Dood kosmonauten: schaduw
over het Russisch ruimtevaart-
succes
de week
De foto
van
Huis ten Bosch te bezichtigen
11
ii»
Moeilijkheden op Malta niet
onverwacht
De veelbewogen geschiedenis
van een paleisje
Gouden filmpjes
Geslaagd
m
Wymbritseradeel.
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
W
rU» i
W
110e JAARGANG No. 48
VRIJDAG 2 JULI 1971
Schokkend
Onderonsje
Franz Stangl overleden
Proefballon
Topconferentie
Overige nieuws
Stad en land
York
,.op
Prikaktie
Celibaat
Zorg om Malta
Om nog even in de buurt te blijven:
Advertentieprijs: 18 et. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Abonnementsprijs f 5,80 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Straatnamen te Bolsward. De volgende
nieuwe namen worden met algemene
stemmen goedgekeurd: Hid Herostraat
(Gasthuisbrrg t. Langeland, naar stich
teres weeshuis). Van Munnickhuizen-
straat (tussen St. Joeph en Volkhuis-
vesting). Pieter Tanjéstraat (tussen
Volkshuisvesting en Patrimonium). De
laatste twee vernoemden waren beroem
de tekenaars en graveurs.
Rondvraag raadsvergadering: De heer
Mol: Is het de burgemeester bekend,
dat |in school 2 de luchtverversing veel
te wensen overlaat én de privaten en
urinoirs in de gang hinderlijk zijn? De
burgemeester: Ik ben bereid het te on
derzoeken.
Wilt gij uw kapokmatrassen bijgevuld
en als nieuw opgemaakt? Zend ze aan
Jan Th. Prins.
le week juli 1921
Leonard maakte echter het nadrukke
lijk voorbehoud, dat bij een dergelijk
onderonsje de „belangen van landen die
niet over kernwapens beschikken niet
over het hoofd mogen worden gezien.”
Het Russische voorstel werd in april
gelanceerd door de Russische partijlei
der Breznjev.
De moeilijkheden die de nieuwe socia
listische premier van Malta, Dom Min-
toff, maakte tegen de Britse basis en
het NATO-hoofdkwartier op zijn eiland
zijn niet onverwacht gekomen. Mintoff
is altijd een lastig man geweest, en al
vóór Malta in 1964 onafhankelijk werd,
had hij herhaaldelijk botsingen met de
Britten in wat de Telegraaf deze da
gen een soort haat-liefde-verhouding
noemde, want in 1955 had hij er geen
bezwaar tegen, dat Malta een deel van
het Britse koninkrijk zou worden en
met drie zetels in het Lagerhuis te Lon
den zou worden vertegenwoordigd.
zal het niet tot de onmogelijkheden gaan
behoren, dat op zekere dag een groot
gedeelte van de walkant in het water
schiet. Enkele jaren geleden toonde de
ritshuis, de vergaderzaal van de Staten
van Holland (thans vergaderzaal van de
Eerste Kamer) en van het Oude Hof
(Paleis Noordeinde).
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
ültg. A. 3. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat IS - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
,(051571
Geslaagd voor theorie gezinsverzoi
ster in opl. te Eelde: mej. S. L. Sch
per en mej. M. v. d. Meer, Bolsward
De op 17 mei benoemde gemeentearchi-
tekt W. Annema heeft bedankt. Be
noemd wordt thans bij enkele kandi
daatstelling de heer J. P. Postma te De
venter.
Bolswards Nieuwsblad
walkant in de gracht langs de Markt
straat hetzelfde euvel. Het is radicaal
verbeterd met een ingebouwde stalen
damwand, die maar eventjes ongeveer
f lOOO per meter kostte. Dat het hier
straks ook geld moet kosten, lijkt on
ontkoombaar. Of zegt u: gooi maar
dicht die, gracht, dan hebben we meteen
een brede straat?
Do bemanning van de Sojoez-II is bij de landing op aarde dodelijk
verongelukt. Volgens Tass werden de drie bemanningsleden - com
mandant Georgi Dobrowolsky, Wladimir Wolkov en Viktor Patsa-
vev - dood op hun zitplaatsen aangetroffen toen hun Sojoez-II woens
dagmorgen in de vroegte op het grondgebied van (te Sowjet-Hnie
was geland. Dinsdagavond om 21.28 uur Moskou-tijd waren de So-
joez en het ruimtestation Saljoet van elkaar gescheiden en zetten
beide ruimtevaartuigen hun reis afzonderlek voort. De bemanning
meldde dat de ontkoppeling zonder storing was verlopen. Nadat het
remsysteem was uitgeschakeld werd de Sojoez-II de dampkring
binnengebracht en kwam het parachute-landingssysteem in wer
king. Vervolgens werden de motoren voor de zachte landing gestart
en maakte het ruimteschip, volgens Tass geheel volgens plan een
zachte landing in het daarvoor aangewezen gebied. Waarschijnlijk
is dit in Kazakhstan, zoals gebruikelijk. De „drie vrolijke mannen
die van het leven hielden” - zoals hun diep bedroefde collega Popo-
vitsj hen gisteren karakteriseerde - zaten als wassen beelden met
„in rust geëtste gezichten” in hun naar het lichaam gevormde „con-
tourstoelen” toen de bergingsploegen hen vonden. Die drie roerloze
gezichten, op een rijtje naast elkaar, als in rustige slaap en zonder
enig spoor van een ruwe worsteling met de dood, vormden de meest
sinistere ontdekking die de ruimtevaart tot dusverre heeft opge
leverd. En zonder twijfel het luguberste mysterie, waarop nog geen
zinnig antwoord is te geven.
Evenals vorige jaren zal het Koninklijk Paleis „Het Huis ten Boseh”
te Den Haag voor het publiek ter bezichtiging zijn opengesteld van
maandag 19 juli tot en met vrijdag 13 augustus a.s. De openings
tijden zijn van 10.00-16.00 uur, alleen op werkdagen (dus, niet op
zon- en feestdagen). De toegangsprijs bedraagt f 0,25 voor volwas
senen en f 0,10 voor kinderen beneden de 16 jaar.
Amerika heeft het Russische voorstel
aanvaard om een topconferentie te be
leggen tussen de vijf atoommachten,
dus ook China en Frankrijk, met als
oogmerk een beperking van de kernbe
wapeningswedloop.
Dit verrassende nieuws werd maandag
middag bij de hervatting van de Ge-
neefse ontwapeningsconferentie be
kendgemaakt door de Amerikaanse on
derhandelaar, ambassadeur James Leo
nard.
Het overige nieuws is deze week tot
het moment dat we dit schrijven niet
sensationeel. Zelfs over India en Pa
kistan ebt het nieuws wat weg. De aan
dacht van de wereld kan blijkbaar niet
lang gespannen zijn. Wat zich verder
afspeelt aan ellende laat zich slechts
raden. Met India gaat het als destijds
met Biafra. Het drama heeft het hoog
tepunt bereikt, het doek wordt gesloten,
de rest speelt zich achter de schermen
af. Naast het verre oosten, is ook steeds
het nabije oosten vast agendapunt op
ons wekelijks lijstje.
Gevraagd net meisje, 14 a 16 jaar kun
nende naaien en stoppen. Mevr. Hidde-
ma.
hang van rijstpapier, beschilderd met
voorstellingen over de rijstbouw.
De Witte Eetzaal: schepping van Daniël
Marot met grisailles van Jacpb de Wit,
vervaardigd tussen 1738 en 1748, en een
lichtkroon van Engels kristal aan een
gebeeldhouwd plafond.
De Japanse kamer: met wanden van ap
plique borduurwerk en betimmeringen
van verschillende Japanse houtsoorten
het z.g. „inlaid” verfraaid met Japans
lakwerk. Merkwaardig zijn hier de
portretten van Prins Willem V en
Prinses Wilhelmina, door een Japanse
kunstenaar gemaakt.
De Oranje zaal: met zijn wandschilde
ringen ter verheerlijking van de nage
dachtenis van Prins Frederik Hendrik.
De leiding van de beschildering van de
„Oranjezaal” berustte bij de schilder-
architekt Jacob v. Campen die in over
leg met de secretaris van de overleden
prins, Constantijn Huygens, verschil
lende schilders hierbij betrok.
Het grote doek „de Triomph van Prins
Frederik Hendrik” werd in 1652 vol
tooid door Jacob Jordaens. Ook Gerard
van Honthorst en Jacob van Campen
zelf vervaardigden enkele fraaie doeken.
Een bijzonderheid is, dat boven in de
koepel zich twee portretten bevonden
van Amalia van Solms, één als jonge
vrouw en één na de dood van Frederik
Hendrik, als weduwe. Beide portret
ten zijn in de Oranjezaal te zien. De
vloer is gemaakt van Braziliaans noten
hout, ingelegd met palmhouten biezen.
De Vestibule: enkele schilderijen van
Honthorst en Tischbein, in de vitrines
een eetservies van Haags poselein.
Tevens zullen enkele zilverwerken uit
het bezit van Hare Majesteit de Konin
gin tentoongesteld worden.
Een handleiding is ter plaatse verkrijg
baar.
De eerste steen voor het Koninklijk
Paleis „Het Huis ten Bosch” werd op
2 september 1645 gelegd door Elisabeth
Koningin van Bohemen, de z.g. Winter-
koningin. Het ontwerp was van de be-
Ze steken hier en daar al gevaarlijk kende architect Pieter Post, die ook o.a.
over. Als dit nog een poos door gaat betrokken was bij de bouw van het Mau-
Yerfchijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
De Amerikaanse reactie heeft lang op
zich laten wachten, maar president
Nixon heeft nu blijkbaar toch beslo
ten dat men zonder al te veel risico de
Amerikaanse proefballon van een „voor
waardelijke aanvaarding” kan loslaten.
De vraag is namelijk of de Chinese
Volksrepubliek bereid zal zijn aan een
tafel te gaan zitten met de Russische
„neo-tsaristen” en de Amerikaanse „im
perialisten” om te gaan praten over
kemwapenbeperking.
Benoemd tot standstuinier de heer A.
Hazenberg, tuinman te Mantgum, no.
3 van de voordracht.
De volgende vertrekken zullen te be
zichtigen zijn:
De Chinese kamer: prachtig borduur
werk van gordijnen en meubelen en
Chinees schilderwerk op spiegel. Be- gy deze opdrachten werkte hij steeds
samen met Jacob van Campen.
In verband met het huwelijk van prins
Willem IV met Prinses Anna van En
geland werd in 1733 besloten het mid
dengebouw te voorzien van 2 zijvleugels,
ontworpen door de in ons land zeer be
kende Franse architect, Daniël Marot.
Gedurende de Franse tijd diende het
paleis enige tijd tot ambtswoning van
de Raadpensionaris Rutger Jan Schim-
melpenninck.
In 1899 vond in „Het Huis ten Bosch"
de le Wereldvredesconferentie plaat:
die op initiatief van Czaar Nicolaas II
van Rusland was bijeengeroepen.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog ontving
de jonge Prinses Juliana met haar klas
genoten hier lager onderwijs.
In 1943 wilden de Duitse bezetters Het
Huis ten Bosch afbreken, omdat het lag
in het tracé voor een tankgracht, die
zij wilden graven om een Invasie van
de geallieerden vanuit zee onmogelijk
te maken. Van Nederlandse zijde ech
ter slaagde men erin Het Huis ten
Bosch te behouden en alleen de 2 dienst
woningen, de z.g. Pieter Post-huizen,
werden afgebroken.
Na de bevrijding was ’t Huis ten Bosch
onbewoonbaar. De kunstschatten wa
ren tijdig in veiligheid gebracht, maai
wijnkelders en linnenkasten waren leeg
geroofd, geen ruit was meer heel; mu
ren, zolderingen en vloeren waren be
schadigd door kogels, granaat- en bom
scherven.
Tussen 1950 en 1956 werd het pale
geheel gerestaureerd en aangepast aa.
de eisen van de tegenwoordige tijd.
De beplanting van de omliggende tu
nen is een geschenk van het Nederlan
se volk bij het 12% jarig regerings;.'
bileum van Koningin Juliana in 1961.
Bolsward kent veel tweelingstraten, het
geen wordt veroorzaaikt door het grach
tenpatroon. De straten aan weerszijden
werden als zelfstandige straten gezien
en niet zoals we nu geneigd zijn te doen
links en rechts van dezelfde straat. Een
van deze tweelingstraten is de Wip-
straat-Rijksstraat. De Wipstraat is dan
aan de kant van het stadhuis, op onze
foto rechts nog net even te zien. Er is
nu een fraaie bloembak op geplaatst.
De trapsgewijze verhogingen herinne
ren nog aan de tijd, dat hier (in het
stajdhuis) de boterwaag was. De boter
werd o.a. per „snikke” aangevoerd en
de trapjes vergemakkelijkten het uit
laden. In een vorig jaar arriveerde hier
nog de heakeninginne per boot. Later
heeft het trapje geen, dienst meer ge
daan, behalve dan voor de jeugd om er
op te zitten, hetzij te vissen of zomaar
wat. De Wipstraat ontleent zijn naam
volgens de overlevering aan de wip
galg die hier gestaan zou hebben. Deze
galg was niet zo luguber, dat men er
een veroordeelde „doodgewoon” aan op
hing (al zal dat in de donkere middel
eeuwen wel zijn gedaan) maar men kan
de bovenste arm boven de gracht draai
en en de gehangene één of meer malen
onvrijwillig laten onderdompelen in de
gracht. De galg (als dit verhaal juist
is) zal dan wel hebben gestaan tegen
over het gevangenpoortje. Wel functio
neel dus.
Genoeg hierover. Wat u op deze foto,
voor ons gemaakt door de heer L.
Spijksma ziet, is dan de overzijde, n.l.
de Rijksstraat. De naam is wel duide
lijk, de herkomst niet. Heeft het iets
met het Rijk te maken Waren de men
sen hier rijk? Of was het een persoon
die zijn naam aan deze straat gaf, b.v.
een de Rijke? Het is ons duister. Wie
het probleem kan ophelderen, zegge het
maar. Het is wel een leuk straatje, in
het hart van Bolsward, met een ver
scheidenheid aan zaken. Om te begin
nen De Ossekop. Een mooie en toepas
selijke naam. Dan een parfumerie, een
gerenommeerde herenmodezaak. Zowaar
een trapgeveltje, dat nog niet zolang
geleden is uitgebrand. Het hoekpand,
overigens een modern gebouw met veel
etalageruimte is meteen een stuk tra
giek. Wat zou het alleen al veel fleurig
staan als hier goed ingerichte en ver
lichte etalages waren. Jaar in jaar uit
staat dit pand renteloos. In nijver Bols
ward een onverkwikkelijke zaak, die de
image van de stad geen goed doet. We
hebben ons niet in de geschiedenis van
deze panden verdiept, weten daar öok
te weinig van. Is er een oud Bolswar-
der die ons eens wil inlichten? Het is
een vrij drukke (en smalle) straat,
maar zo druk als op de foto is het er
zelden. De foto laat zien hoe de oud-
Bolswarders zich op hun reünie vanaf
De Doele naar het stadhuis begeven
Eigenlijk is het straatje niet op het mo
derne verkeer berekend De walkant
evenmin. Zo b. en w. het nog niet wis
ten, de foto toont overduidelijk aan,
welk een gevaarlijke situatie hier eigen
lijk bezig is te ontstaan Het hekwerk
(dat met het oog op de geringe breed
te van de straat hier wel nodig is) helt
reeds over. Wat erger is: de stenen in de
walmuur worden naar buiten geperst.
Kerknieuws is óók wereldnieuws, voor
al als het de r.k. kerk betreft. Van
daar dat we ditmaal eindigen met de
uitslag van een enquête onder de r.k.
priesters in West-Duitsland. Hier zijn
ongeveer evenveel voor- als tegenstan
ders van de celibaatsverplichting, zo
blijkt uit het vrijdag gepubliceerde re
sultaat van een anonieme enquête die
door Westduitse bisschoppenconferen
tie is gehouden. 27.7 përeent van de on
dervraagde priesters acht opheffing van
het verplichte celibaat „noodzakelijk”
en meent dat de keuze voor of tegen het
celibaat aan de individuele priester
moet worden overgelaten. 27.9 percent
acht opheffing van het verplichte celi
baat „onverdedigbaar”, 23,3 percent
meent dat opheffing „het overwegen
waard” is en 16.4 vindt die opheffing
„niet noodzakelijk”. 4.7 percent van de
ondervraagde priesters heeft zich over
deze kwestie niet uitgelaten. Eind febru
ari 1971 had men van de 26.206 ver
zonden vragenlijsten er 20.057 ingevuld
terug ontvangen.
Het is dus niet in Nederland alleen,
waar getornd wordt aan de verplichting.
Is het niet overleven van de Russische
ruimtevaarders van hun overigens zo
succesvolle reis, die wat de duur betrof
een onomstotelijk record was, door ve
len als schokkend ervaren, in feite ge
beurde er niet anders, dan wat velen bij
vorige Vluchten vaak hebben gedacht:
Stel eens, dat... Nu is het dan ge
beurd. Hoezeer deze ramp ook een
schaduw werpt over het zojuist geste
gen ruimtevaartprestige, de wereld
draait er wel om door. Vermoedelijk
heeft Rusland zelfs elders en meer ver
strekkend succes.
Een bericht van geheel andere aard is
het volgende:
De ex-commandant van het nazi-con-
centratiekamp Treblinka, Polen, Franz
Stangl, is maandag in een gevangenis
in Düsseldorf op 63-jarige leeftijd over
leden. In december 1970 werd hij in
Düsseldorf wegens moord op zeker
400.000 joden onder wie velen uit
Nederland tot levenslange gevange
nisstraf veroordeeld. Hij had tegen dat
voranis hoger beroep aangetekend. Een
bewaker vond Stangl levenloos in zijn
cel. Er is nog kunstmatige ademha
ling toegepast, maar de gevangenisarts
stelde vast, dat hij was overleden. Men
vermoedt, dat hij aan een hartinfarct
(rijn derde) is overleden. Om alle twij
fel uit te sluiten is bepaald dat sec
tie zal worden verricht.
Met het heengaan van Stangl is een
tijdperk afgesloten. Alleen de wrange
herinnering blijft
Jaarlijks overlijden in New
10.000 mensen als gevolg van luchtver
ontreiniging. Dit is twaalf procent van
het aantal mensen dat in die periode
in de stad sterft. Dit blijkt uit een on
derzoek dat leden van het medisch
instituut Albert Einstein in de afgelo
pen zes jaar hebben uitgevoerd.
Ook niet alles om in zo’n stad te wo
nen. Nee, dan liever wonen „op het
land, waar het leven goed is.”
Er zijn door Israël ten aanzien van
Syrië wat prikakties uitgevoerd, maar
de draagwijdte is er nog niet van te
overzien. Meer verstrekkend is wellicht
dat Israël bij monde van de minister
van Justitie Yaaqov Shimson Shapiro
een compensatieplan heeft aangekon-
digd, op grond waarvan 320 miljoen
gulden aan schadevergoedingen zal wor
den uitgekeerd aan Arabische bewoners
van Oost-Jeruzalem, wier bezittingen in
1948 verloren gingen, toen de staat Is
raël werd uitgeroepen en zij van het
westelijk deel naar het oosten van de
stad vluchtten.
Indien de door het ministerie van Ju
stitie aan de regering voorgelegde ont-
werpwet wordt goedgekeurd zullen de
Arabieren het recht krijgen om binnen
twee jaar een schadevergoedingsclaim
in te dienen.
Het is de eerste maal, dat Israël niet-
Israëlische Arabieren schadevergoeding
aanbiedt.
D.z-W'
