Fa. S. S
Gahe Skroar
73
d. Werf 75 jaar
I
f-
R
Van
tot grote heren
modezaak
M,.
«nu
„klereman”
BI
sL
!*-.wi
hJ j]
tsm
f
X' 1
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIII
Fan stêd en lan
prins bemhardhoeve zuidlaren
Burgemeester
geen spreekuur
5ET*
MEbSEEsS--
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllil
Hwat hat
F I
rA i f
lil l
i
fcf» I
DINSDAG 20 MAART 1973
112e JAARGANG No. 23
Oorlog
Kinder-confectie
werd
Boetiek
Steeds drukker
4
„De Klereman"
us hjoed to sizzen
Winkel
Onze gelukwens
Feest
M.
Revolutie
Koffie
DE REKKEN OPMAKKE
Groei
*V**W««v
Advertentieprijs: 21 ct. per mm.
Ingez mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Vttg. A. J. OSINGA b.v„ Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 18 - Postbus 5
TeL 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2336
(05157)
Het bezoek van de koopman was voor de
vaak geïsoleerde buitenmensen een waar
feest. Hij mocht vaak in de mooie kamer,
kreeg een koekje bij de thee, en er wer
den allerlei praatjes en schandaaltjes
uitgewisseld. En voor de kinderen van de
klant had hij altijd een snoepje of klein
speelgoedje mee.
De koopman had dus een voorbeeld, men
paste het bij de klant thuis, en de „be
merkingen” werden genoteerd, en thuis
werd het kledingstuk in orde gemaakt.
De koopman had natuurlijk alle mogelij
ke textielwaren bij zich: zijde, gebreide
ondergoederen, ook veters, garen en band
Als de koopman niet op reis was, maak
te hij alles zelf, geassisteerd door zijn
vrouw en kinderen.
Er was nog wel een kleermakerij met
echte kleermakers en een snijder, maar
de confectie werd veel uitgebreider. De
In 1968 hebben wij verbouwd en naar
mijn bescheiden mening staat er nu een
moderne zaak. Alles overzichtelijk, zo
functioneel mogelijk, met mode voor ie
dereen, en zelfs voor de progressieven
nog een aparte shop, boetiek. Deze boe
tiek was in eerste opzet gepland voor de
leeftijdsgroep tot 25 jaar. Maar ze be
strijkt nu een veel bredere leeftijds
groep dan eerst verwacht werd.
De mode is nu wel zo belangrijk, dat de
meeste Europese landen anderhalf jaar
van te voren in samenwerking een prog
nose samenstellen van modellen en kleu
ren voor de gemiddelde mode.
De progressieve mode echter komt vaak
van de straat (mill-look filmstof) en van
belangrijke in het nieuws tredende per
sonen, zoals b.v. de colltrui die werd ge
lanceerd door Lord Snowdown. Inplaats
van een wit overhemd droeg hij onder
zijn smoking een witte colltrui, die een
grote opgang gemaakt heeft en nu nog
„in” is. En als we nog een stapje verder
gaan; dan komt de toekomstige mode uit
de computer.
Tot zover het „verhaal” van de heer Van
der Berg. Fa. S. S. v. d. Werf is een van
die zaken die niet alleen Bolsward sie
ren, maar er ook het karakter van uit
maken. In het verleden week donderdag
vanuit Bolsward uitgezonden radiopro
gramma werd o.a. de Bolswardse mid
denstand genoemd als één van de pijlers
waarop Bolsward economisch steunt.
Bolsward met nog geen 10.000 inwoners
is verzorgingsgebied voor zeker 25 a
30.000 inwoners. Voor de fa. S. S. v. d.
Werf geldt dit zeker. Het is een van die
vanouds gevestigde, langzaam maar ze
ker gegroeide zaken, die diep in Bols
ward zijn geworteld en er niet meer van
los te denken. Zaken als deze, zo door de
historie met Bolsward en omgeving ver
strengeld, zijn geen eendags vliegen, geen
zaken die met veel bombarie komen, nu
maar na verloop van luttele jaren met sti
le trom weer gaan. Dit is de reden, dat
heel Bolsward dit jubileum meeviert en
ook wij onze gelukwens graag toevoegen,
aan de vele die zeker zullen komen. Niet
van fabrikanten en leveranciers, maar -
niet minder gewaardeerd - van de klant,
waarvan pake en beppe ook reeds koch
ten bij S. S.
In minske docht net altyd, hwat er die
hy stiet net altyd, dêr’t er stie,
hy bliuwt net altyd, hwat er wie,
hy haldt net altyd, hwat er hie.
Abonnementsprijs f 7,50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
5 de internationale beurs
voor woninginrichting
16-25maart73
■yl
■mmiiiiimun
■InilUIIIU.
Op een ietwat geheimzinnige, maar evenwel originele wijze is den
volke in Bolsward en wijde omgeving de laatste tijd geconfronteerd
met een „aanstaand" Jubileum. Wie, wat en wanneer werd eerst nog
even in het midden gelaten. Inmiddels hebben geregelde klanten er
bericht van gekregen. De fa. S. S. v. d. Werf te Bolsward bestaatvan-
daag 75 jaar, een respectabele leeftijd in de zakenwereld. In verband
hiermee hebben we de heer 8. J. M. van der Berg, directeur van de
huidige zaak gevraagd om iets van dit jubileum (en van hetgeen er
aan voorafging) te vertellen.
De nije foarsitter fan de Fryske Keamer
fan Keaphannel hat ditkear in jierrede
nije styl halden. Der waerd net wiidwei-
dich yngien op allerhande sifermateriael
oer it öfroune jier en gjin analise jown
fan de bidriuwstüken ien foar ien, lyk
as yn it forline wol barde, mar mear in
globael oersjoch jown en bisocht dêroer
in bipaelde visy to jaen. Al to bimoedig-
jend wie die nou just net, mar likemin
wie der sprake fan panyk. Net al to bi-
moedigjend dus. Dat die daliks al bliken
üt de bou-aktiviteit oangeande bidriuws-
gebouwen en dy foar hannel en forkear.
Hjir wiist it net sa bést, hwant yn 1972
wie de gong der aerdich üt. Waerd yn
it jier derfoar yn Fryslan yn dizze sek-
tor (dus buten it bouwen fan wenten,
Donderdag a.s. zal burgemeester J.
A. Mulder geen spreekuur kunnen hou
den.
Ik wil er graag iets van vertellen, hoe
de textielzaken van de grond gekomen
zijn, en speciaal hoe mijn grootvader die
begonnen is, aldus de heer Van der Berg.
In den beginne had men een kamertje,
kocht wollen en katoenen stoffen in, en
maakte daar met de hand een kleding
stuk van. En zo ging men de „boer” op,
vaak te voet, en ook wel eens per trek
schuit en dan verder weer te voet. De
kledingstukken werden verpakt in een
kleedje.
Dit is zo’n kleedje waar vroeger alles in
meegenomen werd omdat er nog geen
dozen waren, en men het gemakkelijk op
de rug kon dragen.
naars, boordeknoopjes, plastrons, geste
ven manchetten, zwarte hoge hoeden,
slobkousen en ook machinaal vervaardig
de lange sokken.
Men begon er aan te denken om de ka
mers maar wat te verbouwen tot een
grotere ruimte; ’t idee winkel (foto).
Voor de ramen werd nu ook getracht te
etaleren, met glazen vaasjes en kistjes.
Af en toe werd er zelfs een bericht in
de krant gezet met speciaal aanbevolen
artikelen voor de prijs van enkele cen
ten tot enkele guldens.
Dit had veel succes en de zaken gingen
goed, de collectie werd groter en uitge
breider. Mijn grootvader Simme Sjoerds
v. d. Werf (vandaar S. S. v. d. Werf kon
toen zelfs confectiepakken verkopen, dit
was een revolutie....
Het waren pakken, die op een staaltje
enkele maanden geleden door de winke
lier uitgezocht waren, en die door een
fabriek min of meer machinaal gemaakt
werden. Denk niet dat zo’n confectiepak
hetzelfde confectiepak van nu was....
Maar het was wel een eerste aanval op
het maatpak, en zeer welkom voor de
minder draagkrachtigen. En nu moest er
maar eens een echte winkel komen. En
die kwam er in 1933 (zoals u nog wel
weet van voor de verbouwing in 1968).
koopman van vroeger moest nu in de
winkel blijven om jassen, pakken, sok
ken, boorden, overhemden e.d. te verko
pen.
Wel kwam ér een speciale man bij, de
vertegenwoordiger voor „buiten”, die nu
vooral met confectie op pad ging. De si
gaar en de sigaret bleef, maar het gezel
lig koffiedrinken verdween, ’s Zondags
was de zaak voortaan ook gesloten.
UUUUI lltllllll11IIIIIIIUI
Omdat het in de voorkamer drukker
werd, bleef er steeds minder tijd over
om er op uit te trekken. En om meer
ruimte te creëren werden uit de voor
kamer een paar stoelen gehaald, een
dressoir werd naar een andere kamer
gebracht, een kast met veel laden werd
doelmatiger ingericht; en er was een
„toonbank”.
Het was vooral erg druk op donderdag
als er markt was en na de zondagse
Hoogmis.
Dan kwam men vaak betalen en tege
lijkertijd de dorst lessen, want het was
toch koffietijd. En na de koffie was er
voor de mannen een borreltje.
Dit gebruik is nog lang in ere gebleven.
BS?
- I •Irttjfca"!!!!!!?'
tsjerken, skoallen om) foar sa’n f 94,4
miljoen bistege, dit bidrach is net heger
wurden, lyk as men faeks wol for-
wachtsje soe, omt it bouwen seis om-
mers al moai djürder wurden is. Krekt
oarsom. Dit jier kaem it mar ta f 53,7
miljoen, dat is mar efkes 40% leger.
Soks kneppelt wol oan. Spjalt men it dan
ek noch yn de sektoaren bidriuwsgebou-
wen en dy foar hannel en forkear, dan
docht bliken, dat der oan bidriuwsge-
bouwen men yn 1972 net iens takaem
oan de helte fan it jier dêrfoar. Nou die
him ek lannelik dit forskynsel fan tobek
gong wol foar, mar wie it mear in kwest
je fan minder hurde groei. Allinnë waerd
ek dér in 10% minder ütjown oan üt-
wreiding fan de yndustry as it jiers
dêrfoar. Dochs moat men nou ek wer
net miene, dat it der yn Fryslan safolle
minder hinne leit, as yn oare dielen fan
it lan. Sa wie it tal arbeidsplakken, dat
der yn üs provinsje forlern gyng oan bi-
driuwsslutingen, ensfh. net botte heech:
meielkoar 326 wurknimmers of 1,5% yn
it totael, oardel man op de hündert dus.
Ek is de wurkleazens yn Fryslan net
oeribel omheechflein. Yn 1972 wie de
„arbeidsreserve” hjirre 3.9% fan de ün-
ófhinklike biropsbifolking, tsjin 3% yn
it jiers dêrfoar. Dêr kaem dus noch net
ien op de 100 by. Dochs sitte wy oan de
hege kant, hwant lannelik wie it persin-
taezje wurkleazen 2,7%, it jier derfoar
1.7%. Us persintaezje leit dus wol heger,
mar de taname wie düdlik minder! Hjir
sil ek wol in gunstige ynfloed fan de
wurkgelegenheitsprogramma s fan it re-
gear to fomimmen wêze. Algemien wurdt
oannommen, dat de ekonomyske groei yn
tal fan bidriuwstüken yn de kommende
jierren gans minder wêze sil as foarhin-
ne. Wol sille der priisstigingen wêze by
Ook kwamen verdwaalde „stads- en bui
tenmensen” in de kamer om zijde, rolle
tjes naaigaren en verstelstof te kopen, en
vaak kregen zij er voor de gezelligheid
een kopje koffie erbij. Doordat de men
sen erover gingen praten, kwamen er
steeds meer klanten bij. Het kamertje
werd te klein en doorgetrokken en de
voorkamer kwam bij het „bedrijf”.
Achter de ramen werden artikelen ten
toon gespreid; er kwam een bediende
bij; het assortiment werd uitgebreid met
o.a. losse boorden, de zgn. Vadermoorde-
'■gliwnf?
it oerbliu-
wende gebiet ünleefber makke mei alle
kweade gfolgen dêrfan, gefolgen dêr’t
wy hjoeddedei noch mei tangele sitte.
Hie men sünt de oarloch ynpleats alle
war dien it folk hjir to halden en hjirre
brea to jaen, dan hie it plattelan der
gans florisanter foarstien. Doe’t de Haech
se hearen dat lang om let yn ’e rekken
krigen en oankommen seagen, dat de
foarsjenningen troch in tobekrinnen fan
de bifolking yn gefaer kamen, is hiel
Fryslan hommels stimulearringsgebiet
wurden en hat men bisocht de wurkge-
legenheit binnen de regio op to fieren en
it fortrekoerskot to biheinen. Hjirby
waerd de klam spitigernöch tofolle lein
op it oanlüken fan nije bidriuwen, tomin
op it ütwreidzen fan bisteande, faeks
folie hechter yn it folkslibben forankere
bidriuwen. It risseltaet hat west, dat
der sünt minder hüshaldings nei it wes
ten forhüzje, al geane der noch hiel hwat
fan de jongerein oer de provinsjegrins,
lykwols net allinne om to arbeidzjen,
lokkich ek om to studearjen. Greate hea
ren forsinne har ek wolris. It is noch
mar in pear jier lyn, doe waerd fan de
dakken forkundige dat yn it jier 2000 Ne-
derlan sa’n 20 miljoen minsken telle
soe. Yn Fryslan soene dan 1 milj. wen-
je (it hat nou rom in heal miljoen). Nou
tinkt men, dat Nederlan net heger
komt as 17,5 miljoen en Fryslan plak ré
meitsje moat foar 850.000 minsken. As
dy allegearre in plakje ha moatte, moat
men fansels gjin greate stikken under
wetter sette! Trouwens, binne wy yn
Fryslan wol sa wiis mei it opheinen fan
hwat men yn Hollan tofolle hat? Soe it
fêsthalden fan de natuerlike groei net
foar alles better wêze?
Toen kwam de oorlog. Je kon toen wel
wat krijgen, maar dan moest je wel bon
nen, boter of erwten e.d. inleveren. Ook
kon je beddenlakens inleveren, daar wer
den dan regenjassen van gemaakt. Dit
was geen gemakkelijke tijd. Maar na de
oorlog werd de confectie-industrie door
de Marschall hulp op Amerikaanse wijze
opgezet en perfectioneerd. Ook kwamen
er nu al gauw nylon sokken, trubenijs
boorden (niet stijven) en No Iron over
hemden, en het modische aspect kwam
ook om de hoek kijken.
De heren 8. J. M. v. d. Berg (directeur
fa. 8. 8. v. d. Werf, links) en de heer Fl.
Jorna (adjunct directeur, rechts) con
troleren of de kwaliteit van het pas
binnengekomen product overeen komt
met die van de gekozen stof uit het sta-
lenboek.
Ook de kinderconfectie werd groot,
door relatief goedkoper geproduceerde
kinderkleding. In die tijd werden er ook
Inkoopverenigingen opgericht om geza
menlijk in te kopen, reclame te maken
en de grotere toevloed van fabrikanten
te selecteren e.d. Maar tot 1968 was S.
S. nog steeds dezelfde winkel als van
1933, die nu meer op een net pakhuis
leek dan op een moderne zaak. Want
kocht men vroeger bij zijn trouwen een
donker pak, bij overlijden was het nog
redelijk goed, daartussen kocht men niets
Dat is nu gelukkig anders.
Bolswards Nieuwsblad
in tal produksjefaktoren lyk as dy fan i sterke bifolkingsekspulsje
arbeid en kaptael. It bidriuwslibben
wurdt wol forgelike mei de race fan in
hynder, sünder dat de baen in finish
hat, in race, hwerby de efterbliuwers
sünder pardon öfmakke wurde, in race,
hwerby bütendat it tempo noch hieltyd
opjage wurdt, dat der wol slachtoffers
falie moatte. De fraech is, hwat de oer-
heit hjirre to dwaen hat. Moat dy inkeld
de efterbliuwers foar ófslachtsjen bi-
hoedzje, moat dy it tempo öfremje, of
him allinne dwaende halde mei it wol-
wêzen fan de koprinders? Yngripen. bi-
nammen iensidich yngripen fan de oer-
heit, kin ek ta gefolch hawwe, dat de net
holpen bidriuwstüken noch mear yn de
nederklits reitsje. Om de wolfeart op
peil to halden, sil it nasjonale produkt
fan in lan, hwat dat dan ek mar wêze
mei, jierliks in bipaelde groei ha moatte.
Libbenskrêftige bidriuwen sille it haw
we moatte fan ü.o. in goed management.
Pas dan sjocht men tidich in ütwyk-
mooglikheit nei in nije groeimerk. In
oar punt-lannelik sjoen - is de bifol-
kingspolitiyk. Al foech 20 jier lang bisi-
ket de oerheit troch forromjen fan de
wurkgelegenheit de bifolkingsüntwikke-
ling to biynfloedzjen. Tink hjirby oan it
forbetterjen fan de ynfrastrukteur en de
direkte stimulearingsaktiviteiten. De
problematyk wiziget him mei de jierren.
Flak nei de wraldkriich wie der it pro
bleem fan de strukturele wurkleasheit.
Alle seilen waerden biset dy to bistriden.
Emigraesje nei Australië, Canada en de
States en migraesje nei it westen waer
den as probaet middel oanrikkemandear-
re. To min waerd der by bitocht, dat
gizze polityk skealike by-effekten ha
soe: it leechrinnen fan it plattelan en de
lytsere doarpen. Forgetten wie, dat in
10.000 m: woon-ideeén ra
kompleet opgebouwde D'73 bungalow
veel nieuws: meubelen, keukens,
sanitair, verwarming, zonwering, enz. ra
ntSELMKS: I4-22. »TE»M8S 10-22. ZOMOACS 12-11 OW J
'-Hrtiit
H1
M>'a
iï.’
ftr
WMWtWHMIMUUmiUm UM
i
-3
