Engeland eindelijk
de EEG-boot
de week
De foto
van
fc
B
I
■I
in
Kennedy wel!niet in verkiezingsstrijd?
i Ti
I i i
3
U
T entoonstel 1 ing
Gouden filmpjes
Aide Fryske tsj erken
Mj|
g ^te
111e JAARGANG No. 6
VRIJDAG 21 JANUARI 1972
-
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
P
Opvallend
Engeland in de boot
Tenslotte
Hoe met Kennedy?
Frankrijk lonkt
Nixon gefaald?
Entente Cordiale
3e week jan. 1922
Hardrijderij van leden met dames.
Advertentieprijs: 20 ct. per mm.
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Moedjib wijst macht over
Pakistan af
Abonnementsprijs 6,40 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Dinsdagmorgen, om vijf voor half drie
werd het oncterhandelingsgesprek tussen
de EEG-onderhandelaars en de Britten
eindelijk met volledige overeenstemming
afgesloten. Een van de laatste punten
die geregeld moesten worden, was of
de heffingen die de Britten in de vijf
jarige overgangsperiode in het handels
verkeer met de zes kunnen hanteren, in
de Britse staatskas of in de kas van de
EEG moeten vloeien. Het resultaat was,
dat die opbrengsten naar de gemeen
schappelijke kas gaan.
Sir Conn O’Neil, de Britse onderhande
laar was blij en tevreden met de afloop
van de onderhandelingen. De gesprek
ken die sinds 30 juni 1970 zijn gevoerd,
karakteriseerde hij als onderhandelingen
die voornamelijk over de overgangspe
riode gingen. Niet alles wat daarna
komt, kon geregeld worden, zei hij. De
vele nachtelijke vergaderingen die tot
dit eindresultaat voerden, vond hij „een
absurde manier van onderhandelen”. Hij
veronderstelde nogal optimistisch dat,
wanneer we eenmaal met z’n tienen zijn,
deze nachtelijke bijeenkomsten slechts
zelden nodig zullen zijn”.
Zaterdag kan het verdrag worden ge
tekend. Het is een stapel documenten,
ter hoogte van 30 'centimeter. Dag en
nacht is er aan gewerkt.
Frankrijk heeft besloten - nu Engeland
praktisch lid is van de EEG - de poli
tieke banden met Londen nauwer aan te
halen en de speciale betrekkingen die
Parijs met de Westduitse Bondsrepu
bliek onderhoudt iets op de achtergrond
te schuiven. Het is niet de bedoeling van
president Pompidou om op spectaculai
re wijze van Europese partner te ver
anderen, maar het zal volgens politieke
kringen in Parijs erop neerkomen dat
Frankrijk meer rekening zal houden
met Landen dan met Bonn.
Deze komende koerswijziging van de
Franse politiek - waarover in Parijs nog
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Ted Kennedy beschuldigde Nixon ervan
dat hij gefaald heeft als leider en dat hij
het Amerikaanse volk in een „morele
crisis’» heeft gestort.
„Onze huidige problemen vloeien niet
voort uit het feit dat het volk zijn rege
ring niet vertrouwt, maar meer doordat
de regering het volk wantrouwt.”
Het klonk, alsof een presidentskandidaat
Nu iets over een merkwaardige ontwik
keling in de Amerikaanse verkiezings
strijd.
In Amerika begint men zich met stijgen
de verbazing af te vragen wat senator
Edward Kennedy in dit verkiezings
jaar nu eigenlijk van plan is.
Herhaaldelijk heeft de enig overgebleven
politicus uit de befaamde „Kennedy-
dynastie” met nadruk verklaard zich
niet kandidaat te zullen stellen. Als be
wijs hiervoor liet hij begin deze week
zelfs zijn naam van de lijsten voor de
eerstkomende democratische voorverkie-
zingen schrappen.
Intussen is hij echter al maanden bezig -
net als iedereen die wel kandidaat is -
overal in het land spreekbeurten te ver
vullen. Dit culmineerde in Washington
in een felle aanval op het buiten- en bin
nenlandse beleid van president Nixon.
leider van de sterkste partij de overwin
ning had behaald. Zijn weigering heeft
indirect geleid tot de burgeroorlog en
de afscheiding van Bangla Desj. Dit kan
niet ongedaanworden gemaakt”.
Sjeik Moedjib kondigde ook een amnes
tieregeling af voor duizenden gevange
nen in geheel Bangla Desj. De maatre
gel is bedoeld om de bevrijding van het
land te vieren, maar ook als een middel
om de gevangenissen te ontvolken, die
overbezet zijn na de arrestatie van tal
rijke „collaborateurs”.
Een onafhankelijk Libanees blad meldt
dat Libanon een voorstel heeft verwor
pen om Arabische troepen aan zijn grens
met Israël te legeren.
Het blad, dat zich beroept op1 goedinge-
lichte kringen, zegt dat Algarije, Libië
en Syrië zich bereid hebben verklaard
troepen naar Zuid-Libanon te zenden.
Libanon meent echter dat de legering
van deze troepen aan zijn grens met Is
raël de toestand nog meer- gespannen en
explosiever zou maken.
We moeten actueel trachten te zijn,
dacht onze medewerker, die altijd zo ge
zellig over zijn kinderjaren kan vertellen
en dus leverde hij voor dit nummer een
artikel over het ijsvermaak bij ouds. We
moeten actueel trachten te zijn, dacht
onze amateur fotograaf A. Mooij en le
verde ons bovenstaande foto. Dat was
dinsdag, toen het meer dan 10 graden
vroor en de lucht naar vriezen stond,
dinsdag toen de rasechte optimisten al
weer spraken over de kansen van een
elfstedentocht, dinsdag toen de kinderen
al weer jengelden om ijsvrij omdat zij
maandagavond op de TV hadden gezien
hoe de school van Eemewoude al op
schaatsen stond, dinsdag, toen de heer
Mooij met zijn collega’s het druk had
met ontdooien van bevroren leidingen.
Nu is het woensdagmorgen, dat we dit
artikeltje schrijven. Regenspetters gut
sen tegen de ruiten, de lucht is betrok
ken, een wolkendek schuift uit het zuid
westen aan. En als u dit leest, op de
vrijdagmiddag, in het weekend of als
buitenlands abonnee wellicht nog later,
dan kan het intussen wel weer anders
zijn. Het is zoals vandaag ons buiten
lands overzicht begint, het kan vriezen
en het kan dooien. Hoe dan ook, dit
plaatje sluit bijzonder goed aan bij de
ijspret die enkelen deze week reeds be
leefden en anderen hoopten te beleven.
Dit fraai stukje metselwerk is de Zand-
ster poort tussen de Turfkade (rechts)
en de Stoombootkade (links). Er onder
door heeft u een fraai kijkje op het
Zand, in dit geval op het brede gedeelte
van het Kleinzand, nl. waar de witte
auto staat. Net boven de hoofden van
Verkoop geheelonthouderscafé Voor
waarts aan de Dijk bij de Sneekerpoort
in gebruik bij de heer J. Oosterhout.
De heer H. Proost, hoofd der school te
Cubaard benoemd te Dedemsvaart.
Te koop: 1000 dubbele schoven vlas bij
B. v. d. Ploeg, Hichtum.
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
TeL 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
<05157)
Bolswarils Nieuwshlai
Kerschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum
Raadsvergadering Bolsward. Voorz. bur
gemeester S. J. Praamsma. Aanwezig de
leden J. Haima, J. Wesseling, M. IJs-
sels, G. C. Eisma, L. Rooda, S. E. Lan
ter, B. J. Stockmann, D. B. Eerdmans,
P. D. v. d. Klei, A. C. H. Pannekoek
Loois en T. v. d. Zee. De heer L. Mol
was verhinderd de vergadering bij te
wonen.
aan het woord was. Het feit dat Kenne
dy wederom verklaarde niet aan de
verkiezingen te zullen deelnemen deed
daaraan niets af. Vooral niet, omdat hij
kort daarop zei wel „buitengewoon ac
tief aan de verkiezingscampagne van de
democratische partij te zullen gaan deel
nemen”.
Het kan vriezen en het kan dooien. Dit feit hebben we in de afge
lopen dagen aan de lijve ondervonden. Maar zoals het in de natuur is,
is het ook in de politiek. Het kan vriezen en het kan dooien. Zo b.v.
in de verhouding EgypteIsraël. Wat de een ziet ais een verscherp
te tegenstelling, ontleedt de ander als een in allerlei bedekte termen
vervatte wens te komen tot onderhandelen. Naast dit nieuws uit het
nabije oosten heeft de wereld in het weekeinde en daarna kennis
genomen van liet feit, dat ook een koning maar een mens is en dus
de weg van alle vlees gaat. Koning Frederik de negende van Dene
marken is niet meer. Margaretha II volgde hem op. De koning is
dood, leve de koningin. Dat was, wat dit laatste betreft voor Dene
marken voor het eerst. Politieke gevolgen heeft dit geen enkele. Wat
de laatste dagen op internationaal terrein verder de aandacht trok
was de toetreding van Engeland tot de EEG, de verkiezingsstrijd in
Amerika en de consolidatie van Bangla Desj na de vrijlating van
Sjeik Moedjib-Oer Rachman. Eerst iets over de EEG en de reacties
hierop, met name van Franse zijde.
Sjeik Moedjib-Oer Rachman, de premier
van Bangla Desj, heeft het voorstel van
president Bhoetto van Pakistan om de
macht in een herenigd Pakistan over
te nemen van de hand gewezen.
Gevraagd naar zijn reactie op het maan
dag door Bhoetto gedane aanbod, zei
sjeik Moedjib: „Ik wil Pakistan niet.
Bangla Desj is nu een realiteit. Bhoetto
heeft zijn voorstel tien maanden te laat
gedaan. Hij heeft mij niet als premier
van Pakistan willen aanvaarden, toen
ik na de verkiezingen van eind ’70 als
de beide jongetjes (of jongen en meis
je? Wie herkent ze of wellicht zich
zelf?) zien we juist een zware vracht
auto de draai nemen naar ’t Laag. Ver
derop is dan het smallere gedeelte van
het Klein Zand om dan aan te kijken
tegen het witte huis, dat reeds staat
aan de Hoogstraat. Naast de deur ziet u
het kantoortje, waar de schrijver van
„Bolsward in mijn kinderjaren” dage
lijks is te vinden, nl. dat van aardappel-
handel fa. S. H. de Jong, Hoogstraat 64.
De Zandster poort is een fraai stukje
metselwerk, nog geen 25 jaar oud. Voor
heen was hier een soort waterpoort,
waardoor men de stad kon binnenvaren.
Er zijn nog wel oude afbeeldingen van.
In heel vroeger tijd zal men deze water
poort in geval van oorlogsdreiging wel
gesloten kunnen hebben. Op oude, kaar
ten staat de poort aangegeven als Zanet-
sterpoort, waarmee nog weer eens ge
zegd en bevestigd is, dat „Zand” hier
niets te maken heeft met de substantie
zand (het is trouwens allemaal vette
zeeklei wat de klok hier slaat), maar
met Zaan of Zane, dat een oud woord
is geweest voor watergang. Maar om
dat de Bolswarders in hun stadsdialect
ook het door hen gebezigde woord voor
zand als „zaan” uitspraken (denk ook
maar aan de woorden haan voor hand,
braan voor brand, hon voor hond, pon
voor pond, steeds met weglating van de
d dus, zoals het Fries dat ook kent:
bran, san, han, poun, houn) is bij de
straatnaiamgeving hier sprake van hy
percorrectie. Het „Zaan” is foutief te
rugvertaald tot „Zand”, zoals trouwens
ook de Snekers hebben gedaan, hetzij
tot onze troost gezegd. Ons deze uit
weiding vergevende zult u het met ons
eens zijn, dat dit een mooi karakteres-
tiek plaatje is, dat bij velen waarschijn
lijk zoete of misschien ook wel minder
aangename jeugdherinneringen oproept.
Zoete aan de spontane ijspret, minder
mooie aan het feit, dat het schaatsen
toch moeilijker bleek, dan u diacht, dat
het gepaard ging met koude handen en
soms pijnlijke voeten. Herinneringen
misschien ook aan het opbloeien van een
prille liefde. Wie weet.
koorafsluiting gevonden, die uit een hek
werk van rode natuursteen bestond, dat
aan beide zijden met beeldhouwwerk
was versierd. Van deze afsluiting zijn in
1941 twee stukken gevonden, die nu in
het kerkmuseum van Janum staan en
hier op foto’s zijn te zien. Aan de ene
zijde de twaalf apostelen en de geboor
te van Christus, aan de andere zijde de
ranken en bladwerk met daarin o.a. het
Lam Gods. Het derde stuk werd in 1961
gevonden en stelt Johannes met een kelk
voor.
Het derde onderdeel van de tentoonstel
ling gaat over het restaureren van ker
ken. Het op kunsthistorische verant
woorde wijze herstellen van oude ker
ken, waarbij de kerkvoogdijen in meer
of minder sterke mate financieel door de
overheid gesteund worden is in Fries
land in’ 1921 begonnen met de sakristie
van de kerk in Sneek. Sindsdien volgen
o.a. de kerken van: Workum, Bozum,
Bolsward, Exmorra en Jorwerd. De
kaart geeft een overzicht van al deze
restauraties. Bij Workum kreeg men te
maken met een kerk die sterk verwaas-
loosd was, maar bovendien aan de west
kant nooit werd voltooid. Bij de restau
ratie (1946-’51) heeft men bij koor en
sakristie het muurwerk weer in zijn oude
toestand terug gebracht, wat vooral bij
de ramen duidelijk is te zien. De west-
muur was in 1615 met hout gedicht om
dat men oorspronkelijk het plan had de
kerk tot de toren toe door te trekken.
Bij het herstel is deze westwand ook in
steen opgetrokken.
Vele restauraties zijn gereed, maar vele
andere wachten zoals b.v. de toren van
Parrega, schilderachtig gelegen, maar
met muurwerk dat dringend om herstel
vraagt. In 1961 dreigde de afbraak van
de dertiende eeuwse kerk van Lions, wat
gelukkig op het nippertje voorkomen
kon worden en nu nadert het herstel zijn
voltooiing.
Gedurende drie weken zal men vanaf
maandag a.s. de reizende tentoonstelling
„Aide Fryske Tsjerken” in de openbare
bibliotheek te Bolsward kunnen bewon
deren. In het algemeen vallen de ope
ningsuren samen met die van de Open
bare Bibliotheek, in het gebouw waar
van de expositie wordt gehouden. De
toegang is gratis.
Het eerste onderdeel van deze tentoon
stelling laat de verschillende typen van
kerken zien die we in Friesland kun
nen aantreffen. Het eerste belangrijke
type is dat van de kerken in romaanse
stijl. De oudste dateren van rond 1100
en zijn gebouwd van tufsteen, een grij
ze natuursteen uit het Eifelgebergte, die
per schip naar onze streken vervoerd
werd. Tussen 1150 en 1200 vond men
hier de kunst van het steenbakken uit
en sindsdien heeft men in baksteen ge
bouwd, met welk materiaal tussen 1200
en 1300 nog vele romaanse kerken op
getrokken zijn.
De muren van deze kerken zijn dik en
niet erg hoog. De ramen klein en rond-
bogig. Men heeft de muren versierd met
spaarvelden, muurgedeelten die iets in
springen. Deze spaarvelden zijn aan de
bovenzijde op verschillende manieren af
gesloten.
Typisch romaanse interieurs zijn er in
Friesland weinig bewaard gebleven. De
meeste kerken uit deze tijd waren over
dekt door een houten zolder.
De tweede belangrijke stijl is die van de
romano-gotiek. De belangrijkste ken
merken zijn: een levendige muurindeling
langs ramen, nissen en ingangen een
versiering met ronde stenen, een zoge
naamd kraalprofiel. Zo is in Weidum in
de zuidmuur met zijn siermetselwerk la
ter een gotische ingang gebroken, met
boven de deur het nisje, waar in de mid
deleeuwen het beeld van een heilige
heeft gestaan. Later is er nog een lelijk
raam boven gezet.
In Bozum is het koepelgewelf van het
koor versierd met rondstaafribben, die
met kolomnetten van de grond af om
hooggegaan en boven in een rozet sa
menkomen. Het gewelf is versierd met
schilderwerk: een tronende Christus, om
geven door de symbolen van de vier
evangelisten en aan beide kanten twee
heiligen.
Hoewel de gotiek in Friesland reeds be
gonnen is ran het einde van de der-
Met algemene stemmen blijft het venten
van melk op zondag toegestaan. Het
luidkeels aanprijzen, dat aanstootgevend
kan zijn zal worden vermeden.
Heerlijk is men uitgeslapen onder de
Leidse wollen dekens van R. P. de Boer.
Makkum. Vraagt zichtzendang.
en Wymbritseradeel.
niet al te openlijk gepraat wordt - zou
een uitvloeisel zijn van het Britse besluit
om zich langzaam maar zeker los te
maken van de Verenigde Staten, waar
mee Engeland lange tijd „speciale be
trekkingen” onderhield.
Het is president Pompidou de laatste
maanden steeds duidelijker geworden,
dat het de Britten ernst is met hun
voornemen zich op Europa te richten,
terwijl Bonn zich nog steeds zeer af
hankelijk toont van Amerika.
De Franse president is van plan tijdens
het bezoek dat hij de komende maand
aan Engeland zal brengen de nieuwe
„Entente Cordiale” tussen de twee lan
den vaster vormen te doen aannemen,
zonder die echter in een officieel verdrag
vast te leggen.
Opvallend vinden vele politici het hier
ook dat Kennedy zijn rede hield enkele
dagen voordat Nixon zijn State of the
Union (de troonrede in Amerika) zou
uitspreken.
Ondanks de affaire-Chappaquiddick,
waarbij de secretaresse Mary Jo Kopech-
ne ruim twee jaar geleden in een door
hem bestuurde auto verdronk, is de po
pulariteit van de jongste Kennedy in
Amerika nog erg groot.
Er doen hier al enige tijd geruchten de
ronde dat Teddy eerst de voorverkiezin-
gen wil afwachten.
Als daarbij zou blijken dat enkele de
mocratische kandidaten voor het pre
sidentschap ongeveer gelijk uit de bus
zouden komen, dan zal het enorm moei
lijk worden om in juli tijdens de demo
cratische conventie een kandidaat te
kiezen.
Kennedy zou dan als de „reddende en
gel” voor de partij kunnen optreden en
zich alsnog bereid kunnen verklaren het
tegen Nixon op te nemen.
De laatste tijd komt de democratische
senator Edmund Muskie echter zó sterk
als kandidaat naar voren, dat het on
waarschijnlijk lijkt dat het zo zou kun
nen lopen als de geruchten (misschien)
wel willen.
tiende eeuw- (Bolsward, Broerekerk),
ligt de bloei yan deze stijl hier vooral in
de veertiende en vijftiende eeuw. Men
bouwt hogere kérken, waarbij de druk
van de gewelven niet meer op de ge
hele wand, maar op bepaalde punten
komt te rusten. De muren krijgen ener
zijds brede hoge ramen, maar moeten
anderzijds door steunberen versterkt
worden. Eén van de mooiste gotische
kerken in Friesland is de Martinikerk te
Bolsward, gebouwd tussen 1446 en
1466. Het koor van deze kerk is even
hoog als het lange schip, maar maakt
aen rijziger indruk doordat het geen zij-
ruimten (omgang) heeft.
Het interieur van de Martini te Bols
ward heeft met zijn zijbeuken en zijn
lichte heldere koor iets van het ten he
mel strevende van een zuidelijke kathe
draal. Het schip is wat donker, maar in
het koor stroomt het licht in overvloed
naar binnen: hier stond dan ook het
hoofdaltaar met de hostie. De stille rust
van de noordbeuk met aan het eind de
vroedschapsbank doet denken aan een
schilderij van Saenredam.
We bezitten in Friesland kerken uit de
elfde tot en met de twintigste eeuw. Er
is steeds gebouwd, verbouwd, afgebro
ken en herbouwd. Onze oude kerken
hebben zich heel wat goede en slechte
behandelingen moeten laten welgevallen
en verschillende kerken hebben die be
handeling niet overleefd, beter gezegd:
zijn door slechte behandeling of door ’t
ontbreken van behandeling ten onder ge
gaan. Zeker 40 middeleeuwse kerken in
Friesland zijn in de loop der eeuwen af
gebroken.
Op de tentoonstelling hangt b.v. een te
kening uit 1723 die ruïne van de kerk te
Idzega voorstelt. Bij de reformatie werd
dit dorp voor de eredienst gekombineerd
met Oudega (W.) en Sandfirden en de
kerk werd door zijn afgelegen ligging
spoedig niet meer gebruikt. Dit had tot
gevolg dat ook het onderhoud achterwe
ge bleef: de kerk verviel tot een ruïne
en alleen de klokkestoel bleef bestaan.
Zo is het met verscheidene kerken ge
gaan, vooral in het zuiden en midden
van de provinice.
Soms worden bij opgravingen ook on
derdelen van de vroegere kerk terugge
vonden en een van de mooiste vondsten
meeft men in Wons gedaan. In 1941 zijn
hier opgravingen gedaan naar de kerk
die aan de tegenwoordige achtzijdige
kerk uit 1728 voorafging. Er bleek een
romaanse tufsteen kerk uit die twaalf
de- eeuw te hebben gestaan met een rond
koor. Van deze kerk zijn delen van de
w--
