Geen „bewaarplaats
kome
voorziening
Gate Sluw
Peuter speelplaatsen in Friesland als
paddestoelen uit de grond
bondsspaarbank
bolsward
MM
Fan stêd
en
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
voor het ver
zamelen van
kleine
bedragen
Hebt u al een
SPAARBUSJE
in huis
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
H2e JAARGANG No. 65
DINSDAG 14 AUGUSTUS 1973
Wymbritseradeel.
Voorwaarden
Friese situatie
Peuterspeelzalen
genietend van het fraaie zomerweer een
geduchte aanval op hen gedaan, toen tien
tallen bewoners van Bloemkamp soms
W.K.N.
vanuit hun rolstoel, of zelfs vanaf hun
bed trachtten een visje te verschalken.
Provinciale taak
Belang van het kind voorop
Geen „bewaarplaats”
üs hjoed to sizzen
Woonsituatie
EFKES VN TINZEN
Advertentieprijs: 21 ct per mm.
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
Hoe fier in minske ek giet, hy bigjint by
syn eigen doar.
Hwa’t seit, dat hy net misse kin, is der
al mei dwaende.
Elk moat sjen hwer’t syn eigen merje
mank giet.
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA b.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
De woonsituatie, in grote wijken met
flatgebouwen of met druk verkeer op
straat, of wel in de afgelegenheid op het
platteland, bemoeilijkt vaak het leggen
van kontakten in de ontwikkeling met
leeftijdsgenootjes. Daarbij komt dat onze
de samenleving van de moeder en
het kind op redelijke wijze tegen
elkaar worden gesteld en afgewo-
De kontakten met de rijksoverheid lopen
via de Werkgemeenschap Kindercentra
in Nederland (W.K.N.) te Oosterbeek als
landelijke bundeling van deze werksoort.
De situatie op rijksnivo kan worden af
gelezen uit een schrijven van de Staats
secretaris van CRM uit 1970 aan de ge
meente Amsterdam, waarin deze stelde
dat een subsidieregeling voor kinderdag
verblijven voorlopig niet door hem zal
Gesteld werd reeds dat de laatste jaren
peuterspeelzalen door het gehele land
werden opgericht, hetzij door instellingen
hetzij door particulieren. Het is wense
lijk dat omtrent de voorwaarden waar
aan peuterspeelzalen dienen te voldoen,
alsmede omtrent de doelstellingen van
deze voorzieningen en de mogelijkheden
tot financiering nauw tussen de overheid
op alle nivo’s en het particulier initiatief
plaatsvindt.
Wij menen dat er een aantal redenen
zijn die het wenselijk maken dat met
name in Friesland bijzondere aandacht
aan de opzet van deze nieuwe werksoort
wordt besteed:
In het kort bestek van dit artikel is het
niet goed mogelijk om alle gedachten
zowel pro als contra de peuterspeelzaal
uiteen te zetten, wel hopen wij iets meer
informatie verschaft te hebben over deze
nieuwe werkvorm. Een nadere confron
tatie kan het best via de dagelijkse prak
tijk plaatsvinden.
Abonnementsprijs f 7,50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
gezinsbank zonder winstdoel
Bolswards Nieuwsblad
Reeds werd erop gewezen dat bedoelde
voorzieningen van nut kan zijn zowel in
het belang van de samenleving als van
de moeder. Het is echter gerechtvaardigd
om in dit verband het belang van het
kind voorop te stellen. Het belang van
het kind vindt men dan ook de sterkste
beweegreden die voor dergelijke voorzie
ningen pleiten. Er wordt op gewezen dat
in onze maatschappij er vaak situaties
zijn die het voor het kind moeilijk
maken om de nodige speelervaring op te
doen. Betrekkelijk algemeen wordt er
varen dat het huidige kleine gezin niet
voldoende speelruimte en mogelijkheden
tot kontakten te bieden heeft.
Het is een feit dat „kindercentra” de laatste jaren bijzonder in de belang
stelling zijn gekomen. Door het gehele land zijn en worden er initiatieven
ontplooid tot oprichting van kindercentra door allerlei mensen die deze
voorziening verlangen en er de waarde van inzien. Het aantal van deze cen
tra vertoont dan ook een onstuimige groei. Zij zjjn onmiskenbaar aanwezig
in onze samenleving. Gedeputeerde Staten van Groningen stelden in 'n nota
over dit onderwerp: de overheid kan - hoe men er ook (principieel) tegen
over meent te moeten staan - niet voorbijgaan aan dit nieuwe fenomeen op
het terrein van het maatschappelijk welzijn, aldus onlangs De Rider, tijd
schrift voor het provinciaal opbouworgaan in Friesland. De term „kinder
centrum” wordt gebruikt voor voorzieningen van onderscheiden aard n.l.
resp. voor kinderdagverblijven (crèches) waarin kinderen van 0-6 jaar da
gelijks worden opgevangen en voor peuterspeelzalen, waarin peuters van 2-4
jaar enkele ochtenden of middagen per week de gelegenheid krijgen zich te
vormen in kontakten met leeftijdsgenoten.
worden bevorderd. Wel had hij een ver
zoek om advies doen uitgaan aan een
aantal adviesinstanties inzake een wet
geving op de kinderopvangmogelijkhe-
den in eigen woon- en leefmilieu. De
vereniging van Nederlandse Gemeenten
heeft daarentegen gesteld dat een wet
die zich beperkt tot het stellen van
kwaliteitseisen, zonder daar een finan
ciële stimulans tegenover te stellen, een
averechtse uitwerking zal hebben. Intus
sen hebben gemeentelijke overheden op
vele plaatsen in de praktijk erkend dat
met name de gemeenten in deze tussen
tijd een voorlopige stimulerende en regu
lerende taak te vervullen hebben. Ook
Bolsward heeft dat gedaan. Daarnaast
dient zich de vraag aan in hoeverre de
provinciale overheid op dit terrein een
taak heeft.
ner fan de Fryske tael en ek fan de
Fryske skiednis. Sa hat hy foar en nei
hiel hwat bydroegen ta it gearstallen
fan it Frysk wurdboek. Jierrenlang, oer
it tiidrek fan 1901-1911 wie hy fanwe
gen deputearre steaten lid fan de kom-
misje fan tasicht op de biwurking fan
dat wurdboek. De lettere wurdboeken
binne der gauris op tobekfallen en men
moat dit wurk net to licht achtsje. Syn
sin foar histoarje en hjoed de dei soene
wy ek sizze syn sin foar kreativiteit, hat
hy ek ütlibbe yn it gearstallen en ynin-
oar setten fan histoaryske optochten. Wy
neame dit efkes, hwant ien fan de
moaiste optochten, dy’t Boalsert ea hawn
hat (hwa hat der noch foto’s fan?) wie
dy fan 1908, halden by it greate Gysbert
Japiksfeest dat Boalsert doe bilibbe hat,
by hokker gelegenheit as wy üs net for-
sinne ek it tinkstientsje yn de gevel fan
syn bertehüs oan de Wipstrjitte (tsjin-
oer de Koumerk) pleatst is troch de
Fryske Krite fan Boalsert, dy’t sünt dy
tiid foar it ünderhald stean moat en dat
ek docht.
Buten Sjirk Linses van der Burg (meas-
tal koartwei Sjirk Linses) syn tal fan
fan forslaggen, oantekeningen ensfh. fan
it Selskip, noch altyd to finen yn aide
jiergongen fan „Forjit-my-net” is syn üt-
jown Frysk wurk, aimeast proaza, of sa’t
men dat doe neamde ünrym, hjir en dér
forspraet, mar nou meastal min mear. to
efterheljen. It waerd fakentiids yn it
Ijocht jown, allinne ündertekene mei
foarletters of under de iene of oare skül-
namme. Dy skülnammen wiene destiids
tige hiem, mar foar de skriuwers fan de
Fryske literatuer-skiednis is it om der
raer fan to wurden. Der is nammers gjin
bigjinnensein oan en sykje dat nou noch
allegearre üt. Ommers by de redaksjes
fan de Fryske tiidskriften waerden de
hanskriften fakentiids net biwarre en in
archyf likemin. Men moat al in wakker
fyn ear ha en plüzje nou noch üt hwat
fan hwa is, in poepetoer!
samenleving steeds hogere eisen gaat
stellen wat betreft sociale ingesteldheid
van de mens en zijn vermogen om veel
voudige relaties aan te kunnen, wat
daarom ook zó vroeg mogelijk moet wor
den geleerd door het kind in omgang met
andere kinderen en volwassenen. Duide
lijker wordt beseft hoezeer de periode
van 0-4 jaar belangrijk is voor de latere
ontwikkeling. Het is zaak in deze periode
aan kinderen de mogelijkheid te bieden
te leren door hun omgeving, die dan
zódanig dient te zijn dat leerprocessen
voor wat betreft de verstandelijke, de
motorische en de kreativiteitsontwikke-
ling op gang worden gebracht. Het
spreekt vanzelf dat dit in nauw overleg
én in samenwerking met de ouders dient
te geschieden.
a. de geringe bevolkingsdichtheid be
moeilijkt in feite het tot stand brengen
van deze voorzieningen in een evenwich
tig patroon over de gehele provincie ver
spreid. Toch lijkt het niet juist wanneer
alleen kinderen uit min of meer verste
delijkte gebieden van deze voorziening
gebruik zouden kunnen maken. Vaak
wordt gesteld dat juist milieu-invloeden
mede oorzaak zijn van de naar verhou
ding geringe participatie in onze pro
vincie in vormen van voortgezet onder
wijs. Het lijkt daarom wenselijk dat een
aantal provinciale organisaties die advi
seren omtrent vorming en onderwijs
tesamen met de stichting kindercentra
Friesland konkreet gaan bezien in
hoeverre van peuterspeelzalen gebruik
kan worden gemaakt om de kansen van
de kinderen op persoonlijke ontplooing
te vergroten,
b. de eigen moedertaal van veel peuters
in Friesland vormt een tweede reden om
te benadrukken dat extra zorg besteed
dient te worden aan de opzet van deze
werksoort. Het lijkt ons dat friestalige
gezinnen met recht en rede mogen
stellen dat de ontplooing van het kind
waartoe de peuteerspeelzaal kansen
biedt, vermoedelijk alleen verantwoord
kan geschieden, wanneer erkend wordt
dat het eigen instrument van denken en
expressie van de friestalige peuter de
eigen friese taal is. Nader overleg met en
begeleiding vanuit de provinciale orga
nisaties die op het gebied van de eigen
taal adviseren, lijkt daarom bijzonder
gewenst.
S. van der Burg, notaris to Makkum,
(Foarsitter fan it „Selskip foar Fryske
Tael- en Skriftenkennisse”).
Sjoch ek it artikel Fan stêd en lan yn
dit nümer.
Ha jimme lezers dat ek wol, as jimme
ris ünforwachts each yn each steane mei
it forline? Wy bidoele om dan efkes yn
tinzen to tóvjen by in tiid fan lang al
foarby. Sa gyng it üs, doe’t wy langlês-
ten op it hege en himmele hóf om it ai
de tsjerke fan Jelsum sochten nei in sark
fan üs oerbeppe, dy’t wy lykwols net
mear founen. Hwat'wy dêrre wol founen
wie de stien op it grêf fan Sjirk Linses
van der Burg, yn libben notaris to Mak
kum en yn syn tiid in forneamd man.
Wy hiene by it skriuwen fan de searje
artikels oer de tsjerkhóven yn üs omkri-
ten yn Makkum neat fan him foun en
der doe sa net by stil stien, mar wy hie
ne it witte kinnen, hwant yn maeimoan-
ne 1865 sette de famylje Van der Burg
him yn Jelsum nei wenjen en soe dêr
re honkfêst wurde, ütsein dan letter
Sjirk. Hy wie noch mar goed twa jier
aid, doe’t er mei syn alden en broer Jan
Hwat hat
Her lijkt wenselijk dat in Friesland
wordt onderzocht in hoeverre er behoef
te bestaat aan dagverblijven voor
kinderen uit normale milieus. Er doen
zich situaties voor waarbij de samenle
ving het accepteert dat de vrouw
overdag werkt. Gedacht kan worden aan
alleenstaande vrouwen en weduwen,
maar ook aan echtgenoten die het
wenselijk achten dat man en vrouw ge
zamenlijk zorgen voor de inkomsten voor
het huisgezin. Ook zien we thans dat de
samenleving het betreurt wanneer een
vrouw die een goede en kostbare op
leiding heeft gehad deze niet meer
vruchtbaar kan maken voor de samen
leving. Het is dus juist dat de belangen
Der hat wol in plan bistien om de Frys
ke skriuwerij fan Jan Linses en fan syn
bruorren (ien fan har skreau it biken-
de „Dêr’t de lyk it lan omklammet”, it
„Heitelan” en suver üs twadde folksliet)
as sammelwurk yn boekfoarm üt to jaen,
mar it is der foar safier as wy it witte
net fan kommen.
Noch in aktiviteit op it Fryske mêd fan
de Makkumer notaris (dy’t ek ynspirear-
jend wurke hat op in oare „Fryske” no
taris Bauke Tuinstra to Wommels?) wie
syn Fryske sprekkerij. Forskate jierren
oanien wie Sjirk Linses altyd golwei to
finen foar it halden fan Fryske winter-
jounelêzingen by kriten, nutten en oare
selskippen. Der wie doe noch gjin TV en
radio en in Fryske sprekker wie as it
gjin toanielstik lije koe, destiids wakker
yn de moade. Nei 1906, doe’t er syn frou
forlear is hy der lykwols mei ophalden.
Fan syn bikende lêzingen, dêr’t hy de
Fryske doarpen yn üs omkriten mei óf-
reizge neame wy:
Bearn Wever,
Goeddwaen,
Ljocht en skaed en
It wite wiif,
allegearre stikken yn de kategory
„earnst”’. De „koartswyl” lei him sa goed
net.
As wy efkes toevje by syn stien op it
Jelsumer hóf giet it troch üs hinne, dat
der faeks sa op it earste each net folie
mear oer is fan it krewearjen fan dizze
nommele Fries.
Of dochs wol? De namme fan Sjirk Lin
ses is noch net alhiel forgetten en soe it
to fier socht wêze as wy sizze dat de
nommele Fryske geast, dy’t elk yn Wün-
seradiel altyd opfalt ek net mei troch
him bifoardere is? Hy wie in foarbyld en
soks wurket altyd nei.
Binne der noch guon, dy’t him skoan
kennen ha en dit artikel noch oanfolje
kinne, dan graech. Wy wize ek op de
foto fan him earne oars yn dit blêd.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en
De laatste jaren valt het aksent meer op
de peuterspeelzalen. De verschuiving in
de motieven waarom men gebruik maakt
van kindercentra brengt mee dat over
het algemeen de voorkeur wordt gegeven
aan een opvang voor enkele dagen per
week.
Kindercentra werden in het verleden
vaak gezien als voorzieningen die nodig
waren om in bepaalde moeilijke sociale
omstandigheden een opvangmogelijkheid
voor het kind te bieden. Men ging
daarbij van uit dat alleen wanneer de
moeder om een of andere reden niet in
staat was het kind geheel zelf te verzor
gen, opvang in een kindercentrum over
wogen kon worden. Sociale en medische
overwegingen gaven dus hierbij de door
slag. Dat dit stigmatiserend heeft
gewerkt op het verschijnsel peuterspeel
zaal is van hieruit begrijpelijk.
In onze provincie werd in 1971 een pro
vinciaal overlegorgaan kindercentra in
Friesland opgericht om in samenwerking
met de Werkgemeenschap Kindercentra
in Nederland te Oosterbeek coördinerend
en stimulerend op te treden. Dit
overlegorgaan is begin 1973 omgevormd
tot een provinciale stichting: de stichting
kindercentra Friesland, welke de op dit
moment ruim 35 peuterspeelzalen in
Friesland tracht behulpzaam te zijn bij
haar werkzaamheden, met name ook bij
de methodische aanpak van deze leef
tijdsgroep door middel van het
organiseren van diverse soorten kursus-
sen. Ruim 1600 kinderen nemen voor en
kele ochtenden of middagen per week
deel
zijn, af gezien van hulp van moeders en
stagiaires, ruim 80 leidsters betrokken.
Nog dagelijks wordt de oprichting van
nieuwe peuterspeelzalen gemeld, momen
teel zijn er zes in oprichting.
Linses nei Jelsum kaem, hwant hy wie
op 6 mrt. ’63 berne yn ’e Pein (Opeinde,
Sm.). It wie yn datselde Jelsum dêr’t er
syn jongesjierren trochbrocht en syn
dreamen dreamde. Hy soe earst yn it
boerebidriuw oplaet wurde, lyk as it des
tiids wol wenst wie, hwant om de bern
in oar birop kieze to litten as dat fan
de aldelju, kaem ornaris net by de lju
op. In bakkerssoan waerd bakker, in
weinmakkerssoan weinmakker, dat wie
doe sa. Mar doe’t Sjirk Linses amperoan
16 jier aid wie, rekke hy, foaral mei op
oanstean fan master T. Hoekstra fan Jel
sum, noch oan it learen. Nei’t er yn 1886
doe’t er tiidlik op ’e Sweach wenne, kan-
didaet notaris wurden wie, hat er wurk-
sum west op ünderskate notariskantoa-
ren, ü.o. op dy to Wergea en to Boazum,
oant hy yn 1898 bineamd waerd as nota
ris to Makkum. Hy krige yn de rounte
fan syn amtgenoaten al gau in goede
namme en wjierd sadwaende lid fan de
Keamer fan Tasicht op de notarissen yn
Fryslan. Hy waerd al gau in man fan ge-
sach, by hwa’t men graech kaem om rie.
Ek de polityk hie syn oandacht en sa
waerd hy ü.o. lid fan de Provinsiale
Steaten fan Fryslan. Moai gau wie hy
meibistjürder fan allerhande forieningen
en selsskippen. Lyk as ek syn bruorren
yn Jelsum, by hwaens mem en harsels
as wy it goed ha de letter sa bikende
Fryske skriuwer Hoatse de Jong as feint
en arbeider wol tsjinne hat, wie Jan
Linses in waerm foarfjochter fan de
Fryske tael. Sa wie hy fan 1896-1910 al-
gemien skriuwer yn it Haedbistjür fan
it Frysk Selskip foar Fryske tael- en
Skriftekennisse (it saneamde „Aid Sel
skip” fan 1844). Fan 1910-1914 wie hy yn
datselde haedbistjür bysitter en yn jan-
newaris 1914, krekt foar de earste wrald-
kriich, dy’t üs lan foarbygyng, mar dochs
wol rekke hat, waerd hy as opfolger
fan master C. Wielsma ta Selskipsfoar-
sitter bineamd. Gjin wünder, notaris
Van der Burg stie bikend as in tige ken-
van
van
over
gen. Daarbij valt dan niet te ontkennen
dat kindercentra, waarbij het mogelijk is
dat in goed overleg met de ouders aan de
ontwikkeling van het kind wordt
gewerkt, niet worden gezien als
„bewaar-plaatsen” maar als voorzienin
gen die juist ook in die ontwikkeling van
het kind een waardevolle funktie kunnen
uitoefenen. Er kunnen dus konkrete re
denen aanwezig zijn die de aanwezigheid
van een dagverblijf wenselijk maken,
maar gewoonlijk zal een voorziening als
een peuterspeelzaal voldoende zijn om de
positief beoogde bijdrage aan de ont
wikkeling van het kind te kunnen be
werken. Het is dan ook vooral de peu
terspeelzaal die thans bijzonder in de be
langstelling staat.
aan een peuterspeelzaal. Hierbij
Als er in de vijver bjj Bloemkamp nog
