nota gemeentelijke
W
B
en
m
herindeling
GaDeShroar
Een groter Bolsward niet ten koste
van het platteland
In Witmarsum:
bank
lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Wandelen in
Wonseradeel
Zilveren filmpjes
Fan de Martinytoer
Raadsagenda
niniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
O
vanmiddag
opening
nieuwe Raiffeisen-
DINSDAG 25 MEI 1971
llOo JAARGANG No. 37
Hwat hat
ós hjoad to sizzen
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel,
o 3
o 4
o 5
Dorpisine
van onze provincie.
6
Herindeling primeur
7
I
8
Vraagtekens
Praatplan
Nief simpel
Verschraling
Bolsward
Samenspel
Wommels
3e week mei 1946
mo-
Advertentieprijs: 18 ct. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
It is lichter foarspoedich to wêzen, as
de foarspoed nei bihearren to dragen.
O GEMEENTE BOLSWARD
Abonnementsprijs f 4.95 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
1.628.000
1.712.000
1.751.000
1.750.000
1.685.000
Wat de situatie van Bolsward en wij
de omgeving betreft, willen wij begin
nen met erop te wijzen, dat Bolsward
op velerlei gebied verbonden en georiën
teerd is op de Zuidwesthoek. Maar niet
uitsluitend! Het onderwijs in zijn vele
schakeringen, de middenstand met zijn
moderne en grote winkels, de banken,
de industrie, het vervoerswezen, de
openbare voorzieningen op gebied van
1965
1966
1967
1968
1969
1970
1
2
1.723.000
1.764.000
1.787.000
1.865.000
1.903.000
1.906.000
Indien dit inderdaad uit een diepgaanl
onderzoek zou blijken, is het voor ons
een vraag of Wommels in die grote plat
telandsgemeente niet een duidelijk steun-
Burgemeester Pieter Tjeerdsma van
Wonseradeel zal vanmiddag (dinsdag)
in Witmarsum het nieuwe kantoorge
bouw van de Coöp. Raiffeisenbank
openen. Op de foto de nieuwe bank.
Foto L. Spijksma
Op zaterdag 22 mei 1971 organiseerde
de Culturele Commissie Wonseradeel
weer een grote Wonseradeel-voorjaars-
wandeltocht. De deelname aan de tocht
welke gehouden werd onder auspiciën
van de Noord Nederlandse wandelsport
Bond stond open zowel voor groepen
als individuelen. Iedere deelnemer, die
de tocht volbracht ontving een medail
le, terwijl de prestaties van de groepen
tevens werden beoordeeld door een des
kundige jury. Er werden fraaie prijzen
beschikbaar gesteld voor de verschillen
de categorieën. Iedere groep ontving bo
vendien een beoordelings-diploma.
De Blauwpoortsbrug is thans geheel in
orde. Hierdoor is de scheepvaartbelem-
mering weggenomen.
Het oorlogsmonument op Kornwerder-
zand onthuld. Minister Van der Leeuw
eerde namens de regering en legde eeh
krans. De oudste inwoner van Korn-
werderzand legde namens de bewoners
een krans.
De heer C. Houtsma was 25 jaar
lenaar van de Huinzer polder.
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Als tijdelijk wethouder van de gemeen
te Bolsward is benoemd de'heer J. Hee-
res.
punt zou moeten blijven. Als deze vraag
bevestigend zou worden beantwoord blij
ven wij wel van mening, dat verschil
den gebracht, ofschoon dit voor Bols
ward zijn georiënteerd onder het terri-
toiy van Bolsward zouden moeten wor
den gebracht, ofschoon dit voor Bls-
ward aan kilometers wegenonderhoud
meer zou kosten dan de opbrengst van
de uitkeringen uit het gemeentefonds,
door stijging van het aantal inwoners.
Nogmaals, wij zitten er niet op te wach
ten, maar bestuurlijk gezien, en in het
belang der inwoners, ozu het ons in
ziens een bevredigender oplossing zijn
dan het nu is.
Overigens wijzen wij de door de com
missie gestelde grotere indeling niet af,
maar plaatsen er wel een vraagteken
bij. Een groter vraagteken plaatsen wij
bij de oplossing voor de oever-recrea-
tiegemeente langs het IJsselmeer. Of
schoon we begrip hebben voor het heb
ben in één hand van de gehele IJssel-
meerkust en het belang van een forse
re gemeente Workum met plm. 14.00
inwoners, is de verbondenheid tussen
b.v. Makkum en Workum, beduidend
minder dan tussen Makkum en Bols
ward. Om over de verbondenheid van
Makkum enerzijds en Staveren, Hinde-
loopen of Koudum anderzijds maar niet
te spreken. Een vraag is, of de bestuur
baarheid van deze langgerekte gemeen
te niet te veel geweld wordt aangedaan
ten behoeve van de belangen van de
IJsselmeer-recreatie.
De uitslag van de le verkiezingen na
de oorlog lieten te Bolsward weinig ver
schuivingen zien. De tussen haakjes ge
plaatste cijfers geven de aantallen stem
men van 1937, dus die van 9 jaar ge
leden. Gestemd werd als volgt:
PvdA 1016 (1054); RK Volkspartij 1245
(1171); ARPartij 56 (537); CHU 507
(447); Partij v. d. Vrijheid 97 (98);
Communisten 209 (37); Portestantse
Unie 34 (-); Staatk. Geref. Partij 3 (1)
De grote winnaar was dus de CPN.
(Voor de vergelijkende cijfers van de
PvdA werden de totalen van de SDAP,
Vrijz. Dem. Bond, en Chr. Dem. Unie
van 1937 opgeteld).
In de Zuidwesthoek zouden er geluiden
zijn, om dit onderzoek aan te grij
pen als een tegenrapport tegen de her-
indelingsplannen. Al deze verschillende
intenties geven onze gemeente geen ga
rantie voor 'n doelmatige uitdieping van
de problemen rondom het herindelings-
plan van de provinciale commissie. Re
den, waarom wjj uw raad voorstellen
voorshands nog niet mee te doen,
maar aan Ged. Staten te vragen, een
goed wetenschappelijk onderzoek wel te
willen bevorderen. Zo mogelijk in sa
menwerking met de afd. Friesland van
de Ver. van Ned. Gemeenten. De kans
op een samenspel lijkt ons nog niet
tot de onmogelijkheden te behoren.
Niet t® groot
Natuurlijk heeft deze stelling wel zijn
begrenzing en mag de afstand bestuur-
den-bestuurders niet te groot worden.
Het indelen in te grote gemeenten is
dan ook in Friese verhoudingen onge
wenst. De onderlinge betrokkenheid op
sociaal, maatschappelijk, recreatief en
cultureel gebied moet bij het creëren
van nieuwe gemeentegrenzen nauwlet
tend in het oog worden gehouden.
Bij ons bestaat de indruk, dat de com
missie hierin op enkele uitzonderingen
na redelijk is geslaagd.
In onze provincie blijkt dat o.a. door de
vele gemeenschappelijke regelingen, die
de doorzichtigheid van het beleid voor
de gemeenteraden, laat staan voor de
gewone burger, bepaald niet bevorde
ren. Ook bestaat bij kleine gemeenten,
vooral onder de druk der ontvolking,
de neiging om regio-belangen te be
zien vanuit het eigen belang voor elke
gemeente, hetgeen remmend werkt op
een snelle uitvoering van regionale plan
nen. Dit euvel zal door een herindeling
niet geheel worden ondervangen, omdat
uit diverse reakties op het plan tot
herindeling, het z.g. dorpisme sterk naar
voren is gekomen. Toch kunnen wij ons
niet onttrekken aan de indruk dat voor
de bevolking de lokale gemeenschap en
haar verzorgingsniveau sterker spreekt
dan de vraag, hoe zij bestuurlijk is in
gedeeld.
Al te grote gemeenten zouden met na
me in de Zuidwesthoek en in het gebied
ten Noorden van Bolsward door de ge
ringe bevolkingsdichtheid en het uitge
strekte platteland tot een verschraling
kunnen leiden. Daarbij rijst bij ons de
vraag, of het standpunt van de com
missie, dat in elke gemeente minstens
een grotere kern zou moeten liggen,
wel als sterkste uitgangspunt onder al
le omstandigheden moet worden gehan
teerd.
Dit speelt met name in het centrum
IT BILANGRYKSTE
PRODUKSJE-APPARAET
Elk, dy’t om him hinne sjocht, hat wol
gauris merkbiten, dat by in foroaring
fan boer, meast by dy fan heit op soan,
de fébisetting wizige wurdt.
Hie heit in bipaeld skema fan buork-
jen: safolle melke kij opsette, safolle
yn it lan, safolle hokkelingen en safolle
keallen hélde, soargje, dat er genöch
hea yn ’e golen kaem, leafst hwat oer-
halde, foldwaende weide foar jong en
did en al dy bilangrike dingen mear,
de soan of opfolger seach alles faken-
sport, ontwikkeling, cultuur en socia
le begeleiding, dit alles maakt Bols
ward tot een centrum voor een wijde
omgeving, en niet alleen in zuidelijke
richting.
Ook vele dorpen van Wonseradeel, Hen-
naarderadeel en Wymbritseradeel heb
ben nauwe relatie met Bolsward en om
gekeerd. Wij betreuren de tegenstelling
stad-platteland, en hebben het tegen
overgestelde steeds gepropageerd. Bols
ward kan niet leven zonder een bloeiend
achterland en die bloei is voor onze
stad een levensbelang! Bij gewestvor-
ming met absolute grenzen, zou de aan
sluiting van Bolsward bij de Zuidwest
hoek een te eenzijdige begrenzing be
tekenen, en voor ons onaanvaardbaar
zijn.
In het praatplan van de provinciale
commissie is de gemeente Bolsward uit
gebreid met een serie dorpen en bijbe
horend grondgebied van de omliggende
gemeenten. Vooropgesteld zij, dat Bols
ward hierom niet staat te trappelen. Be
stuurlijk gezien heeft het hebben van
één kern in de gemeente vele voorde
len.
Bovenben is het grondgebied van Bols
ward toereikend voor de groei in de ko
mende jaren. Binnen ons eigen terri
toir kan Bolsward uitgroeien tot plm.
20.000 inwoners. Toch hebben we be
grip voor het standpunt der commissie
om de dorpen, die geheel of grotendeels
op Bolsward zijn georiënteerd, in het
bestuurlijke geheel op te nemen. Een
vraag is echter, of het uitgestrekte plat
teland ten Noorden van Bolsward met
de aansluitende gemeenten Baardera-
deel, Franekeradeel en Rauwerderhem,
niet beter gediend zou zijn met een ei
gen bestuursapparaat.
Dat de herindeling vooraf moet gaan
aan de gewestvorming, is voor ons een
duidelijke zaak.
Een ieder, die de voorgeschiedenis en
de totstandkoming van „Zuid-West
Friesland” als gemeenschappelijke re
geling van 13 gemeenten van nabij
heeft meegemaakt, zal dit onderschrij
ven. ’n Regeling zonder veel inhoud, was
voor sommige gemeenten aanvankelijk
nog te veel binding, en was een bewijs,
dat men in dit gebied nog geenszins rijp
is voor gewestvorming. Overigens is na
alle publikaties en inleidingen van
Staatssecretaris Van Veen ons nog
steeds niet duidelijk hoe gewestvor
ming zonder een vierde bestuurslaag
mogelijk moet zijn. Hoe dat ook zij, voor
gewestvorming echter zijn voorshands
vrijwel gelijkwaardige gemeenten een
noodzakelijke voorwaarde.
Gewestvorming als alternatief voor ge
meentelijke herindeling lijkt ons met
name voor de Zuiwesthoek van Fries
land van ook geen alternatief'.
Yn dizze tsien jier is it tal melkekij
mei 15 pet. tanommen. Dizze gemid
delde stiging oer it hiele lan wie yn
Fryslan 17 pet., dus ryklik safolle, ek
op de lichte grounen wie der in ster
kere stiging, omt hiel hwat boeren dér
de bou omlein hawwe ta greide. Der
stiet foaroer dat yn Noard- en Süd-
Hollan alhiel gjin stiging mar in sak-
jen konstateard wurde moat.
Dat sit him hjiryn, dat yn dy beide
provinsjes folie mear lan foar stêds- en
yndustryütwreiding brükt is as hjirre.
Yn Süd-Hollan is dertroch yn tsien jier
20 pct. fan it boerelén oan de bouwe
rij to’n offer fallen, yn Noard-Hollén
sa’n 15 pet.
It swiertepunt fan de molkeproduksje
komt hoe langer hoe mear to lizzen yn
de provinsjes Gelderlan, Brabén, Oer-
isel en Drinte. De tiid, dat de sangrou-
nen fier efteroan kamen is lang foar-
by. De moderne methoades bringe har
ren der fan jier ta jier fierder foarüt
en mei klimaet en grounsoart binne hja
better geskikt foar de moderne stê.1-
methoades as klaei en feangroun. Der-
neist fynt men yn dy sénhoeken en ri
vier klaeigrounen ek folie mear nestfé.
Stiet Fryslan mei 27.000 weid- of mest-
fé to boek, allinnich yn Gelderlan rin-
ne 235.000 fan dizze groep. En de fleis-
prizen, binammen fan dizze bisten wie-
ne de léste jierren tige goed.
Beide forskynsels binne de oarsaek, dat
it tsjintwurdich mei de keallen ek hiel
oars giet as yn it foarige. Seach men
doe yn de iere maitiid gans nofteren
keallen op 'e merk, dat is nou finael
oars. Nofteren keallefleis is net mear
to bisetten, hwant hja wurde praktysk
allegear fierder opkweekt.
Tsien jier lyn waerden fan de 1.700.000
kealtsjes 300.000 nofteren slachte, wylst
yn it ófroune Jier fan de 2.026.000
mar 40.000 mear dy wei opgiene. Mar
meastkeallefleis is in folie greater arti
kel wurden. De 340.000 mestekeallen fan
1961 wiene yn 1970 ütgroeid ta in tal
fan 860.000 stiks.
It is dan ek neat gjin wünder, dat hiel'
hwat boeren har tinzen gean litte oer
de mooglikheit mear kij to hélden. In
melkekou mear bitsjut ommers op it
heden 2000 goune, bruto, mear. Soe de
kans bistean hwat mear lan to krijen
en binammen op in geskikte wize mear
stalromte to meitsjen, leafst beide, dan
soene de measte boeren dy kans mei bei
de hannen oangripe. Mar dér sit it meast
op fêst en dêrom is it min to bigripen,
dat de regearing, dy’t de minsken foar-
haldt, dat hja nei greateër bidriuwsien-
heden ta moatte, op dy beide punten
it sa lizze lit. Of soene de struktuer-
plannen fan dr. Mansholt yn de kom-
mende jierren nou einlings fortuten
dwaen? Tj. de J.
Reden, waarom wtj met klem zullen
aandringen op het openen van bespre
kingen, die hiertoe kunnen leiden. Tot
slot nog een algemene opmerking. Her
indeling is geen simpele zaak. Toch is
haast geboden. Wil Friesland vooruit,
en met name de Zuidwesthoek en het
gebied rondom Bolsward, dan is een fun
dament van levenskrachtige gemeenten
noodzakelijk, en moet met de herinde
ling ernst worden gemaakt, en met
spoed.
tiids hwat oars. Der koene wol mear
kij hélden wurde, neffens him, hwat
mear kunstmest struije, faker meane,
mear koartfoer brüke, de hokkelingen
by in oar en soksoarte dingen mear.
Hwat mear risioko hwat mear aven-
tuer fynt men mear by boeren om de
tritich hnine dan by dy om de sechtich
hinne, hja binne minder krekt faeks,
hja hawwe minder gefoel foar tradysje
en gauris mear leard hoe 't oaren it
dpgge.
Har oplieding hat oars west, hja binne
trochstrings op Lénbouskoalle en mei
mear dingen op ’e hichte rekke en lit
üs derby sizze, de hiele tiid is ek oads.
Alle forhaldingen binne wizigegjin heit
hat ea meimakke dat de molke 40 sin
ten opbrocht, wol 4 en minder. Mar ek
gjin heit hat timmerman en ferver yn
it forline ea 13-14 goune de ure üt-
bitelle, plus 14 pet. BTW. Ik neam hjir
mar in hap en in snap fan de greate
foroaringen dy’t de léste tsien jier oer
üs komd binne om oan to jaen, dat it
hiel forklearber is, dat de jonge boer
oars buorket as syn heit of foargonger.
Dat is yn Nederlan ek goed to merkbi
ten. Lit üs earst ris bisjen, hoe’t it yn
de léste tsien jier gien is mei de melke
kij, de grounslach fan it greidebidriuw
hjir yn dizze omkriten. Wy krije dan
dit listke:
1960
1961
1962
1963
1964
Makkum
Bovendien is de industriële ontwikke
ling van Makkum en van Bolsward niet
incidenteel te zien, maar een duidelijke
aanzet van de ontwikkeling, die zich
langs de gehele Rijksweg 43 manifes
teert. (Zie in dit verband de industriële
ontwikkeling van Makkum, Bolsward,
Sneek, Joure, Heerenveen en Drach
ten, een groei die méér aansluit aan een
natuurlijk gegeven van goede verbin
dingen, dan aan het geplande regionale
industrialisatiebeleid). Deze ontwikke
ling zou kunnen leiden tot de stelling in
het rapport van Sudergoa, dat de in
dustriële ontplooiing zich in de Zuidwest
hoek zal concentreren in de streek Mak-
kum-Bolsward-Sneek en in de lijn Lem-
mer-Joure, waarbij deze beide lijnen te
vens de begrenzing van de Zuidwesthoek
zouden vormen. In deze gedachten-we-
reld zou het gebied binnen deze indus-
triestroken meer op recreatie- en woon
gebied ingesteld moeten worden (Zuid
westhoek meren en Gaasterland). Bij
een dergelijke ontwikkeling komt de
vraag naar voren, of mede gezien de
huidige georiënteerdheid van Makkum
op Bolsward een bestuurlijke indeling
bij Bolsward niet meer voor de hand zou
liggen dan bij Workum. nVraag waar
op wij geen definitief antwoord dur
ven geven, maar die wel een verdere
studie waard is. Bij deze studie vragen
wij met nadruk betrokken te worden in
een vroeg stadium. Immers zal het vast
stellen der toekomstige gemeentegrens
van Bolsward bepalend zijn voor onze
plaats in welk gewest dan ook. Bols
ward steunt op haar omgeving, en meent
ook deze steun omgekeerd te moeten ge
ven. Alleen een verantwoorde beslis
sing kan worden genomen na verdere uit
dieping van alle facetten, die ook voor
de omliggende gemeenten en hun bevol
king van levensbelang zijn. Indien no
dig zien we graag uitbreiding van Bols
ward, maar niet ten koste van het platt
land. Eerst na onderzoek en goed over
leg met omliggende gemeenten en hun
bewoners, kan hierover naar onze me
ning worden beslist.
Bij het verzoek van Gedeputeerde Staten om reaktie op het praat
plan van de Prov. Commissie inzake een nieuwe bestuurlijke her
indeling willen wij ons bepalen tot enkele hoofdlijen, om daarna en
kele vragen te stellen over de ideeën der commissie rondom de po
sitie der gemeente Bolsward en omgeving. De uitgangspunten van
het rapport spreken ons wel aan, aldus B. en W. in de nota aan de
raad der gemeente Bolsward, betreffende het plan tot gemeentelijke
herindeling in Friesland, dat wij hier verder laten volgen: Ze schrij
ven aldus: Nu de veelheid van taken voor de gemeenten hand over
hand toeneemt, zal het aantrekken van deskundige medewerkers,
zowel ambtelijke als bestuurlijke, bij kleinere gemeenten een steeds
groter probleem worden. Hierdoor neemt de behoefte naar grotere
eenheden voortdurend toe.
De voorzitter van de raad der
gemeente Bolsward heeft de
I k raadsleden uitgenodigd tot het
bijwonen van een openbare ver-
gadering, welke zal worden ge-
houden op heden dinsdag 25 mei
I 1971, ’s avonds te 19.00 uur ten
Jstadhuize.
De agenda luidt als volgt:
Notulen.
Ingekomen stukken en mede
delingen.
Voorstel van b. en w. tot het
aangaan van een geldlening.
Voorstel van b. en w. tot het
aanvragen van ruilverkave
ling.
Voorstel van b. en w. tot rui
ling van landerijen.
Voorstel van b. en w. tot het
verlenen van een extra kre
diet voor de openbare lagere
school.
Voorstel van b. en w. met be
trekking tot de herindeling
van gemeenten in Friesland.
Voorstel van b. en w. tot het
verlenen van ontslag aan
gemeentepersoneel.
Bolswards Nieuwsblad
Praatplan
Dit praatplan zal zijn vervolg vinden
in een meer wetenschappelijk onder
zoek. De vraag is echter, of het on
derzoek van de Vereniging van Neder
landse Gemeenten, afd. Friesland wel
met de juiste intenties door alle part
ners wordt voorgestaan.
In Zuidoost Friesland acht men dit on
derzoek gewenst i.v.m een verdere sa
menwerking tussen een aantal, op zich
zelf levenskrachtige gemeenten.
In de Kleibouwstreek was dit onder
zoek gewenst in verband met het ach
terblijven van de economische ontwik
keling van dit gebied.
5- x
