De grazige weiden Geertje van Oudheusden van Gahe SKroar ^iÉ In te Workum zomert het reeds „Galerie Noard” Gouden filmpjes Fan stêd en lan Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll K: llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll - DINSDAG 9 JANUARI 1973 112e JAARGANG No. 3 Wymbritseradeel, Vrijwillig In natura 2e week januari 1923 Groen als gras Niet bewezen üs hjoed to sizzen Wandschilderingen De minister was eerst van mening dat er In het nieuws OM IT LANBOUSKIP HINNE I Spaartechniek f I Advertentieprijs: 21 ct. per mm. Ingez. mededelingen dubbel tarief Contractprijs op aanvraag Als een preludium op de komende lente presenteert Mar ij t je Greydanus in de Workumer Galerie Noard en 9-tal werken van de te Oosterlittens in Baarderadeel neergestreken Geertje van Oudheusden. Onze maandelijkse pelgrimage naar de bescheiden kunsttempel was er ditmaal een vol verwachting, vol hooggespannen verwachting zelfs, want we hadden over Geertje al veel gelezen, hoewel vooral over haar financiële perikelen. Het moest wel een kunstminnend doorzettertje zjjn deze schilderende Kenau, die overtuigd als ze was van eigen kunnen en mogelijk heden. durfde optornen tegen de publieke opinie niet alleen, maar ook tegen heel het ambtenarendom tot aan de minister en Hoge Raad toe. We verwachtten een soort Dolle Mina in de kunst een avant-gardistisch streefster en bestormster van de laatste conventionele barricaden. Maar als we eerlijk toegeven, dat onze hoogge spannen verwachtingen verre werden overtroffen, is dat niet om de bravour, noch om het élan, noch om het noncorformistische, zo u dat mocht verwachten, maar enkel omdat hier een schilderes vol' overgave en toewijding verstilde kunst biedt, boventijds welhaast, eerder nodigend tot mediteren, dan tot strijd, meer tot stil en ingetogen genieten, dan tot uitbundige extase. Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Uitg. A I. OSINGA b.v„ Bolsward Administratie- en Redactie-adres: Marktstraat 13 - Postbus 5 Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335 (05157) kunstweck. De maker behoudt het recht het werk voor voor tentoonstellingen e.d. op te vragen, ook kan het werk binnen een paalde termijn terug gekocht worden voor dezelfde prijs als de gemeente be taalde. Het rijk heemt een groot deel van de aankoopkosten die de gemeente moet maken voor zijn rekening. Belanghebbende eigenaren te Arum ple gen overleg over de mogelijkheid het loopbruggetje, genaamd schotelbank, dat voor twee jaar door schippers was weg gevaren te herstellen. M. v. d. Oever adverteert met pruimen a 18 cent per pond. Fa. Harkema adverteert met echte Frys-* ke sükerslakken a 20 cent per ons. fuortsetting fan de produksjeregeling foar tsiis. De ófset fan de büter stagnear- ret troch tobekrinnende konsumpsje yn de nije EEG-lannen fanwege in hegere büterpriis. In forheging fan de molke- priis foar de boer sil dan ek yn haed- saek ta stan komme moatte via de priis foar it molke-aeiwyt. Abonnementsprijs f 7,50 p. kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 It is wier, dat alle tiden yn ’e oerlevering mear spoaren neilitte fan it leed as fan it lok. It binne de rampen dy’t skiednis wurde. Mei de bargen wie it gans oars. Hjir siet men mei it probleem fan HCB-restan- ten yn inkelde féfoergrounstoffen dy’t de merk yn gefaer brochten. Net allinne de mesters kamen under druk to stean ek de fleisforwurkjende yndustry krige klappen. De eksport yn blik nei de Fo- riene Steaten stagnearre b.g. Kamen der yn eardere jierren hiel hwat bargen by, yn 1972 amper mear. Men seach in swurk driuwen. Mei de ütfier fan lib- jende bargen gyng it lykwols as it slyd- jage. Oardel kear safolle as der minsken yn Fryslan wenje, gyngen yn ’72 oer de grins, binammen nei West-Dütslan. Foar de mesters in skoan ding, mar de slach terijen sieten der mar mei: der kaem to min oan de heak. Tagelyk komt sadwaen- de it bisteande systeem fan ütbiteljen nei kwaliteit yn ’e knipe en as men de foarsprong oangeande de goede kwaliteit fan de bargen net kwyt wol, dan sil men der wol de han oan halde moatte. goed gedaan”. Het betoog dat zij voor de Raad van State hield was „heel duide lijk en begrijpelijk”. Molken wurdt der hwat langer hwat mear, binammen yii de nije EEG lannen. De féhalderij wie aerdich op de goede wei om de ynkommens efterstan yn to heljen, mar it tij is forroun troch in leger molkpriis en heger foerkosten. Ek de priis fan de tsiis koe net meikomme. Spitich dêrom dat de tsiisprodusinten yn üs lan it net iens wurde kinne oer de De 29-jarige kunstenares en haar man Jan (36) hadden besloten dat Geertje zich voortaan met schilderen bezig zou hou den. Jan zou de huishouding voor zijn rekening nemen. De heer Van Oudheus den nam daarom vrijwillig ontslag. Toen bleek dat Geertje met haar schil derijen niet genoeg verdiende om het gezin - het echtpaar heeft één dochter tje - te onderhouden deed mevrouw Van Oudheusden een aanvraag om in de contra-prestatie te worden opgenomen. Een ballotage-commissie die uit moest maken of haar werk goed genoeg was, oordeelde unaniem dat Geertje’s werk boven het vereiste niveau lag. Hawar, de lan- en tünbou stiet foar in wichtich jier, net allinne yn Europeesk, mar ek yn wraldforban. Noch mar in mannich dage lyn is de EEG ütwreide mei Denemarken, lerlan en Ingelan. De tarieding dêrta hat in jier as 5 duorre, nou komt der noch in oergongsperiode, ek wer fan fiif jier, hweryn it bilied fan de trije nije lid-steaten oanpast wurde moat oan it mienskiplik bilied. Ek yn oar opsicht is der yn Brussel, it haed- „Vanzelfsprekend gelden de nieuwjaars wensen ook voor de vertegenwoordigers van de pers. Uw belangstelling voor het wel en wee in de Nederlandse land- en tuinbouw wordt zeer op prijs gesteld. Ik hoop, dat u deze interesse in dit nieuwe jaar op een verantwoorde wijze wilt overdragen aan het brede publiek. On ze boeren en tuinders hebben daar onge twijfeld belang bij en verdienen naar mijn mening ook de aandacht.” Sa sei Ir. C. S. Knottnerus, de foarsitter fan it Lanbouskip by de oanfang fan de iepenbiere gearkomste forline wike woansdei, 3 jannewaris. Nou sa’n kom- plimintsje krije wy alle dagen net en en wy wolle it Ir. Knottnerus wol tasizze, dat wy nou en dan yn dizze rubryk de lanbouproblemen wolris oan de oarder stelle sille. It soe ommers net allinne oer „de stêd” gean (dy komt neffens üs ear- der oan de krapperein) mar ek oer „it lan”. Mei de süker leit it lan der ek sa hinne. It wraldgebrük fan süker wint hurder oan as de produksje. Neffens skattingen fan de FAO sil de wraldbihoefte oant 1980 tanimme mei goed 22 ’/o. Lyk as by it nöt is de wraldfoarrie gans bilune en wol oant 15 miljoen ton. Dêr kin men noch krekt 2 moanne mei ta. It liket der gans op dat reid- en bytsüker beide hurd nedich wêze sille om oan de oanwinnen- de fraech to foldwaen. Dat soe dan de ünforwachte ein wêze fan de striid tus- ken „riet- en biet”, dêr ’t ek Boalserter idealisten mei fleur en faesje oan diel- nommen ha. Onder de argumenten voor Geertje van Oudheusden waren dat man en vrouw elkaar weliswaar getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd zijn, maar dat de man dit niet beslist hoeft te doen door geld in te brengen. Hij kan aan deze verplichting ook in natura voldoen: door de zorg van de huishouding en het kind op zich te nemen, terwijl de vrouw dan de kost gaat verdienen. Een mannelijke kunstenaar die kostwin ner is en wiens gezin niet van de op brengst van zijn werk kan leven, kan in de contra-prestatie gaan. Omdat man en vrouw voor de wet gelijk zijn, had ook Geertje van Oudheusden het recht om in de contra-prestatie te worden opgeno men. En dan gaat het niet aan - zoals de minister deed - om te kijken naar wat de andere echtgenote eventueel zou kun nen verdienen, want als een mannelijke kunstenaar een aanvraag om een uitke ring indient vraagt men hem ook niet: wat kan uw vrouw verdienen. Sünt 15 nov. is der under ynfloed fan Brussel in nije sanearingsregeliiig kom men. Bihalven de ündernimmers kinne nou ek de meiwurkjende gesinsleden en de agraryske wurknimmers fan de re geling gebrük meitsje. Dochs isit nije saearingsbislüt op in tal ünderdielen üngunstiger as de foargeande regeling. Dat die wol bliken üt it feit, dat tusken 10 en 15 novimber ynienen noch goed 350 oanjeften ynkamen foar de aide re geling. De bouhoeke koe yn 1972 net rjocht mei komme. Binammen de striefruchten die ne it net sa goed. Ynternasjonael wie de sitewaesje oars spektakulair, meidat Ruslên en China miswier hiene en earne oars omsjen moasten om not. De wrald- produksje fan weet wie likernqch 7 °/o lytser as yn 1971. De einfoarrie dy’t in jier lyn noch 50 miljoen ton wie is mei in trêdde part tobekroun. Dy foarrie is nou noch goed foar in goed moanne en dat wiist net sa bést. It lit wer ris sjen, dat it bigryp „oerskot” mar biheind is en dat de sitewaesje hommels foroarje kin. It aide idé fan Jozef yn Egypte om yn de 7 fette jierren to sparjen foar de 7 mea- gere wie noch net sa min. Ir. Knottnerus bipleite yn syn nijjiersrede dan ek in wrêldgraenakkoard, dat regels bifetsje moat oer foarrie foarming, lyk as priis, it tydstip, it ófstjitten fan de foarrieden en hokker lannen dizze foarrieden oan- halde moatte. Mei dit fleis-praetsje bislute wy dit ar tikel. By wolwêzen de oare kear noch in pear oare aspekten, dy’t Ir. Knottnerus yn syn rede oansnijde. Mei de modernisearring fan it bidriuw sil de molke-stream noch wol tanimme, mar de stiging fan de öfsetmooglikheit is net navenant. Dat haldt dus yn, dat mear koumelkers de tuolle farwol sizze moatte. Lokkich is it fleis prizich en dat hellet wer hwat oer. Der is hwat lan ger hwat mear fraech nei kouwefleis en dat is nou krekt krap. Ta twaris ta hat Brussel bisletten mei de douanerjochten by de ynfier yn de EEG de han to lich ten. Dit hat de konsuminten lykwols net folie jown en de produsinteprizen waer- den der üngunstich troch biynflogde. Dit hat it bitrouwen fan de produsint yn it EEG bilied yn dit stik fan saken nou just gjin goeddien. De priis fan de keallen fleach yn 1972 omheech oant yn it malle. Der is wol bi- socht jonge keallen üt oare lannen yn to fleren, mar dit hat it algemiene byld amper foroare. Der sieten bütendat skaedkanten oan. i» 4 Geertje van Oudheusden studeerde aan de Koninklijke Akademie te ’s Graven- hage. Het is aan haar werk niet te zien, want „schools” is het allerminst. Zij- ont wikkelde een geheel eigen stijl, die haar zeker zo niet is geleerd. Negen en ne gentig van de honderd zouden bij het schilderen van gras een groene laag verf opbrengen en daar met donkerder of lichter groen streepsgewijs de struc tuur van het gras in aanduiden. Maar zo doet Geertje niet. Ze schildert geen gras maar alleen de vlakjes die de spriet jes van elkaar scheiden, geen tientallen en geen honderden, maar duizenden. „Spaartechniek” noemt ze dit. Door mi- niscuul kleine vlakjes stuk voor stuk in te vullen spaart ze de honderden gras sprietjes uit. Weken en weken doet ze zo over één schilderij. Vol liefde, vol toe wijding, vol geduld. Ze is geen nonnetje, maar monnikenwerk doet ze wel. ie werkt met waterverf, maar we vinden noch de transparante tinten van de a- quarel, noch de klodders van de gou ache. Het is een tussenvorm, teer als het eerste en tegelijk expressief en krachtig Zoals we in het begin schreven, is Geer tje reeds meermalen in het nieuws ge bracht. Wij vonden het prettig het in bovenstaande positieve zin te doen, want dat verdient ze, zonder enig chauvinis me zij het gezegd. Maar omdat zij als „enfant terrible” reeds de kunstgeschie denis is ingegaan, vóórdat over haar kunst een oordeel was gegeven, kunnen we er niet onderuit ook deze antece denten even te releveren. Nog onlangs meldde het Friesch Dagblad haar trieste strijd, die inmiddels is bekroond. „Het heeft lang geduurd, maar nu is de kunstenares Geertje van Oudheusden uit Oosterlittens dan toch echt kostwinster, of kostwinner, zoals ze het liever heeft. Ze kan nu bij sociale zaken van de ge meente Baarderadeel een aanvraag in dienen om in de contra-prestatie te wor den opgenomen. Het heeft twee' jaar ge duurd. Dat komt omdat Geertje van Oudheusden de eerste vrouwelijke kost winner is die een beroep deed op een sociale regeling. „Ik was een precedent”, zegt ze. Daarom hebben er in alle kran ten berichten en verhalen gestaan over ,de kunstenares uit het Friese dorpje Oosterlittens”. Het was overigens in de Zuid-Hollandse stad Dordrecht dat Geertje van Oud heusden in november 1970 aanvroeg om in de contra-prestatie te worden opgeno men”, aldus het geciteerde bericht. De contra-prestatie is in het leven ge roepen voor kunstenaars die niet van de opbrengst van hun werk kunnen leven, en houdt het volgende in: De noodlijden- kunstenaar levert één, twee-, of drie maandelijks een werkstuk.. Dit werkstuk wordt aangekocht door de gemeente waarin de maker woont. Een aankoop- commissie bepaalt de prijs van het Hwat hat Bolswards Nieuwsblat STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en kertier fan de EEG foroaring kommen. Mansholt hat plak romme foar aid- (lea ver sein demissionairj-minister Lardinois Der komt yn 1973 hiel, hwat op it al- jemint. Ir. Knottnerus neamde as sada- nich de kommende ünderhannelingen oer it ynternasjonale hannelsforkear yn it kader fan de GATT (d.i. de Age- miene oerienkomst ynsake Hannel en Tariven). Amearika nl wol oanhalde mei syn druk op it mienskiplike lanboubilied, mar de EEG giet dizze konfrontaesje net üt ’e wei, binammen net nei de ütwrei- ding: it potentiële areael fan de nije EEG is nou greater as dat fan Amearika en greater as dat fan Ruslan! Yn üs lan seis driget in fül skreppend en hurd bodzjend part fan de bifolking yn de lan- en tünbou tusken wal en skip to reitsjen. It ekononmysk klimeat is neat net gunstich, al binne der birjochten, dy’t op in kentering wize. Yn dizze tiid fan ynflaesje bliuwt it tanimmen fan it ynkommen efter by de stiging fan de kosten. As der dus noch earne hwat winst is, wurdt dy lytser, stiet men al op fofleis, dan wurdt dat greater en dat wiist faei. Der komt by dat in CAO-lean yn de agraryske sektor noch altyd by dat yn de yndustry efteroankomt. It kommende regear sil alles dwaen moatte oan it weiwurkjen fan de yn flaesje. De lanbou hat wol hwat fedusje yn it Sintrael Akkoard, as is de 5 3/4 °/o priisstiging allicht to optimistysk. It Sin- traël Planburo haldt al rekken mei 8 a 81/’ It folslein weiwurkjen fan de yn flaesje sil wol net mooglik wêze, nou’t ek de lannen om üs hinne net by steat binne de ynflaesje yn ’e han te halden. Nettsjinsteande it minder gunstich eko- nomysk bilied is de produksjewearde fan de Nederlanske lan- en tünbou tanomme Dit is binammen to tankjen oan de kli- matologyske omstannichheden (it waer hie minder kinnen) en de forbettere merksitewaesje. Neffens it CBS is dy wearde yn 1972 mei 13 °/o oproun oant f 14,4 miljard. It eksportvolume woun oan oant f 13,5 mil jard, it agrarysk ütjieroerskot oant f 5,4 miljard (20 °/oDit ütjieroerskot fan de lanbou koe it ynfieroerskot fan de yn dustry royael kompensearje. De öffloeiing üt de lan- en tünbou giet sa hurd net mear. Yn 1971 woene noch sa’n 5000 ündernimmers ophalde, yn 1972 wiene dat noch 1200 en dat wylst de for- wachting wie, dat it tai heger wurde soe as yn 1971. als het laatste. In haar „Weilanden” geeft ze een soort „luchtfoto”, het weiland, zoals een kievit dit uit de hoogte moet zien, vier akkers, elk met een eigen tint, slechts een paar maal onderbroken door wat evengoed een molshoop of een koeie- plak kan zijn. Haar „akker” is van het zelfde genre. Elk steeltje en stengeltje is uitgespaard en toch wordt het een ge heel, zoals ook in haar bekroonde (en aangekochte) „Appelboomgaard”, wel haast een legkaart van duizenden stuk jes met een Jobsgeduld tegen elkaar ge legd. Persoonlijk vinden we het topstuk „Onland” met ranonkels en lissen, ge woon een stukje Prinsenhof, in elk ge val geen gecultiveerd en rechtgegreppeld Baarderadeel. In „Kruin” schakelt ze ineens over op teer blauwe tinten. Het kan een boomkruin zijn tegen de avondhemel, maar meer kans dat het ’n weerspiegeling van deze is in het water. In „snijsla” komt ineens een ander ele ment: een bakje met bladgroen op de kalige akker. „Laaghout” geeft ons ter afwisseling bruine tinten in het brons groen. Onze foto geeft haar schilderij „Driedelig tandraad” weer. Hier zijn de stengels en bladeren forser dan bij de andere werkstukken en daarom leende dit schilderij zich het best voor een af druk in de krant. Het geeft overigens slechts een vrij zwakke aanduiding van het sierlijke lijnenspel, dat het in wer kelijkheid is. En in werkelijkheid moet u dit beslist gaan zien op de voor ons gevoel best geslaagde expositie tot nu toe. Een uitstapje naar Workum en u is de kalender een paar maand vooruit. De schilderes exposeerde reeds eerder in Haamstede, Rotterdam, Dordrecht, Venlo en hield een deeltentoonstelling in Fra- neker. Voor zover ons bekend is dit haar eerste eigen expositie in Friesland, die Workum aan Baarderadeel heeft afge snoept. Inmiddels kwam in die financiële pro blemen verandering want de Raad van State heeft positief geadviseerd en dat advies is door de Kroon gevolgd, zodat Geertje van Oudheusden nu in Baarde radeel in de contra-prestatie is gegaan. Eindelijk Geertje is dus kostwinner. Geertje schil dert - dagen achtereen, want ze is min stens een maand of langer met een schilderij bezig - maar dat betekent niet dat ze nooit eens afwast. Haar man doet de huishouding. Maar daarnaast neemt hij ook melkmonsters. En zo kan Geertje zich voor 100% aan de kunst wijden. Dat ze het nog lang mag blijven doen! Haar werk is groen als gras, eenvoudig omdat het groene gras haar hoofdthema is. Kan ze zich graziger weiden wensen dan de bebloemde deken die Baardera deel haar ’s zomers biedt? Het tere groen van het prille voorjaar, het uitbundige van de volle mei, het donkergroen van de naseizoen en de bruin bestorven tin ten van de herfst, met daar boven de steeds wisselende wolken, dan weer rein als smetteloze versgevallen sneeuw, dan weer zwanger van zwoele regen of lood zwaar van vruchtbaarheid? Op haar zelfportret kijkt ze onbevangen maar niet zonder bewondering de schep ping aan, de flora en fauna minnend, tussen pauwen en gekartelde bladeren, heel geen vechtjas, zoals ze in de pers werd gedoodverfd, maar eerder een kwetsbaar en gevoelvol wezen met iets van het bovenaardse. En deze jonge vrouw schildert het gras, de oer-vegeta- tie van onze malse weiden. Dat gras krijgt door haar herschepping plotseling iets dichterlijks, vergeeft u het ons: iets vrooms, iets gewijds. Ineens schiet het ons te binnen, dat „de dichter van deze eeuw”, Gerard Kornelis van het Reve, zijn woning in Greonterp ook noemde „Huize Het Gras”. Duidt het op ver wantschap? Wie zal het zeggen. Gras kun je natuurlijk vertrappen, verachten. Je kunt het ook bewonderen, sprietje voor sprietje, telkens eender en toch weer anders. Dit nederige gras, dat een maal waardig werd gekeurd door de Psalmist te worden bezongen: De Here is mijn Herder, mij ontbreekt niets, Hij doet mij nederliggen in grazige weiden”. (Ps. 23). Grazige weiden, het symbool van geborgenheid, vrede, welvaart. Maar toch - o wonderlijke spannings volle tegenstrijdigheid - het symbool ook van vergankelijkheid: „De sterveling, zijn dagen zijn als het gras (Ps. 103). Of in de berijmde vorm: „Gelijk het gras is ons kortstondig leven”. Trouwens dit niet alleen In meer dan 30 verzen spreekt ons de Bijbel van het gras. Hier nog een paar vindplaatsen, die voor zichzelf spreken: Ps. 37 2: Als gras zullen wij haast worden afgesneden. Ps. 102 5: Mijn hart is verdord als gras. Ps. 104 14: Hij doet het gras uitspruiten. Ps. 129 6: Laat hem worden als het gras op de akker. Jesaja 40 6: Alle vlees is als gras, het gras verdort, de bloem valt af. (Hier en daar uit het hoofd geciteerd). Geen wonder, dat het gras een affiniteit heeft aan het religieuze beleven. De rijksconsulent maakte echter bezwa ren op grond van een sociaal rapport. De sociaal werkster die het rapport had opgemaakt, had erin geschreven dat Geertje van Oudheusden niet had bewe zen in het verleden kostwinner geweest te zijn of te kunnen zijn. Omdat de rijksconsulent een afwijzend advies gaf moest de minister beslissen. De gemeente Dordrecht ondertussen had alle vertrouwen dat Geertje van Oud heusden in de contra-prestatie zou wor den opgenomen, èn kocht al vast twee werken van de kunstenares aan. De minster beschikte echter afwijzend. Geertje van Oudheusden en de gemeente Dordrecht gingen daar tegen in hoger beroep, maar de minister veranderde aanvankelijk niet van mening. Het enige wat toen nog restte was in hoger beroep gaan bij de Raad van Sta te. Het echtpaar was inmiddels naar Friesland verhuisd en Geertje nam daar contact op met een advocaat, mevrouw mr. Marijke Oreel-Hellema. Mevrouw Oreel heeft het volgens Geertje „erg bij het echtpaar Van Oudheusden geen overgang van kostwinnerschap had plaatsgevonden. Dit is niet juist. Me vrouw van Oudheusden heeft sinds de cember 1970 tenminste zestien werken kunnen verkopen hetgeen haar in totaal ongeveer f 9.500 opgebracht heeft. Zij heeft deelgenomen aan tenminste vijf tentoonstellingen. Wil zij haar beroep als kunstenares kunnen blijven uitoefeneh dan moet zij ook uitnodigingen om bij voorbeeld wandschilderingen te maken, kunnen aannemen. Zoals de heer en me vrouw Van Oudheusden het nu hebben geregeld, is dat mogelijk. Financieel ech ter niet.

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1973 | | pagina 1