Het gaat
om
medemensen
mensen, mensen
Gate Shroar
Kerstmis 1972 in het te
eensgezindheid
ken
van
werking
I
„De Brug” en ontwikkelingssamen-
■Sb
Zilveren filmpjes
2e WEEK DECEMBER 1947
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIH
Fan stêd en lan
1
.f
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
DINSDAG 12 DECEMBER 1972
111e JAARGANG No. 97
1 ’/o. En het mag in termijnen!
6.
7.
üs hjoed to sizzen
2.
Waar komt de naam vandaan?
De alden jowt men eare
De jongen moat men leare,
Rieplachtsje dy’t hwat witte,
8.
«5
O
Samenvattend: „Kom over de Brug 1972”
3.
4.
S
5.
Derde wereld
CS
Bond van Coöp’ Zuivelfabrieken, 50 jaar.
Kort en krachtig
I
1.
OER DE SINTERAESJE
BY IT BOER WURDEN I
nou
de fraech
oft it bidriuw
f1
De burgemeester van Bolsward
J. M. A. Mulder.
Advertentieprijs: 20 ct. per mm.
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Abonnementsprijs f 7,15 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
t
i
„Kom over de Brug” is een actie voor
het werk van de kerken overzee. Een
extra. Een schep er bovenop. Opdat het
werk dat nu gebeuren kan, niet tot mor-
Ter stimulering van de actie willen we
hier nog eens alles wat u er zo voor en
na over geschreven vond kort en krach
tig samenvatten:
Verschflnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
De zuivelschool voor Bolsward behou
den.
Uitspraak van minister Mansholt: Als de
lonen met de trap omhoog gaan, gaan de
prijzen met de lift.
„Kom over de Brug” heeft 744 projecten
aanvaard (in bijna 80 landen). Totaal
bedrag: ruim vijftig miljoen gulden. Pro
jecten die een stukje hoop betekenen.
Een stapje verder. Op weg naar een
meer menswaardige wereld. Een wereld
zoals God die bedoeld heeft.
„Kom over de Brug” weet dat vijftig
miljoen gulden veel geld is. Maar het
gaat ook niet om een fooi. Het gaat om
een offer. Om 1 van het jaarinkomen.
Dat is de vraag die aan alle leden van
de aangesloten kerken wordt gesteld:
Bij veehouder S. B. te Baard die verge
ten had de staldeur te sluiten, werden
de meikerskleren ontvreemd.
De héér H. J. Kuilart te Bolsward be
vestigd als kerkelijk werker.
„Kom over de Brug” weet dat het zeer
wel mogelijk is, dat zij die niet in de
kerkelijke administraties voorkomen of
zich wellicht niet tot de christenen re
kenen, toch door de duidelijke humani
taire aspecten die de actie ook heeft, zul
len worden aangesproken. Hun vanuit
deze achtergrond gegeven steun zal uiter
aard evenzeer gewaardeerd worden.
„Kom over de Brug” wil, teneinde ver
warring te voorkomen, bij voorbaat stel
len, dat het hier gaat om een actie voor
is het natuurlijk wel zo, dat tal van pro-
Fan alden
Maetskippen
Skoanalden
Oare fam.
Frjemden
Uitg. A. J. OSINGA n.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adresc
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Rijksweg 43 gereed: Bolsward in vlagge-
tooi.
Geld.
64
21
8
1
7
Brab.
81
7
5
2
4
gen moet worden uitgesteld. De tijd
dringt
Bolswards Nieuwsblad
Wymbritseradeel.
Veertien priesters en vier broeders trach
ten thans vanuit zeven missieposten
contact te krijgen met de 100.000 leden
van de Masai-stam, die in vroeger tij
den het meest gevreesde en machtigste
volk van Oost-Afrika was. Deze mensen
Deze week gaat de „Kom over de brug”-actie in alle hevigheid van
start. Gaarne willen we er nog eenmaal op attenderen. Het gaat im
mers om mensen, medemensen... Om verwarring té voorkomen, wil
„Kom over de Brug” bij voorbaat stellen, dat het niet gaat om een
actie voor ontwikkelingssamenwerking zonder meer. Het mondiale
onrecht met al zijn politieke, sociale en vooral economische facetten,
is van een dusdanige orde dat daarin alleen maar via een radicale,
wereldomvattende aanpak verandering kan komen.
Langlêsten hat it L.E.I. in ündersyk yn-
steld nei inkelde aspekten fan it boer
wurden. Der binne twa stüdzjes oer üt-
kommen. De twadde leit nou foar üs, in
handich boekje mei gans sifermateariael.
It giet binammen oer de formogensfoar-
ming troch jonge boeren foar en tidens
it oernimmen fan it bidriuw, meastal
fan de alden. Forgelike wurde dan de
provinsjes Fr slan, Gelderlan en Noard-
Braban. It is üs fanseis foaral to dwaen
om de sitewaesjes yn Fryslan en dan bi
nammen oangeande de fraech yn hoe-
fier dy ófwykt fan dy yn oare provin
sjes.
Foar hiel hwat bigj innende boeren is it
in poepetoer om jild om hannen to krij-
en as hja op it punt steane in bidriuw
oer to nimmen.
„Kom over de Brug” is een actie van
weldoordachte persoonlijke solidariteit.
Op maandag, 11 december, worden de
leden van de deelnemende kerken thuis
bezocht. Ze krijgen een informatiefolder
met geef-envelop. Vrijdag, 15 december,
worden die enveloppen, nu „met inhoud”,
weer opgehaald. Nog dezelfde avond
wordt via de televisie verslag uitgebracht
van het resultaat.
Er is een toenemende belangstelling voor,
in het algemeen gezegd, de Derde We
reld. Kom over de Brug hoopt die be
langstelling verder te stimuleren. Zij
hoopt ook, dat met de actie het besef
groeit dat de ongerechtigheid in de Der
de Wereld voor een goed deel z’n oor
zaak vindt in ónze ongerechtigheid. Van
uit dat inzicht hoopt zij dat ook in Ne
derland structuurveranderingen tot stand
komen. Maar men kan ondertussen, zo
lang het nog niet zover is, niet concrete
mensen in de Derde Wereld in hun sop
gaar laten koken. Daarom is het een
zaak van èn-èn. Daarom juist ook het
werk van Christus, dat levend maakt en
vernieuwt, doorgaan.
En daarom: Kom over de Brug!
komen. Inhaerent aan het alfabetisatie-
werk is dus een bewustwordingsproces
waarbij de mens zich op een nauwkeu
rige, realistische wijze bewust wordt van
zijn plaats in de natuur en de maat
schappij. Voor dit educatieve werk ten
behoeve van volwassenen wordt een bij
drage van f 16.000,- gevraagd.
„Kom over de Brug” steunt alle facet
ten van het werk van de kerk. Dus
voortgang van de verkondiging. Uitbrei
ding van het dienstbetoon. Bevordering
van de gerechtigheid. Vernieuwing van
de gemeenschap.
Enkele wereldconcerns zullen het delven
van ertsen in West-Irian ter hand gaan
nemen. Dit zal de bouw van enkele in
dustriële centra met zich brengen en het
aantrekken van duizenden arbeidskrach
ten.
Vooral dit laatste zal grote sociale ver
anderingen teweegbrengen en van de
mensen een grote aanpassing vragen.
Een viertal predikanten zal in de gele
genheid gesteld worden om een studie
van een jaar te volgen aan het Malma-
jecten in het pakket van „Kom over de
Brug 1972” ontwikkelingsaspecten heb
ben en een bijdrage leveren aan geeste
lijk en materieel welzijn van landen en
volken overzee, daarbij denkend aan in
dividu zowel als gemeenschap. En ten
slotte zal „Kom over de Brug 1972” ze
ker niet nalaten in ons eigen land de
christenen er op te wijzen dat ook wij
nog „in ontwikkeling” zijn en dat wij
op weg behoren te gaan naar werkelijke
gerechtigheid voor de gehele wereld.
9.
luan Trainingscentrum in Rabaul (New
Britain). Na deze opleiding en het aanle
ren van goed Engels zullen zij gemakke
lijker toegang krijgen tot de leiding van
deze maatschappijen en de gemeentele
den kunnen begeleiden bij de zeer snel
veranderende leefwijze.
Twee of drie mensen van West-Irian zul
len een opleiding krijgen tot sociaal wer
ker aan de sociale academie „Widuri” in
Djakarta.
In La Paz heeft aantal mobiele
teams samengesteld, die zich zullen gaan
bezighouden met het alfabetisatiewerk.
Meer dan tot nu toe zal de achtergrond
van dit werk zijn, dat door de alfabe-
tisatie de waardigheid van de mens, die
een deel vormt van grotere maatschap
pelijke verbanden, meer tot zijn recht zal
wil dus samenwerking in Nederland om
samenwerking met overzee te verwezen
lijken en zo samen een stuk werk in de
wereld te doen.
De actie moest een naam hebben. Ach
teraf is het niet helemaal duidelijk meer
wie de naam, die een begrip zou wor
den, uiteindelijk op tafel legde. Het ge
beurde in elk geval in een gesprek met
een aantal journalisten. „Wat wij wil
len”, zei iemand, „is de afgrond over-
bruggen die er gaapt tussen onze moge
lijkheden en de hunne”. „Ja, ja”, lachte
een ander, „kom over de brug”. Zo kreeg
de actie zijn naam; maar waar komt die
naam nu vandaan?
Het staat in het gedenkboek „Boskoop”.
„Het grote evenement voor de Bosko
pers was de kermisweek, die reeds eeu
wen bestond. Het was de week dat de
jaarrekeningen betaald en ontvangen
werden. Want bijna alle bomen en plan
ten werden éénmaal per jaar betaald.
Iedere morgen van tien tot twaalf uur
stond op die dagen de Dorpsstraat west
zijde van de brug Stampvol met kwekers
die met elkaar stonden af te rekenen. In
deze week kon men iedereen vrij om be
taling manen. Vandaar het spreekwoord
voor betalen: „hij moet over de brug
komen”.
Zo wil de actie dat men iets „overbrugt”
door „over de brug” te komen. Het is
maar een weet.
leiden thans een semi-nomaden-bestaan
in een dor en kaal gebied van 15.000
vierkante mijl.
Voor dit werk zouden wij graag zes
kleine centra bouwen, die f 10.000,- per
stuk gaan kosten.
I-
Hwat hat
„Kom over de Brug” is dus geen actie
voor enkel ontwikkelingswerk. De ker
ken hier voeren een actie voor het werk
van de kerken overzee, waarin ontwik
kelingswerk begrepen kan zijn. Zij voe
ren de actie vanuit de belijdenis dat Je
zus Christus de Heer der wereld is. In
het leven en sterven van Jezus is de
nieuwe humaniteit over mensen en
machten uitgeroepen en gegarandeerd.
Dat betekent, dat de kerk zich - als het
goed is - opmaakt overal daar te staan,
waar mensen in de knel komen tussen
mensen èn machten. En omdat het ten
slotte mensen zijn, die via allerlei pro
cessen uiteindelijk structuren vormen, is
de actie indirect dus ook daar op gericht.
Maar de kerken in Nederland weten, dat
de verandering van de structuren, in de
zin van economische structuren, een zaak
is, die buiten de kerken óók heel sterk
leeft en zij onderscheiden dit dus wel.
Zij weten ook dat velen zeggen, dat het
eerste punt dat in onze landen nu aan
de orde is, moet zijn de verandering van
onze (vooral) economische structuren, zo
dat de ontwikkelingslanden meer kansen
krijgen. Zij zeggen in antwoord daarop:
wij zien dit heel goed, maar het is niet
nodig ons hele handelen in een óf-óf
sfeer te trekken; christenen weten ook
iets van over-bruggen, van èn-èn.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
En gekken prate litte.
It ündersyk, dat noch al hwat tiid fer-
ge hat, giet binammen oer jonge boeren,
dy’t tusken de maeijedagen fan 1967 en
dy fan 1968 foar it earst seis de leije
krigen. Yn Fryslan binne suver allegear-
re yn dizze kategory yn it ündersyk bi-
helle, meielkoar 152. Dat hiene 180 wêze
kinnen, mar 18 woene net meidwaen en
fan 6 liken de gegevens net bitrouber
genöch.
Hwat it ünderwiis fan de jonge boeren
oanbilange, rounen de trije provinsjes
net al to fier üt elkoar. In fyftepart hie
net mear hawn as de legere skoalle,
skraechwurk de helte hie de legere lan-
bouskoalle ófroun. Mei 29% dat middel-
ber of heger agrarysk ünderwiis hawn
hie, lei Frysln lykwols fier oan de kop.
De oaren kamen hjirre net heger as 23
en 21%. Ut de sifers docht düdlik bliken,
dat de ündergroun (middelber of heger
ünderwiis) folie greater is by dejingen,
dy’t in greater bidriuw oernommen ha
as in lytserenien. By de oername fan bi-
driuwen ünder de 15 ha hie mar 12%
sok ünderwiis hawn, by bidriuwen bop-
pe de 15 ha 35%. Soks leit ek wol foar
de han, mar statistisi wolle soks
graech ienkear yn sifers fêst lizze.
Ek is neigien hwat de jonge boeren diene
sünt se fan skoalle ófkamen: 89% yn
Fryslan en Gelderlan wiene doe by har
heit yn it wurk. Yn Braban wie dat seis
mei 96% it gefal. Mar Fryslan hat hjir
dochs wol in ófwikend by ld: 30% wie
dielhawwer yn maetskipsforban op it
alderlik lanboubidriuw (togearre buork-
je). Yn Braban wie dat mar 7%. Gelder
lan lei der tusken yn mei 21%.
Utslutend as meiwurkjende soan arbeide
yn Fryslan 40%, yn Braban 73%, dus
sünder iennige meisizzinskip of mien-
skiplik finansiëel bilang.
Doe’t de enquete halden waerd (1969)
wiene yn Fryslan 86% fan de jonge boe
ren troud, yn Braban wiene dat mar 78
Dat der dochs noch in frij great part
„Kom over de Brug” is een actie van de
kerken in Nederland, Rooms Katholiek
en Protestant. Concreet: van de organen
en organisaties van de kerken die zich
met het werk in de ontwikkelingslanden
bezig houden. Dus: zending, missie, we-
relddiakonaat, Vastenactie, Oecumeni
sche Hulp, Solidaridad, enz.
Wichtich is ek
oernommen waerd as eigner of as hier-
der. It Fryske lan is hearelan. Dat die
langlêsten bliken by de stimming oer de
ruilforkaveling Wünzeradiel-noard, dat
docht ek bliken üt dizze sifers. Hjirre
waerden 27 eigner en 125 hierder (pach
ter). Yn Gelderlan wie dat: 43 eigner en
95 hierder en yn Braban 86 eigner en 67
hierboer, wol in hiel düdlik forskil dus.
Hoe komt in jonge boer nou oan syn
jild? In oankommende boeresoan kin nei
syn skoallejierren bisykje to sparjen
foar in bigjinkaptael. Hoe hurd dat giet,
hinget fansels óf fan it feit, hoe lang hy
sparret, hoef olie er fortsj innet en fansels
as frijfeint boer waerd, soe der yn sitte
kinne, dat it tal jongfammen, dat boer-
inne wurde wol biheind. Sa kaem der
yn üs oprop oan de jonge boerinnen ris
hwat fan har ünderfining to tortellen
gjin inkeld antwurd yn, wylst aldere boe
rinnen der smout en mei smaek oer for-
telle koene.
Typysk, dat yn it jier fan de bidriuws-
oername yn Fryslan al 57% troud wie,
yn Gelderlan 46% en yn Braban noch
mar 17%.
Yn it jier fan oername trouden yn Frys
lan 26%, yn Gelderlan 31% en yn Bra
ban 55%. Fryslan leit hjir dus düdlik
foar op de oaren, wy sette blykber de
pompeblêdden earder op naeilsein as men
yn it suden dat it read-wyt-blau docht.
De leeftyd, hwerop it bidriuw oernom
men waerd, rint net folie ütelkoar. It
wie respektivelik 28,8 jier, 29,5 en 27,4
jier.
Fan hwa waerden de bidriuwen nou oer
nommen? Hjir folget in oersjoch:
Frysl.
53
30
3
4
10
NNSNNNNXNNNNNNNXNNNNNNNNXNNNNNNNNNNNNNNNNVNXNM
ek fan de manear hwer op hy mei syn
jild omspringt.
It giet yn dizze stüdzje oer de sinteraes-
je fan de jonge boer. Nei hwat in lange
ynlieding binne wy dus nou pas by üs
eigentlike ünderwerp. Hoe’t de jonge
boer syn jild biheart, biwarret, bisteget
of mooglik ek wol forgriemt, giet
it hjir sasear net oer. Dêr binne net fol
ie sifers fan, wol hoe’t er der oankomt
en dat rint noch al hwat üt elkoar.
Hoe wurdt op in bidriuw in meiwurk
jende soan ornaris bileanne? Yn Fryslan
hat neffens de enquête 22% it CAO-ar-
beiderslean krige 7% fan harren al de
jierren, dat se by har heit yn it wurk
wiene, 15% allinne foar in part (meas
tal in léste) fan dy tiid.
Yn Gelderlan wiene dy sifers 5% (1
4), yn Braban 3% (0 3). Hwat dat
oanbilanget kamen de Fryske boeresoan-
nen dus net sa min wei. Dochs is it in
feit, dat fierwei it measte part fan de
boeresoannen gjin arbeiderslean hawn
hat. Fakentiids krigen se earst allinne
mar hwat büsjild. Soms bleau dat sa oan
it trouwen ta (fansels njonken kost en
ynwenjen). Mar ek hjirre slacht üs pro-
vinsje gjin min figuer. Woliswier krige
26% allinne mar büsjild, mar op de Gel-
derske bidriuwen wie dat 43% en yn
Braban seis 48%. De soasiale ynslach
wie dus ek hjirre moderner as düdliker
yn it lan. Ut de fierdere sifers docht bli
ken, dat de heiten fan greatere bidriu
wen der earder ta oergeane om de soan
CAO lean to jaen, as dy fan lytsere. Al
licht spilet hjir de foarljochtsjende taek
fan de lanbouboekhalding in rol. By d«-
lytsere bidriuwen lit men it earder op it
rammeljen fan de pels oankomme as by
de greatere, dêr’t de fiskale klausules ek
in wurdtsje mei bigjinne to sprekken.
Mar der binne ek noch oare aspekten
oan de saek. Dêroer in oare kear noch
hwat nijsgjirrich sifermateariael, hwant
learsum is it boekje wol!
In deze dagen voor Kerstmis mag ik uw aandacht vragen voor twee
bijzondere punten.
Ten eerste voor de aktie „Kom over de brug”, waarin wij de kans
krijgen ons eensgezind te tonen met de mensen, die het minder
hebben dan wij. Eensgezind, omdat de aktie van alle groeperingen
in onze samenleving uitgaat, en de opbrengst voor mensen uit alle
delen der wereld wordt bestemd.
Ten tweede voor de Kerstzangdienst op a.s. zondag 17 december om
2.45 uur precies, in de Martinikerk.
Vorig jaar waren hier 2.000 mensen bijeen, om samen te zingen en
te luisteren naar de Blijde Boodschap.
Ook nu werken diverse koren in grote eensgezindheid weer mee en
ondervinden wij van alle kanten steun en bereiken ons verzoeken
om hiermee door te gaan.
Als we in Bolsward en wijde omgeving op deze wijze trachten ons
steentje bij te dragen aan de vrede en ons solidair tonen met elkaar
en met de arme wereld, kan Kerstmis 1972 een gezegend feest van
vrede en eensgezindheid worden, wat ik u allen zo van harte toe
wens.
-''A
