Nederlandse zondagsschool
vereniging nog steeds actueel
MIWACO: Modern Waren
huis opende haar poorten
Gate Sluw
SE
KW
I
M
Vrijwilligersarbeid die 400.000
kinderen bereikt vraagt uw steun
Zaak van 320
met ruim 2000
artikelen
m2
«1
1
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Zilveren filmpjes
Ililllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Fan stêd en lan
If
I
1
E
f
N
5
STREEKBLAD VOOR WEST* EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
IK
k
l e
DINSDAG 17 OKTOBER 1972
111e JAARGANG No. 81
SN
)F
d
I
Nieuwe vormen
Neem een aandeel
Cursussen
t
Nog meer
Begeleiding
voort -
Vergeet ze niet
i
Liederen
enz.
Verbouw
b
FRYSK OP SKOALLE
(vervolg zie elders in dit blad)
Advertentieprijs: 20 et. per mm.
Ingez mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
3e week oktober 1972
Abonnementsprijs f 7,15 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
tikelen, verschenen nieuwe uitgaven en
andere wetenswaardigheden.
Ook op het gebied van de muziek tij
dens de dienst gaat de N.Z.V. met haar
tijd mee, getuige de pas verschenen bun
dels met eigentijdse liederen. Het lied
boek voor de oudere kinderen heet „Zing
het Woord” en bevat nieuwe liederen,
dat voor de kleuters heet „Zing samen”
en bevat twintig nieuwe liederen.
Ook een andere uitgave, de zogenoem
de „Regenboogboekjes” (eenvoudige bij
belse verhalen, waarbij een verwerkings-
mogelijkheid voor de kinderen achterin
is opgenomen) genieten veel belangstel
ling.
Deze boekjes zijn niet alleen in Neder
land bekend. Ze zijn inmiddels vertaald
en komen ook in het buitenland uit, met
name in Duitsland, Zweden, Engeland,
Italië, Zuid-Afrika en Indonesië.
Voor de Kerst is weer een extra rant
soen spijsolie beschikbaar.
ON
ÏG
In heap minsken binne banger fan it
mes fan ’e dokter, dan fan har eigen
swolm.
Al naar gelang het aantal kinderen zijn
deze in meer groepen onderverdeeld. Zo
zijn er groepen voor vier- tot zevenjari
gen, acht- tot twaalfjarigen en in som
mige plaatsen ook de zogenoemde Jeugd-
kerk voor de jongelui boven de twaalf
jaar.
In deze zondagsscholen wordt het feest
van de zondag samen met de kinderen
gevierd. Er worden liederen geleerd en
gezangen met teksten en melodieën van
deze tijd, de bijbelse verhalen worden
verteld en daarna samen met de kinde
ren op verschillende manieren verwerkt.
Soms in de vorm van een spel, soms
door het maken van een werksctuk, of
vergelijking van het juist gehoorde ver
haal met situaties in onze samenleving,
bijvoorbeeld door berichten of foto’s uit
de krant.
Voor 50 jaar werd het verfwenk aan ’t
ziekenhuis te Bolsward gegund aan H.
de Boer voor f 163,Eveneens in dat
jaar te Workum aanbesteed het leveren
van 500 roggebroden aan de stadsar
menkamer. Gegund aan C. Damstra
voor f 70,
Omstreeks deze tijd starten overal weer in ons land de zondags
scholen. Wat zijn dat eigenlijk: zondagsscholen. Bestaan die dan
nog? Wat doen ze dan? Misschien herinnert u het zich uit eigen
ervaring nog: dat bepaalde uur op de zondag, het gebouw, de vertel
ling, de liederen, het kerstfeest in de kerk. Nog steeds zijn er in de
meeste plaatsen zondagsscholen. Soms dragen ze deze oude naani
nog, soms worden ze tegenwoordig ook kinderkerk of kinderdienst
genoemd.
Bredase meisjes beneden de 18 jaar mó
gen in Breda na zonsondergang niet
meer alleen in parken wandelen.
Naast de voorlichting door dit kader-
blad geeft de N.Z.V. nog cursussen in
„Vertellen” en „Orde van Dienst”. Voor
wie geen mogelijkheid heeft zo’n cursus
te volgen, is er gelegenheid een schrifte
lijke basiscursus te volgen.
Jaarlijks worden door het gehele land
verspreid twaalf landelijke conferenties
gehouden, waar de leden worden bekend
gemaakt met nieuwe methodes op het
terrein van het zondagsschoolwerk. Hier
worden ook nieuwe liederen aangeleerd
en verdere praktische instructies gege
ven en bestaat gelegenheid om gedach
ten en ervaringen uit te wisselen over
de wijze van aanpak van het werk.
Maar de Nederlandsche Zondagsschool
Veneeniging doet nog meer. Naast de
uitgave van het Bijbels vertel- en werk
boek „Vertel het uw kinderen”, dat enige
jaren geleden in Italië met de kinder
boekenprijs werd bekroond, geeft zij al
lerlei werkmateriaal uit, dat tijdens het
zondagsschooluur of thuis en ook op
scholen kan worden gebruikt.
Voor de kinderen komen maandelijks
twee werkbladen uit, vol werkstukjes,
puzzles, een vervolgverhaal, enzovoort.
•Voor de jongere kinderen is dat JOJO,
voor de oudere kinderen TOEDOE.
Proefnummers van deze weekbladen wor
den.op aanvraag graag gratis toegezon-
den.
I-
Hwat hat
De 2e Keamer hat langlêsten in moe-
dich stanpunt ynnommen troch it re-
gear mei in moty oan to kommen, hwer-
yn forplichte Frysk pp skoalle frege
waerd, rekkening haldend mei bysünde-
re omstannichheden. Dus net langer lyk
a« nou: it Frysk ütsündering, mar it
Frysk regel! Net allinne in moedich bi-
slüt, mar ek in wiis bislüt. Fansels fan
de Fries wurdt sein: Twang fan hwa ek
stie er tsjin! Gjiin twang, frijwMich! In
moaije slogan, mar yn üs tiid kin it der
net mear mei ta. De alder&ldsten under
üs witte noch hoe’t datselde lüd heard
waerd doe’t de learplicht kaem. Itselde
by de ynintingswet foar pokken, itselde
by it yn it learprogram opnimmen fan
’t fak lichaemlike oefening. Mar nou soe
gjinien dat earste en léste mear misse
wolle. Lokkich ek op frijwiilliige basis
gyngen en geane hoe langer hoe mear
skoallen der ta oer it Frysk it plak to
jaen dêr’t it pedagogysk en didaktysk
om freget en dat dus yn it bilang is fan
it bem, lyk as men yn dit blêd b.g. wer
êze kin yn in birjochtsje üt Nijlan. Mar
it koe net ütbliuwe of de iene of oare
Maar hoe weet een zondagsschoolleid-
(st)er er nu wat hij of zij doen moet?
Hun werk wordt begeleid door de Ne
derlandsche Zondagsschool Vereeniging,
Bloemgracht 65 te Amsterdam, die voor
lichting geeft aan maar liefst 3300 zon-
dagsecholen, die nog steeds worden be
zocht door 400.000 kinderen. Het aan
tal leid (st) er s dat lid is van deze ver
eniging bedraagt 12.000.
Elk lid ontvangt maandelijks het blad
„Kind en Zondag”, waarin voor iedere
zondag theologische, archeologische, pe
dagogische en didaktische voorlichting
bij het bijbelverhaal zijn opgenomen. Ver.
der kunnen zij gebruik maken van drie
verschillende uitwerkingen van dit ver
haal, aangepast aan de leeftijdsgroepen,
aangevuld met toepasselijke liederen en
verwerkingsmogelijkreden. De rest van
het blad is gevuld met voorlichtende ar-
huismoeder” soe hjir wol de formoan-
jende finger opstekke, anoym uiteraerd.
En hwat wy al lang forwachte hiene,
barde dan forliine sneon, doe’t „een moe
der” in ynstjürd stik pleatste yn de
Ljouwerter krante under it kopke „Te
gen Fries op school'”. It bigjin is alhiel
yn styl: Ik kan mij niet zo best uitdruk
ken op papier, maar wil het toch pro
beren. Als geboren en getogen Fries heb
ik als zodanig niets tegen de taal
As de folks sa de passy preket, moiat
men wol op jins iepenst wêze. Wy sille
har anguminten, dy’t nearne op slagge,
mar net herhelje. Fansels freget se har
óf „wat dit weer gaat kosten” en „zou
dit geld niet nuttiger kunnen worden
besteed?” Hja bisiket dan in gefoelige
snaer to reitsjen: „Hoeveel kinderen en
ook ouderen worden er jaarlijks niet het
slachtoffer!” (bidóeld is fan it forkear,
Red.) „je rilt er van als je de cijfers
ziet”. Dit is fansels gjin wize fan argu-
mintearjen, twa alhiel aparte saken
troch elkoar to heljen. Sa soe men mei
it fak hanne-arbeit üt to spar jen (of
teken jen, of sjongen) wol jild frij meit-
sje kinne foar drug- of drankbistriding,
der binne langer safolle forslaefden en
alkoholllisten! Faeks wiene der noch wol
mear fakken to slliten om b.g. better
wegen oan to lizzen of êlde gebouwen to
restaurearjen, hwant it wurdt allegearre
langer sa djür! It muoit üs, dat dy
„moeder” der blykber noait by stil stien
hat, mar it feit, dat se har „net sa goed
ütdrukke kin op papier” soe krekt wol
ris to meitsjen ha kinne mei de omstan-
nichheit dat hja as „geboren en geto
gen!!!) Fries” seis destijds blykber net
yn ’e eigen tael opfongen is en dus de
handicap libbenslang meitögje moat, dat
se gjin Frysk op skoalle hawn hat (en
dus gjin folslein pedagogysk forantwur-
de taelünderwii.s). Spitich ek dat dizze
„moeder” yn Drachten wennet en net yn
Mantgum, hwant dan hie se allicht it
skoallekrantsje „Nijs fan de Wrotters-
pólle” yn hannen krige. Der stiet yn it
léste nümer in (foar har) learsum stik
oer it twatalich ünderwiis.
De fraech wurdt dêrre steld oft de fier-
tael yn de leechste klassen nou it Frysk
üs hjoed to sizzen 1 Jj?
richheden oplever je. Ta illustraesje in
oar foarbyld: in bern, dat krekt bigjint
to krüpen litte wy ek stil krüpe en wy
twinge it net om to rinnen.
In bem fan 7 18 jier hat yn prinsipe in
ófroune taelüntjowing. Mei oare war
den: dit bem is by steat dér sünder skea
in twadde tael by to learen (to praten).
De twatalige skoalle fongriemt dus gjin
tiidi, mar jowt it bem mei opsetsin en
op goede groun oardeljier de tiid om
syn tael rypje to llitten. Yn dy snuorje
leant it bem better (syn eigen tael) to
praten en de oanleane lêstechnyk stelt
it bern by steat om hjirmei yn koarte
tiid oer to skeakeljen op it Nederlansk.
Dit oerskeakeljen forrint suver altyd
sünder muoite. As it wol problemen op-
ropt, hat it bem dy ek op oar mêd. In
ündersyk nei de oarsaken derfan is dan
nedich. As it bem yn it bigjin bisiket yn
it Nederlansk to skriuwen, sille der
faeks inkelde flaters yn komme („fan”
ynpleats fan „van”, „suur” yn sté fan
„zuur” ensfh.). It is lykwols opmerk
lik dat dizze flaters ek yn folslein Ne-
derlansktaliige skoallen, ja seis yn dy
gebieten, dêr’t allinne mar Nederlansk
praet wurdt, foarkomme. It is yn ünder-
wiisformiddens foldwaende bikend, dat
dit soarte fan flaters, as se faek foar
komme en har min forbetterje litte,
meastal hearre by spesifike taelstoar-
nissen, dy’t mei help fan deskundigen
ütsocht wurde moatte en sa mooglik
genêaen.
Hoe dan ek, yn de twatalige skoalle
wurdt net it Frysk sintrael steld, mar it
Fryske bem. Foer dit bern wurdt in
programma foilige, dat neffens gans ün-
derwiiskundigen, yn èn büten Fryslan
forantwurde is. Yn it kader fan it pro-
jekt, fileksibel ünderwiis binne ek inkelde
skoallen üteinset mei Frysk- en HoMank
talige groepen yn deselde earste klas.
Dit ekspeariment is goed forroun en
lestesten ha düdliik makke, dat goede
risseltaten foar beide groepen mooglik
binne. Allinne mar spitich dat de „moe
der” net hwat letter it libbensljocht
sjoen hat, dan hie it faeks in „mem”
zullen zich herinneren dat de naam Ven-
nema voor Bolsward niet helemaal
nieuw is. In „de Zon”, de sedert lange
tijd verlaten winkel hoek Nieuwmarkt-
Rijkstraat, werd in het begin van de
vijftiger jaren, een zaak geëxploiteerd
döor de later helaas bij een verkeerson
geluk omgekomen jongere broer van de
huidige eigenaar van de Miwaco, de heer
Vennema sr. Over het ontstaan van zijn
winkelbedrijf het volgende:
Het zal in 1972 50 jaar geleden zijn, dat
vader G. Vennema als zelfstandig on
dernemer aan het Zuidvliet te Leeuwar
den vestigde en daar zaken deed in bo
ter, kaas en eieren. Binnen enkele ja
ren ontplooide dit winkeltje van nog
In de sectoren huishoudelijke artikelen, textiel, foundation*, kleinvak
speelgoed, luxe artikelen, electrische benodigdheden, gereedschap
pen, porcelein, glaswerk, lederwaren, keukenbenodigdheden t.e.m.
keukentafels en stoelen vindt u practisch geen artikel, dat niet te
koop is in het jl. donderdag geopende MIWACO bedrijf aan het
Marktplein met zijn ruim 320 m2 vloeroppervlakte en meer dan
3000 artikelen. Miwaco-Boisward is een dochteronderneming van de
gelijknamige zaak te Leeuwarden van de familie Vennema (ouder
paar, zes zoons en een dochter, allemaal van harte meewerkend in
de zaak, één tijdelijk ’s konings wapenrok dragend). In Bolsward
treedt zoon Anton Vennema op als manager, de heer Vennema #er.
houdt zich vooral bezig met de administratie, inkoop
Voor al deze activiteiten is echter bij
zonder veel geld nodig. Daarover be
schikt de N.Z.V. in onvoldoende mate.
Door de stijging van de kosten in de
laatste jaren kampt de vereniging met
een ernstig geldgebrek. De lage con
tributies voor de leden (want de zon
dagsscholen zijn meestal arm) en ook de
(noodzakelijke) zo laag mogelijk gehou
den prijzen voor het materiaal, terwijl
de kosten wél steeds omhoog gaan, zijn
hier de oorzaak van.
Vandaar dan ook dat de N.Z.V. een ac
tie is gestart onder de oproep: „Neem
een aandeel in ons werk”. Door middel
van deelname aan een renteloze lening
(een „aandeeltje” kost ƒ25,-), door een
donatie of een gift en door mee te doen
aan de „Nationale Prikkaartactie”, die
in oktober start, kunt u helpen dit ge
renommeerde belangrijke werk
gang te doen vinden.
Naast deze „eigen” actie wordt ook het
komende seizoen, zoals alle voorgaan
de jaren, een interne actie „Vergeet ze
niet” gehouden ten bate van kinderen,
elders op deze wereld, die hulp nodig
hebben. Voor kinderen, door kinderen.
En als u uw kindertijd nog niet verge
ten bent, en de zondagsschooluren ook
niet, geef dan gehoor aan deze oproep
en neem een aandeel in dit werk.
Uw bijdrage wordt bijzonder op prijs ge
steld en zal op een verantwoorde wijze
worden besteed. Nadere inlichtingen
kunt u krijgen bij NZV, Bloemgracht 65,
Amsterdam-C., tel.: 020 - 24 40 20. Post
giro 8521,
of it Hollansk wêze moat. Wïnliken
docht neffens dat artikel de twatalige
skoalle neat bysünders as de Fryske
bern op skoalle komme. De skoalle heint
se op en jowt it earste ünderwiis yn
har eigen, yn de gewoane, dus de mem-
metael. Dat bart sünt ieuwen rounom
yn de wrald sa. Ingelske bem krije it
earste ünderwiis yn it Ingelsk, Franse
bem yn it Fransk. Allinne foar de
Fryske bem fine guon (lyk as by de
„moeder” üt Drachten) it frjemd as it
bart. It docht jin suver nij, dat se net
komt mei mear tsjin arguminten, hwant
dy komme hjir meastal op del:
a Mei it Frysk komt men net sa fier, by
Wolvegea is it dien (krekt as de lytse
bem alle dagen nei Wolvegea reizgje)
De bem forspylje der likemóch oar-
del jier mei (krekt as stiet der net in
greate winst tsjinoer, dy’t net yn in
pear jierren is üt to drukken, mar jin
it hiele libben biselskippet).
c Se skriuwe yn it Nederlansk mear
fouten.
Oangeande de twatalige skoalle bistiet
in libbensgreat misforsta.n. De twatalige
skoalle jowt gjin „Friese hersenspoe
ling”. Yn feite hat de skoalle yn de le
gere klassen neat mei it Frysk to meit
sjen. De skoalle hat allinne to meitsjen
mei de bem, dy’t Frysk prate. Foar diz
ze bern moat de skoalle in forantwurde
oplossing fine. Mar, wurdt der dan sein:
Is net better om al op de beukerskoalle
mei it Nederlansk to bigjinnen Gelear-
den, dy’t de taellüntjowing by it jonge
bem mei sin en stüdzje neigien ha,
meitsje düdlik ünderskie tusken it bern
fan trije a f jouwer jier en dat fan sawn
a acht jier.
It bem fan 3 a 4 jier sprekt likemóch
de heilte fan de klanken goed üt en sa
is it ek mei de sinsbou, dy is noch mar
foar de helte ynoardter. Mei oare wur-
den, it bem, dat op de beukerskoalle
komt is noch altyd drok dwaende om
syn eigen tael to learen en üt to bou
wen, ek hwat de „wurdskat” oanbilan-
get. As wy mei it tagelyk oanlearen fan
in twadde tael dit groeiproses ünder-
brekke of yn dusoarder bringe, kin dit I west en hie hja har better uterje kinnen,
foar dit bern foar letter greate swier-1
Bolswards Nieuwsblad
De zaak (voorheen Frederiks) is door
fa. Franzen onder leiding van architect
Lautenbach geheel verbouwd. De pui is
rechtgetrokken, maar heeft de luifel-
vorm. De zaak is vrijwel een copie van
die te Leeuwarden, alleen de afdelingen
snoep en grammofoonplaten zijn ,(nog)
weggelaten. Zoals de supermarkt van
fa. Kooistra kan profiteren van het
Broereplein als parkeerterrein „voor de
deur”, kan de Miwaco dat van het
Marktplein, vooral als hier straks par
keermeters worden geplaatst en het
plein niet meer permanent vol staat.
De beide zaken vullen elkaar geheel aan
zodat met daarnaast een groot assorti
ment aan meer gespecialiseerde zaken,
Bolsward als winkelcentrum straks in
derdaad „van alle markten thuis” is.
Als we vragen wat de naam MiWaCo
betekent, glimlacht de heer Vennema
fijntjes. „As ik earlik bin dan is dat
Middenstands- Warenhuis- Combinatie”
zegt hij in vloeiend Fries, dat de Bote-
warders en greidhoeksters erg vertrouwd
in de oren zal klinken, „mar ik hald yn
dit forban net fan dat earste wurd. Der
is de saek mei in jieromset fan mear as
in miljoen hwat to great foar en derom
siz ik wolris Minimarkt-Warenhuis-Com
binatie!” Hoe dan ook de zaak in Bolis-
ward zal zich nog waar moeten maken.
Een experiment is het nauwelijks, want
de zes personeelsleden zijn allen ge
traind en met de zaak te Leeuwarden is
een lange reeks van jaren ervaring ge
daan. Trouwens de oudere Bcfewarders
- T
A 4- 4-
i
