terpenland vol gratie
Friesland
is
Gihe Skroar
Pfc BÉS
Veel afwisseling op toeristische tocht
door het Noorden in de provincie
Fan de Martinytoer
V.
Renault sport-
modellen 15 en 17
Friese komponist
J. Douwenga 81 jaar
De Skotsploech weer
terug uit Nice
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
DINSDAG 20 JULI 1971
11e JAARGANG No. 53
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel,
Bonifatius
As it moat
Crypt
Hoogste terp
Afwisseling
FinkumFeinsum
Jan um
Hwat nat
fis hjoed lo sizzen
Pier
„Fiskershüske”
„DE GOEDE VERWACHTING”
Watze Cuperus
Dongeradelen
I
r
Advertentieprijs: 18 ct. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
ze Cuperus zijn Friese romans schreef
en met anderen in 1934 het initiatief
nam tot oprichting van de nu volwas
sen geworden KFFB.
Abonnementsprijs f 5,80 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
hard, is er hoekiger, principiëler, meer
zwaar op de hand. De gemoedelijkheid
en meegaandheid van de Zuidwesthoek
moet men er niet zoeken. Toch heeft dit
forse, gelijnde, een geheel eigen beko
ring, vooral als er de milde zon over
schijnt, zoals op onze tocht. Trouwens
met de Lauwerszeewerken wordt dit
van oud's zo geïsoleerde gebied thans
ook opengebroken. De nieuwe verkeers
wegen getuigen ervan. Wij zoeken er
de stille landweggetjes via Nes naar
Anjum om vervolgens een eindweegs de
oude dijk langs de voormalige Lauwers-
zee te volgen tot Ee en dan links af
te slaan en via Oostrum het aloude Dok-
kum te bereiken.
Via de z.g. achterweg naar Akkerwou-
de bereiken we nog één bezienswaardig
heid, die we beslist niet mogen over
slaan, de tweebeukige kerk te Rinsuma-
geest, ’t dorp van de „honnewippers”,
bekend ook om zijn crypt en onder
aards gewelf met kapitelen, die vol
gens de overlevering door de kruisvaar
ders zouden zijn meegebracht uit het
heilige land.
It is net allinnich de markante gers-
droegerij, dy’t Warkum makket ta in
bilangryk agrarysk sintrum, al hoe wiis
de boeren mei har droegerij wêze kin-
ne. Dér stiet ek de bilangrykste suvel-
kombinaesje, dy’t wy op it heden yn
Frysl&n hawwe. De hiele südwesthoeke
en in fiks stik fan de swiere greidhoe-
ke, yn safier hja by de koöperaesje bin-
ne, levert syn molke oan Warkum. Wol
draeije ek de fabriken yn Heech en Balk
noch yn dizze kombinaesje mei, mar it
is ien ündernimming, dy’t yn it qfrou-
ne jier mear as 160 miljoen kilo mol-
dreigend op ons afkomen, is de cirkel
weer gesloten. Hier begon de eigenlij
ke tocht, hier is ook het einde. Het ein
de tevens van een welbestede dag, die
lang in de herinnering zal blijven.
Renault introduceert op de Parijse au
totentoonstelling komend najaar een ge
heel nieuwe range van snelle gebruiks-
sportwagens. Deze nieuwe sportieve Re-
nault-generatie, die bestaat uit twee ba-
sis-modellen, de Renault 15 en de Re
nault 17, zal leverbaar zijn in liefst
6 verschillende uitvoeringen.
Het is voor het eerst sedert de derti
ger jaren, toen Renault de beroemde 8-
cilinder Nervasport bouwde waarmee
o.a. vele snelheidsrecords op Montlhéry
gevestigd zijn, dat Renault weer een
exclusieve high-performance auto in z’n
programma opneemt.
De Friese componist Jouke Douwenga
in Doorn afkomstig uit de Friese
Stellingwerven wiens liederen regel
matig door de NCRV worden uitgezon
den en zo nu en dan ook zijn eerste of
tweede pianoconcert, vierde zijn 81ste
verjaardag. Hij was het vorig jaar be
gonnen een groot werk voor koor, orkest
en solisten te schrijven, maar kreeg een
inzinking zodat de dokter hem de in
spanning van het componeren verbood.
De algemene opzet van het werk is ove
rigens vrijwel klaar en hij popelt ei
genlijk om met de uitwerking te begin
nen.
De heer Douwenga heeft ook diverse
gedichten van de heer Johs. Couperus te
Bolsward getoonzet.
Hij was erg verrast dat hij bezoek kreeg
van prof, en mevrouw B. Fridsma uit
Grand Rapids, van het Frisian Informa
tion Bureau en het bulletin „Frisian
News Items”. Met deze hoogleraar, die
momenteel in Europa vertoeft, stond hij
van tijd tot tijd in correspondentie en
kreeg hij hulp voor het vertalen van
een aantal teksten in het Engels. De
heer Douwenga, die nog steeds onder
dokterbehandeling is, hoopt overigens
dat het Frysk Orkest nog eens een of
meer van zijn werken zal uitvoeren, zo
als in Amerika binnenkort een aantal
van zijn liederen ten gehore zal worden
gebracht.
Allinne in slaef kin him neat moajjjens
foarstelle as folsleine frijheit.
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adrest
Marktstraat 13 - Postbus 5
TeL 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157X
1955:
I960:
1963:
1964:
1965:
1966:
1967:
1968:
1969:
Bolswarils Nieuwsblad
zijn we (na Genum, waar zich nog de
grafzerk bevindt van Sicco van Goslin-
ga, gesneuveld in de slag bij Boxum en
Reitsum, waar eens de doleantie met
een dusdanige felheid woedde, dat er
nog steeds een slot op de preekstoel
zitweet geheel in het weidegebied.
Het is het kerkmuseumpje, dat hier de
aandacht vraagt, maar waarover we
reeds eerder schreven. Wel heeft de
nieuwe koster een specialiteit: kloklui
den. En de bezoekers mogen het ook
proberen, zelfs de kinderen die zich ver
velen als hun ouders almeer kerken
gaan kijken.
Als er een pré is, dat de terpenroute
aantrekkelijk maakt is dit wel de gro
te afwisseling in een gebied van onze
provincie, dat voor vele van onze le
zers erg onbekend is, maar toch een
nadere kennismaking meer dan waard:
bouw en grelde, stad en dorp, zee en
land. Als laatste wordt daar als toet
je aan het toch al gevarieerde menu
nog aan toegevoegd een tochtje door
de „TrynwSlden”, met zijn singeltsjes,
voorname landhuizen als de Klinze te
Heemstrastate te Giekerk.
Oudkerk, Staniastate te Oenkerk,
Is de volksaard in de greidhoek anders
dan die in de bouwhoek, uit dit zich
ook in de bouw, zelfs in de stoffering
van het landschap (of is het juist an
dersom?) de wouden hebben hun eigen
sfeer. Die van „smük skaedzjend beam-
guod”, ook die van gastvrijheid en in
timiteit. In Rinsumageest hadden we
daar al een voorproefje van, toen de
kostersvrouw „omdat het zo warm was"
ons met koffie laafde. Het afscheid van
deze tocht valt bijna zwaar, maar aan
alle dingen komt een eind, ook aan de
goede. Als na Lekkum de hoge flats van
Leeuwarden als stenen woonkazernes
De Dongeradelen, de uiterste Nrd.-Oost
hoek van Friesland vormen in meer
dan een opzicht een tegenhanger van
de Zuidwesthoek. Niet alleen in taal,
in landschap, ook in volkskarakter, in
klimaat zelfs. De bevolking is er ge-
Bolsward ligt wel op een terp (op twee terpen zelfs) maar niet aan
de Terpen-route. Niets verhindert ons echter deze route eens te
rijden. We hebben het gedaan en kunnen het u aanbevelen. U moet
echter wel flink wat kilometers maken, ook al omdat de route pas
in Leeuwarden begint. Het is te doen, ook per brommer wel, maar
dan moet u er wel een gehele dag voor nemen. Trouwens de route
naar Leeuwarden kunt u ook wel eens anders doen, dan u het ge
wend bent. Er zjjn vele wegen die naar Rome leiden, misschien nog
meer naar Leeuwarden. Heeft u de tijd zo kan het zelfs via Frane-
ker of via Winsum-Dronrijp. U kunt in Wommels ook afslaan naar
Oosterend. Als u dat toch van plan bent kan u ook veel eerder al de
Slachte nemen. U kunt Oosterend ook bereiken via Hartwerd, via
Nijland zo u dit wenst. Het kan verder langs IJsbreehtum, Scharne-
goutum, u kunt naar willekeur Roodhuis of Tims in het reisschema
Mantgum. Van Weidum kunt u langs Jellum-Marssum gaan, beter
opnemen. Van Oosterwierum gaat het, ook via Ite.ns, Britswerd-
wellicht langs Barrehuis-Goutum. Bestudeer de mogelijkheden eens
op een goede kaart. Met een kwartiertje omrijden valt er veel te
zien zo in de greidhoek. Maar goed, we startten dus te Leeuwarden.
Het gaat de „Stienzer dyk” uit of vol
gens het straatnaambordje de Mr. P.
J. Troelstraweg. Links het grootste
straaljagervliegveld van Europa, al is
het een twijfelachtige eer het te be
zitten. AI spoedig de trotse boerderij
die mevrouw Wassenaar haar arbeider
schonk. Hier waren menigmaal konink
lijke gasten, zelfs de Sjah van Per-
zië aaide hier het Friese zwart-bont.
Even verder rechts het tweelingdorp
Kornjum-Jelsum, waarvan het eerste
maar al te vaak wordt verwisseld met
Komwerd. Hier woont de nestor van de
Friese schrijvers, Hotse de Jong, de
autodidact, die als puur natuurtalent
een indrukwekkende reeks romans
schreef: Trude, Hester Holkema, En de
tijen komme en gean, Tarzan, en nu pas
weer Yn it sicht fan de Aldehou. En
dit is slechts een greep. Stiens nadert,
de residentie van burgemeester H.
Boskma, het dorp ook van Piter Jelles,
die er een beter gelijkend monumentje
kreeg dan zijn wat vertekende beeld in
Leeuwarden.
Ineens wijst het pijltje links. Het wordt
de eerste maal, dat we uitstappen. De
deur van de zeer fraai onderhouden
kerk is los. Bedenkende dat ds. Ooster-
wal, afkomstig uit Bolsward, thans te
Pingjum, hier in „Feinsum” jarenlang
pionierswerk heeft verricht, geven we
de enige keer in dit verslag, wij be
loven het u hier, hoewel summier
wat aantekeningen bij het bakstenen
dorpsheiligdom dat echt een aangena
me verrassing voor ons was.
Het kerkje van Finkum is opgetrokken
van baksteen en dateert uit de tweede
helft van de twaalfde eeuw. Het is dui
delijk romaans. Het rechtgesloten koor
is gotisch. Een rechtgesloten koor wordt
in Friesland niet dikwijls aangetroffen.
We vinden het bijvoorbeeld pok in Ou-
dega (Sm.) en Augustinusga.
Het kerkje is in de jaren 19631964
gerestaureerd. Bij deze restauratie zijn
zowel interieur als exterieur gewijzigd.
In de noordmuur zien we een ingang,
gedekt door ’n korfboog, waarboven
een spitsboog met een beeldnis. Verder
bevinden zich aan deze zijde een grote,
geprofileerde dichtgemetselde boog, 2
rondbogige vensters en in het koor een
spitsboogvenster. De versiering onder
de goot wordt een tandlijst genoemd.
In de zuidmuur ook weer spitsbogige
vensters en een tandlijst. Verder een
dichtgemetseld poortje onder ’n gepro
fileerde rechte lijst, waaronder gemet
selde stijlen.
De slanke toren is iets jonger dan de
kerk. Opmerkenswaardig zijn de bak
stenen deelzuiltjes tnssen de rondbogige
galmgaten.
Het interieur is sfeervol. -Bel-angrijk
kerkelijk meubilair is echter niet aan
wezig. De kuip van de preekstoel is op
de panelen slechts versierd met eenvou
dig lijstwerk. De pilasters op de hoeken
zijn negentiende-eeuws. Onder het
klankbord is een gestileerde druiventros
gesneden. In de vloer van de kerk lig
gen enige oude grafzerken.
Langs Smidshuis, Eewal, Hogebrug en
Raard (met graven van omgekomen
vliegeniers) lonkt Dokkum reeds in de
verte, maar voor we hier aankomen
hebben we nog een lange en interessan
te route in petto, zo blijkt alras. Langs
vriendelijke dorpjes als Bomwerd,
Foudgum, Waaxens (met stinzerpoort)
en Brantgum voert onze weg naar Hol-
werd, waar we een kijkje op de pier
kunnen nemen en Ameland aan de ein
der verwaast.
Een ding was geen verrassing. Als wel
vanzelfsprekend zou de tocht naar Ho-
gebeintum leiden, de hoogste terp van
Friesland, 11 meter boven het maai
veld, met een kerkje, dat zorgvuldig
is gerestaureerd en bekend om z’n rouw-
borden met allerlei symbolen, die aan
dood en eeuwigheid doen denken:
doodshoofden, zeisen, zandlopers. Tege
lijk geeft deze hoogte een prachtig ver
gezicht over vruchtbaar Friesland. In
ke forwurke. Wy libje wol hurd, hwant
it is noch mar in pear jier lyn, doe’t
men miende, dat in fabryk mei mear
as 10 miljoen kilo molke wol bliuwe soe
en nou dit. De Himmelommer fabryk,
dy’t noch 17 miljoen kilo forwurke,
moast dit jier de doarren slute, de mol
ke giet nou nei Warkum. Dêrmei sil
dit jier de fabryk yn Warkum seis ticht
oan de 100 miljoen takomme, wylst dan
yn Heech noch goed tritich miljoen en
yn Balk 27 miljoen kilo forwurke wurdt.
Yn in lytse stêd as Warkum is dit fan
greate bitsjutting. Net allinnich dat oan
de Warkumer fabryk lyts 200 minsken
har brea fortsjinje, der binne ek hiel
hwat minsken om sa’n fabryk hinne,
dy’t der in bearske fan mei snappe. Hoe
amerikaensk de Ontwikkeling fan dizze
fabryk gien is, leare de folgjende si-
fers:
Sette wy dy kilo’s molke yn jild om,
dan docht bliken, dat Warkumer kom
binaesje yn 1970 oan de 1500 leden fan
de fabryk in bidrach ütkeard hat fan
63 miljoen goune. Dat is dus trochme-
koar sa’n 40.000 goune molkjild. As men
1950: 20 miljoen.
22 miljoen.
30 miljoen.
34 miljoen.
42 miljoen.
74 miljoen.
76 miljoen.
94 miljoen.
100 miljoen.
153 miljoen.
1970: 160 miljoen.
nou wit, dat de boeren de léste trije
jier likemóch 40 sint foar in kilo mol
ke bard hawwe, dan komt it gemiddel
de op sa’n 100.000 kilo molke yn it jier.
Mar der is fansels gans forskil. As men
de ledelist neigiet sjocht men oan it
oantal stemmen hwat elk lid hat, dat
er noch gans lytse boeren binne yn it
wurkgebiet fan dizze fabryk. Elk lid hat
nammers ien stim, mar foar elke 30.000
kilo öflevere molke komt er ien stim
by. De greatsten hawwe 10 stimmen of
mear. Sa is de allergreatste B. Haan-
stra üt it Heidenskip mei 16 stimmen.
Dat bitsjut dus 450.000 kilo molke. By
in fikse produksje bitsjut dit dochs sa’n
100 melke klj. Wy telden in fjirtich
boeren mei 10 stimmen of mear, dus
lju mei 60-70-80 melke klj. Dit binne
sünder*mis twamansbidriuwen en ek dy
mei 9 en 8 stimmen sille it net allinne
öfkinne. Mar de greate mearderheit bin
ne de iengesinsbidriuwen, dy’t sa’n tri
tich oant fjirtich kij allinnich bihimmel-
je en soms wol mear.
It fabryk is ek de léste tiid bigoun mei
it tankmelken. Dy tanks wurde troch it
fabryk koft en pleatst en ek it ünder-
lialdt komt fan it fabryk. Op dit stuit
binne der sa’n tritich oant fjirtich boe
man, dy’t hjir ta oergien binne. Folie
foardiel sit er op it heden noch net yn
as men alle kosten rekkent, mar dochs
tinkt men dat it tankmelken tanimme
sil omt it forfier mei bussen alle jier-
ren djürder wurdt.
Men kin fan tinken wol hawwe, dat de
leaneksplosy sa’n fabryk net foar by
giet. Wy sjogge yn it jierforslach, dat
rije, Ierland, Italië, Zwitserland, Por
tugal, Zweden, Turkije, Polen Tsjecho-
Slowakije, Joegoslavië, Roemenië,
Frankrijk en Nederland.
Ook waren aanwezig 100 Marionettes
uit New York die tijdens dit festival
enkele grandioze shows weggaven.
Met een temperatuur van plm. 40 gr.
begonnen we vol goede moed aan de
optocht, welke plm. 2 km lang was.
Wat een enthousiasme der bevolking,
rijen dik stonden ze langs de kant en
juichten en klapten dat het een lieve
lust was.
Na de optocht was de vlaggenparade,
dit was ook een prachtig schouwspel,
’s Avonds traden we voor de eerste
keer op en hadden meteen al aardig
sukses.
Maandag hadden we een vrije dag, zo
dat we allemaal een duik in de Middel
landse Zee konden maken, ’s Middags
brachten we een bezoek aan Monaco
waar we het paleis hebben bewonderd.
Dinsdagavond weer optreden in het
prachtige door palmbomen omzoomd
open luchttheater.
Dit optreden werd een grandioos suk
ses, na afloop van ons optreden werden
we gefeliciteerd door de heer M. Crom-
melin die als afgevaardigde van de Ned.
Federatie vertegenwoordigd was.
Dokkum is de stad van Bonifatius,
waaraan nog veel herinnert. Toch is de
Herv. kerk aan St. Martinus gew(jd.
Bolswards stadhuis is zeker fraaier,
maar verder heeft 't stadje veel waar
op wij jaloers kunnen zijn. Onvervalste
romantiek, die hangt over stil ver
droomde grachtjes, de bolwerken met
hun trotse molens op de dwingers, het
Admiraalshuis, een voorbeeld van een
zeer goed geleid str.museum, de Waag,
het front van het in 1854 verbouwde
weeshuis en nog zoveel meer. Wil men
Dokkum zien en proeven, dan moet men
toch wel enkele uren uittrekken, maar
deze zijn dan ook wel besteed.
Eerst lijken we Ferwerd te zullen pas
seren, maar dat heeft de regisseur van
deze tocht niet over zijn hart kunnen
krijgen. Zo passeren we het bekende
Vrijhof met het verzetsmonement, de
dorpspomp waarover E. B. Folkertsma
(ook al een Ferwerder) schreef en het
antieke poortje.
de leankosten yn 1970 mei net minder
as 13 pet. omheech gien binne. Yn 1970
waerd oan lean en salaris ütbitelle de
som fan 2.819.752 goune mei derby
1.296.070 oan sosiale lésten.
De stoarmeftige Ontwikkeling hat fan
sels ek hiel hwat ekstra kosten mei-
brocht om alles op syn foardielichst to
organisearen. Sommige fabriken slute,
oaren op en nij ynrjuchtsje, personiel
op wachtjild sette en nij folk oannimme,
koartom dy hiele ombou kostet fansels
net sa’n bytsje. Sa is it ek to bigripen,
dat it ünkostesifer per kilo molke knap
heech is, namlik mear as seis sinten de
kilo. It sil saek wêze dit sifer goed yn
’e gaten to halden yn de kommende jier-
ren, hwant de léste trije jier is de molk-
jpriis foar de boer op ien peil stean
bleaun, namlik om en de by 40 sinten
de kilo. Dit kin en mei net sa bliuwe,
hwant dat is in hurde en kalde sa-
nearing, hweroan op den dür de boer
gjin ütwei mear fine kin.
Lykwols meije de boeren fan Warkum,
Koudum, Warns, Himmelom, Balk,
Heech, Wytmarsum en Tsjon bliid wêze
mei dizze greate en moderne kombinaes
je. De lju, dy’t sawntich jier lyn de
fabryk oprjuchten ha en doe de nam-
me: „De goede verwachting”, oan har
moedich ündemimmen joegen, hawwe
net tinke kinnen, hoe wünderbaerlik
dy „goede verwachting” ütkommen is.
Wy winskje de Warkumer kombinaes
je, Onder leiding fan har dynamyske
direkteur Beetstra, fan herten lok mei
„Goede vaart en behouden wacht!”
Tj. de J.
Het leuke van een ANWB toertocht
is het feit, dat deze geleid wordt langs
van die gezellige landweggetjes met
vaak karakteristieke bebouwing, plaat
sen waar je anders nooit komt en naar
hartelust kunt genieten van het land
schap. Ditmaal is dat de Friese bouw
hoek met zijn trotse boerderijen langs
Hallumerhoek en Wester Nijkerk,
waar we de woning passeren, waar Wat-
Woensdag moest de Skotsploech naar
Cagnes sur Mez ook hier weer een
optocht door de straten.
Het optreden gebeurde in een klein sta
dion en ook hier hadden we weer veel
sukses met onze dansen.
’s Avonds werden het festival besloten
met een grandioos vuurwerk, iets om
nooit weer te vergeten.
Donderdagmorgen om 9 uur vertrokken
we weer uit Nice en werd de thuis
reis aanvaard.
’s Avonds 8 uur kwamen we in Parijs
aan en daar moesten we drie uur wach
ten op de trein naar Rotterdam.
J/m 11 uur doken we in onze slaap-
coupé's, we waren allemaal doodmoe
van alle belevenissen.
Vrijdagmorgen om 11 uur kwamen we
in Leeuwarden aan waar de bus klaar
stond om ons naar Bolsward te bren
gen.
Op het Broereplein stonden vele fami
lieleden te wachten. We hebben erg ge
noten van de reis en de onderlinge band
tussen de leden en hun gasten was ge
weldig.
De reis was tot in de puntjes geregeld.
Maar toch zijn we weer blij dat we
allemaal weer gezond en wel in Bols
ward terug zijn.
Meen niet, dat het altijd kerken zijn,
die het bezichtigen waard zijn, al zijn
het in de dorpen veelal de oudste
bouwwerken en in hoge mate interes
sant (zoals ook in Hantumhuizen, dat
we via Ternaard en Hantum bereiken
om er nog even uit te stappen, maar
ook de sfeer die er nog hangt in oude
vissersplaatsjes als Wierum en Pea-
sens-Moddergat proeft men er nog, zo
als ook de rampen, waarbij er te Wie
rum in 1893 22 mensen op zee bleven
en tien jaar eerder in Moddergat zelfs
82. Aan deze droeve feiten en veel uit
het harde vissersbestaan herinnert ook
het „Fiskershüske” in laatstgenoemde
plaats.
Na een zeer geslaagde trip is de Skots
ploech weer terug. Naar we hopen heb
ben we Nederland en Bolsward op een
waardige wijze vertegenwoordigd. Een
van de deelnemers vertelde ons:
Vrijdag 9 juli vertrok de Skotsploech
met hun gasten waaronder burgemees
ter Mulder naar Nice. Na een treinreis
van 22 uur kwamen we zaterdags om
half twaalf in Nice aan.
We werden verwelkomd door onze
groepsleider de heer Becker welke ook
in 1963 onze groepsleider was. We wer
den hierna naar ons hotel gebracht,
we hadden de rest van de dag vrijaf
zodat we even konden bijkomen van de
lange treinreis.
Zondag was de grote optocht, 20 lan
den waren vertegenwoordigd. Duitsland,
Engeland, België, Congo-Brazzaville,
Spanje, Finland, Griekenland, Honga-
X'.
