Eenvoud
waardigheid naast
en
pronk
praal
en
Gahe Shroar
Van eenen stam,
van eenen geest”
bondsspaarbank
bolsward
van
Fan stêd en lan
Geslaagd
OS
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Hoogste onderschei
ding voor Nationaal
Jeugdorkest
de N.F.C.H.
112e JAARGANG No. 59
DINSDAG 24 JULI 1973
ff
Relief
De klok terug
„Van eenen geest”
Better in lape as in gat.
Ceremoniaal
DE BLAFFENDE HOUN
I
Hwat hat
H.M. Koningin Wilhelmina op 18 jarige
leeftijd.
Advertentieprijs: 21 ct. per mm.
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Te Leeuwarden is geslaagd aan de Leid-
se onderwijsinstelling voor diploma Ned.
Handelscorrespondente, de heer E. Bran
denburg te Bolsward.
Het processiepark bjj de Bonifatiuskapel
te Dokkum. In de kruisstatie bjj deze ka
pel zyn destijds Friese kloostermoppen
(z.g. „aide Friezen”) uit Bolsward af
komstig verwerkt. Thans heeft de kapel
weinig functie meer, daar de belangstel-
Schril bij deze eenvoud af steekt wel het
staatsieportret van Gouverneür-Gene-
raal J. B. van Heutz, die van 1904-1909 de
scepter zwaaide in het toenmalige Ned.
Oost Indië. Gekleed in ceremoniaal tenue
moet letterlijk alles (steek, sjerp, staf,
wapen, goudguirlandes en een smetteloos
wit vest, zelfs zijn machtige snor) er toe
bijdragen vooral zijn waardigheid te de
monstreren. Naast de schouw hangt een
foto, die reeds eerder gemaakt moet zijn.
ling voor de bedevaarten slonk en de
kapel geen inkomsten meer heeft. Thans
is de kapel voor f 1,- te koop. Meer over
Bonifatius in het artikel Fan stêd en lan
in dit nummer.
Van Heutz was toen nog ’slechts’ lui-
tenant-generaal, maar draagt reeds met
trots en zwier zijn onderscheidingen, het
groot-kruis der Militaire Willemsorde en
eresabel. Als contrast met het boven om
schreven portret van Koningin Emma is
het frappant.
van Cultuur werden overhandigd. Het
jeugdorkest heeft naast een radio- en te-
levisie-optreden ook enkele concerten in
Wenen verzorgd, waaronder een concert
in de tuin van de Nederlandse ambas
sade.
Bij een repetitie in het conservatorium
van Wenen werd de dirigent, de heer Pie-
be Bakker een dirigeerstok aangeboden
door professor Sworowsky, hoofdleraar
orkestdirectie aan het conservatorium,
voor zijn artistieke kwaliteiten. Van de
opnamen, welke door de O.R.F. zijn ge
maakt zijn copieën aan de N.O.S. uitge
wisseld, zodat te zijner tijd ook door Hil
versum deze opnamen zullen worden uit
gezonden.
Abonnementsprijs f 7,50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA b.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
gezinsbank zonder winstdoel
Bolswards Nieuwsblad
Wymbritseradeel.
üs hjoed to sizzen
Zo hebben we op onze wandeling door
het stadhuis een toch wel onvergefelijke
confrontatie gehad met zowel de historie
als de schilderkunst, die elkaar in het
staatsieportret ontmoeten. En nog is dat
alles niet. We hebben geen tijd gehad stil
te staan bij de geëtaleerde boekwerken,
foto’s, gravures. Verder zagen we de ca
talogus die het waard is voor luttele vijf
gulden gekocht te worden en als herin
nering en document met maar even 55
fraaie foto’s (nog geen dubbeltje per
stuk!) bewaard te worden, ook als na
slagwerk. De tentoonstelling is zeker
voor Bolsward, ja voor Friesland een
evenement, al hebben we de meest mo
derne staatsieportretten, zoals op de ope
ningsavond door prof Gerson per dia ge
toond, toch wel gemist.
Op het internationaal festival voor jeugd
en Muziek, dat dit jaar van 30 juni tot
en met 15 juli in Wenen werd gehouden,
namen 21 orkesten uit de volgende lan
den deel:
1 uit Oostenrijk, 14 uit Amerika, 1 uit
West-Duitsland, twee uit Oost-Duits-
land, 1 uit Italië, 1 uit Tjecho-SIowakije
en het Jeugdorkest uit Nederland.
Het Nederlandse Jeugdorkest werd op de
concertwedstrijd, welke aan dit festi
val was verbonden in de hoogste divisie
als eerste geplaatst!
De jury bestond uit de heren: C. O. Hunt
uit Canada, J. C. Doherty, uit Ierland,
J. P. Paynter uit de U.S.A., onder de al
gehele leiding van professor dr. William
Revelli uit Amerika, onder wiens lei
ding ook het gezamenlijke openings- en
sluitingsconcert werd gegeven op het
plein van Schonbrunnen en voor het
prachtige stadhuis van Wenen.
De gewonnen bokaal werd aan de diri
gent, de heer Piebe Bakker, uitgereikt
door de Bundes Minister dr. Rudolf
Kirchslager, terwijl de kritische versla
gen hem door de Nederlandse attaché
sen draagt zij armbanden. Een opvallen
de sluiting houdt de panden van de man
tel bijeen. Op haar hoofd met naar
achter gestoken haar draagt zij een sier
lijk kroontje.
Het schilderij werd gemaakt ten tijde
van de inhuldiging van de koningin. Op
31 augustus 1898 werd Wilhelmi
na 18 jaar, waardoor zij regerend vorstin
werd. In september volgde in de Nieuwe
Kerk te Amsterdam de inhuldiging van
de jongste koningin van Europa.
Vandaag het laatste artikel in de serie over de 27e zomertentoonstel-
ling in het stadhuis, ditmaal gewjjd aan het Nederlandse Staatsie
portret. We bedoelden niet anders dan u wat wegwijs te maken in
wat toch wel een cultureel evenement genoemd mag worden. We ho
pen dat onze bijdrage voor u een aansporing geweest mag zjjn de
expositie zelf te bezoeken, zo niet, u heeft nog even de tijd daartoe.
Ook als u bezoek heeft is een uurtje stadhuisbezoek een welkome
afwisseling. Vandaag gaan we als laatste naar de raadzaal, wel het
pronkvertrek van ons raadhuis, dat echter door de vele ramen en
muurnissen slechts één wand heeft, waar een echt groot schilderij
kan hangen.
Yn de maitiid fan it jier 716 joech de
abt him frij de sé oer to stekken en de
Friezen !t bliid boadskip to bringen. De
heidenske kening Redbad joech Wynfreth
nettsjinsteande dat hy tsjin de kristlike
Franken striid, alle frij om hwer ’t hy
mar woe, propaganda foar it Kristendom
It leit perfoarst net yn de bidoeling fan
dizze rubryk hieltyd wer boeken to bi-
sprekken mar diskear sil it net oars kin-
ne, hwant, noch in boek leit al gans in
skoft to wachtsjen om ris in bisprek. Om
earlik to wezen namen wy it mei op
Pinksterfakansje. Yn it beammeskaed,
soms ek jouns op béd liezen wy der yn,
wylst wy stéfêst oantekeningen makken,
hwant goed 200 siden sa sünder mear
fêsthalde fait net ta binammen as der
gans jiertallen en nammen yn foarkom-
me. Mar ien wynpüst en alles hie om ’e
J nocht west. Alhiel om ’e nocht? Né,
hwant de trie, dy’t troch it boek hinne
I roun, spriek sa oan, dat wy dy ek sün
der bledtsjes wol fêsthalde koene.
It boek is net yn it Frysk, mar dat it
hjirre in plakje kriget, hat syn reden.
Alderearst hat de skriuwer, hoewol Am
sterdammer fan komóf, in Fryske nam-
me: dr. Auke Jelsma. De man, dêr’t it oer
giet, hat ek in aide Germaenske, faeks
wol Anglo-Fryske namme: Wynfreth.
Nea fan heard? Dochs wol, mar dan
under de letter oannommen tsjerklike bi-
neaming Bonifatius (en net Bonifacius,
lyk as er op in greate muorreskildering
Van veel bescheidener omvang is het iets
latere portret van de regentes Koningin
Emma, dat niet ver van het raam tegen
de andere muur hangt, maar in alle een
voud niet minder sympathiek is. De
schilder is niet bij name bekend. Als toe
lichting het volgende: In 1890 overleed
Koning Willem III, zijn weduwe koning
in Emma aanvaardde het regentschap
voor haar tienjarige dochter, prinses
Wilhelmina. In 1898 toen Wilhelmina
oud genoeg was om wettelijk de troon te
kunnen bestijgen, deed zij afstand van
haar regentschap. Veel aspekten in het
schilderij van de regentes verwijzen
naar de toenmalige situatie. De koning-
in-weduwe is geheel in het rouw
gekleed; zij staat naast de lege stoel,
waarop in feite de vorst zou zitten. Haar
rechterhand heft zij op om de eed te
doen, waarin zij uitspreekt in naam van
de wettige vorst te zullen regeren. Links
op het schilderstuk is duidelijk te zien
wie daarmee bedoeld wordt: de „legitie
me” vorst is Willem van Oranje, de
stamvader van het nederlandse konings
huis. Zijn onmiddellijk herkenbare por
tret staat boven dat van de toekomstige
opvolgster van Koning Willem III, het
portret van Wilhelmina. De kroon en de
scepter zijn een verwijzing naar haar
koningsschap.
Dit voorbeeld is des te opmerkelijker,
omdat hier zeer duidelijk een staatsie
portret te zien is, dat direkt verwijst
naar de machtspositie van de geportret
teerde, door middel van door iedereen
begrijpelijke symboliek. Op de lijst bo
venaan staat nog het veelzeggende: Van
eenen Stam, van eenen geest.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
Hangt hier normaliter het eigen staat
sieportret van koningin Juliana, nu is
deze plaats ingeruimd voor een zeer
charmant en met veel gevoel voor gratie
geschilderd portret van H. M Koningin
Wilhelmina, geschilderd in 1898, die toen
nog zeer jong was. Dat het portret meer
vrouwelijke gratie ademt dan de stoer
heid en fierheid die van veel staatsiepor
tretten uitstraalt, vindt misschien ook
zijn oorzaak in het feit, dat het ditmaal
bij wijze van uitzondering is geschilderd
door een vrouw, n.l. door Thérèse Schwar
ze, een bekend portrettiste van vooraan
staande personen, Amsterdamse van ge
boorte (haar vader was docent aan de
Rijksakademie. Het schilderij is per
soonlijk eigendom van H. M. Koningin
Juliana.
De koningin staat ten voeten uit tegen
een vrijwel egale achtergrond, met links
een vage aanduiding van een gordijn.
Haar rechterhand steunt op de leuning
van een stoel die naast haar staat. Een
zware hermelijnen mantel, geborduurd
met leeuwen, is om haar schouders
gedrapeerd. Een gedeelte ervan valt over
de leuning van de stoel. De kleding van
de koningin maakt geen indruk van o-
verdaad, hoewel haar sieraden onmid
dellijk in het oog springen. Om beide pol-
yn it Fryske provinsjehüs neamd wurdt.)
Jawis, dat is de evangeeljepreker, dy’t de
Friezen yn 754 by Dokkum formoarde
ha, eat hwat üs büten de provinsje nou
noch amper forjown is. En moai wie it
fansels ek net, litte wy earlik wêze. Dr.
Jelsma, wittenskiplik meiwurker oan de
Theologyske Hegeskoalle to Kampen, der
’t er ü.o. heitelanske tsjerkeskiednis do-
searret hat syn boek „De blaffende
hond” neamd. Wy tinke dan al gau oan
de sizwize: blaffende hounen bite net”,
mar de skriuwer bidoelt der dochs hwat
oars mei. In mislediging oan it adres fan
de grif by syn forstjerren al grize mis
sionaris wie it net, hwant - treflike
fynst - Bonifatius neamt himsels yn in
brief oan de aertsbiskop fan Canterbury
sa. Hy seit dan: „ik bin net oars as in
houn dy’t bigjint to blaffen (oan to
slaen) as hy sjocht hoe’t dieven en ro
vers it hüs fan syn hear iepenbrekke,
ündergrave en forinnewearje, mar om
dat hy gjin stipe en help kriget, kin hy
op it lést oars neat mear, as sêft hwat
janke” in tsjügenis dat likefolle sprekt
fan selskennis as fan toloarstelling. Bo
nifatius sloofde him oant op hege jierren
üt foar de tsjerke, mar it like wol sün
der fortuten to wêzen. Dochs wie dat
hwat to swiersettich sjoen, it wurk fan
dizze tsjerkeherfoarmer, hwant dat wie
hy, hie grif wol risseltaet. Foarhinne al-
meast boun oan de steat of alteast oan
wraldske machten, joech hy greate par
ten fan de tsjerke fan doedestiids in ei
gen libben. Nou is dit fansels net it ien-
nichste boek oer de Angelsaksyske bis
kop. U.o. stiet yn us boekekast seis in yn
it Frysk skreaun boek oer him. mar by
alles hwat oer him skreaun is, is it boek
„De blaffende hond”, ütjown by it Boeke-
sintrum yn de Haech, dochs wol apart,
net allinne fanwegen it feit dat in grif-
formearde tsjerkehistoarikus it skreaun
hat (en langlêsten it earste eksemplaer
eigenhandich oanbean hat oan de hjoed-
deiskè „fryske” biskop to Grins) mar bi
nammen ek omdat dr. Jelsma it libben
fan Bonifatius yn perspektyf sjocht. Hy
wit hieltyd wer paralellen to lüken mei
de lettere tsjerkeskiednis oant dy yn üs
eigen tiid ta en dat makket dizze stüdzje
sa aktueel. Troch Bonifatius en de striid
dy’t hy op tsjerklik mêd meimakke, lea-
re wy üs eigen tiid en striid better to
forstean. It is ek in reëel boek. It giet
der daliks yn de earste de béste sin al
fan üt, dat de kristenheit hjoed de dei in
krisis trochmakket en it de fraech is, oft
dy wol foldwaende vitaliteit hat om dy
to trochstean. De moderne wrald is sa
oars as dy fan foarhinne. Krekt as passe
de eardere struktueren fan de tsjerke
der net mear op. Seis de tael, de „tale
kanaans” sprekt de minsken net mear
oan. De tael is wol in kaei, mar past
net mear op it moderne slot. Hawar, yn
sa’n sitewaesje forkearde ienris Boni
fatius krekt allyk, doe’t nei de folksfor-
huzing alles oars waerd en de gryks-ro-
meinske kultuer der ünder strüpte, seis
de aide talen, dy’t ieuwen foar master
opslein hiene, troch it gewoane folk net
mear forstien waerden. Yn dy foroare
wrald, in wrald ek fan in opkringend
heidendom, libbe Bonifatius, dy’t leau-
de, leaude binammen oan syn eigen Top
ping. It mei wol spitich hjitte, dat de
measten fan üs net folie mear fan him
witte, as dat er yn it jier 754 by Dokkum
formoarde waerd. Guon witte net better
of dat wie, doe’t er hjir (foar it earst)
kaem om de heidenske Friezen to bi-
kearen. It libben fan Wynfreth is lykwols
gans fan bikend, seis brieven fan him
en oan him binne biwarre. Doe’t yn
721 Willibrord him ta wijbiskop wije woe
wegere hy it, omdat er noch gjin fyftich
jier aid wie. It jier dêrop hat de Paus
seis him lykwols wijd. Dêrom wurdt al-
gemien oannomme, dat hy doe wol 50
jier wie en dus yn 672 berne is. Dat wie
yn Süd Ingelan yn de omkriten fan Exe
ter, dêr’t er as bern al yn in kleaster
opnommen waerd. Hy koe skoan leare,
waerd al gau ta pryster wijd en krige
de lieding fan de kleasterskoalle. Yn it
jier 705 waerd hy al keazen foar in mis
sy oan de aertsbiskop fan Canterbury en
makke er namme as diplomaet, preker en
learaer.
to meitsjen. Nei alle gedachten sloegen
syn preken dochs net sa oan as er wol
hope hie dat de hjerstmis gyng er werom
nei Ingelan, syn heitelan, dêr’t hy seis ta
abt fan syn Kleaster keazen, mar om’t
er dochs leaver nei it sindingsfjild woe,
woun er him der foarwei.
Yn 718 teach er nei Rome en stelde him
biskikber oan de Paus. Gregorius II
draecht him dan op de heidenske germa-
nen to bikearen, dus net allinne de Frie
zen. By dy gelegenheit kriget er de nam
me Bonifatius. Via Beieren en Thüringen
giet er nou nei Hessen en as hy dêrre
heart fan de dea fan Redbad lit er him
de Ryn delsakje. Yn Utrecht wurket er
in pear jier ünder Willibrord, dy’t him
graech as syn opfolger wije wol, mar
dat gyng, lyk as wy seagen, net troch. It
jier letter wurdt er dochs missybiskop,
dus sünder fêst stanplak. Mei in brief
fan de Paus yn ’e büse kloppet er oan
by de Frankyske hofmeijer Karei Mar
tel. Under dy syn biskerming preket er
dan wer yn Hessen en Thüringen en
neffens in aid forhael kappet er dêrre yn
it jier 723 de Donar-iik om, hwat by
de heidenske bifolking gans argewaesje
jowt. De nije Paus, Gregorius HI, jowt
him dan de waerdichheit fan aertsbiskop
Nou kin Bonifatius seis biskoppen wije.
Yn 737 giet hy foar de tredde kear nei
Rome. Syn greate wurk wurdt nou de
restauraesje (yn geastlik opsicht dan) fan
de tsjerke yn Beieren. Hy set biskoppen
óf en stelt nije oan. Yn 741 stjerre Paus
Gregorius II en ek Karei Martel. It jier
dêrop wurdt foar it earst yn eastelik
Frankenlan op oansttean fan Banifatius
in synoade halden. Wer in jier letter
kriget Bonifatius it doarp Eichlok oan de
rivier de Fulda om dêrre in eigen kleas
ter to stiftsjen. Yn 745 wurdt er ta aerts
biskop fan Keulen bineamd mar troch
de wjerstan fan de frankyske adel giet
dit oer en kriget er Mainz. Yn 753 (hy
wie doe al goed 80 jier giet hy nochris
nei Fryslan ta. Hwerom?
Wy witte dat er dêrre raer oan syn ein
kommen is. Oer de mooglike eftergrou-
nen wollen wy graech in oare kear noch
hwat fortelle, üs plakromte soe dêrta
hjirre to biheind wêze. De oare kear dus
fierder.
r t -
