Friese Vredehoven
onze
GabeSkiw
Fa. 0. 0. aan den Berg
Notities bij
os
I
en
XL VI
Bolsward (5 vervols)
TRANSISTOR
RADIO’S
sparen
deposito’s
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Fan stêd en lan
Fekansje
Geslaagd
Zilveren filmpjes
I -■
bondsspaarbank
bolsward
ZEER VOORDELIGE
AANBIEDINGEN
SNEEKERPOORT 10
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllll
-
Hwat hat
u li
-ÉS
jMWNiiMg
I*
ft w..™.
ml Mtai
11 le JAARGANG No. 51
DINSDAG 4 JULI 1972
us hjoed to sizzen
p.
Vanzelfsprekend staan we ook even
Spaarbank Bolsward 80 jaar.
De measten leauwe earder ien each, as
twa earen!
Advertentieprijs: 20 et per mm.
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
„Mijn jong leven moest ik geven,
dragen moest ik smart en pijn,
God om het lijden van ons beiden
wil Uw Jetty genadig zijn.”
rusken en snilen der fierhinne üt, skynt
it lan maitiids net mear ut in readens
fan kleanbeare earmoede, mar sünder
hieltyd mar wer kunstmjittige ynjek-
sjes soe it lan hommels wer forearm-
je. Fochtichheits- en sürgraed spylje in
greate rol. Ek sünder marren soene de
arbeiderswentsjes hwat langer hwat
mear leech komme to stean of forfalle
oan improvisearre rekreaesje. Der is bi-
rekkene, dat as it mei de tobekrin fan
de lanboubifolking yn it a'lgemien en yn
de neiste takomst wol sa bliuwe sil (en
der is suver neat dat de oare kant üt-
wiist) it tal minsken dat nou noch syn
brea yn de marpolders fynt, sa’n goed
600, yn it jier 2000 al tobekroun wêze
soe oan de helte hjirfan. Dy oerbleaune
300 sille de biilêstingynspekteur amper
ünderhalde kinne, lit stean fan fetmeste.
Dan de takomst seit men: per jier in 2
miljoen oemachtingen, yn de bungalows
nochris oardelimiljoen. In moaije ynstrui-
jing as men der de man nachts in goun-
tsje (faeks dan wel mear) foar deltelle
moat. Dér moatte hiel hwat foarsjen-
ningen komme, hiel hwat patatbakkers
en hiel hwat obers, hiel hwat kaertsje-
knippers en neam mar op. Plakken as
Makkum en Warkum sitte aenst op si
de, se sille ütdije ont plakken fan in 5
a 6 tüzen ynwenners. Parregea sil ek
wol fordübelje, fortrijedübelje faeks wol.
Gans nije wegen sille dit superrekreaes-
jegebiet üntsliute moatte. Der komt ek
foech 300 pounsmiet natuergebiet: bosk
almeast. Sa sjoen nat de Nynkepleats-
eigners it net sa raer bisjoen en meitsje
der mar in restaurant fan. It is dêr nou
Fekansje nimme,
frij, sünder twang,
fijn fan ’e fang,
eigen baes, alllinne.
In sfear dy’t haget
dêr’t men forbliuwt,
neat dat jin driuwt
of oerein jaget.
Fekansje fiere,
ütlitten freugd,
’t yn ear en deugd
ris moai forsiere.
De frfjheit fiere
jild net tomin,
in fleurich sin,
hup falderiede.
Fekansje nimme
winsken? ja ien
tankber foldien
twa wiken sinne.
De coloradokever vreet aan onze oogst
en deviezen.
De oude traditie om ter gelegenheid van
de te houden b. en w. vergaderingen te
Bolsward het stadhuisklokje te luiden in
ere hersteld.
Het aantal bezoekers van de openbare
leeszaal te Bolsward bestond in de afge
lopen maand uit 11 dames en 15 heren.
Motorboot per week te huur. K. M. Frit*
sma, Hennaard.
Weer extra spoedeisende raadsvergade*
ring te Bolsward. Onderwerp: opnieuw
14 woningen voorschot verlenen (Patri*
mohium). Tegen de heer v. d. Zee, v. d«
Meer en de vrijbuiter (de Jong).
De heer P. G. van Dijk geïnstalleerd tot
raadslid der gemeente HennaarderadeeL
Plechtige onthulling van de gedenksteen
te Workum.
Het rijverbod op zondag wordt nog niet
opgeheven.
Als alle tuben worden bewaard heeft
Nederland 100.000 kg lood per jaar be*
spaard.
Tweemaal zoveel studenten ingeschreven
als voor de oorlog.
Abonnementsprijs f 7,15 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Gjin yndielde üren,
de tiid haldt skoft,
fol simmemocht
letter üt toe ren.
Aan de middelbare tuinbouwschool te
Frederiksoord Slaagde voor het diplo
ma Hovenier, de heer Eelke Boersma te
Bolsward.
le week juli 1947
Bolswards Nieuwsblad
Wymbritseradeel.
Het artikel over de Rooms Katholieke begraafplaats was wat lang
uitgevallen en hebben we daarom de vorige maal afgebroken. Hier
volgt de rest van de notities. In de eerste plaats dit: Over het al
gemeen ziet de r.k. begraafplaats er netjes uit, maar er zijn toch
wel erg verwaarloosde gedenktekens bij, gebroken zerken, verwil
derde bloemperken, verveloze kruizen, scheefgezakte zerken, maar
al is het zo erg als op het oude gedeelte van de algemene begraaf
plaats met, er wordt af en toe de overledene veel oneer aangedaan.
IT MARREPLAN - DREAM OF
TINKEN
Tafailich of net, op itselde stuit krigen
de riedsleden fan Warkum en Wün-
seradiel forline wike moandeitojoun it
marreplan op tafel, in tasfol papier, dat
der net om liigt. Hwa’t oant nou ta
tocht, dat it mar hwat loftfytserij wie,
wit nou wol better, it is langer gjin
dream mear, mar wurd tinken. Dêrmei
wol fansels net sein wurde, dat de saek
al ütiten is, it is noch mar in „praet-
plan" en der sille noch wol hiel hwat
wurden oan smoarch makke wurde, mar
in serieus plan is it wol. Der is wakker
-9-1879 to Easterein, forstoam 14-ll-’55
to Oranjewald”.
De laatste was als voofganger van dok
ter Staverman in o’nze eerste Bolsward-
se periode, nu een 15 jaar geleden onze
buurman en huisarts. We herinneren ons
hem als het gemoedelijke type, dat zo
model kon staan voor een streekroman.
Jammer dat op rij 25 weer eien geheel
verveloos kruis staat. Even verder
staan bij de groeve van Sipke Willem
de Jong, oud-lid Ged. Staten van Fries
land, Ridder in de orde van de Ned.
Leeuw, oud Burgemeester van Bolsward.
Strijder voor Sobriëtas, geboren te Lem
mer 1880, overleden te Bolsward 1949.
Het was een burgemeester, voortgeko
men uit het bedrijfsleven (aannemer).
Uit zijn ambtsperiode dateert de nieuwe
vleugel, waarin thans de secretarie is
ondergebracht. Om nog even in de ge
meentelijke sfeer te blijven: Stonden we
op het eerste gedeelte reeds even stil bij
de plaats waarheen we eens de nestor
van de raad, die ietwat vaderlijke en
een altijd bedachtzame J. Boekema mee
te rusten legden, hier ligt de eerdere
waarnemende burgemeester Teake van
der Zee tevens lid van Prov. Staten met
de blijde roep: „Geloofd zij Jezus Chris
tus, eveneens Frans Baukes van der
Meer (met prachtig gebeeldhouwd re
liëf madeljon (vervaardigd door zijn
schoondochter Akkie van der Meer-van
der Klei?). En even verder Petrus Bij-
voets, allemaal prominenten van de zo
strijdbare kvp-fractie in de raad, ten
slotte één voor één gevallen in de strijd.
Hoe herinneren we ons hem nog als
mannen van het rijke Roomse leven met
een zeker allure. Hoe pijnlijk denken
we ook terug, hoe we in het laatst van
zijn slepende ziekte afscheid namen van
de heer Bijvoets. Wij wisten dat hij
menselijkerwijs niet weer beter kon. Hij
zelf moest het ook geweten hebben,
maar de een verzweeg deze droeve we
tenschap voor de ander.
Hen mooi modem monument heeft Wie
be van de Werf, geb. 1899 te Hartwerd,
overleden 1938 te Bolsward, gehuwd met
Pietje de Boer, met op dezelfde zerk de
naam van Wietske Miedema in 1939 ge
boren te Burgwerd, in 1962 overleden te
Bolsward geliefde echtgenote van Ate
v. d. Werf. Op een veel oudere zerk, ’n
halve met ovaal de namen van twee
kinderen fan fam. de Boer. Dan iemand
naar wie een niet onbelangrijke straat
is genoemd: Antonius Hendrikus van der
Katholieke gemeenschap in Bolsward IS
er in weerspiegeld. Tot slot nog dit: dit
was een moment-opname van augustus
1971. Wegens chronisch plaatsgebrek
kon het niet eerder geplaatst. Opmer*
kingen over verwaarlozingen, bloemen
enz. kunnen dus inmiddels zijn achter*
haald.
Niet ver van de Calvarië pp rij 13-14 is
een gemetseld monument met verfloos
en dus naamloos kruis. Het is totaal
overwoekerd door het onkruid en een
volkomen aanfluiting. Erg eenvoudig is
de’ gedenkplaat waar alleen staat „Moe
der 19041967 J. Rijpma” waarbij de
laatste naam eerder de ondertekening
dan de naam van de moeder zal zijn.
Op een naamloos monumentje lezen we:
„Het leven verandert en wordt niet weg
genomen”, wel een zin om even over na
te denken.
Een ander krijgt als troostwoord mee
„Mijn God en mijn al”.
Soms staan we plotseling aan het voe
teneinde vasi de laatste rustplaats van
iemand die we heel goed kenden of van
wiens ter aardebestelling we getuige wa
ren. Zo b.v. als we van onze vroegere
buurman die door een auto-ongeval zo
tragisch om het leven kwam, lezen: In
Memoriam Johan Petrus van Venrooy
geb. te Maren 8-2-1908, te Purmerend
21-121959. In Paradisum Deducant te
Angeli. Wel voel je die schok bij het
lezen van die laatste fatale datum.
Zo ook als we staan bij het graf van
Wim Lunter 1930-1956 die als jeugdig
vliegenier verongelukte. Nog als de dag
van gisteren herinneren we ons de be
grafenis met militaire eer, het dof ge
dreun van marcherende (aarzen, de sa
luutschoten. Was het niet een regenach
tige dag? Stonden we toen aan de ge
opende groeve nu lezen we het troost
woord: „In de lucht Christus tegemoet”
en deze tekst: „Gij zijt het die het lot
voor mij wierp, een prachtig deel viel
mij toe, want door uw aanschijn vervult
dit mij met vreugde”. Evers Bonte (1907
-1945) roept vanaf zijn zerk het de be
zoeker troostrijk toe: van ’s Heeren
goedheid wil ik eeuwig zijn.
Een even waardig als eenvoudig op
schrift kreeg Maurits S. Zeinstra 1885-
1951, nl. 3 gebeeldhouwde kaarsen met
de woorden. Et lux perpetua luceat eis.
Op dit dichtarme Vredehof (dicntarm
b.v. in vergelijking tot dat van Hart
werd,, Itens en Mantgum) vinden we
dan toch een rijmspreuk nl. bij Jetty Ga
lama 1920-1946 na een droevig ongeval
overleden op 1 mei van laatstgenoemd
jaar, n.l.:
Geslaagd voor het eindexamen Geref.
gymnasium te Leeuwarden de heef
Adam van der Woude te Oosterlittens.
it keapjen fan in nije Daf, as jo oars in
Rolls Roys koft hawwe soene, mar for-
jit net fan it „fortsjinne” jild kinne jo
noch gjin Fiatsje bitelje! Sa is it hjir
ek, it tokoant kin wol lytser wêze, as it
bidrach dat oars ynverstearre wurde
soe, mar de 230 miljoen moat der al
komme fansels. Nou is dêr in jiidsjitter
foar seit men. Alwer akkoard, mar dy
docht it ek net om ’e nocht en der sil
wol rinte en óflossing komme moatte.
De oankeap fan de groun, it minne mar-
lan, dêr’t aenst de fisken wer swimme
moatte, is oars de swierste pont net,
hwa’t dat miene mocht. Dat is mei in
fiif miljoen bisjoen. It giet hjirre om
in foech 3000 pounsmiet, dat skeelt al
les net. Wol giet der gans jild sitten yn
it bouryp meitsjen fan de groun foar
fjirdeltüzen bungalows, rekreasjewen-
ten, of hoe’t jo se mar neame wolle: am
per 27 miljoen goune. De walbi-skoei-
jing sil ek hast f 7 miljoen ferg je en
nije wegen moatte amper f 9 jilde. Dan
moat der in foech tunnel komme yn de
wei Boalsert-Warkum (foar fiif miljoen)
en in jachthavensysteem fan amper f 8
miljoen. Dat is noch al hwat, mar it is
noch neat by de bou fan de trije en in
heal tüzen bungalows. Troch searjebou
hoege se per stik dan wol net sa djür
to wêzen (f 37.500,meielkoar is it
in sifer, dat amper is oer to sjen:
f 131.250.000,00. Oant nou ta ha wy noch
mar allinne de reade sifers neamd.
Stiet dêr dan neat tsjinoer? Fansels,
oars soe it net bést wêze. It measte
komt üt de opbringst fan de kavels
foar de wenten. Dit soe goed f 50 mil-
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
wat lompe tombe vormen de gedenk
tekens van Petronella van den Oever-
van der Werf (1903-1969) met: „Op U
o Heer heb ik gehoopt” en (in witte uit
voering) voor S. Ysbrands Galerna,
1880-1967 echtgenoot van S. D. van de
Vleugel 1880-1968.
Een zeer modem gedenkteken, in mon-
driaans gelegd tegelmozaiek kregen de
heer Bernardus Joseph Zantman en
echtgenote resp. 1880-1967 en 1884-1966.
Eveneens een mooi modem geaderd mar
mer Piet Mulder 1893-1970, een eenvou
dig en daardoor juist veelzeggend ge
denkteken Sicco Lunter 1888-1969, een
RIP-kruis met bloemen aan de voet Nan
ne Andries en Aaltje Jelmersma. Merk
waardig om het beeldhouwwerk is ook
de zerk van Agnes van der Meuten, echt
genote van Thomas van der Werf, over
leden 1903 in de ouderdom van 37 jaar:
van een boom snijdt een hand met een
sikkel, die te voorschijn komt uit een
soort wolk een blad als teken van voor
tijdige dood. Ook de uitgebrande toorts
wijst daarop.
Hoevelen nebben in Bolsward niet een
schilderstukje of tekening van de altijd
volijverige tekenleraar Taco van der
Meer 1890-1964, die met zijn echtgenote
Aleida Scholtens 1900-1967 rust onder
de artistiek uitgevoerd witmarmeren
kruis- Veel bloemen worden steeds ge
bracht bij het eenvoudige maar mooie
gedenkteken voor Jantje Bredenbach
1888-1968, echtgenote van de voormalige
stadsomroeper en aanplakker de altijd
zo vriendelijke Hilarius Postma. Er
staan er 5 gevulde vazen. Dat er ook
nog 7 lege vazen en potten staan is ech
ter van het goede iets te veel. Ze zijn
hiermee tot de uiterste rand van dit vre
dehof, waar destijds wel de eerste be
gravingen zijn geschied.
Helaas zijn de alleroudste zerken hier
sterk verwaarloosd, zodat we moeilijk
kunnen uitvinden welke de oudste zerk
in
gepeins verzonken stil bij de grafstede
van „Omke Sybren Hanenburg 1881-
1947.” Een geheel Friestalig opschrift
Ven, de populaire onderwijzer en diri
gent, eenmaal zelfs bij een koninklijk
bezoek.
Een mooie friese tekst is: „Oan de nei-
tins fan Agnes Regina Huitema berne
21-1-24 to hóf brocht 13-8-’46”. Us leave
frou, -mem en beppe Grietje Tolsma, en
leave heit en pake Hieltje Huitema 1893-
1963. Op een zuil ook voor Bolsward zeer
bekende namen, als A. C. D. Stockman
1854-1924 gehuwd met Cath. Ypma en
hun zoon Bernardus Julius Stockman
Verder nogmaals een fries
„Us leave, frou, mem en
Alde-
I foltógje kin as er yn it foar al wit, dat
it-dochs mei it ütjaen neat wurde kin.
i Plannen lyk as ditte, dêr’t safolle fan-
tasije ta nedich is, safolle futurology,
safolle tinkkrêft, kinne gewoan net ta
stan komme, as men seis as makkers
net oertsjüge wêze soe van it feit, dat
de kans fan slagjen reëel is.
Nou ha de riedsleden der net folie fan
makke, doe’t se har hüswurk mei kri
gen en hja sille der to’nearsten ek wol
net folie fan meitsje, hwant hja hawwe
as wy it goed bigripe to ndlden krige,
yn dit stadium der net oer yn diskusje
to treden. As dit sa is, achtsje wy dat
in like reedlik bigryplik forsyk. It soe
mar hjitte hollen jaen. Better is alles
earst mar ris rêstich bisinke to lltten en
dan oan de han fan de sifers en prog
noses der op saeklike basis oer to pra
ten. Saken as dizze komme sa gau yn
de emoasjonele sfear, binammen as ei
gen bistean dêr mei mank is.
Om dyselde reden sille wy üs ek op dit
stuit mar fan kommentaer ünthalde en
üs biheine ta it werjaen fan hwat si
fers en rjochtlinen.
Alderearst dit: It plan lycht der net om.
Sa’t nou liket,
moat it in foech 230 miljoen kostje.
Gean der mar oan stean! Men soe siz-
ze by sa’n astronomysk getal (yn sin
ten. 23 mei 9 nullen der efter!) komt it
op in miljoen net oan, mar men hat nou
al ütrekkene, dat de eksploitaesje in to-
koart opleverje sil fan f 6.8 miljoen.
Dan mar oergean? Ommers dêr is de
Nynkepleats mei syn neal miljoen noch
neat by en hwat is dêr al oer beard. Né,
1887-1962.
opschrift:
beppe Susanne Hiemstra, berne
kleaster 1898, forstoam to Boalsert 1965
en üs leave heit en pake Rients Joma,
berne to Kubaerd 1890 forstoam to
Boalsert 1968. Op een zuil met lelies
versierd smeedijzeren hek IJtje Galema
(1896) met verwanten.
Een fraai modem monument tegen het
achtzijpand is dat van de zo vroeg ge
storven Boudewijn P. Terbraak 1941-
1968 met als tekst de slot apothese uit
net bekende 1 Cor. 13: „Thans zien wij
in een spiegel onduidelijk, maar straks
als van aangezicht tot aangezicht.” Vele
oud-leerlingen zullen nog wel eens even
toeven bij de laatste rustplaats van hun
sympathieke schoolhoofd Jan J. A. Roe-
lants (1905-’66) of ouderen bij dat van
hun hoofd Martinus H. Ridder.
Een eenvoudig familiegraf heeft de fa
milie Bootsma. De zerk van Bernardus
Oosterbaan is helaas verzakt.
Zagen we eerder een kindergrafje waar
burgemeester Geukers zijn naamloos
kindje legde, ooik het gezin van de hui
dige burgemeester Mulder leed een droef
verlies en moest de kleine Michieltje af
staan, 5 jaar oud (1957).
Op een antieke zuil met rouwkrans le
zen we de naam van Henrlca Josephus
Bruinsma (1874-1890) en Gerard Wy-
nandes Bruinsma (1883). Van Bauke A.
Joma (1901-1952) staat meegedeeld dat
hij lid was van het RK armbestuur en
lezen we de spreuk: „Heden zij uw
woonplaats in vrede”.
Een moderner versie van de altijd toch
hééft Johannes Simme Veldman 1908-
1957 „Hy rêste yn frede”. Op een een
voudig houten kruis lezen we „Gedenk
Ype, RIP”, meer niet Het valt ons toch
op, hoeveel houten kruizen nog op dit
kerkhof zijn geplaatst. Helaas zijn ze
veelal verveloos of nauwelijks meer te
lezen. Soms komen we ook namen te
gen van vrij recente sterfgevallen, die
toen niet erg gemeengoed zijn in Bols
ward, b.v. van Titus Vogelvanger 1884-
1967 en Tjalkje Zilder 1888-1968.
Bij perk 11 zien we nog een gietijzeren
kruis, het is helaas naamloos. We zien
veel verlepte en zelfs verrotte bloemen,
maar een prachtig bloemstuk staat op
het ook overigens welverzorgde graf
van „Onze lieve vrouw, moeke en beppe
Janne de Vreeze” (Proeft u de drie ta
len in de aanhef, Nederlands, Bolswards
en Fries?). Een klein houten kruisje
draagt alleen het opschrift Veronica
11-12-65.
Onlangs vertelden we de nog schaarse
bewoners van Engwier, dat we hier en
daar nog grafzerken gevonden hadden
van mensen, die in dit miniatuurdorp
waren geboren (en soms getogen) en
zich het niet schaamden dit op hun zerk
te laten vereeuwigen. Hier hebben we
er een voorbeeld van: Reinschje E.
Teernstra, geb. te Engwier 1865-1922 en
Rein E. Teemstra, geb. te Engwier 1869-
1952. Van twee houten kruizen is er een
geplaatst ter nagedachtenis aan Geertje
Hettinga geb. te Wolsum 1868 overleden
1950, het andere is practisch verveloos.
Even stil staan we ook bij Laas Hep-
kes van der Zee t 1943 oud 87 jaar en
Ida Gerritsma t 1947 oud 77 jaar.
Op een geheel apart monument (een
kruis» oprijzend uit een keisteengroep)
lezen we in kleine bescheiden lettertjes
Robert Teernstra 19-4-’39 10-l-’60.
Het graf van Willem Yedema t 1951 en
Reinskje Langedijk t 1958 (toch nog
niet zo lang geleden opgericht) is een
grote wildernis. Tot zover het gedeelte
aan de linkerzijde, de meest nieuwe af
deling dus.
Nu nog enkele opmerkingen over het
rechtergedeelte, het oudste. Dit geeft
een meer onsamenhangendbeeld, ver
oorzaakt, door de vele nieuwe begravin-
gravingen. Naast oude vervallen vaak
zeer traditionele, soms zelfs wat pom
peuze, zo niet bombastische zerken tref
fen we hier ook moderne aan, meerma
len sober en toch voornaam van stijl. Di
rect bij de Calvarië al een paar voorbeel
den hiervan. Het zijn de friestalige zer
ken met het opschrift: „Hjir binne to
hóf brocht Maria Brandsma berne 8-12-
1881 to Gaest, forstoam 5-10-1931 to
Boalsert en „Dr. Sibele Andela berne 29
MM*'
O
is op dit gedeelte; deze enclave in Bols-
wardse vredehof, die vertelt van zoveel
lief en leed, die zo menigmaal getuigt
van een beter leven, dan dit aardse was.
Heel de zo rijk geschakeerde Rooms
wurde, dat men fan it marlan as lan-
bougroun net it measte mear forwacht-
tsje moat. Mei steeeh en dreech bodzjen,
mei dong en kunstdong is de kwaliteit
wol hwat opfizele, binne de plakken mei
it lan wer splis komt to stean? Van
Meel mei wol in helikopterke ha om it
kontakt mei hwat hy langlêsten neamde
„it thüsfront” to ünderhalden
miljoen ha wy moai hwat mei fortsjinne
hwant oan forbetterjen fan lanbougrou-
nen soene de polders al moai gau amper
f 10 miljoen kostje moatte. Ja, sa kin
men al gau in pear tüzen oerhal^e mei
bringe kinnen, as er yn it foar al tocht
fan: „Dit wurdt doc'ns neat!” likemin
in dümny in preek meitsje kin, dêr’t er
yn it foar al fan wit dat hy dochs net
balden wurde soe of in skriuwer in boek
gezinsbank zonder winstdoel
