Chr. scholengemeenschap
instituut met een
geschiedenis
„Nijenhove”
GMlW
Dubbel jubileum aan voor Bolsward
belangrijke instelling
il11
i
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Fan stêd en lan
Zilveren filmpjes
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
i-
5
111e JAARGANG No. 79
DINSDAG 10 OKTOBER 1972
Wymbritseradeel.
Aanpassing
Zilver
Stempel
zoals bv. ver
in terview
Achtste lustrum
Oecumene
(voor vervolg zie elders in dit blad)
Uitbouw
us hjoed to sizzen
en
It tok is net mei jild to keapjen.
Het begin
al-
niet
Leeftyd
tsjin (yn
Opleidingen
Boerinne of boerinne öf
De melktappers.
Concordia te Exmorra bestaat 25 jaar.
„Nijenhove”
als
afscheid
Abonnementsprijs f 7,15 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs: 20 ct. per mm.
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
De Nederlandse politieke actie in Indo
nesië heeft volgens schatting die Neder
landers 7 a 8.000 en de Indonesiërs 20
a 25.000 doden gekost.
De in 1868 te Konwerd geboren Dr.
Obe Postma kreeg de le Gysbert Japiks
prijs.
Boiswards eerste Lunchroom. P. J. Hee-
ga, Marktstraat 8.
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
üïtg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Jonger as 40 j.
4050 jier
50—60 jier
77
48
69
2e week oktober 1947
Bidriuwsgreatte
5—10 ha
1015 ha
greater
Ynkommen
5.000—10.000
10.000—15.000
hegter as 15.000
foar
47
35
19
foar
44
36
30
tsjin
56
64
70
tsjin
53
65
■81
Het begin was enerzijds gedurfd, an-
derszijds bescheiden. Het was in 1932
nog welhaast revolutionair, dat ’n meis
je „verder moest leren”. Het was de
tijd dat weliswaar overal uto-scholen
werden opgericht, maar die waren voor
al voor de jongens en leiden meer op
voor een diploma dan voor een beroep.
Trouwens het „beroep”, waar de school
in het begin voor opleidde was dat, wat
bij het invullen van vragenlijsten meest-
We meldden het al even, morgen is het
zover, dan viert Nijenhove, zoals deze
christelijke scholengemeenschap veelal
kortheidshalve wordt genoemd, het 8e
lustrum. De school bestaat dan veertig
jaar endat is toch wel een mijlpaal, die
gevierd dient te worden en dat zal dan
ook gebeuren, zoals we ons ook de her
denkingen nog herinneren van het 20,
25 en 30 jarig bestaan, soms samenval
lend met drastische uitbreidingen. Want
de vereniging mag dan (met gewijzigde
naam en of doelstelling) morgen veertig
jaar en dat is toch wel een mijlpaal, die
geen Nijenhove, zelfs nog van geen ge
bouw aan de Nanne Reynstraat of Bur
gemeester Piraamsmalaan.
Minnen, Nauta enz. hebben een betere
klank bij een ieder die Nijenhove op
haar of zijn weg vond. Trouwens ook de
AVO leerkrachten bleven de school lan
ge jaren trouw, bv. de heren A. de
Boer en S. Brouwer (zelfs tot hun pen
sioen) en hetzelfde kan gezegd worden
van vete vakleerkrachten, administratief
personeel en concierge.
lick, Jehova getuige of van „geen gods
dienst” zijn, op school gaf dit nimmer
conflicten, integendeel, het verschillend
milieu was vaak onderwerp van inte
ressante en intensieve discussie en leid
de meermalen tot een ruimere blik.
foar
foroaring
23
52
31
Yn dizze rybryk is al sa faek oer de
boer praet, dat it hat alle eigenskip en
ha it ek ris oer de boerinne. Us foei
langlêsten in nijsgjirrige stüdzje yn han-
nen oer „Boeren en boerinnen oer bi-
ropsforoaring.” Dat dizze brochure
(skreaun yn opdracht fan it LEI) yn
earste ynstansje hannelt oer de situaesje
yn Süd Hollan, mei hinnebruije, by üs
sil it net folie oars wêze. Foarhinne is
oer de biropsforoaring ek wol skreaun,
mar dan gyng it fakentiids oer de
„kwantiteit” derfan, dus oer it tal boe
ren, har leeftyd, de greatte fan it bi-
driuw ensfh. De léste tiid komt der mear
bigryp foar de „kwaliteit” fan it for-
oarjen fan birop, dus it hwerom, de
manear hwerop dit bilibbe waerd, de
swierrichheden fan de oanpassing en de
miening oer it nije birop ensfh. It boer-
öf wurden hat syn konsekwinsjes net
allinne foar de boer seis, mar foar syn
hiele hüshalding, binammen ek foar de
boerinne. Dy rekket har „status” kwyt
en hoe heint hja dat op? Net elk hat
de moed en it inisiatyf en bigjin in kul-
tureel sinturm, anneks antykhannel to
runnen. Iykas mefr. Hettinga fan de
Sjungadyk. Oer de fraech boerinne bliu-
Dizze sifers sprekke daliks al in düdlike
tael. Jonge boerinnen ha noch wol moed,
mar in lyts fjirdepart wol foroarje (of
leaver dat har man foroaret, dus boer
öf wurdt). By boerinnen tusken de 40
en 50 jier wol mear as de helte dat, by
de alderen wol twa tredde de tiid lea
ver ütsjonge.
By it neigean fan de bidriuwsgreatte
sprekke de sifers noch düdliker tael.
Hwat lytser it bidriuw, hwat leaver dat
de boerinne wol foroarje wol. By de
greatere bidriuwen hingje 4 fan de 5
boerinnen dochs wol oan har „status”.
Dyselde trent sjogge wy ek as wy yn
it beurske sjogge. Hwat swierder it
molikpüditsje, hwat leaver de boerinne
boerinne bliuwe wol, eat hwat fansels
ek wol logysk is.
Yn syn algemienheit is twatredde fan
de boerinnen der op tsjin, dat har man
boer óf wurdt. As reden mar leaver
boer en boerinne bliuwe to wollen seit
74%: „Der giet neat boppe it seis baes
wezen m.o.w., de boer moat seis de leije
halde.” Efkes mear as de helte mient,
dat har man to aid is om noch to for-
oarjen doe’t it neigien waerd, die bliken
dat de bidoelde boeren al'legearre 45 jier
of èlder wiene). Goed in tredde part seit
seis der ek neat foar to fielen boerinne
öf to wurden. Sa’n 37% fan de boerin
nen is der min of mear wol foar dat har
man in oar birop siiket. Hwerom.? „Dan
Ongewild heeft de school een belang
rijke rol gespeeld in de oecumene en
doet dit nog. Als christelijke school werd
bij de aanneming van leerlingen of leer
krachten nimmer het geloof of de ker
kelijke gezindte op ’n goudschaaltje ge
wogen. Er kwamen vogels van diverse
pluimage. Meisjes die op hun dorpen op
een „eigen” school waren geweest, het
zij een hervormde, hetzij een gerefor
meerde (zo was dat voorheen bv. te
Wonis) ofwel op ’n openbare of rooms
katholieke vonden op Nijenhove een
milde christelijke geest, nimmer gepro
voceerd in een bepaalde richting. In het
jaarverslag staat weliswaar nog altijd
aangegeven hoeveel leerlingen gerefor
meerd, hervormd, baptist, roomskatho-
Het schooltje groeide voorspoedig
moest over verloop van tijd met een
vleugel worden uitgebouwd. Later ging
men haaks de hoek om met een aantal
nieuwe lokalen. De ingebruikname was
een feest. We herinneren ons nog spre
kers als de latere loco-burgemeester
Johs. Praamsma als een van de mede
oprichters en Ir. L. Eringa, de huidige
gedeputeerde, namens de CBTB. Het
was trouwens niet onze eerste kennis
making met de school want direct na
de oorlog, we menen in 1947 was er een
toen moeilijk op te lossen inbraakje dat
destijds een krantennieuwtje opleverde,
een geschiedenis die zich helaas nog wel
eens zou herhalen.
Hwat hat
De heer Krikke neemt
schoolhoofd te Hijdaard.
Boiswards Nieuwsblad
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
A.s. en jonge moeders kunnen de toe-
slagkaart MD 802/3 afhalen in het tijd
vak van 5 t.e.m. 9 juni a.s. te Bolsward
(9-12) of bij de reizende kassa. Meene
men: Stamkaart en CM kaart. (Nog
steeds de naweeën van de oorlog).
De jaargang 1947 eindigt als allerlaat
ste op de rechterbenedenhoek van de
laatste pagina met de mededeling:
druppeltjehad gelaten, waar de leer
krachten net één voor één even binnen
konden komen om hun salariszakje in
ontvangst te nemen, leek ineens onmo
gelijk klein, een zolderkamertje, meer
niet. Deze grote uitbreiding werd ook
aanleiding de school een naam te geven.
Iemand dacht dat het bestuur wellicht
een ietwat Friesklinkende naam zou
wensen, toch ook voor een ieder uit te
spreken en te begrijpen (de leerlingen
kwamen tenslotte overal vandaan). Dit
gevolgd bij ’t feit, dat de nieuwe school
als het ware om een hofje (grasveldje)
was gebouwd' en het andere eind van de
oude stad, waar thans de Martinikerk
staat, vroeger „Oldehove” heette bracht
hem op het idee op de gehouden prijs
vraag de naam „Nijenhove” in te zen
den. En ziedaar, deze werd geaccepteerd
en de inzender kreeg een boekenbom
Sedertdien is de naam Nijenhove, later
in verband met de mammoetwet uitge
dijd tot „Chr. Scholengemeenschap Nij
enhove” een begrip in Bolsward en ver
daar buiten.
De gezamenlijke melkhandelaren te
Bolsward maken hun klanten bekend,
dat er geen melk zonder bon kan wor
den geleverd.
hoecht er net mear sa lang yn it spier”
fynt 64% fan har, „mear frije tiid en
fakansje”, mient 54%, „oar wurk sil sa
swier net falie”, tinkt 43% wylst in sel-
de tal mient, dat der yn in oar birop
mear fait to fortsjingen. Sa’n 46% fan
de boerinnen sjocht net folie Ijocht yn
de takomst fan it boerebidriuw, 32%
hie finansieringsproblemen en 18% hie
to krijen mei sykte of invaliditeit. Ek
miene guon fan de boerinnen, dat in
oar birop fan har man de bem mear
mooglikheden jowt. Hwat it ynkommen
fan de boer oanbilanget foun yn Süd
Hollan 26 fan de boerinnen dy’t foar
foroarjen wiene it mar sa-sa, om net
to sizzen min. Trouwens 7% fan de
jingen dy’t dochs leaver boerinne bliuwe
woene, tocht der krekt sa oer. Oars as
men tinke soe hat it meiwurkjen fan
de boerinne yn it bidriuw gjin ynfloed
op de halding oangeande de biropsfor
oaring. Allinne fan de froulju dy’t üt
har aerd net fan it boerewurk halde en
leaver oars neat dogge as de hüshalding
forsoargje, is 63% leaver boerinne óf.
Fan de oaren 34% en fan de net mei-
wurkjende boerinnen 31%. Dy léste ünt-
rinne elkoar dus amper. Fan de boere-
froulju, dy’t foar har trouwen hwat oars
diene (forpleechster of sa) wol de great-
ste helte graech foroarje, fan de boere-
dochters mar 28%.
Nijsgjirrich is dat der twakear safolle
boerinnen wol ophalde wolle .om hwat
oars to bigjinnen as de boeren seis.
Hwat de „sekse” oanbilanget binne it
binammen de boerinnen tusken de 40 en
50 jier, dy’t foroarje wolle, by de boeren
binne dat foaral dy tusken de 50 en 60
jier.
Wol hiel apart is, dat der net folie for
oarje wolle yn de sin fan graech in
greater (boere) bidriuw to hawwen.
Mar inkelde ünderfrege persoanen sce
ne graech mear groun of mear kij ha
wolle. (boeren, sawol as boerinnen). Ek
waerd de folgjende fraech steld: „Hwat
soene jo graech wolle hwat jou man
waerd as er boer öf wurdt? Biroppen
dy’t dochs earne yn it agraryske flak
lizze ha düdlik de foarkar, docht bilker
(71%, by de boeren seis 90%Yn tsjin-
stelling ta de boer seis ha mar inkelde
Onlangs hield de redactie van de Leeu
warder Courant met mej. Eerdmans ’n
vraaggesprek. Wij citeren:
Mejuffrouw J. Eerdmans herinnert zich
nog goed dat bij haar komst 23 jaar ge
leden 120 leerlingen de school bezoch
ten. In de periode 1954-1964 zat men
maar liefst boven de vierhonderd en nu
schommelt het aantal rond de 370. „Het
gaat heen en weer” zegt ze, „de oplei
ding is echter vrij groot en dat komt
vooral doordat wij ook jongens toelaten
met havo. Ook zij, die een middelbare
landbouw- of tuinbouwschool hebben
gehad krijgen hier een mooie kans om
verder te studeren”.
„Het is ook voor hen een prachtige op
leiding en ze zijn zo nodig, hè, bij het
onderwijs. Ik vind het normaal dat er
jongens op school zijn.
De maatschappij bestaat ook
boerinnen in foarkar foar in frij birop
yn de sektor fan de tsjinstforliening (11
boerinnen, 71% boeren). Wurk yn in
fabryk ha de froulju net folie mei op
(65%), de boeren seis hielendal net
(95% êfwizend). Kantoarwurk foar har
man forsmite 17% boerinnen, 76% fan
de boeren seis. Op de fraech, hwat har
man dan wurde moat, as er ophaldt fan
buorkjen sei 14% fan de boerinnen dat
it har neat ütmakke, wylst 25% gjin
antwurd op dy fraech hie. Biroppen dy’t
faek naemd wurde binne: féforsoarger,
fékeapman, fortsjinwurdiger yn lan-
bouwurktugen, timmerman, pietsler,
monteur, Hiel hwat antwurden jowe de
yndruk, dat de boerinnen wol boerinne
öf wurde wolle, mar der mei oan bin
ne, hwat har man dan wol wurde moat.
Likernöch de helte soe wol forhuzje
wolle, as dat nedich wêze mocht, dc
measben woene dochs leaver yn it eigen
gea of gemeente bliuwe.
As positive kanten fan it boer wêzen
waerden neamd: öfwikseljend wurk (86
it arbeidzjen yn de frije natür (92
mar 65% jowe ta foar it boer wê
zen de measte oanliz to hawwen. As
neidiel fan it boerebistean wurde neamd:
to min ynkommen (32%), risiko’s (19
it bou wêzen (18%) to lange
wurkdagen (26%), to min frije tiid
(15%) en gjin goede soasiale foarsjen-
ningen (8%). Net minder as 56% fan
de ünderfrege boerhüshaldingen hie yn
de 12 moanne foardat de fragelist yn-
folle waerd gjin inkelde frije dei hawn,
34% hie 1 oant 7 dagen frij hawn en
mar 10% langer as in wike. Sa soene
wy trochgean hinne, Sifers, sifers....
Mar efter dy sifers forskület him in
brok boeretragyk. It „Hoe genoeglijk
rolt het leven des gerusten landmans
heen....” is al aerdich forline tiid. Ha-
war it boekwurkje jowt slof genöch om
oer nei to tinken en mei to praten, b.g.
op gearkomsten fan plattelansfroulju
ensfh. Léze de boerinnen dizze rubryk
ek? De earste de béste dy’t dit lézen
hat er üs in briefke skriuwt (al of net
mei ynstimming, dat docht der net ta)
stjüre wy dit boekje forgees ta! It sil
üs ris nij dwaen hoker skiep it earst
oer de daem is.
we of boerinne öf wurde sil it yn dit ar
tikel gean. Earst mar in pear sifers
swart op wyt:
Toen mej. Eerdmans in 1947 tot de ver
antwoordelijke post van directrice werd
benoemd, was ze naar we menen te we
ten 2 jaar bij ’t Nijverheidsonderwijs.
Dit zou betekenen dat dij dit jaar haar
zilveren jubileum viert en de school dus
een dubbel jubileum te wachten staat.
Mej. Eerdmans is wel een zeer stuwen
de kracht geweest voor de school en ze
is dat nog. Zij stond telkens open voor
nieuwe ideeën: nieuwe opleidingen,
kursussen voor heren, jongens op school
inspraak enz. Ook zette zij zichzelf en
soms heel de school in bij allerhande
Bolswardse activiteiten,
zorging van het heamiel, als ook bij
charitatieve acties, enz.
al wordt aangegeven als „zonder”, nl.
dat van huisvrouw. Het bescheiden be
gin was dus niet eens in een eigen ge
bouw, maar een paar dagen in een
lokaal van de CVO-school, waar ook ’n
avondcursus werd begonnen. Al spoe
dig echter bouwde architect G. v. d. Zee
een schoolgebouwtje aan de hoek Nan
ne Reijnstraat-Schelte a Bolswertstraat.
Het stond wat eenzaam. De laatstge
noemde straat was er nog niet, de buur
man „Elim” was nog gehuisvest in de
oude drukkerij van Couperus aan de
Dijk, later Dijkstraat genoemd, thans
woniniginterieur R. P. de Boer.
Dat het de school zo voorspoedig is ge
gaan is menselijkerwijs mede te danken
aan een grote stabiliteit en continuïteit,
zowel in het bestuur als personeel, met
name ook van directie en staf. Toege
wijde bestuursleden als J. Visser, E. Ol-
denziel en D. Sandstra om maar een
paar willekeurige namen te noemen heb
ben jarenlang al hun deskundigheid,
trouw en toewijding aan de school ge
geven. Niet minder was dlit het geval
met de directie. Reeds spoedig na de
oorlog werd mej. J. Eerdmans be
noemd tot directrice. Er waren Bols-
warders (Bolsward was veel kleiner dan
nu en elk kende elk) die hun hoofd
schudden. Een eigen Bolswardse, zou
den de teerlingen daar voldoende res
pect voor hebben? Het bleek al spoedig
dat mej. Eerdmans, ook ondanks haar
jeugdige leeftijd, een „geboren” direc
trice was, zowel voor de leerlingen als
voor het personeel. Bovendien wist ook
zij zich spoedig omringd door naaste
medewerkers, waarna enkelen later tot
adjunct-directrices benoemd, die lange
tijd op hun post bleven of dat soms nog
zijn. Namen als juffrouw Jellema (ook
voor de oudere) Kingma, Visser, Van
Zo heeft de school zich in de laatste 25
jaar dat wij die meemaakten geweldig
weten aan te passen aan nieuwe om
standigheden. Er vond op velerlei gebied
een integratie plaats. Zelfs in sexe en
huidskleur. Maar ook in ander opzicht
ging men met de tijd mee. Eens was er
nog de „huisslachting”, en werd er een
compleet varken aan mootjes gesneden,
werden er kippen en/of konijnen en ca
via’s gehouden, behoorde ook een „kook
kachel” (houtgestookt fornuis) nog tot
leermiddelen. Eens mochten er geen lan
ge broeken op school worden gedragen,
mocht er rond de schooi! niet gerookt,
werd er op de jaarlijkse fuif niet ge
danst
- I
Mr. P. J. Oud, burgemeester van Rot
terdam heeft bedankt als lid van de
Partij van de Arbeid.
De school nam pas groter vlucht, toen
’t aantal opleidingen werd uitgebreid en
deze alras naam begonnen te krijgen.
De N-XIX opleiding is wel de oudste le-
raressenopleiding, maar de raad van de
gemeente Bolsward was vlot in het ge
ven van urgentie verklaringen, bv. voor
een vormingsklas, voor V.V.B. opleiding
voor die van leerlingverkoopsters en wat
vooral een stempel op de school heeft
gedrukt, die van de akte N XXI. Er is
door bestuur, directie en een staf van
leerkrachten in deze welhaast onstuimi
ge groeiperiode ontzettend veel werk
verzet, initiatief getoond, en meermalen
werd ook niet weinig improvisatietalent
gevraagd, want de ene modernisering
volgde de andere en verdere uitbouw
werd noodzakelijk.
Er werd - vooral ten behoeve van de
vormingsklassen en opleidingen - een
internaat gebouwd en de school kreeg
een geheel nieuwe vleugel met directie
kamer, leslokalen, verdieping, gymnas
tieklokaal, bibliotheek, administratie
kantoor en cantine aan de Burgemees
ter Praamsmalaan, waar ook een grote
tuin met kassen werd aangelegd. De
voormalige docentenkamer werd ge
promoveerd tot een „honk” voor de
oudstejaars, in de grote hal legden leer
lingen zelf mozaïeken, Jentje Popma
bracht in relief en in een zandgespoten
raam versieringen aan en de voormalige
administratie-ruimte, waar de heer On-
vlee in de brandende zon menig zweet-
Welke associatie roept de plaatsnaam Bolsward op in den lande? Wie Gouda
zegt, zegt pijpen of kaas, wie Breda zegt, zegt militaire Akademie of bijzondere
strafgevangenis. Wie IJlst zegt zegt schaatsen of timmergereedschap. En wie
Bolsward zegt? Als die naam valt ergens in een treincoupé, ergens op een lan
delijk congres, ergens op visite in welke provincie dan ook zal de reactie ver
schillend zijn. „Zuivelsehool” zegt de een, want dat stond in het aardrijkskunde.
„Orgel vindt een ander, hij zag of hoorde het vaak op de TV. „Nijenhove zal ook
menigeen onmiddellijk zeggen, want de Chr. Scholengemeenschap Nijenhove heeft
landelijke bekendheid. Het is namelijk de enige christelijke school in Nederland,
die opleidt voor de Akte N21, oftewel natuur- en scheikunde en biologie. Met een
een school in Zetten is .Nijenhove’ ook de enige chr. school, die opleidt voor N19
(zorg voeding, woning en kleding). Daarnaast is ’t een Ihno en mhno met 4 rich
tingen en kan men er twee LO-akten halen, namelijk voor handenarbeid en En
tingen en kan men ter twee LO-akte halen, namelijk voor handenarbeid en En
gels. Overal in den lande en ver daarbuiten vindt men oud-Ieerlingen van de
school, hetzij als lerares, hetzjj in de ontwikkelingssamenwerking, hetzij in de
verzorgende beroepen, hetzij als winkelbediende of gewoon als huismoeder. En ’n
ieder bewaart even prettige herinneringen aan de jaren hier gesleten. Er zijn
vele moeders, zelfs grootmoeders, die him kinderen of dus kleinkinderen op de
school weten, waar ze zelf eens les kregen
leen uit mannen of uit vrouwen. En het
loopt gewoon leuk. Wij hadden trou
wens toch altijd wel een fijne sfeer op
school daar mankeerde niets aan, maar
’t feit deed zich nu eenmaal voor en
dus.”
De N-opleidirjgen zullen overigens moe
ten verdwijnen door de komst van de
lerareninstituten. Onder „Nijvenhove”
wordt dan een belangrijke poot wegge
zaagd. „Dat is jammer”, aldus mejuf
frouw Eerdmans. „Wij hadden altijd
leerlingen uit het gehele land en dat
geeft de school iets leuks. Bovendien is
Bolsward uitermate geschikt voor zo’n
school. Er is niet teveel afleiding, zodat
men zich kan concentreren op studie,
er is juist genoeg om het toch leuk te
hebben. De leerlingen zeggen weleens:
Blij dat wij hier nog zijn en niet in zo’n
groot instituut. Ik zelf vind het ook de
vraag of het altijd wel gunstig is aan
zo’n groot instituut te studeren. Wie zal
het zeggen”.
Voor de Ihno en mhno-takken van de
schooi ziet ae directrice goede toe
komstmogelijkheden. „Veel jongens en
meisjes komen in de verzorgende
sector terecht en daar hebben wij prach
tige opleidingen voor.”
„Het begrip huishoudschool is overigens
altijd wat in diskrediet geweest en ei
genlijk is dat nog het geval. Kijk, een
ouder wil graag dat zijn kind het hoog-
