De Zuidwesthoek
Friesland
van
de toekomst
over
Gade Sluw
Sudergoa gaf rapport inzake
een
nieuwe bestuurlijke indeling
-W*i
c
Folder over aow
en aww
Fan de Mar tiny toer
Skütsjesilen
Zilveren filmpjes
Plaatselijk nieuws
>5^
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Yersddjnt in: Bolsward, Baartteradeel. Hennaardcradeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
DINSDAG 27 JULI 1971
110e JAARGANG No. 55
J.S.
Hwat nat
Tj. de J.
Advertentieprijs: 18 et. per mm
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Ek heechfleanders moatte nou en dan
oan 'e groun komme.
Abonnementsprijs f 5,80 p. kwartaal
(by vooruitbetaling)
Giro 887926
Ja, lt stie dizze wike wer mei greate
letters yn ’e krante: Voor 1980 moeten
twee miljoen boeren verdwijnen! Dat
hiene de gelearde lju üt de rounte fan
dr. Mansholt wer as nijs de wréld yn-
stjürd. Ik soe der wol graech hwat
kommentaer op jaen wolle, hwant it
rint nei myn miening mei dit soart fan
publikaesjes de spuigatten üt. Sjoch, it
is foar elts wol düdlik, dat de tech-
nyske foarütgong yn elts bidriuw nije
mooglikheden jowt en dat dy op den
HWAT BISIELT DIZZE MINSKEN
DOCHS
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
In de serie folders die het Voorlichtings
centrum Sociale Verzekering (Rhijn-
spoorplein 1, Amsterdam) uitgeeft, is
er thans een verschenen die een duide
lijk overzicht geeft van twee belangrij
ke wetten. Behandeld worden de Alge
mene Ouderdomswet en de Algemene
Weduwen- en Wezenwet.
Tevens is er een lijst opgenomen met
de adressen van de Sociale Verzeke
ringsbank en alle Raden van Arbeid, zo
dat men direct kan zien waar men te
recht kan voor nadere inlichtingen.
(Vanzelfsprekend is ook het Voorlich
tingscentrum Sociale Verzekering bereid
aanvullende informatie te verstrekken
De folder is bij het VSV gratis aan te
vragen. Slechts bij grotere aantallen
wordt een bescheiden bedrag in reke
ning gebracht.
Voor loopvlakken en fietsbanden naar
F. Winkler, smederij, Ytens.
De heer J. P. Postma 25 jaar gemeente-
architect te Bolsward. In deze dienst-
periode heeft hij veel voor de gemeen
te gedaan.
Klaas Terpstra te Arum maakt bekend,
dat zijn transportbedrijf weer hervat
zal worden.
Oprichting VV Makkum. Als voorlopig
bestuur gekozen S. Visser, voorzitter-,
K. van Vliet, penningmeester, H. Vis
ser, secretaris.
Door kortsluiting bij het luiden van de
klok, brand ontdekt in de toren van de
Herv. kerk te Tzum.
Dan hield men aan boord
Alles goed in toom
Want heus bij harde wind
Was het geen droom.
Na soms felle strijd
In deze veertien dagen
Soms haast windstil
Of met stormvlagen.
En een is er de baas
Alle hens aan dek
Hij schreeuwt zijn bevelen
Boven schuimend geraas.
Allen deden him best
Maar één schip kon winnen
Hij die het bestuurde
Was een schipper van binnen.
Uitg. A. J. OSENGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redacüe-adres»
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Lodewijk de Eerste
Zijn schip won de prijs
Een goed schip
Wel een bewijs.
3e week juli 1946
Op de Freulepartfl te Wommels wint
Arum het goud en Witmarsum het zil
ver.
Vroeger algemeen, nu een zeldzaamheid in Bolsward: het scherpen
van de zeis, ”it seineharjen”. Hier betrapte onze fotograaf de heer
Bartsma uit de Samuël van Haringhouckstraat, toen hij aan het
Bolwerk bezig was met de „harhammer” de snee te scherpen. Dit
gebeurt op het „harspit”, vandaar de uitdrukking: „immen op it
harspit nimme”. De heer Bartsma is op de foto bezig met het
scherpen van het uiteinde van de zeis, het zg. „oerd”. Naar de
spits toelopen de vorm van dit oerd ontleende de oostelijke punt van
het eiland Ameland de naam, „het Oerd”. In dit gedeelte van het
eiland speelde zich het verhaal af, waarvan Douwe Tainminga zijn
ballade „Wylde Rixt fan it Oerd” schreef. De heer Bartsma heeft
tydens het „harjen” de zeis, of eigenlijk „it bléd fan ’e seine” dat
met een „kikkert” aan de stok zit bevestigd, losgeschroefd. Een
andere veel toegepaste methode is de stok gewoon aan de zeis te
laten en deze te onderstutten met een gaffelstok, in de volksmond
veelal „poepestök” genoemd, dit naar de hannekemaaiers, die deze
stokken veel gebruikten en die „Poepen” werden genoemd, voor
zover deze „mieren” uit Duitsland afkomstig waren. Seineharjen
is vakwerk, men leert het maar zo niet. Bij de plantsoendienst is
het een voordeel als men deze kunst goed verstaat. Cyclomaaiers
zjjn erg gemakkelijk, maar voor het fijne werk is nog altijd een
zeis nodig.
qua inwonertal voldoen aan de eisen.
Maar dit terzijde.
II. Streven naar beduidend grotere ge
meentelijke eenheden dan is voorge
steld in het rapport van de studiecom
missie. Daarbij zou dan de minimum
grens wat inwoners betreft, aanzienlijk
hoger moeten komen liggen. Gedacht
moet dan worden in de orde van groot
te van 80.000 tot 100.000 inwoners.
Deze alternatieven hebben gemeen
schappelijk, dat het lokale bestuur be
ter is opgewassen tegen haar taken.
Een uniformering van de dienstverle
ning zal ook beter mogelijk worden.
Ofschoon over de inhoud van de Ge-
west-wet nog weinig zekerheid bestaat,
gaat onze voorkeur toch wel uit naar
alternatief I, de gewestvorming. Daarbij
wil Sudergoa voorop stellen, dat het ge
west een zekere „inhoud” moet hebben
m.a.w. bepaalde bevoegdheden moet
krijgen. Echter hierover kan op dit mo
ment alleen nog maar gespeculeerd wor
den, zo besluit het schrijven.
Het bestuur van de regionale weizijnsstichting voor de Zuidwest
hoek van Friesland, de Stichting „Sudergoa”, heeft een reactie
gegeven op het rapport van een provinciale studiecommissie, in
zake een nieuwe bfwtuurlyke indeling van Friesland, uitgebracht
15 augustus 1970 en dit gezonden aan het College van Ged. Staten.
Een beknopt overzicht van de situatie in de Zuidwesthoek lijkt
hier op zijn plaats. In januari 1970 is door de Stichting „Sudergoa”
liet rapport „De toekomst van de Zuidwesthoek van Friesland” uit
gebracht. Hierin wordt de Zuidwesthoek beschreven als een gebied
dat tot op zekere hoogte een geografische eenheid vormt. Boven
dien is er in dit gebied ook sprake van een eenheid van problema
ttek. Als indicatie van die regionale problemtiek worden genoemd:
de Inkomensachterstand per hoofd van de bevolking, vergeleken
met het nationale gemiddelde;
liet incompleet leefmilieu, hetgeen samenhangt met de geringe be
volkingsdichtheid en urbanisatiegraad van het gebied.
»WMWW^»«**«*******
heden de flecht üt de stêd nei it platte-
lén yn de omkriten. By tüzenen flecht-
sje de lju üt de Bijlmermar en sokke
massale kninehokken wei nei it wet
ter en bosken, de öfslütdyk, de kam-
pmgs, de twadde huzen en de tinten om
de natür werom to finen, dy’t yn de
stêdden net mear to finen is. It al mar
fierder leechrinnen fan it plattelan is
in maetskiplik forlies, gjin winst.
It is opmerkelik, dat yn Dütsklên, Eas-
tenryk en Switserlan folie mear bllang-
stelling is foar it bihald fan it platte
lan as to uzes. Yn dy lannen achtet
men it in gelok, dat der in soad lytse
boeren birme, dy’t kans sjogge op har
spultsje to bliuwen troch ien of oare
foarm fan byfortsjinst. Yn Eastenryk
docht men alle war om dizze lytse boe
ren mei to krrjen yn de rekreaesjeplan-
nen, Yn de earste wike fan augustus
wurdt dér in greate tentoanstelling hal-
den om de boeren sjen to litten op hok-
foar wize hja boer bliuwe kinne troch
simmerdeis fakênsjelju plak to jaen.
Hja helpe de lytse boeren der mei rin-
tesubsydzjes foar it oankeapjen fan
melkmasjine en trekker om harren it
libben makliker to meitsjen, sadat hja
tiid fine foar rekreanten. De boeren bin-
ne üs goedkeapste lanskipsbihearders,
seit men dér. Hwat foar aerdichheit
soene de toeristen noch hawwe oan üs
bergen en bosken as der net de kij rou-
nen mei de beltsjes om ’e hals, it hout-
kapjen en seagjen, de wettermounen, de
gesellige lytse pleatskes. Wy wolle se
hélde, seit men dér en lit Mansholt mar
den. By 1 der stunters gelukte dit maar
de andere moest tot 3 maal toe genoe
gen nemen met een bad zulks tot ver
maak der jeugdige omstanders.
Er werd een bedrag van f 10 uitgeloofd
voor vrijwilligers en er was een grote
deelname om te trachten de draad te
bewandelen. Ettelijke deelnemers vie
len in het ruime sop, maar toch geluk
te het een 4-tal jongelieden w.o. een
Duitse jongeman om het tientje in de
wacht te slepen.
De heer Heemskerk die als speaker
fungeerde, de programmapunten aan-
kondigde enz. zei dat ook de heer Brom
bereid was om het kunststukje uit te
voeren. (De heer Brom is de organi
sator van alle moge lijke festiviteiten).
Helaas kon hij het toegezegde bedrag
niet in ontvangst nemen want hij faal
de. Zelfs met behulp van één der stun
ters moest ook hij genoegen nemen
met een onvrijwillig bad, maar wel kon
hij uit het appalaus van de bezoekers
afleiden dat de poging zéér op prijs
werd gesteld.
Resumerende kunnen wij stellen dat de
organisatoren tevreden kunnen zijn en
dat het stuntteam uit Anna Paulowna
wel vaker in Friesland zal komen.
ten welke in het „praatplan” worden
genoemd, zijn op zich genomen juist.
Het zijn indicaties die wijzen op be
paalde ontwikkelingen in de samenle
ving. In zoverre is het verheugend dat
ze hier naar voren zijn gebracht, aldus
het schrijven, maar dat acht ze geens
zins specifiek voor de situatie in Fries
land. En in die kontekst staan ze dan
ook nauwelijks in relatie met de kon-
krete voorstellen tot herindeling van ge
meenten.
Het schrijven geeft tenslotte enkele kri
tische kanttekeningen bij een aantal uit
gangspunten, genoemd in het „praat
plan”.
De commissie komt tot de konklusie,
dat er gestreefd moet worden naar een
minimaal aantal inwonrs van 10.000 per
gemeente. Nog gunstiger zou zijn 30.000
inwoners. Gezien de vrij geringe bevol
kingsdichtheid in de provincie en de be
trekkelijk geringe groei van de bevol
king, leidt dit streven tot de vorming
van uitgestrekte tot zeer uitgestrekte ge
meenten. De problemen die dit oplevert,
kunnen volgens het rapport, door mid
del van binnengemeentelijke decentrali
satie goeddeels worden overwonnen.
Hoe de studiecommissie zich dit voor
stelt en welke bevoegdheden b.v.
een dorpsraad zou krijgen, wordt verder
in het rapport niet aangeroerd. Suder
goa is van oordeel, dat binnengemeen
telijke decentralisatie binnen de huidi
ge wettelijke mogelijkheden, weinig re-
ele betekenis zal krijgen.
Een volgende opmerking heeft betrek
king op de financiële argumentatie.
Een vergelijking is gemaakt naar de
bestuurskosten per inwoner, tussen ge
meenten van verschillende omvang. De
konklusie die geformuleerd wordt, is ge
baseerd op de gegevens van de gemeen
ten in Friesland. Het lijkt Sudergoa
twijfelachtig of dit kleine universum vol
doende omvangrijk is om deze konklu-
sies te rechtvaardigen.
Daar komt bij dat de kosten in de di
verse gemeenten op verschillende manie-
ós hjoed to sizzon 1 <4*1 JS*
HHI
ren zijn samengesteld. Dit maakt verge
lijkbaar van de gemeenten zonder meer,
niet goed mogelijk.
Als een niet gewenst bijverschijnsel van
kleine gemeenten, wordt genoemd de
veelheid van gemeenschappelijke rege
lingen waarin zij participeren. Dit I
standpunt deelt Sudergoa met de stu
diecommissie. Niet duidelijk wordt uit
het rapport, in hoeverre dit probleem
wordt opgelost, bij de voorgestelde herin
deling van gemeenten. Wellicht zal in
eerste instantie ’t aantal gemeenschap
pelijke regelingen verminderen, maar
zal deze tendens zich ook op de lange
re termijn handhaven?
Ten aanzien van het vraagstuk demo-
kratie in relatie met de omvang van
een gemeente, wordt in dit rapport op
zeer bescheiden wijze ingegaan. Een ver
dere uitdieping van dit toch wel belang
rijke probleem was zeker op zijn plaats
geweest.
Uit het rapport van de studiecommis
sie kan de volgende fundamentele pro
bleemstelling worden gedestilleerd, al
dus het schrijven.
In Nederland ontwikkelt de organisa
tie van het openbaar bestuur zich in een
richting waardoor de gemeentelijke au
tonomie een steeds geringere betekenis
krjjgt. Door middel van welke metho
de kan nu gestreefd worden naar ver
sterking van die gemeentelijke autono
mie? Hoe kan de bestuurskracht weer
worden vergroot? Als remedie wordt
dan voorgesteld een vergroting der ge
meenten, met name qua inwonertal, tot
minimaal 10.000 inwoners.
Prof. J. in ’t Veld noemt de terugkeer
naar een grotere gemeentelijke auo-
nomie lijkt een utopie. Een min of meer
autonome opstelling is naar het Suder
goa voorkomt slechts mogeltjk voor de
zeer grote gemeenten. Maar ook deze
worden door de centrale financiering
sterk in hun zelfstandig optreden be
knot.
Het wordt nu in het rapport van de stu
diecommissie voorgesteld: De vorming
van iets grotere gemeenten dan de hui
dige, dit ten behoeve van een grotere
bestuurskracht en de mogelijkheid meer
tegenspel tegen de centrale overheid
te kunnen bieden.
Sudergoa is geneigd te betwijfelen, of
dit de werkelijke oplossing kan geven
voor het gestelde probleem. Het komt
het bestuur voor dat met deze plannen
er op korte termijn weinig zal veran
deren. Op de langere termijn zal waar
schijnlijk blijken, dat de gestelde nor
men en uitgangspunten m.b.t. de inwo-
nerstallen, duidelijk achterhaald zijn.
Met andere woorden, het gestelde doel
zal waarschijnlijk niet bereikt worden.
Een tweetal alternatieven kunnen in
dit verband naar voren worden gebracht.
Deze alternatieven zijn:
H. Handhaving van de huidige gemeen
ten, behoudens wellicht enkele zeer
kleine, zoals die met name in de Zuid
westhoek voorkomen. Deze situatie kan
worden aangevuld met de instelling van
een gewest. Hoe die indeling van Fries
land in gewesten er uit moet zien, is
een punt apart. Gelet op de voorstel
len in de ontwerp-wet op de gewesten,
zou een gebied als de Zuidwesthoek,
dür ek binut wurde. Ek yn it boere-
bidriuw is dat sa. De melkmasine en de
trekker hawwe de boeren de kans jown
mei minder minsken mear wurk to
dwaen en sadwaende ek mear kij to
hélden. In mear moderne buorkerij
makket it mooglik 30 kij de man to
melken en to ünderhélden en it is düd
lik, dat dêrtroch hiel hwat arbeidskrêf-
ten oerstallich waerden. Dizze üntwik-
keling is net to kearen.
As der middels binne, dy’t arbeids-
sparjend wurkje en teffens ek ekono-
mysk binne, dan wurde dy middels
brukt.
En de gefolgen komme dan op it foarste
plak hjir op del, dat der minder mins
ken brükt wurde foar itselde kwantum
wurk. It hat dus gjin sin de eagen dêr-
foar to sluten, dat is strüsfügelpolityk.
Mar in hiel oare kwestje is of men diz
ze Ontwikkeling foar it algemien wol-
wêzen gunstich fynt of net. Ik sjoch ti-
ge düdlik yn dat it net to kearen is,
mar ik bin der perfoarst net wiis mei,
krekt oersom, it soe my in leaf ding
wurdich wêze as it oars wie. Dat komt
hjirwei, dat it neffens myn ynsjoch én
foar de minsken seis én foar de hiele
maetskippij fan greate wearde is, dat
der in fiks tal selsstannige ündernim-
mers bliuwt, dat syn libbenstaek op it
plattelan fynt. Noch altyd mien ik, dat
it plattelan in needsaeklik regenerea-
rend elemint is yn üs al mar mear
stêdske maetskippij. De stêdden hawwe
it plattelan minstens sa hurd noadich
as oarsom. Rounom sjocht men op it
CAMPING „IT SOAL”
WORKUM. Dat er eind dezer week ver
scheidene tijdelijke bewoners zijn ver
trokken i.v.m. afloop der bouwvakva-
kantie is begrijpelijk, maar er kwamen
ook weer nieuwe klanten, zodat het er
nog vrij druk is en men zich in me
nig opzicht kon amuseren. Indien het
weer onverhoopt minder geschikt
wordt kan men zich naar de stad be
geven om te winkelen en bovendien is
er vanaf a.s. dinsdag 27 t.m. zaterdag
31 juli kermis op de Merk.
Er waren veel kijkers w.o. natuurlijk
de jeugd om de verrichtingen van het
Stuntteam uit Anna Paulowna te aan
schouwen. Om ruim 7 uur liepen de zes
deelnemers (de jongste was 13 jaar)
over de over het water gespannen
draad, allen voorzien van grote stok
ken om het evenwicht te bewaren. Men
liep ook achteruit en de verschillende
programmapunten bestonden uit: lx
overstappen midden op de „weg”, ter
wijl de 13-jarige Willem onder de stun-
ter moest doorkruipen.
Verder 2 deelnemers met 1 stok, dan
met de 13-jarige Willem op de schou
der. Ook nog per fiets zowel vóór als
achterwaarts. Verder een kleine fiets en
ook iemand met een korf met een z.g.
vrouwspersoon voorop. De geblinddoek
te tocht was bijzonder goed en de bei
de stunters die elkaar midden op weg
ontmoetten, terwijl één ervan een stoel
tje plaatste en een door de ander over
gereikt flesje bier nuttigde, d.w.z. ge
deeltelijk want er werd behoorlijk ge
morst en vooral door de jeugd veel ge-
applaudiseerd, vermoedelijk in de hoop
dat men het evenwicht bij dit experi
ment zou verliezen.
Ze kwamen echter aan hun trekken,
want bij het volgend nummer: 2 deelne
mers op de fiets had men moeilijkhe
den met een trapper, men vond dat lach
wekkend, verloor het evenwicht en vie
len van de draad in het water. De stunt
werd echter herhaald en verder zonder
haperen uitgevoerd. Ook de motor-ra
ce met Willem op een laddertje in het
midden, gelukte, zowel de heen- als de
terugreis over da draad. Het nummer
met het eenwielige fietsje slaagde ook
en het laatste nummer met de scoo
ter was ook af. Een berijder stond
zelfs midden op de „weg” op z’n hoofd.
Een bijzonder goede prestatie!
Na dit slotnummer probeerden 2 deel
nemers zonder stok over de draad te
lopen. Men moet zich dan natuurlijk
staande houden door het evenwicht te
bepalen alleen met de uitgestrekte han-
Het in de toekomst te voeren beleid
zal vooral op de oplossing van deze
problemen gericht moeten zijn, aldus
het schrijven aan Ged. Staten. Daarbij
zal rekening gehouden moeten worden
met een aantal groei-impulsen. Deze
kunnen als volgt worden omschreven.
Verbetering van de economische
struktuur,
technologische verbetering van het
bestaande bedrijfsleven,
ontwikkeling van het onderwijs en
de omscholingsmogelijkheden,
de rekreatieve ontwikkeling van de
streek.
Daarenboven wordt ten behoeve van
een adekwate streekontwikkeling ook
nodig geacht een efficiënte streekorga-
nisatie.
Het rapport van de Stichting „Suder
goa” pleit dan voor een reorganisatie
van de huidige bestuurlijke indeling van
de Zuidwesthoek, mede om tot een meer
uniforme dienstverlening van de ge
meenten te komen. Een aantal moge
lijkheden hieromtrent worden gesugge
reerd, konkrete alternatieven worden
echter niet gegeven.
De in het voorafgaande genoemde pro
blemen van de Zuidwesthoek, zijn geen
problemen die specifiek zijn voor deze
streek. In andere delen van ons land
zijn zij in soortgelijke vorm terug te
vinden. Vaak ook zijn het landelijke
problemen met een regionale verbijzon
dering. Het door de Stichting „Suder
goa” uitgevoerde en binnenkort te publi
ceren Onderwijsonderzoek toont dit dui
delijk aan. Met betrekking tot de door
stroming van kinderen naar het voort
gezet onderwijs, krijgt de landelijke pro
blematiek op dit gebied een regionaal
accent, maar is niet wezenlijk anders.
Het gaat dus bij al deze zaken om rela
tief algemene problemen, waarvan de
bestuurlijke reorganisatie er één is.
Dit betekent dus, dat de provinciale
studiecommissie zich niet heeft bezig
gehouden met een specifiek Fries pro
bleem. De grondslagen en uitgangspun-
opfleane. Gans lytse boeren geane der
nei it fabryk yn de stêd, mar bliuwe
op har spul, dêr’t hja moarns bitiid
de stikmannich kij melke en fuorje, wy
de froulju oerdei dêr it each op hal-
de. Hja bliuwe wenjen dêr’t hja thüs
binne en wolle foar gjin jild ruilje mei
in flat yn de greate stêd. En hja haw
we great gelyk sa to dwaen. Foar im
men mei in boere-aerd is der neat
moaijers as lan. en fé, it gewaechs, de
fügels en de flsken, de sinne-opgong en
de ivige wiksel fan waer en wolken,
it opkommen, bloeijen en rypjen fan
beam en plant, it kealjen en it bigjen,
koartom it libben yn de frije, altyd wer
nije, natür.
Mo at in minske dit alles forlitte om
dat it perfoarst net mear kin, dan is
dit in spitige saek, mar net mear to
kearen. Mar salang hy de kans sjocht
om to bliuwen en op ien of oare wize
hwat oanfolling to finen foar syn beurs-
ke, dan bin ik dêr bllid mei. Dêrom bi-
gryp ik de lju net, dy’t almar roppe,
dat der noch safolle miljoenen boeren
fordwine moatte, krekt of dit it heil
fan de maetskippij wêze soe. Wy kin
ne harren jammergenöch net allegear-
re bihalde, mar hoe mear harren yn diz
ze moderne maetskippij op fuotten hal-
de kinne, hoe better it foar de maet
skippij wêze sil. Yn Eastenryk sjogge
hja dit folie better yn as de iensldige
ekoïiomen yn de EEG. Nei myn mie
ning kinne wy ek yn üs lan hiel hwat
fan harren leare.
Bols wards Nieuwsblad
