Met de nationale trimdag
zicht
m
Gade SKroar
Maak van hel lichaam een geoliede
machine
iiiiinniiiiiiiiiniiiHiiiniiHininniiiiiiiiii
Zilveren filmpjes
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Fan stêd en lan
luw»
SR
F'
Hwat hat
if
'^7,7.7 z<
OW
RM!;
Mi
11 le JAARGANG No. 23
DINSDAG 21 MAART 1972
overwegend zittend leeft.
Devies
Gewoonte
Wandel u gezond
die
Plooien
üs hjoed to sizzen
In lytse baes is better as in greate feint.
(vervolg op pagina 2)
normaal
In
rusttoestand
ademt
een
5-
Advertentieprijs: 20 et. per mm.
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
De heer R. Ynitema 25 jaar wegwerker
bij de gemeente Wonseradeel.
GJINIEN KIN TWA HEAREN
TSJINJE
Abonnementsprijs 6,40 p. kwartaal
(bjj vooruitbetaling)
Giro 887926
4e week maart 1947
45-jierrich bistean fan de Fryske Krite.
Als nieuw wordt uw oude kinderwagen
zonder inlevering van stof. Sikma's win
kels.
Gevraagd nette tweeling kinderwagen.
Tj. v. d. Meer, Hieslum.
,,Hy komt ut in aid Frysk boerelaech
en as de erfliikheitswetten üs net yn ’e
steek litte, moat it Frysk eigene him
tige nei lizze. Boalsert wachtet op sa’n
man, hwant de stêd hat der'slim forlet
fan. Boargemaster doch dyn plicht en
lit de lju rabje (Martinytoer).
Uit een 6-tal gegadigden is als huur
der der bakkerij te Hitsum benoemd de
heer J. v. d. Pol, ohef bakker te Assen.
70-jarig bestaan Chr. Jongelingsvereni-
g?ng. Ps. 133 3 te Spannum-Edens.
wreidtng en de oanliz fan wegen, sil der
in swiere mütse oer op hawwe to kom
men ta kavels fan in pear kilometer
lang en breed. It giet by üs altyd tuike-
tuike-oan en wy binne wol safolle fan
penning-sechtsjin, dat wy pas ta in reu
ze swaei oergeane as dit bidriuwseko-
nomysk in needsaek is. Nou’t der noch
safolle Onwisse faktoaren binne, fait it
net ta oer de lanbou op lange termyn yn
de takomst to sjen. It plan Mansholt
(fan 1968 al wer, wy libje hurd) mikte
op lanboubidriuwen fan 100 ha en fé-
halderijen mei minstens 50 kij, plümfé-
bidriuwen mei 15.000 slachtpiken, 10 tu-
zen lizhinnen of bidriuwen mei 500 bar-
gen. Dat róp doe noch al fier, mar yn
üs earen klinkt it net faer mear, al
komme de measte EEG-lannen der noch
lang net oan ta.
Mar der komme wol hiel oare problemen
om ’e hoeke. It hiele agraryske prinsipe
is net oars as in lyts stikje fan ’e natür
apart ta üntjowing to bringen om bi-
paelde eigenskippen fan plant of dier,
dy’t de minske ekploitearje kin, büten
alle roai ta üntjowing to bringen.
Dat ha wy al jierren dien.
In kou joech (yn it wyld) in bytje bjist
en molke om it kealtsje de earste wiken
fan syn bistean to helpen. Mar al sünt
ieuwen ha wy de kou sa kultivearre, dat
er in jaer hat as in kroade en sok heech
fet, dat it foar in keal al net iens goed
mear wêze soe. De produksje fan de
kou is tsientallen kear safolle as it keal
deich ha soe.
Sa is it ek mei de hin.
Syn wylde soartgenoat leit in mannich
aeijen (aeikes), bret dy üt en bringt de
pykjes great, mar in hin dy’t goed 250
grouwe aeijen leit, is yn wezen in mon
strum. Sa is it ek mei bipaelde gewas
sen, blommen ensfh. Troch handich ge-
brük to meitsjen fan de erflikheitslear
en strange seleksje üntstie der aimeast
in produkt, dat amper mear „natürlik”
neamd wurde kin. Ynteelt bringt mei,
dat nije rassen gefqelich wurde foar
slanker worden door meer beweging is
te verkiezen boven een hongerkuur.
Want wat gebeurt er als men alleen
door honger lijden slanker wil worden?
De wangen gaan invallen, de huid onder
de kin gaat uitzakken, in de huid van
de bovenbenen en buik vormen zich
plooien waaraan men in plaats van een
jeugdige slankheid eerder een oudere
leeftijd herkent.
De weg naar de hel is geplaveid met
goede voornemens. Men kan ook zeg
gen: het gevecht tegen de zwaarlijvig
heid wordt verloren door niet nageko
men besluiten. Het is daarom zaak van
de slankheidstraining een gewoonte te
maken. Wie het een maand volhoudt, zal
het blijven doen. Het is niet eenvoudig
om slank en jeugdig te blijven. Zou dat
wel zo zijn, dan waren er geen dikke
mensen meer. Maar het aanwennen van
goede en gezonde gewoonten zal lichter
vallen wanneer dit gepaard gaat met
een beloning.
De weegschaal zal op een bepaald mo
ment onthullen hoe groot die beloning is.
Hoe staat het nu met het
zuurstofverbruik
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
(jitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Ieder mens zou zich moeten houden aan
het devies: Loop voor uw leven. Dat is
minder problematisch dan het lijkt. Om
het hart gezond en het prestatievermo
gen goed te houden, heeft men per dag
beweging nodig. In een kwartier kan
men alle spieren bezig laten zijn en als
men daarnaast iedere dag één uur loopt,
valt men ook nog af. Het is niet noodza
kelijk een uur achter elkaar te lopen.
Iedere morgen, middag en avond 20 mi
nuten is ook goed.
Er zijn nog andere mogelijkheden zoals:
te voet naar het werk gaan of eerder
uit de bus te stappen. Iedere trap be
nutten door hem te gebruiken in plaats
van met de lift te gaan, is ook een uit
stekende oefening.
Wie op werkdagen geen tijd heeft elke
dag een uurtje vrij te maken, kan scha
de op zondag inhalen.
Behalve lopen behoren uiteraard ook
fietsen, zwemmen, tennissen, turnen en/
of boslopen tot de verantwoorde bewe-
gingstraining.
Het menselijk lichaam verbruikt iedere
dag een bepaalde hoeveelheid calorieën,
ongeacht de activiteiten. Men noemt dit
verbruik de basale of ruststofwisseling.
Deze is nodig om de normale lichamelij
ke processen van de stofwisseling voort
gang te doen vinden. Deze ruststofwis
seling bedraagt ongeveer 1600 tot 1700
calorieën bij iemand die 65-70 kg weegt.
Alle calorieën méér, die door ’t lichaam
worden opgenomen moeten door bewe
ging worden verbrand. Men heeft vast
gesteld dat de meeste mensen meer dan
2500 calorieën per dag tot zich nemen,
waarvan echter bij de meesten slechts
2300 tot 2400 calorieën worden ver
bruikt. Het overschot veroorzaakt dan
het teveel aan gewicht. Zo komt het dat
tegenwoordig mannen van 30-40 jaar
ongeveer vijf pond meer wegen dan in
1935.
Het verschil in calorieën verbruik (100
calorieën) is in de loop van één dag niet
veel. Ook in een maand maakt het niet
veel uit. Maar in een jaar kan het ge
wicht met 4,5 kilo worden verhoogd.
Zonder dat men het merkt wordt men
zwaarder. Opeens is er het „buikje” en
dat raakt men niet zo gemakkelijk meer
kwijt.
«4
Dy’t oer in balke springt moat er in
strie net stroffelje.
Met de lichamelijke conditie van alle
jeugdigen is het maar matig gesteld.
Van de 8 miljoen Nederlanders boven de
18 jaar zijn er ongeveer 1,4 miljoen
lid van een sportclub, dus één op de
acht. Er is een enorm tekort aan accom
modaties en gymnastiekzalen, er is niet
genoeg zwemwater en dat betekent dat
er aan de lichamelijke conditie van de
genen die de weg naar de sportclub niet
vinden nog het nodige schort.
Jammer is het dat zovele Nederlanders
na hun 25e levensjaar hun „sportieve”
periode beëindigen. Men werkt aan een
carrière, wil meer geld verdienen, heeft
geen tijd meer, gevoegd bij overvloedig
eten, teveel roken, de brommer en de
auto en het is duidelijk dat de broek
riem langer wordt. De mens in onze tijd
zit ongeveer 150.000 uren van zijn leven.
Dat zijn er 50.000 meer dan onze voor
ouders zittend doorbrachten en het is
bijna het dubbele aantal uren van een
150 jaar terug.
Vooral de laatste veertig jaar is het le
ven meer veranderd dan ooit: de voet
ganger is autobestuurder geworden, de
trappenklimmer een liftgebruiker. Uit
de gespierde mens is, een intelligente
zwakkeling ontstaan, die voor bijna ie
dere bewfeging met een druk op een
knop kan volstaan. Het aantal zwaar-
lijyigen is daardoor verontrustend toe
genomen.
Nóg verontrustender is het gevaar dat
Het systeem van een kwartier geringe
bewegingstraininig per dag vermeer
derd met een uur lopen, zorgt er voor
dat er geen calorieënoverschot ontstaat
en dat het teveel aan gewicht langzaam
maar zeker verdwijnt. Wie het systeem
nauwgezet volgt, zal iedere dag 350 ca
lorieën extra verbruiken. Dat betekent
dat hij in tien dagen een pond kwijt is
of dat hij iedere dag 250 calorieën extra
mag eten. Het langzaam maar zeker
Installatie burgemeester J. G. S. Bruin-
sma. Bij het overschrijden van de ge
meentegrens werd hen namens de RFC
hartelijk welkom geheten door de heer
J. M. A. Mulder. Dieuwke Klaske Heeres
en Marie Leurink boden bloemen aan
mej. Schilte, verloofde en bruid van de
heer Bruinsma. Hierna volgde de blijde
inkomste, voorafgegaan door de landelij
ke rijvereniiging en het stedelijk korps.
De zusjes Jansina en Ada Haitsma bo
den op het bordes op een kussen de
sleutels der stad. De heer Bruinsma en
verloofde werden de raadzaal binnenge
leid door de oudste raadsleden de heren
J. Boekema en D. de Jong. In z’n ambts
rede noemde de heer Bruinsma Bolsward
„de parel der Friese steden, een stad,
waar mijn pake en beppe ter kerke gin
gen en waaromheen mijn voorouders
heben geleefd. Ik ben niet gekomen om
gediend te worden, maar om te dienen”.
Op woensdag 22 maart opent fa. Muizelaar «en herenconfectiezaak aan de S-ne-
kerpoort nr. 11. Deze foto werd gemaakt toen nr. 11 nog gewoon een pandje
was aan de voet van de Broerekerk, een eenvoudig burgerhuis met een deur en
2 ramen aan de voorzijden. Er doet zich een gangetje en kamer achter vermoe
den, daarachter een alkoof. En nu morgen maar zien, wat men van dit pand
heeft weten te maken. Een wat „stil huis”, zal dan z(jn omgetoverd tot een
modern zake-npand, juist In de wat „dode hoek” van deze straat. De foto werd
gemaakt door de heer Siemensma, oorspronkelijk bestemd als foto van de week,
maar gezien de actualiteit reeds nu geplaatst.
Om het lichaam tot een gezonde machine te ontwikkelen doen wjj
aan sport. Ruim 2,5 miljoen mensen vindt men elke week terug op
de sportvelden, -hallen of -zalen. Onze topsporters behalen succes
sen; wy hebben Europese- en wereldkampioenen en namen als Ajax
en Feyenoord I>ezitten wereldvermaardheid, dat merk je als je op
vakantie met buitenlanders praat. Nauwelijks is het jaar 1972 inge
zet of dat kleine land van ons bezit kampioenen op de gladde jjzers
waar ieder ander land met afgunst naar kijkt.
ons hart bedreigt, want het hart van de
mens, die bijna geen beweging heeft, is
beduidend kleiner dan het hart van de
sport bedrijvende medemens. Een klein,
door vetlagen omgeven hart heeft geen
spierkracht, presteert minder en is snel
ler versleten. Dus: een sterk hart kan
alleen zijn kracht behouden wanneer het
dagelijks in beweging is.
Daarvoor is een bewegingstraininig no
dig, die niet alleen de overtollige kilo’s
elimineert, maar ook het hart verjongt.
De mens ademt als hij zit zestien maal
per minuut. Als hij plotseling vermoei
ende bezigheden gaat doen, bereikt hij
het dubeble, namelijk dertig maal. Met
één inademing krijgt de mens in rust
rond vijfhonderd cm3 lucht in de longen,
bij hardlopen kan dit stijgen tot 4000
cm3. Normaliter slaat het hart 72 maal
per minuut. Bij inspanning kan de hart
slag tot 180 slagen oplopen.
Daardoor wordt inplaats van vijf liter
bloed per minuut (in rust) nu 36 liter
bloed per minuut door het hart gepompt.
Wie aan lichamelijke activiteit gewend
is, belast zijn hart en zijn bloedsomloop
minder dan degene, die het grootste deel
van de dag zittende doorbrengt. Als
men er in slaagt een polsslag van 85 in
rust terug te brengen tot 70 per minuut,
dan bespaart men het hart per dag on
geveer 150.000 slagen. In de loop van
ons leven zijn dat miljoenen slagen min
der dan voor het hart van iemand
3e lustrum vrijzinnige vrouwenvereni
ging Nut en genoegen te Wommels.
natür. Wol opmerklik, dat dit lüd krekt
üt Frankryk kaem, dy EEG-partner,
dy’t omaris oan polityk ynsjoch op
koart sicht rom bod jowt, mear alteast
as oan de konsekwinsjes fan bispegelin-
gen op it lange ein. Gjin wünder dat
men der yn Frankryk noch al fan oer-
al rekke. Nei’t de minister fan destiids
earst sei noch al wiis to wêzen mei it
rapport is it Onder de druk fan de lên-
bouorganisaesjes hommels oan kant
skoud.
Bliuwt de tsjinstelling tusken deskundi
gen as de kommisje Vedel en de sjens-
wize fan de technici, oars sein, tusken
it sicht op de üntjowing fan de lanbou
tusken har, dy’t bou, bosk en greide,
mar en poel graech sjogge as in need-
saeklik ünderdiel fan it milieu om yn to
wurkjen to libjen en op syn minst to
rekreëarjen en dyt as technokraten alles
sjogge troch de ekonomyske bril. Dit di
lemma sil yn de takomst sünder mis ta-
spitst wurde. Sünder dat hiel Fryslan,
om it hjirby to halden, to meitsjen ta
ien great iepenloftmuseum, sille plano
logen each halde moatte foar de minsk-
like wearden. Faeks sille se dêr noch
mear wach foar wêze moatte, as hja
nou al binne. De minske, ek de Fryske
minsken mei dan oanstevenje op it
kompütertiidrek, seis mei er gjin kom-
puter wurde.
Der moat socht wurde nei in tuskenwei.
Moaije lanbougebieten mei öfwikseljend
karakter moatte safolle mooglik bistean
bliuwe. Dit sil net altyd sünder sub-
sydzsje fan rykswege kinne. Lykwols,
dêr wurdt op dizze problematyk al drok
studearre. De spanning tusken it matea-
riële en it ideële sil der altyd wol bliuwe,
it is de spanning tusken it ekonomysk
needsaeklike en it yn oar opsicht winsk-
like, tusken kultür en natür. It iene kin
net sünder it oare, it is nou mar krekt
de kunst de goede synthese to fineh,
hwant gjinien kin twa hearen tsjinje.
Dat aide bibelwurd, hoewol hiel oars bi-
doeld, jildt ek hjirre.
mens gemiddeld 7 liter lucht per mi
nuut; dit komt neer op een verbruik
van 420 liter per uur en 10 m3 per dag.
Om zijn wandeling te kunnen vervolgen
moet onze man 26 liter lucht per mi
nuut inademen; dat is 19 liter méér dan
hij zittend achter zijn bureau zou ver
bruiken. Dit komt neer op 1140 liter
méér voor de totale wandeling.
Bovendien is lichaamsbeweging goed
voor alle lichaamsweefsels en cellen
Voorts kunnen we nog vermelden dat in
rust dtoor beide kamers 4 tot 5 liter
bloed wordt verwerkt.
Oangeande de futurology fan it Ford-
concem en it mooglik hjirop inte plan
Mansholt hat yn it wykblêd Intermedi
air fan 17 desimber fan forline jier Ir.
M. G. Wagenaar Hummelinck to Biltho-
ven noch al hwat kommentaer jown,
dêr’t wy him fierhinne wol yn folgje
kinne.
Oan de üntjowing fan 'e technyk sil it
net lizze as de lanbou en féhalderij ek
yn de kommende jierren in spektakulai-
re tiid tomjitte geane. De üntjowing yn
oare sektoaren as forkear en yndustry
ha al sjen litten, hoe hurd dat soms
gean kin. Mar as wy de üntjowing, lyk
as dy forline wike oanjown, hjir daliks
noch net sjogge, sit him dat fêst op fi-
nasiële, soasiale, politike aspekten,
wylst ek de geografyske en de histoa-
ryske situaesje in wurdtsje meispylje.
Hwa’t sjocht hoe’n moedsum wurk it is
hwat groun los to krijen foar stedsüt-
sykten en degeneraesje, en dat wylst de
oarspronklike rassen dêr’t se üt üntstien
binne, suver forgetten binne. Om ien en
oar wer lyk to breidzjen wurdt faken-
tiids tobekkrüst mei wylde of heal wyl
de soarten. As wy üs nou de lanbou yn-
tinke yn syn foarm fan uterste skael-
forgreating en yn forb&n dêrmei it lyt-
ser wurden fan it tal soarten, kin it
net oars as üt in eachpunt fan erflik-
heit drige hjir greate gefaren. Dat haldt
net yn, dat wy oan dy skaelforgreating
dan mar net bigjinne moatte, mar wol,
dat in in goed ding is, dat der op dizze
ierdbol foldwaende gebieten mei „frije
natür” oerbliuwe moatte. Hjiryn moat
romte bliuwe foar de oerfoarmen fan
üs planten en bisten om üt dat asrenael
tarre to kinnen, mocht de need oan de
man komme. Mei oare wurden: Perfek-
sjonearre lanbou op greate skael is al-
linne mar forantwurde as dernjonken
foldwaende „wylde natuer” oerbliuwt.
Dat is ek yn oar forban needsaeklik.
Likemin as de kaskultuer yn it westen
(„De glazen stad”) foar de minske dy’t
deis forkeare moat tusken asfalt en be
ton rekreative mooglikheden jowt, sil
dat it gefal wêze mei üs greiden en bou-
lannen as dy ünder plastic koepels
komme'. De aeisikers kinne dan wol
thüs bliuwe.
Yn dit foi’ban wolle wy al efkes it plan
Vedel neame. De kommisje Vedel bistie
binammen üt hege amtners fan it Fran
ke ministearje fan Lanbou, finansiële
deskundigen, heechlearaers yn rjochts-
wittenskippen en ekonomy. Nei in moe
dige oanpak kaem de kommisje ta de
konklüzje, dat de funksje fan it platte-
l&n mear is as dy fan it plak dêr’t iten
foar minske en bist produsearre wurdt.
It plattelan moat neffens it plan Vedel
it gebiet wêze, dêr’t de bifolking dat-
jinge fynt - dêr’t it yn eigen wenplak
omdoch om siket: romte, iensumens,
stilte, natür. Op groun dêrfan woe it
plan greate lanbou gebieten omsette yn
gebieten ornearre foar rekreaesje en
Bolswards Nieuwsblad
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeél, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel,
Wij nemen als voorbeeld de mens, die
dagelijks een uur met normale flinke
stap wandelt, zonder rusten. Dit bete
kent, dat hij iets meer dan 5 km aflegt.
In hoofdzaak is dit een actie van de be
nen, maar ook armen en romp worden
zij het in mindere mate bij deze
lichaamsbeweging betrokken. Onderweg
voltrekken zich allerlei fysiologische re
acties. Dit zijn reacties, die betrekking
hebben op de levensverrichtingen en
processen t.a.v. het zuurstofverbruik
voor verbranding en dus voor energie-,
het calorieverbruik en de bloedsomloop,
resp. het slagvolume van het hart. Dat
is de hoeveelheid bloed, die per hart
slag door elk van de hartkamers in de
slagader wordt gepompt.
Een wandeling van een uur kost de wan
delaar 350 calorieën; een mooie hoe
veelheid, overigens, om langzaam maar
zeker slank te worden.
Daarom wordt iedereen aanbevolen om -
vanzelfsprekend binnen bepaalde gren
zen - dagelijks zo’n fikse wandeling te
maken, waarna het ook heerlijk rusten
eh slapen is. En als we bovendien ook
nog het roken en drinken laten, of al
thans beperken, gaan we een heel eind
in de goede richting.
Houden we er rekening mee dat bij vol
ledige verbranding van één gram vet 9
calorieën vrijkomen, dan kunnen wij het
ook zo stellen dat bij een wandeling van
een uur ongeveer 40 gram vet opgesou-
peerd wordt. Dit is een uiterste grens.
In werkelijkheid raken we minder dan
40 gram vet kwijt omdat nog andere
factoren hun deel opeisen, waarop wij
niet verder kunnen ingaan. In elk ge
val raken we dagelijks een aardige hoe
veelheid vet kwijt. In een maand komt
dit zeker neer op een gewichtsvermin-
dering van 1 tot 2 pond.
-AWW»
