde gemeenschapshuis
zal gebruikt worden yoor velerlei vor
men van onderwijs en communicatie,
om aldus de mensen ter plaatse te le
ren zichzelf te helpen uit een trooste
loze situatie van onkunde en armoede.
3P
vél
De sportkommissie van de Kultuerrfie
van Baarderadeel organiseerde afgelo
pen zaterdagmiddag onder bijzonder
fraaie weersomstandigheden de traditi
onele Torentoeht met deze keer ais
Geslaagd aan de Rotterdamse snij-
school de heer Th. G. Kamsma als cou
peur.
'A ./i
J I
