Sylvia Steiger „doet
de
was
Babe Shroar
de deur uit”
Verrassende experimenten op
De Pólle
te Hichtum
110e JAARGANG No. 49
DINSDAG 6 JULI 1971
Fan de Martinytoer
Honderdste schip bij
Amels, in Makkum
Zilveren filmpjes
J051571
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
te water gelaten
Hwat haf
“A
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, W onseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
de
Popart
Silvia
Fritz en Sylvia
Aanleiding
6s hioed to sizzen
Letters
(vervolg op pagina 2)
Tj. de J.
„Het gemengd object”
gehangen voor de eigen
woning te Hichtum.
Advertentieprijs: 18 et. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Abonnementsprijs f 5,80 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Men zou deze kunst pop-art kunnen
aoemen, maar dit etiket heeft Sylvia
liever niet opgeplakt. Het is het ook
niet helemaal. Het Is iets eigens, noem
het gerust iets geks. Eens zei ze: Ieder
kunstwerk wat er in slaagt mij inner
lijk te raken is een uiting van provo
catie. Geen kunst om de kunst, geen
sireen genieten, stil verdromen, maar
gesprek, discussie, onrust desnoods.
Daartoe moeten nieuwe wegen bewan
deld, want de platgetreden paden doen
het niet meer, zijn cliché’s geworden.
Mei in deimannich komt üt: „Tusken
dea en libben” fan Abe Brouwer.
Te koop jonge trekhond, J. R. Sieswer-
da, Pingjum.
Bij politieverordening moeten de zaken
te Bolsward om 6 uur worden gesloten,
woensdagmiddag om 1 uur.
De leeszaal te Bolsward werd de vori
ge maand bezócht door 3 dames en 19
heren.
Openluchtsamenkomst Partij v. d. Ar
beid. Spreker J. H. Scheps van Den Dol-
der.
le week juli 1946
Uitg. A. 3. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
Wegens verbouwing is onze zaak van
8 t.m. 13 juli gesloten. Fa. B. J. Zant-
man.
Bolswards Nieuwsblad
Silvia is in 1940 in Wenen geboren,
maar een echte Oostenrijkse is ze niet,
groene deken van weide en nog eens
weide voor de deur, met de „skries op
’e hikke” en de stoere Martini als een
wachter aan de einder Ze zijn er dol
gelukkig, gastvrij, voelen zich er vol
komen thuis, zijn Hichtumers met de
Hichtumers geworden. Werd aanvan-
Haar ouders kwamen uit Keulen, maar
waren toevallig in Wenen, toen zij haar
komst aankondigde. De jeugd van Syl
via ligt dan ook in Keulen, waar ook
de moeilijke oorlogsdagen werden door
gebracht. Nadien volgde ze in de vijfti
ger jaren de textielschool in Krefeld,
zoals ze eens verklaarde „om een be
roep te hebben”. Haar ouders begrepen
HWAT SIL DE TAKOMST
US BRINGE?
•De laatste tijd is Sylvia gebiologeerd
door letters, woorden. Letters en woor
den in een boek of in een krant doen
je weinig. Daar horen ze, daar wor
den ze verwacht, daar zijn ze onder
geschikt en hebben geen eigen leven.
Letters losgemaakt uit dit geëigende
stramien, krijgen echter een geheel ei
gen leven. Zo kan ieder vanaf de weg
zien, dat zij op haar ramen bij toer
beurt heeft geschilderd ZU en OFFEN,
een probeersel dat niet helemaal is ge
slaagd vindt ze. Het betekent niet an
ders, dan „dicht” en „open” en slaat op
de ramen, die wel of niet geopend kun
nen worden. Een lettergrapje, een pro
beersel, misschien wel grappig, maar
een beetje flauw.
Dan de letters
molken moet worden!”
Oant safier de professor!
Wylde fantasieën tinkt my. Hwant diz-
ze gelearde man skynt neat to witten
van de agraryske problematyk, dy’t
krekt sa üngunstich sit mei alles, hwat
mechanisaesje en noch meat automaty
oangiet. Yn de lanbou is it krekt der-
om sa slim om fierder to mechanisea-
ren, om’t it giet oer tsientallen soar-
ten fan wurk, dy’t allegear dien wur-
de moatte, mar hwerfan net ien lang ef-
terien duorret. Seis de melkmasine, dy’t
alle dagen brükt wurdt, kin mar twa
oant trije üren brükt wurde, de oare
tiid stiet hy stil. Mei de oare masines
is it noch folie Ongunstiger. Dêrom sil-
le nije kostbere masines yn de lanbou
net gau rendabel wurde en binne de
forhalen fan prof Polak foar de lê.n-
bou mear „science fiction” as takom-
stige realiteit.
En dochs sit er wol in kerreltsje wier-
heit yn syti sjenswize Dat is it siz-
zen, dat de minsklike arbeid alle jierren
djürder wurdt en men der jimmeroan
om tinke moat, dat forfanging troch ma
chines aloasi mear yngong fine sil. Yn
de praktyk sil dan de fraech fan de
rentabiliteit de trochslach jaen moatte
oars wurdt it in loftfytserij.
In treflik foarbyld fan in slagge en fier-
geande mechanisaesje is yn it ófroune
jier yn praktyk brocht troch de War-
kumer gersdroegerij. Ik haw fan ’e wi-
ke mei de bihearder dy nije opset bi-
sjoen en it liket my ta, dat Warkum
mei trochsicht en moed de takomst yn
giet. Hja hawwe in hiele nije droegerij
meitsje litten, dy’t praktysk automa-
tysk wurket. Jo treffe dêr ien man oan,
dy’t de weinen mei gers nei de init
iating van Amels werf in Makkum,
naar schatting waren zo’n 4000 men
sen getuige van het historisch moment
dat het 3100 ton dw. metende motor-
vrachtschip „Trias” met een statige hou
ding in het water van de Makkumer
vissershaven gleed. De drumband en mu
ziekvereniging .Halleluja’ zorgden voor
een muzikale omlijsting, terwijl zij er
lustig op los speelden, waren de helling
mannen druk in de weer om de laat
ste voorbereiding van de tewaterloop te
treffen, terwijl de fles met welriekende
champagne, na een tweede slingering
met een luide knal tegen de boeg van
het schip uiteenbarstte, speelde het
korps het Duitse volkslied, enkele ogen
blikken later, om precies 11 uur, schalm
de over de werf, alles klaar! En was het
ook voor de aller laatste maal dat di-
rekteur Douwe Amels, begon af te tel
len: „ien, twa los!” En na enkele se
conden gleed Makkums trots met een
doffe dreun in zijn element, dit onder
luid applaus van de duizenden toeschou
wers, het korps Hallelujah begeleidde dit
het het spelep van het Frysk folksliet.
De doopplechtigheid werd verricht door
een dochter van de opdrachtgever van
de Terra Schiffahrt Gesellschaft, Bra
ke (Did.). Het schip Trias heeft een
lengte van 94,70 meter, en is 13,80 me
ter breed, de voortstuwing zal geschie
den door een 3000 pk- scheepsmotor. In
oktober zal het vaartuig opgeleverd
worden. r
IA
A
M
A
op de lantaarnpaal, daar midden in t
land. Electriciteit, een modern begrip.
Angstwekkend want alles kan er uit
het niet helemaal en zo stond öij met
17 jaar op straat. Op de kunstacade
mie te Düsseldorf ontmoette ze Fritz
Rahmann. Toen Fritz al in Friesland
zat, studeerde Sylvia af als de beste
student van het jaar. Toen ze in 1969
tegenover een verslaggever verklaarde,
doelende op de aanpassing van de wo
ning in Hichtum: „Ik ben twee jaar
bouwvakker geweest en het huis is nog
sprak ze profetische woorden, want
niet klaar, het komt ook niet klaar”,
toen we haar verleden week opzochten
was ze samen met haar man druk be
zig een nieuwe lichtschepping op de
zolderverdieping te creëren.
Haar man. Ook hij is kunstenaar. Schil
der, graficus, uitprobeerden van mate
riaal, van vormen, van dingen die prik
ken, letterlijk, maar vooral geestelijk,
misschien beter gezegd maatschappe
lijk, soms zelfs politiek.
voort komen. Kortsluiting, vuur, dood.
De electrische stoel heeft er mee te
maken. Zelfs de atoombom als je maar
doorredeneert. Maar dat Mama! de oer-
roep van een kind, de roep om veilig
heid, om beslotenheid.
fangbak rydt en leech foarket en
fierder rédt it himsels en komme de
gersbiks of gerswafels oan de oare kant
derüt. In twadde man sit of stiet by
in paniel mei tsien tallen kleurde lamp-
kes, dy’t him sizze oft it goed giet of
dat der eame hwat hapert. De oare
minsken binne it fjild yn om gers op
to heljen en it kleare produkt werom
to bringen. Dizze nije ynstallaesje wie
net om ’e nocht, sa tusken de oardel en
twa miljoen goune. Hy kin dan ek al-
linnich rendabel makke wurde as hy
folie üren meitsje kin. En dat is nou
de boppeslach fan dizze droegerij. Hja
hawwe neist de foarjiersdrokte mei it
jonge gers en letter mei it forreide hea,
ek bislach lein op in fiks kwantum
lucerne üt de nije polders. Ek ismen
dwaende mei griene mais, dy’t letter
komt, to kontraktearen, dan hawwe
hja kontakt mei in Grinzer sükerfabryk
foar it droegjen fan wiete pulp yn de
kommende hjerst en winterdeis wurdt
de ynstallaesje brükt foar it droegjen
fandong. Dizze wurdt mongen mei in
bytsje droech gers en hwat fosfor en
kali en dan yn kreaze sekjes oan de
blommewinkels forkoft. En dat giet mi
rakel bést
Sa rint de kampagne net mear in pear
moanne, mar hast it hiele jier troch
en dêrtroch is de kostbere ynstallaes
je rendabel to mietsjen. Wy hawwe
great respekt foar bistjür en bihearder,
dy’t krekt mei it each op de kommende
tiid dizze forantwurde mechanisaesje
oanpakt hawwe. Dêrmei stiet Warkum
op dit gebiet oan de top.
De aanleiding voor ons bezoek vorm
den ook de letters. We hadden ze ge
zien op de tentoonstelling Kunst uit
Friesland die nog de komende weken
wordt gehouden in het Kunstcentrum
Prinsentuin.
Met deze collectie die bestaat uit schil
derijen kleinpastieken en objecten van
dertien beeldende kunstenaars, die
slechts gemeen hebben dat zij allen in
Friesland wonen en werken, wordt niet
gepretendeerd dat een volledig beeld is
gegeven van de stand van zaken op het
gebied van de beeldende kunst in deze
provincie.
Wat via deze expositie wellicht duide
lijk kan worden is, dat de beeldende
kunstenaar, waar ook ter wereld, de
invloeden van de tijd waarin hij leeft
ondergaat en dat hij op een voor hem
eigen wijze uitdrukking moet geven aan
zijn individualiteit. De hem dagelijks
omringende omgeving kan invloed
hebben op zijn werk, maar veel groter
is de invloed van het veranderde den
ken. Via de publiciteitsmedia en door
de steeds beter wordende verbindings
mogelijkheden is er geen sprake meer
van een isolement.
„U kraakt mij maar gerust af, hoor!” klinkt bij het afscheid
vriendelijke stem van Sylvia Steiger als we in het landelijke Hich
tum naast haar zwanenwitte huisje bij het afscheid in onze auto
willën stappen. „Kools is veel te lief voor mij!” Daar sta je dan.
Het klinkt bijna als een uitdaging, zo in de trant van: „Geef me
maar eens voor de broek, ik kan er tegen!” En dat nadat we in
haar gastvrije woning zijn overladen met hartelijkheid, volgegoten
met versgezette koffie en met alle welwillendheid zijn bejegend. En,
dat, nadat we net voor ons zelf hadden vastgesteld, dat het een ver
ademing was, even te toeven in deze oase van rust, waar toch des
alniettemin de spanning gevoeld wordt die jonge geëngageerde
mensen, om zich heen dragen, vol onvrede als ze zijn met al het
beschamende dat er in de wereld gebeurt. Jonge mensen, die het
als een opdracht voelen, hier iets aan te doen. Een spanning, die
tegelijkertijd ontwapenend is, gedragen als zij wordt door een eer
lijkheid en oprechtheid, die weldadig, maar tegelijkertijd ook haast
beangstigend aandoet. Kunstenaars zijn kwetsbaar, zij balanceren
op de scherpe snee, zij hebben niet de dikke huid van de bourgoise
om zich heen, zij hebben slechts één wapen en dat is de kunst.
It hat altyd al in aerdich tiidfordriuw
west foar party minsken om to sizzen,
hwat üs yn de takomst to wachtsjen
stiet en it is logysk dat yn üs tiid dizze
sport drok beoefene wurdt. Hwant der
foroaret hiel hwat en wy moatte alle-
gearre sizze, dat der dingen by binne,
dy’t wy destiids net mooglik achtten
Hwat is it dr. Vondeling kwea gftiomd,
doe’t hy de tiid kommen seach fan tri-
tich kij foar ien man. En nou laitsje
wy dêr net mear om, hwant rounom
sjocht men it foar eigen eagen. En by
tritich bliuwt it ek net, hwant hjir en
dêr wurde der al mear molken. Oan
de oare kant is der by dy profeten ek
MAKKUM. Bij de scheepswerf en ma
chinefabriek „Welgelegen” van de fir
ma C. Amels N.V. in Makkum was bet
vrijdag een bijzondere hoogtijdag, ener
zijds omdat het honderdste schip deze
dag te water gelatfen werd, anderzijds
doordat "hef laatste schip was dat bij
de firma Amels op de traditionele ma
nier van de dwarshelling te water ging.
Sinds dat de werf vanaf 1949 op de
Waard gevestigd is, was het vrijdagmor
gen precies het honderdste vaartuig dat
op de „ouderwetse” manier over de vet-
balken zijn element tegemoet gleed, te
vens betekende dit een afscheid van het
te water laten van schepen van de Mak
kumer werf, evenwel betekent dit niet
dat de firma Amels nu stopt met het
bouwen van de zeecshepen, integendeel,
maar binnenkort worden de vaartuigen
in de nieuwe overdekte hal gebouwd,
Voor de werf en haar personeel belooft
dit een hele verbetering te worden, men
kan nu onder alle weersomstandighe
den volop doorwerken, en dit komt de
produktie ten goede, het kijkend publiek
ziet zich echter voortaan een spectacu
lair evenement ontnomen worden.
Vandaar vrijdagmorgen de enorme be
langstelling voor een laatste tewater-
Het moet al een jaar of zeven gele
den zijn, dat zij neerstreken in Bols
ward, in een krot aan het Stadsstreng
Een beetje verlegen, een beetje ano
niem. In een andere Friese stad, Har
lingen, hadden ze veel onbegrip gehad,
konden zé geen wortel schieten, wa
ren zij bijna weggepest. Daarom liever
geen reportage in de krant. Toch had
den we met Fritz en Silvia goede con
tacten en via via mochten we nog een
kleine rol spelen in de aankoop’van De
witte huisjes aan de andere kant van
de vaart, buiten het snelverkeer, met de
kelijk de tijd afwisselend in Duits
land en in Friesland doorgebracht, dit
jaar is het echtpaar nog maar één week
je in de Heimat geweest.
it gefaer, dat hja hwat monomaen tsjin
de dingen oansjogge. Dat bitsjut, dat
hja ien kant fan de saek trochlüke, sün-
der nei de oare bitingsten to sjen. By-
gelyks allinnich nei de technyske kant!
Hwat is op it heden net mooglik? Mar
ek al is it mooglik, derom bart it noch
net. Yn it boek: „Gesprek met mor
gen” seit prof. I. Polak fan de lanbou
.m. it folgjende:
„In de agrarische sector is een enor
me revolutie al bijna achter de rug
Honderdvijftig jaar geleden was van de
totale beroepsbevolking circa 80 tot 90
pet werkzaam in de landbouw en vee
teelt, maar dit percentage is geruis
loos teruggelopen tot omstreeks 10 pet
Nu wij echter de automatie zelfs bin
nen die agrarische sector zien door
dringen, is een ieder het er wel over
eens, dat het percentage agrariërs in de
ontwikkelde landen uiteindelijk zal te
ruglopen tot plusminus 5 pet van de
beroepsbevolking.”
En dan komt de professor-profeet for-
goed lós. Hy seit:
„In de wat verdere toekomst zal de boer
aan een bedieningspaneel zitten, waar
hij van een computer gebruik maakt,
de beschikking heeft over een tv-
scherm, dat hem op de hoogte houdt
van alles, wat zich in de boerderij en
op de landerijen afspeelt. Verder zal de
boer een uitgebreide apparatuur bezit
ten, die b.v. „hovercrafts” en een aan
tal electronische instrumenten besturen
die op him beurt ploegen, zaaien, oog
sten, plukken, schoonmaken en verzen
den. Men kan zich voorstellen, dat de
boer van morgen op een knop zal druk
ken van zijn bedieningspaneel en daar
mee aangeven, dat de koe no 333 ge-
Te k. zwarte D. schoenen, h. hak, m.
38. A. Krikke, Lollum.
Toch wil het echtpaar liever niet wor
den betiteld met schildersechtpaar.
Dat zou net zoiets zijn als een slager en
zijn vrouw, die samen een slagerswin
kel drijven, maar hetzelfde vlees ver
kopen. Zij gaan hun eigen wegen. Met
veel raakvlakken trouwens, maar toch
zo, dat zij beide een eigen atelier heb
ben, een eigen atelier, waar ze een ei
gen weg gaan, met eigen mogelijkhe
den, materialen, eigen vondsten, want
het leven van een kunstenaar is één
grote ontdekking. Waarom met verf en
penselen, als men ook iets kan maken
met gips, synthetische produkten, tex
tiel, schuimrubber, vet, emaille, stuk
ken van auto’s, urinoirs, bomen en zelfs
dode muizen?
•5
