gezond
plezierig
Trimmen
en
is
6ahe Skroap
Trimdag op 26 mei
a.s.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
bondsspaarbank
bolsward
B 1
Expositie:
Princessehof her
schapen in uniek
museum
en lan
Fan stêd
,Met papier op papier
te Franeker
Zilveren filmpjes
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
f-
f
f
g|F,>
1
w
--t'
■wl
DINSDAG 22 MEI 1973
112e JAARGANG No. 41
IN NUVER FORSKYNSEL
Sportvereniging te Parrega opgericht.
Advertentieprijs: 21 ct. per mm.
Ingez mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Het terrein achter de K.N.M. in huur af
gestaan aan de gemeente ten einde hier-
een speeltuin te vestigen.
Bolsward had 1 jan. 1947 75 straatlan
taarns in gebruik, waarvan 52 nacht-
branders. In het afgelopen jaar werden
er 24 bijgeplaatst.
Laat u land maaien door onze landbouw-
jeep. f 6,- per pondemaat. C. G. v. d.
Meer, Makkum.
Voor f 25,- uw rijwiel als nieuw gemof
feld en gebiest. S. Sikkes, Witheeren-
straat, Bolsward.
Dankzij de gunstige eierproductie is het
mogelijk deze week voor alle leeftijds
groepen drie eieren beschikbaar te stel
len.
Blijde thuiskomst te Lions van Hendrik
v. d. Werf, na èen 10-jarig verblijf in In
donesië, waar hij geruime tijd in het
concentratiekamp heeft doorgebracht.
Vogelwacht Bolsward neemt motie aan
tegen afsteken van vuurwerk in het Park,
dit wegens de broedende vogels.
Heropening textielwinkel Dirk de Vries
aan de Bargefenne.
Op 30 mei heeft Friesland er weer een
uniek museum bij, namelijk het Princes
sehof. Na zeven jaar restaureren zal het
museum op 30 mei officieel worden ge
opend door Prinses Margriet, die daar
bij op historische bodem staat. Het Prin
cessehof met de Papingastins en het daar
tussen liggende pand werd namelijk van
1731 tot 1765 bewoond door Maria Louise,
landgravin van Hessen-Kassel, weduwe
van Johan Willem Friso, vorst van Nas-
sau-Dietz, prins van Oranje, een van de
Friese Nassau’s. Maria Louise streed niet
alleen voor de rechten van haar zoon
Na 7 jaar: heropening door prinses Mar
griet.
klearring wol to hawwen: better foer en
it gebrük fan KI bollen mei in bettere
forerving. Hy sei lykwols op de Jiergear-
komste, dat it foar him de fraech bleau
oft dit foldwaende wêze soe om ta in
heger molkproduksje foar de hiele Frys-
ke fésteapel to kommen. In üngunstige
omstandichheit is derby it feit dat in
tredde part fan de KI-leden net by in
molkkontröle oansletten is. Dit stiet in
goed fokbilied yn ’e wei, hwant dizze
bidriuwen, dy’t wol fan de KI profitearje
dogge net mei oan it sammeljen fan ge
gevens oer de proefbollen. Nou’t bikend
is, dat de fésteapel yn it algemien him
ütwreidet, docht it üs gjin nij dat it tal
ynsiminaesjes tanimt. Yn it big jin fan dit
jier binne der al wer 4000 bisten meat
ynsemineare as yn deselde pearioade fan
forline jier. len mei oar makket dat de
KI stasjons administratyf suver oerbi-
lêstige wurde. De hear Heida mient dat
der dan ek serieus tocht wurde moat
oan de oanskaf fan in mini-computer
troch de trijekaert F.R.S., Boun fan KI-
stasjons en de P.M.D. Ek wurdt der tocht
oan it stichtsjen fan ien sintrael KI-sta-
sjon foar hiel Fryslan. Dat wurdt dan
wol in mammoutbidriuw hwant üt it
jierforslach docht bliken dat der yn it
léste forslachjier net minder as 189.000
ynseminaesjes west hawwe, in stiging
fan goed 12.000 of 7 °/o. Ek is der in fikse
stiging fan it gebrük fan djipfriessperma.
Yn Fryslan fan 20 oant 35 ’/o al roun
dit per KI stasjon noch al üt elkoar. Sa
brükte de foriening Süd-west Fryslan
70 °/o djipfriessperma tsjin de K.I. forie
ning Noard-East Fryslan noch gjin 40
wylst. De Knipe mar 20 °/o brukte. It
minste brükten Süd-East fryslan (10
en Garyp (7.5 °/o). De bifruchtingsresul-
taten wiene foar gewoan sperma 69 en
vuldig toegepast in handenarbeidlessen
op scholen en als therapie in psychiatri
sche inrichtingen.
De werken op deze tentoonstelling geven
een goed beeld van de skala van moge
lijkheden van de collage. Soms wordt met
herkenbare voorstellingen een nieuw her
kenbaar beeld geschapen: foto-collage.
Soms ook doet het werk zich voor als ’n
product van vormonderzoek. In deze ex
positie is werk van 35 kunstenaars aan
wezig, onder wie Wim T. Schippers, Ca-
rel Visser en Sies Bleeker.
Deze tentoonstelling maakt deel uit van
het collectie programma van de Neder
landse Kunststichting te Amsterdam, die
in nauwe samenwerking met het ministe
rie C.R.M. en verwante instellingen, zo
als de tentoonstellingsdienst van de Frys-
ke Kultuerried, en organisaties, heden
daagse Nederlandse beeldende kunst in
circulatie brengt.
De tentoonstelling „met papier op papier’
is te zien van 25 mei tot en met 18 juni
1973 in museum ’t Coopmanshüs te Fra
neker. De openingstijden zijn: van 9.00
12.00/14.0017.00 uur. Zondags gesloten.
Workum aan de Begine 22 wordt morgen
23 mei feestelijk heropend. Wij komen
hier nog nader op terug.
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OS1NGA b.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Abonnementsprijs f 7,50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
f 2500 -
jaar.
gezinsbank zonder winstdoel
foar djipfriessperma 66,2 °/o, trochelkoar
68 »/o (it jier derfoar 68,8 It tal leden
dat by ien fan de 5 KI forieningen oan-
sluten wie, wie 6048, it jier dêrfoar 6235.
Dizze tobekgong sit him fansels yn de
noch altyd trochgeande sanearing. Nijs-
gjirrich is it feit, dat yn Süd Hoi lan twa
tariven foar it ynseminearjen jilde: ien
foar de boeren, dy’t oansluten binne by
in molkekontröle en djürder taryf foar
har, dy’t dat net binne. Dat is reedlik.
De lésten wurkje ommers net mei om ge
gevens to krijen oer de fokwearde fan
de proefbollen, dus de research fan it
bidriuw. Undertusken komt der in nij
faset nei foaren, dat de KI takomst jowt.
Yn East Dütsklan is men wakker dwaen-
de in methoade to finen de manlike en
froulike geslachtssellen to skieden. De
boer soe dan by wize fan sprekken per
telefoan by de KI in bolle- of koukeal
bistelle kinne. Dit is tige wichtich yn in
tiid, dat de priis fan beide noch al gans
üt elkoar rint. Wie it foarhinne sa, dat
de ütdrukking in bollekeal fange” bit-
sjutte in tsjinslach hawwe, nou is yn
dizze wündere wrald hweryn suver alle
wearden omkeard wurde it sa, dat in boer
yn de measte gefallen mear wiis is mei
in bollekeal as mei in koukealtsje. De
boer moast him wer ris oanpasse lyk as
safaek! Undertusken bliuwt it frjemde
forskynsel, dat de molkproduksje it léste
jier mei sprongen omheech gien is. Wy
hawwe heard noch konstatearje kinnen,
dat der gans boulan op nij ynsiedden is
en ha dan ek it gefoel, dat de féhalder op
it heden yn it algemien op syn teannen
stiet, hwant dizze forheging mei jiers 10
procent kin fansels net altyd trochgean.
In forklearring? Yn EEG forban hat men
mear fedüsje yn de molkféhalderij as
yn de bou. Soene de boeren der in skerp
ear foar hawwe?
De tentoonstelling „met papier op pa
pier”, die van 25 mei tot en met 18 juni
in het museum ’t Coopmanshüs te bezich
tigen is, demonstreert dat kunstenaars
met eenvoudige middelen als schaar, lijm,
en o.a. papier tot boeiende creatieve re-
sulaten kunnen komen. De werkstukken
die via deze knip- of scheur- en plak-
techniek ontstaan, worden collages ge
noemd, een term, die is afgeleid van het
Franse werkvoord „coller”, dat plakken
betekent. Zij zijn meestal combinaties
van verschillende voorstellingen of vor
men. De techniek werd het eerst toege
past in 1912 door kunstenaars als Picas
so en Braque. Nu wordt zij in bijna alle
stromingen in de beeldende kunst inci
denteel gebruikt. Door haar ongecom
pliceerde werkwijze wordt zij ook veel
Bij de gemeente Bolsward kan worden
geplaatst een klerk. Salaris f 2000,
per jaar met proeftijd van 1
Hwat hat
Falske freonen binne as ’t skaed
dat üs folget op it paed
salang as de sinne skynt
mar by tsjustere loft fordwynt.
Trimmen betekent beweging, hardlopen,
fietsen, zwemmen. Een partijtje voetbal
met uw zoon of badminton met uw doch
ter. Trimmen betekent bijsturen van uw
lichaam, een stuk gezonde ontspanning.
Niemand verlangt van u Olympische
prestaties. Als u maar beweegt, iedere
dag een beetje. Het is de regelmaat die
wonderen! verricht. Binnen een maand
bent u een ander mens, en u voelt zich
weer fit.
Vijf jaar geleden begon de Nederlandse
Sport Federatie in samenwerking met
andere organisaties met de TRIM-actie,
waarbij voorop stond het zo langzamer
hand gemechaniseerde en verstijvende
Nederland weer in beweging te krijgen.
Het werd een sneeuwbaleffect dankzij de
enorm stimulerende medewerking van
alle publiciteitsmedia en de hardnekkige
inzet van een groot aantal mensen. Thans
na de beginperiode kan men met een
In bütensteander soe al gau ta de kon-
lüzje komme, dat it mei it Fryske fé in
spultsje is fan stadichoan hwat weikwi-
ne. Ommers der is gjin stêd of doarp,
dat himsels respektearret, dat net in üt-
wreidingsplan hat dat noch al frij greate
happen fan it lan dat deun tsjin de- bi-
boude küm oan leit opslokt. As wy allin-
ne mar oan Boalsert tinke, is der allinne
al de léste foech 25 jier gans foroare.
Plan Noard I en II, it Parkplan, Eekwert
de sportfjilden en it swimbad binne der
by kommen. Foarhinne weiden hjir de
kij, seis oan de stêdskant fan it Juliana-
park, dêr’t nou de skoallen steane (de
beukerskoalle De Paddestoel, Rehoboth-
skoalle, ütwreiding hüshaldskoalle en yn-
woede verzamelaars droegen echter bij,
namelijk het uit Bergum afkomstige
schoolhoofd Anne Tjibbes van der Meu-
len, die in Indonesië werkte en verza
melde, evenals de mijn-ingenieur Reinier
Verbeek. Van der Meulen kwam in 1905
terug, kocht in Bergum het oude post
kantoor en maakte daar een Indisch mu
seum van. Die collecties werden in 1910
door Ottema gekocht en in 1917 aan de
gem. Leeuwarden geschonken. Er waren
ook anderen, die voorwerpen van ooster
se kunstnijverheid tegels, Jugendstil-
aardewerk schonken of in bruikleen ga
ven. Italiaans majolica en europese ce
ramiek uit de vorige eeuw kwamen van
het Rijk.
Het museum is dagelijks van 10 tot 17
uur open, op vrijdag van 10 tot 22 uur,
en op zon- en feestdagen van 14 tot 17
uur. Bibliotheek: elke dag van 2 tot 5
uur.
gevoel van fitheid doen.
Het menselijk lichaam verbruikt iedere
dag een bepaalde hoeveelheid calorieën,
ongeacht de activiteiten. Men noemt dit
verbruik de basale of ruststofwisseling.
Deze is nodig om de normale lichamelij
ke processen voortgang te doen vinden
Deze ruststofwisseling bedraagt bij ie
mand met een lichaamsgewicht van 65
tot 70 kg ongeveer 1600 tot 1700 calo
rieën. Men heeft vastgesteld dat de mees
te mensen meer dan 3000 calorieën per
dag tot zich nemen, waarvan echter on
geveer 2300 calorieën wordt verbruikt.
Het verschil is in de loop van een dag
niet veel, maar in een jaar kan het ge
wicht aanzienlijk toenemen. Zonder dat
men het merkt wordt men zwaarder. Op
eens is er het „buikje” en het kost veel
moeite om dat kwijt te raken.
Het systeem van verhoogde activiteiten
door meer lichaamsbeweging heeft de
volgende voordelen. Bewegingstraining
zorgt ervoor dat er geen calorieënover
schot ontstaat en dat het teveel aan li
chaamsgewicht langzaam verdwijnt. De
spieren zorgen voor een stevig corset, de
houding verbetert en men voelt zich bin
nen een maand energieker. Bovendien
heeft het bewegen in de natuur, het spe
len in de zaal of het zwembad tot ge
volg dat men de frustraties van arbeids
sfeer en de dagelijkse beslommering ver
geet.
U ziet Trimmen heeft vele voordelen.
Natuurlijk krijgt u pijn in de spieren,
wanneer u weer met die ongewone be-
bewegingen begint. Troost u dan dat het
een gezonde pijn is die bij regelmatige
oefening geheel verdwijnt. Want het li
chaam is een wonderlijke machine, met
een uitzonderlijk groot aanpassingsver
mogen.
Beter echter dan alle fraaie woorden is
zelf te ervaren hoe plezierig trimmen kan
zijn. Welnu, dat kan. Op zaterdag 26 mei
a.s. kan een ieder terecht bij n.v. Sport-
fondsenbad te Bolsward van 1012.30
uur. Deelnemers aan deze trim-dag ont
vangen een trim-speld. Contactfunctio
naris voor Bolsward e.o.: ZC Bolsward,
J. W. Vente, De Slachten 10. Tel. 05157 -
2007, zk. 3341.
ternaet, ja op it sté fan de hiele Sekr.
Haitsmastrjitte mei needgebouwen Bri
gade Ireneleane, J. J. Boomsmaleane en
Prof. dr. Titus Brandsmaleane, roun doe
noch it fé yn it lan. Dat is nou allegeare
foarbije tiid. Bihalven de stedsütwrei-
ding binne de oanliz fan nije wegen en
de fordübeling fan de bisteande greate
„lanfretters". Hiel hwat lytse koumel-
kers, dy’t tige yntensyf buorken, soms
mei bermhea, gans byfuorjen mei bite-
krüden en sa, binne yn ’e sanearing gien
en hiel hwat berms lizze foar wyld oant
lang om let de gemeente komt om it
rüchste der wei to heljen. Sünt de oar-
loch is de molkeproduksje per kou en
per bidriuw mei sprongen omheech gien,
mar sjoen boppesteande üntjowing (it
forlies fan greidegroun en it sanearjen
fan de lytse fülbuorkjende koumelkers)
soe men dat nou net mear forwachtsje.
Yndied koe in pear jier lyn Fryslan hwat
dat oanbilange net hielendal mear lyk-
halde en kaem der stilstan. Undertusken
kamen der skieppeboefen (b.g. wethalder
Tsj. Jeh. de Jong üt Skillaerd) en sjocht
men hjir en der allerhande frjemde yn-
portrassen yn it lan omstappen, aimeast
fan it fleistype, hwaens jaren it net helje
kinne by dat fan us mem op it Suder-
plein. „In nuver forskynsel” ha wy hjir
boppe set. Wy bidoele der mei it frjem
de forskynsel dat der op 1 febrewaris
fan langlêsten neffens it Sintrael Bureau
foar de statistiek mar efkes 9 °/o mear
hoarnfé wie as op itselde stuit it jiers
dêrfoar. It tal molkbisten gyng allinne
al omheech mei 132.000 stiks, it tal kal-
ve jongbisten roun op mei 20.000 (5
Dat binne sifers dy’t der net om lige en
dêr’t wy samar gjin forklearring foar
witte. De hear Th. Heida, foarsitter fan
it boun fan K.I. stasjons, mient dy for-
üs hjoed to sizzen jfi?
Te koop Pathéfoon, bruidsjapon met
sleep en tasje, rode, savoije en witte
koolplanten.
Willem (IV) Karei Hendrik Friso als erf
genaam der Oranjes, maar werd boven
dien zeer populair bij het volk, dat haar
Marijke Muoi (tante Marijke) noemde.
Na haar dood op 9 april 1765 verloor
Leeuwarden zijn functie als hofstad en
de drie panden in de Grote Kerkstraat
gingen een afzonderlijk bestaan leiden.
Het Princessehof werd in 1917 aange
kocht door de gemeente Leeuwarden en
was sindsdien museum.
Nu zijn de drie historische panden weer
verenigd en gaat het Princessehof acht
maal zo groot als voorheen een functie
vervullen als een zeer levendig en bij
zonder museum.
Het Princessehof is een ceramisch studie
centrum waarvan de waardevolle collec
ties bij kenners tot ver over de grenzen
bekend zijn, mét een openbare biblio
theek op ceramisch gebied, een cera-
mische werkplaats enkele gehoorzaaltj es.
Specimen van bijna alles wat op dit on
dermaanse aan aardewerk, steengoed en
porcelein werd geproduceerd zijn in het
Princessehof te zien, maar vooral de oost
-aziatische uitvoerceramiek, wand- en
vloertegel-collecties, Jugendstil-aarde-
werk en moderne ceramiek zijn ver
maard. Bovendien zijn er waardevolle af
delingen Indonesische en oud europese
kunst en kunstnijverheid, beeldende
kunst van na 1900, die het museum ver
volmaken, waarin voorts meerdere ruim
ten zijn voor tijdelijke tentoonstellingen.
Er is een expositietuin en aangezien de
mens ook bij kunst alleen niet kan leven
is er een koffiebar waar ook eenvoudige
maaltijden genoten kunnen worden.
Het museum dankt het overgrote deel
van zijn collecties aan de verzamelingen
en bemoeiingen van de in 1955 overleden
vermogende Leeuwarder notaris Nanne
Ottema en aan schenkingen van ande
ren. Ottema was, behalve een bekwaam
notaris, al sinds zijn jeugd een bijna fa
natiek verzamelaar, die een bijna alge
meen overzicht van de europese kunst
nijverheid bijeenbracht, maar vooral een
collectie Chinese ceramiek die zijn weer
ga nauwelijks kende. Ook andere ver-
Ruim 2*/ss miljoen mensen vindt men elke week terug op de sport
velden, in sporthallen of zwembaden. Daarvan is een kleine groep
topsporters. Wij hebben Europese, Olympische en Wereldkampioe
nen als Ard Schenk, Wim Ruska, Atje Keulen Deelstra, Willy Stahle
en Ingrid Dusseldorp en kqken met trots naar prestaties van Ajax
en Feyenoord, clubs van wereldfaam.
Ontzaglijk groot is de groep gewone wedstrijdsporters. Van de 8 mil
joen Nederlanders boven de 18 jaar zjjn er ongeveer 1,4 miljoen lid
van een sportclub, terwijl er nog eens 1,1 miljoen jeugdleden actief
hun zaterdag en zondag doorbrengen.
Een geheel nieuwe, steeds groter wordende groep wordt gevormd
door de recreatiesporters, de trimmers, die zonder al te grote presta
tiedrang plezierig willen sporten, maar er is toch nog een groot deel
van het Nederlandse Volk dat niet of te weinig in beweging komt.
Voor hen bestaan er tal van mogelijkheden om over die drempel te
komen door het trimmen.
4e WEEK MEI 1948
voorzichtig cijfer van 2,5 miljoen trim
mende Nederlanders zeggen, dat de ac
tie een succes is.
Ruim 450 speciale Trim-groepen zijn
ontstaan, tal van trim-activiteiten zijn
georganiseerd, instuiven vonden plaats,
terwijl nu al 127 trim-banen in Neder
land zijn geplaatst die intensief worden
gebruikt. Tal van folders en trim-bro
chures zijn verschenen, terwijl de N.S.F.
iedereen uitgebreide documentatie kan
verschaffen.
Ook de sportbonden en -verenigingen zijn
steeds actiever geworden op het gebied
van recreatiesport/trimmen. Voor de ge
organiseerde sportwereld ligt er een gro
te en belangrijke taak om in toenemende
mate naast de topsport en de wedstrijd
sport aandacht te besteden aan de re
creatiesport en het trimmen.
Het is gewoon jammer dat zovele Ne
derlanders na hun 25e levensjaar de
„sportieve” periode beëindigen. Men
werkt aan een carrière, mem wil meer
geld verdienen, heeft geen tijd meer en
dat gevoegd bij overvloedig eten, teveel
roken, het gebruik van brommer of auto,
veroorzaakt een vetlaag op plaatsen waar
die vroeger niet was. De mens in onze
tijd zit ongeveer 150.000 uren van zijn
leven. Dat zijn er 50.000 meer dan onze
voorouders zittend doorbrachten en het
is bijna het dubbele aantal uren van
150 jaar terug.
Vooral de laatste veertig jaar is het le
ven meer veranderd dan ooit: „De voet
ganger is een autobestuurder geworden,
de trappenklimmer een liftgebruiker. Uit
de gespierde mens is een intelligente
zwakkeling ontstaan, die voor bijna iede
re beweging met een druk op de knop
kan volstaan. Het aantal zwaarlijvigen
is daardoor verontrustend toegenomen”.
Nog verontrustender is het gevaar dat ’t
hart bedreigt. Uit allerlei publicaties is
naar voren gekomen dat te weinig be
weging naast roken, teveel eten en te
veel spanning de kans op het krijgen
van een hartinfarct doet toenemen. Het
hart is een spier die door oefening of
training meer kan presteren. Een sport-
hart is een hart dat door de sportbeoefe
ning groter is en vooral krachtiger is
geworden en zich aangepast heeft aan
de hogere eisen die tijdens sportbeoefe
ning worden gesteld.
Normaal slaat een hart bij volwassenen
gemiddeld 72 x per minuut, bij inspan
ning kan de hartslag oplopen tot wel 180
slagen per minuut. In plaats van onge
veer 5 liter bloed per minuut in fust kan
het hart van goed getrainde sportbeoe
fenaren wel ruim 40 liter bloed per
minuut via het hart door het lichaam
pompen. Zo’n goed getraind hart kan het
in rust dan ook kalmer aandoen. De
polslag in rust neemt dan ook bij regel
matige oefening af.
Wanneer men de polslag van b.v. 85 tot
70 per minuut terugbrengt, bespaart dat
het hart per dag 15 x 60 x 24 is 21.600
slagen; dat zijn er miljoenen in de loop
van ons leven. Het hart werkt op deze
wijze economischer. Nu hebben niet alle
oefeningen dezelfde invloed op hart en
bloedvaten. Het hart wordt vooral ge
traind bij activiteieten die enige tijd du
ren, bewegings-, spel- en sportvormen,
waarbij het uithoudingsvermogen ge
traind wordt.
Het is duidelijk; door gerichte training
kan men het hart sterker maken. Niet
door als een razende Roeland te begin
nen, maar door rustig aan te vangen en
de activiteiten langzaam op te voeren.
Tegelijkertijd wordt natuurlijk een be
roep gedaan op de longen. Ook de adem
haling kan enorm toenemen tot enkele
liters lucht die per minüut in- en uitge
ademd worden.
Beweging bevordert niet alleen hart, lon
gen en bloedsomloop, maar ook de spijs
vertering. Bovendien zal men bij meer
lichaamsbeweging vaak minder roken
en drinken. Niet dat een biertje op zijn
tijd niet goed is, maar wanneer men de
volgende dag weer aan het trimmen zal
slaan, wil men dat toch met een zeker
Bolswards Nieuwsblad
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel.
1 Üt 1
Sr
«e
