„Van Workum tot Wladiwostok
öf
Zo doet hij, Nico Verhoeven
5
bondsspaarbank
bolsward
8
Bi
99
Hoge rente
veilig
en
altijd
dichtbij
inee
Fan stêd en lan
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
poollucht
St. Nicolaas nam
I A
te»
f
112e JAARGANG No. S3
DINSDAG 20 NOVEMBER 1973
Advertentieprijs: 22 ct. per mm.
Wymbritseradeel.
Branbander
Tegenstrijdigheden
tieren
„BOALSERT HAW IK LEAF”
Geen platgetreden paden
en
Sporen
Sporen van dit alles vindt u in zijn werk
r
Ingeat. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
i
i
i
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Wtg. A. J. OSINGA b.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
TeL 2044 - Na 18.30 uur 2660 of 2335
(05157)
Bij een impressie van Bolswards stad
huis met daarnaast het gebouw van de
Openbare leeszaal en bibliotheek, deze
woorden:
Telkens boeit ons weer de aparte manier
van zeggen, zoals:
Tenslotte nog de tekst bij een getekend
gedicht, dat speciaal voor deze expositie
Eerst goede kerst, dan drie Koningen
Tenslotte komt de dood van Pasen
Een kruis, waaraan rozen bloeien.
Van alle wimpels woeien de vlaggen,
Uit alle huizen keken de ramen
In alle mensen leefde een trots op
Hoog als de toren en klein als de stad
Naast het stadhuis was de fotowinkel,
In het stadhuis was de burgemeester,
Op het stadhuis stond het bed
En de zon scheen boven de bibliotheek.
Hanen van herfst in alle tuinen tuiten,
Wie nu het rijwiel van de dageraad
bestijgt
Hij vindt geen warme bakker buiten
De voorhang is gescheurd, het is
te laat
om nog een deur te sluiten.
In het gasbedrijf hangt de geur van
nutswerken, zonder soulaas.
geschreven had kunnen zijn, nl. het slot
van een doldwaas-doodernstig stripver
haal voor volwassenen:
(1616). In bytsje sjerpstrike koe Boger-
man wol, mar forjit net, dat hearde ek
by de hoflikens fan dy tiid. Hy (doe al
dümny to Ljouwert) bigjint dyn taspraek
sa:
Hwat jowt it dat der mear hea is as
edels tien?
Is it net better in lyts tal goede scan
nen to hawwen as in mannichte for-
kearde?
De stoppel keart de loge fan it fjüt
net.
Abonnementsprijs f 7,50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
wol
oare
i
gezinsbank zonder winstdoel
Bolswards Nieuwsblad
En de markt fluctueert
En zo de zee
En zo de mensen
Vandaar dit wijdbeense lied van bitter
vrucht uit warme landen.
Prikbr. huivert.
En zo doe ik, Nico Verhoeven.
Ja, zo doet hij, Nico Verhoeven. Hij doet
veel meer. Hij experimenteert nog steeds
Met verf en inkt. Maar ook met goud-
brons of zilverglans. Met drukletters
soms. Met scheurwerk. Met engels, als
Ut dyselde foarrede ta bislüt noch in
pear willekeaurige sitaten, dy’t sünder
mear wol tsjinje kinne soene yn üs ru-
brykje fan Gabe Skroar en dy’t it üs wol
oannimlik meitsje, dat dümny Johannes
Bogerman immen wie, dêr’t graech nei
harke waerd en dy’t as kansierredener
in goede namme hie. Hjir folgje de bi-
doelde ütspraken:
Yn dizze rubryk is langlêsten omtinken
frege foar in hiel aparte Boalserter: ds.
Johannes Bogerman. Letter is der op in
oar plak yn dit blêd in rige artikels oan
him wijd. Wy ha der noch al hwat re-
aksjes op hawn. It die bliken, dat it feit,
dat Bogerman - as sadanich yn it alge-
mien wol bikend - in Boalserter wie,
foar de measte lêzers hwat nijs wie. Dy
hiene dan net it fotoboek „Boalsert bi-
sjoen en bisongen” bistudearre, hwant
dêrre wurdt al fan him siteard hwat hjir
nou dizze kear as motto boppe stiet. Omt
guon der om fregen, wolle wy hjirre de
searje artikels oer Bogerman ófslute mei
him seis oan it wurd to litten of oaren,
tiidgenoaten, oer him, sünder der seis
folie mear kommentaer oan ta to foeg-
jen. Yn „Paden fan Fryslan”, samle tek
sten fan Dr. G. A. Wumkes (diel III,
A. J. Oslnga, Boalsert, 1942) steane dér
treflike foarbylden fan. Dr. Wumkes hat
de oarspronklike teksten, fakentiids
skreaun yn it Jatyn, dat binammen Bo
german as taelfenomeen linich ófgyng,
oerset yn treflik frysk. Alderearst dan
eat üt de oanspraek fan Bogerman ta de
grytmannen fan Easter- en Westergoa
Zijn techniek en he*
werken vallen nie‘
brengen. Zijn cc
dan velen boeien
zovele vraagte’
van het intie’
huislijk: Wa
thee?) maar
„Lyk as de moanne, al nei’t hja fan
de sinne biskynd wurdt, by tiden fol
is, by tiden öfnimt, ja wol fortsjus-
teret en omhegen nei de himel Ijoch-
tet, sa giet it mei Gods tsjerke op diz
ze wrald. Hwant altomets iepenbieret
hja har hearlik en sierlik, stekt hja in
banier op en lit it findel fleane ta ea-
re fan har kening Jezus Kristus, j’tn-
Us lan stiet to bloeijen fan rykdom en
goede frede, ek mids de lange en swie-
re oarloch, dy’t oars in pronkhöf wit
to foroarjen yn in wyldernis.
De brokaten mantel;
Torso van de tijdgenoot;
Voorjaarsgewei;
De eendere dingen
Printoezie.
En zo werd J. Pikbroek een rechtse
figuur
het nederlands te kort schiet. We hopen
straks nog eens in het Fries. Hij heeft
tenslotte een cursus „Fries voor niet
Friezen” gevolgd. Het Friese dichterdom,
welhaast uitgezongen over het „swiere
fé yn griene greiden” over de „moarns-
dize en it kimeljocht” zou best eens een
frisse injectie kunnen hebben. Gerard
van het Reve, die hij eens naar Greon-
terp haalde is al lang weer zuidelijker
streken gaan opzoeken. We hopen dat
Nico Verhoeven nog wat in het noorden
blijft.
Toen we kwart voor drie j.l. zaterdag
Bolsward vanuit richting Workum
naderden lag Bolsward te zonnen in
gezeefd zonlicht, terwijl rondom de stad
het wolkendek alle fleur wegnam. Bij
Spreeüwenstein zagen we de stoomboot
en iets roods. In Bolsward werd een
Ut dizze sitaten (lyk as ek de noch kom-
mende hwat bikoarte en forienfaldige,
hwant men spriek destiids noch al wiid-
weidich en theatrael)) docht bliken, dat
Bogerman bihalven syn godtsjinstich
„engaezjemint” ek nasjonael, yn dit ge-
fal Frysk nasjonael, bisiele wie en om dy
reden yn dit Fryske hoekje wol neamd
wurde mei. Hy koe it derby ek „moai”
sizze, hoewol ek wolris „moai opsizze”,
hwat nei hielendal itselde is. Fan dat
earste in foarbyld üt syn foarrede by de
troch him oersette „Catechismus van der
Jesuytensecte ende leere”, to Ljouwert
printe by Abreham van Rade yn 1608. As
er ütlizze wol, dat it alle ding, ek dé
tsjerke, de iene kear mear foar de wyn
giet as de oare kear, docht Bogerman
dat mei dizze wurden:
Hij is tegelijk gecompliceerd én de een
voud zelve, verhullend én doorzichtig,
van een beangstigende ernst én van een
onverwachte humor, hij weet van ziels
ontroering én van binnenpret, is univer
seel én heeft oog voor het detail, wil
auditief worden benaderd én visueel,
heeft kasten vol wereldliteratuur, maar
verheugt zich over de geboorte van een
nieuw fries boek. Het verbaast ons al
lang niet meer, dat in zijn woning een
origineel houtgesneden, oosters religieus
beeld hangt én een van de gekruisigde
Christus. Nico Verhoeven zou een vat
vol tegenstrijdigheden zijn, als daar niet
was een berustende wereldwijsheid, die
dit alles overkoepelt en samenbindt En
toch is het geen man van berusting, eer
der een rusteloos iemand, bij al zijn ide
alisme een doodnuchter mens. Hij weet
van zoeken, ook van strijden, maar het
doldrieste heeft plaats gemaakt voor be
spiegeling. In een gesprek bekende hij
het ons eerlijk: „Toen mijn eerste gedich
tenbundel verscheen, verwachtte ik niet
anders, dan de wereld zou er door ver
anderd worden”. Nu weet hij wel beter.
Zijn werk mag dan ergens revolutionair
zijn, tekenen of niet tekenen, zwijgen of
dichten, de herfststormen komen tóch, en
de postbode, en de griep en de autovrije
zondagen. Maar wat een innerlijke rijk
dom desondanks de moed te hebben dóór
te gaan. Hij (o.a. adviseur van de minis
ter van CRM) is erg westers, zeg maar
Haags en Amsterdams georiënteerd,
maar evenzeer gesetteld in Fryske groun.
Hij leest De Tijd, maar spelt ook wat
geschreven staat bij onze „Foto’s van de
week” en in „Fan stêd en lan”, hij is op
en top een randstadman, maar evenzeer
Bolswarder, daarbij Fries met de Frie
zen.
schimmel naar het Plein 1455 geleid. Het
dier kreeg weinig aandacht want alle
belangstelling concentreerde zich bij het
Kruiswater. Hier was de joyeuze intocht
aanstaandde, het jaarlijks verrijkend
hoogtepunt. Helaas was het winderig en
koud en de glimlach van de zon ver
anderde alras. Enorme belangstelling
van veel sneller kloppende harten.
Kinderen op schouders gehesen om toch
alles maar goed te kunnen zien. Inder
daad Oranje-pieten, zij het dan niet van
gezicht, toch van pakje. Bijna een elftal
en wat een gratie. De Sint was duidelijk
alwéér een jaartje ouder, maar
desondanks straalde jeugdig zijn gezicht
bij zoveel adoratie. In het stadhuis steeg
de spanning met de seconde. De voet
stappen van de schimmel klonken reeds
op tegen de gevels van de Marktstraat
en nog was de burgemeester niet op het
appel. Loco burgemeester W. Wielsma
keek bezorgd op zijn horloge. Maar
overigens geen seconde telaat en dat was
maar goed ook - daar waren zij, de Sint
trer ener - en de burgevader ter andere
zijde van het bordes, in een nek aan nek
race in een kamprit. De begroeting was
allerhartelijkst, na een weerzien na 365
dagen. Kindervreugde alom. Olijke
pieten zwaaiden de maat of maakten de
dolste capriolen. Het geldof in de Sinf
en zijn knecht werd weer danig
versterkt De toespraken waren even
kort als krachtig en hiermee werd veel
kouvatten voorkomen.
Een aparte vermelding verdient het feit
dat zelfs in Spanje Sinterklaas het Hark
en Sjoch bericht had gelezen, dat bode
Meinema Bolsward gaat verlaten. Hij
kreeg een speciaal cadeau. Wie volgend
jaar de deuren voor de Sint zal openen?
Dit ligt nog in het verborgene. Niet het
feit dat er te Bolsward enorm enthou
siasme was en de aanwezigheid van Sint
en de Pieten de volgende morgen door
goede gaven in de schoen, een bewezen
zaak was.
In september 1973
Toen het regende op de Friese, meren
En elders!
Van Workum tot Wladiwostok
Overal waar vis geruild wordt voor
ander vreten
Versehijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonser adeel, Workum en
„Der sitte ünder jimme, hearen gryt
mannen, ytliken, dy’t om har alder-
dom earweardich binne, dy’t yn swie
re roerichheden fan dizze tiid har hal-
den en droegen hawwe as ünforfearde
foarstanners en fordigeners fan de
f rij heit fan dit lan en fan de griffor-
mearde religy en har forneamd mak
ke ha troch har tsjinsten oan tsjerke
en steat, mannen fan glanzgjend kom-
óf en biklaeid mei de oansjenlikste
amten en weardichheden, yn eare fan
wegen har brede geleardens, wize
steatkunde, ünkrükbere trou en stran
ge seden”.
Ztjn doopceel is al meermalen gelicht, zjjn kunst belicht. Letterkundige noemt h(j
zich nog bjj voorkeur. Geboren in het Brabantse Vught, toen deze eeuw nauweiyks
een kwart van zyn loopbaan had voltooid. Nog geen Abraham gezien dus, maar
wel licht kalend (al lang) en omgeven met een zekere wüsgerigheid, een ouder ie
mand waardig. In feite nu meer dichter-tekenaar, die zoals eerder gezegd, streeft
naar een nieuwe éénheid van woord en beeld, naar een direct aansprekende taal,
die aan het onbevangen kyken prioriteit geeft boven het verstandelijke lezen. Zjjn
gedichten zijn wel moderne mystiek genoemd, zyn tekeningen zyn dat ook, ade
men dezelfde geest. Dichtwerk verscheen reeds van hem sedert 1948, toen de
Sturm und Drangperiode nauweiyks achter de rug was, als beeldend kunstenaar
trad hy „pas" in 1967 naar voren, toch ook al weer een 6 tal jaren geleden. Hy
was toen om met Paulus te spreken, een man geworden, maar behield het kinder
lijke: de onbevangenheid, de verwondering, het geloof in het goede, het schone,
het ware.
Nico Verhoeven is niet iemand, die bij
voorkeur platgetreden paden bewandelt
maar komt veeleer over als een oor
spronkelijke geest. De titels van zijn ge
dichtenbundels, ronduit stuk voor stuk
vondsten, bewijzen dat reeds:
Nu mag u best zeggen dat dit maar larie
is en dat een vlag natuurlijk waait van
een vlaggestok en niet van een wimpel,
dat er vanzelfsprekend geen bed op het
stadhuis staat en er nog veel meer geks
in dit gedicht staat, maar doet u dan dan
ook eens de moeite dit poëm luid (ook
weer niet te luid!) te lezen, liefst een
beetje dromerig, meer met het hart dan
met het hoofd, met het gevoel dan met
het verstand. Het gaat hier immers niet
om het inhoudelijke, maar om de klank
kleur en het ritme, zoals het in de bij
behorende tekening ook niet gaat om
perspectief of constructie, maar om de
beweeglijkheid van het lijnenspel. Soms
is een gedicht gewoon een beetje absurd,
onreeël, maar juist daardoor visionair,
beangstigend soms:
meroan waechsjend en bloeijend, in
wünder pronkhöf allyk en har swiet-
rook forspriedend oer alle omlizzende
lansdouwen. Somtiids lykwols forliest
se har uterlike glans, wurdt skrael en
spjochtich lyk as de beammen by ’t
winter. Ja, it bart, dat hja har tapiten
en seamen safier opróllet, dat hja foar
minskene eagen liket to fordwinen en
mei har Ijocht suver en allinne yn it
forhoalene skynt.”
dat momenteel te Workum in Galerie
Noard is geëxposeerd. Nu heeft niet al
leen de visuele mens een kans, ook de
auditieve. Tekeningen worden er ver
klankt, woorden tot gestolde symboliek.
Het zou ons te ver voeren elk werkstuk
te bespreken. Bovendien is er morgen
(woensdag) in de Bibliotheek te Workum
een culturele avond aan dit werk gewijd
(met dia’s). Misschien kunt u er nog bij
(even bellen naar 05151-1422). Hier
slechts een paar proeven: Bij de eerste
tekening lezen we:
Oant safier hwat losse ütspraken fan in
Boalserter, dêr’t wy dochs wol hwat
greatsk op wêze meije. In oare kear
„eachgetuge” forslach fan Prins Maurits
syn forstjerren en oer de krityk op Bo
german syn dwaen en litten, hwant net
allinne, fijannen hied er ek.
De Branbander (gastvrij, humorvol, ge
zellig, meelevend) verloochent zich niet
in Nico Verhoeven. Hij gaat zelfs een
beetje prat op zijn zuiderlingsschap,
maar voelt zich desondanks hier thuis in
het hoge noorden. Friesland werd zijn
tweede vaderland. Eerst jaren in Greon-
terp met een wijd uitzicht over de grei
den, onder het dagelijks vertrouwde An-
gelusgelui van buurman Lolkema, nu in
een grachtenhuis aan de Kleine Dijlak-
ker te Bolsward met het uitzicht op
nieuwbouw in oude trant (restauratie
heet dat tegenwoordig), waaraan hij da
gelijks plezier beleeft en waarbij hij niet
nalaat de bekwaamheid van de vaklie
den te loven en te prijzen. Wij achten
hem in staat de steigers te beklimmen,
een praatje met de bouwlieden te gaan
maken en hen uit te nodigen tot het drin
ken van een glaasje om zo vanuit zijn
vensterraam de door hen gewrochte hals
gevel ook eens op een afstand te bekij
ken.
Bogerman forienfaldiget de saek hjir
fansels wol hwat, as er seit, dat Boalsert,
syn heit, doe’t dy as dümny üt Kol-
lum fordreaun wie, minlik opnommen
Geschilderd portret van Nico Verhoe
ven, vervaardigd door Judith Boer.
Nou dêrre koene de grytmannen it dan
wol mei dwaen. De grytmannen wiene
hwat wy nou neame soene de boarge-
masters fan de plattelansgemeenten. Fa
kentiids wiene it de eallju, de lanjon-
kers en it amt bleau fakentiids yn de fa-
mylje. Dêr fandinne it „glanzgjend kom-
óf”. Nei boppesteande oanhef wurdt Bo
german dan efkes persoanlik as er sei:
„Oan forskate fan jimme haw ik tige
forplichting troch jim tagedienens en
troch jim tsjinsten en woldieden oan
my en myn heit. Oan somliken bin ik
forboun troch omgong en bannen fan
freonskip. Boalsert haw ik leaf, net al-
allinne as it plak, dêr’t ik great brocht
bin en ünderrjochte, mar ek omt it üs
heit, troch in fijannelike ynfal üt Kol-
lum wei fordreaun en biröve fan syn
bisit, minlik ynnommen hat en syn
trou en hillich tsjinstwurk, it gearbrin-
gen en hoedzjen fan Kristus keppel
mids de swierste tiden, yn tankber
oantinken haldt; en omt it stoflik oer-
skot fan üs beppe en myn broer bi-
warret oant de dei fan ’e opstanning,”
De mannichte bistiet net yn de man
nichte fan it tal, mar yn de weardije
fan de deugd.
Sjugge jimme net, dat it better is ien
geef skiep to hawwen as tsien tüzen,
dy’t rudich binne?
hat. Wy ha ommers sjoen, dat dy earst
yn Emden forkeard hat en yn letter
jierren yn plakjes dêromhinne dümny
west hat. Mar Bogerman slacht dy epi-
soade mar oer en grypt syn heite kom
men nei Boalsert oan om syn selskip yn
it sintsje to setten:
wereldwijde. Zijn aandacht omvat niet
enkel Workum, maar reikt tot Wladi
wostok.
„It soe der net op troch kinne as ik
de lof fan jimme, dy’t de heiten fan
dit lan binne en myn biskermers, dy’t
ik leaf ha, earje, bi wünder je, stilswij-
end foarbygyng. Ik bitsjügje hjir dan
ek de tankberens en de earbied, dy’t
ik jimme skuldich bin en ik biswar
jimme, dat jimme, heecheale hearen,
myn earbied oannime wolle. Wol nea
talitte, dat de frijheit fan it heitelên,
dy’t mei bloed bitelle is, noch troch de
foks, noch troch de liuw üt jimme
rjochterhan weiskuord wurd om jim
me, Friezen, mei gewelt of mei slüch-
slimmens to fieren yn ’e wreedste
slavernij”.
esultaat van zijn
Ier één noemer te
micatievorm mag
.deren plaatsen even
Zijn werk heeft iets
uuiselijke Nico is erg
il het zijn: koffie of
gelijk ook iets van het
'4'
&W+
