Deze kerstmis dachten velen speciaal Palestina aan van jr i 25 jaar universele verklaring van de rechten van de mens Fan stêd en lan Zilveren filmpjes STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND O '4 112e JAARGANG No. 103 VRIJDAG 28 DECEMBER 1973 Contractprijs op aanvraag Oplossing Twee verdragen Onlosmakelijk Enige illustraties Geschiedenis Palestina Weizmann EIN GOED, AL GOED wol 4e week december 1948 Arabieren Advertentieprijs: 24 ct. per m.m. Ingez. mededelingen dubbel tarief Op de laatste automarkt waren slechts een 50 wagens aangevoerd. Abonnementsprijs f 8,25 p. kwartaal (bij vooruitbetaling) Giro 887926 Langebaan afvalwedstrijd te Bolsward gewonnen door Jeen v. d Berg te War- tena. De familie Kingma 100 jaar verbonden aan de Ass. Mij Achlum. of zal iedereen en iedere groep proberen de „zwarte piet” door te spelen naar de ander? De opmerkelijke manier waarop het Nederlandse volk zich heeft gehou den aan de vrijwillige maximumsnelheid van 100 km is een goed voorteken. Mis schien kunnen wij, versoberd door de boycot en zijn gevolgen, nadenken over de crisis in het Midden-Oosten die im mers alles te maken heeft met het kerst gebeuren. In 1954 verkreeg Tunesië zijn onafhan kelijkheid zonder bloed te vergieten. Dat terwijl in de bergen de guerrilleros reeds klaarstonden een strijd te beginnen die later zoveel bloed heeft gekost in Alge rije. De vreedzame schikking was het Een geestelijke, maar ook een man van de wereld. Een geleerde, maar ook een man van het gewone volk. Een beginsel vast en toen het er op aankwam, ook een onverzettelijk man, die echter ook Baard kreeg een nieuwe klok. Deze klok draagt de namen van de kerkvoogden Nicolai, Meinsma en Kasimir en het jaar tal 1948. Verschijnt DINSDAGS en VRIJDAGS Vltg. A. J. OSINGA b.v., Bolsward Administratie- en Redactie-adres: Marktstraat 13 - Postbus 5 T»l. 2044 - na 18.30 uur 2660 of 2335 (05157) Bolswards Nieuwsblad Wymbritseradeel. Oorspronkelijk waren de Arabieren niet eens zozeer tegen dit voorstel gekant. Toen de Engelsen en Fransen echter de Arabische landen onder zich verdeelden die ze eigenlijk, bij monde van Lawrence die de Arabieren tot opstand tegen de Turken had gebracht, aan Amir Feisal (later koning van Irak) hadden toege zegd, was er geen ruimte meer voor een compromis. Wie de Arabieren van van daag hard veroordeelt, dient zich reken schap te geven van deze voorgeschiede nis dit tot Israël heeft geleid: eeuwen Er zijn plannen voor de aanleg van een nieuwe Hichtumerweg, de brug bij het Schildwyk, de uitbreiding van de Alg. begraafplaats, de vergroting van het Marktplein, de aanleg van straten en uitbreidingsplan Noord, de uitbreiding van het stadspark, de sanering van de binnenstad. op subsydzjes en meiwurking fan oer- heits-ynstansjes wachtsje. Hwat jin hjir sterk opfalt is de warberens fan 't mins- ken seis om it alderaerdichste strjitsje troch dit lytse doarpke noch better oan- sjen to jaen troch in wed-iver foar tün- forsoarging ensfh. Kromwal leit der prachtich foar. Fan 'e hege brêge sjoen in skilderstik! As jo der lans komme nel Ljouwert ta, is it in wille om der efkes stean to bliuwen. De hjoeddeiske sitewaesje by de yngong fan it Side Wieuwert it Labadisten-doarp hwerfan de namme oer hiel de wrald forspraet is, liket nearne nei. Siker, der is yn it sintrum hiel hwat for- oare, dat moed jowt en de manske buor- kerij, dy’t nou troch in kunstners-hüs- halding biwenne wurdt, is in lust foar it each, mar in auto tsjerkhóf leit der nea- ken en bleat hinne. It sicht op it bikoarlike doarp Boazum wurdt hwat skeind troch in pear hege kuilbulten op it achterhiem fan in oars wol riante en oprêdden buorkerij. Yn it plak seis bin hiel wol opjekten oan to wizen, hwerfan men mei rjocht en reden sizze kin, dat it „Yn ’e es” is, mar der binne ek steurende dingen, Iykas by de prachtige tsjerke hwer’t nei’t men sei de gemeente it hwat lizze litten hat. Skoof en skande is de tastan by de ald-bakke- rij, hwant it oansjen fan it doarp is der mei moeid. Yn Easter-wierum jowt in düdlik en yn it each rinnend foarbyld fan in yn fines ses oprêdden bidriuwsromte elk jier op ’e nij Douma’s timmer-febryk. Der kinne hast alle oare bidriuwen wolris yn 'e lear gean. Oer it ginnerael rekkene leit it doarp der goed hinne, ütsein in déto- nearjende oalje-tank yn ’e nijbou, in ti- ge sloadrige goal-peal op it boarters- fjild en hwat dead beamme-guod. En dan de residinsje fan Baerderadiel. „Lest, best” soe men sizze kinne, mar men moat dan net forjitte, dat in doarp hwer’t it gemeentlik bistjür mei alles, hwat dermei gearhinget, hüsfesting fynt, op alle oare plakken yn 'e gemeente hiel hwat foar hat. Mar ek as men sjocht hwat de ynwen- ners seis dogge om it oansjen fan har ren doarp safolle mooglik to forheegjen, rint Mantgum der sünder mis üt al wurd ek dér wier wol steurende ileminten foun. Oan ’e Kamp bygelyks, in prach tich moai leantsje, dat wol hwat bi- doarn wurdt troch de öfbraek fan in hoekhüs, in détonearjende skuorre by in oar sté en in smoarch en rommelich boere-hiem. Oan ’e ein fan de Fearhüs- hoeke hat men frij sicht (en net sa for- heven!) op in tropke deade beammen mei stien-opslach. Mülk wit de gemeente hjir mear fan, mar moai is it net. By de gêrs-droegerij soe men miskien noch eat oan biplanting dwaen kinne, mar de gin- neraele yndruk is: ein goed, al goed! ruimdenkend was. Op het laatste van zijn leven ook een hulpeloos man, die desondanks voor ieder hulpvaardig bleef. Een echte Fries, maar ook een goed Ne derlander deze prof. dr. Titus Brandsma. Pater Titus heeft ieder van ons nog steeds iets te zeggen, nu vooral mis schien, op de drempel van oud en nieuw. Het was misschien alleen daarom al een goede gedachte van J. B. Elzinga om dit plaatje te maken. Een plaatje, dat ook anderszins wel stof tot mediteren zou ge ven. Hier staat een pure kerstboom, met echte sneeuw nog wel, zomaar buiten in de tuin. Ook hier de Martinikerk op de achtergrond om te laten zien dat dit pit toreske hoekje echt in Bolsward is ge maakt. Het blad „nieuw wereld nieuws” waar aan we in dit artikel een paar gedach tengangen ontlenen, heeft nog eens in een notedop de geschiedenis weergege ven. In 1896 publiceerde Theodor Herzl zijn boek De Joodse staat. Na eeuwen van discriminatie, vervolging, vermoording (tijdens de kruistochten), verdrijving en pogroms (vooral in het tsarische Rus land) concludeerde de schrijver dat zijn volk alleen de plaats kon krijgen die het toekwam als het een nationaal tehuis zou hebben. Toen Herzl wel open leek te staan voor een Brits aanbod om in het huidige Kenya een dergelijk land te stichten, was het de chemist Chaim Weizmann die de „zionistische beweging” vastlegde op een terugkeer naar het land, waarvan het Joodse volk in 69 na Chr. was verdreven door de Romein Ti tus. Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en werk van negen' maanden geduldig on derhandelen. Ook Marokko verkreeg onafhankelijk heid zonder bloedvergieten. Dit was het gevolg van het feit dat een nationalis tische leider naar de Marokkaanse Quis ling, de pasja van Marrakesj, toestap te en hem om vergeving vroeg voor zijn haat, niet voor zijn nationalistische over tuiging. Zou dit soort diplomatie licht kunnen verschaffen in de huidige duisternis? En dan spreken we niet in de eerste plaats over het fysieke licht. Belangrijker is dat we eeuwen van Europees onrecht goed maken. Wel iets om rond de jaarwisse ling te overpeinzen. Intussen wensen we al onze lezers een goed en gelukkig 1974: Een jaar waarin we hopen, dat er voor de rechten van de mens eindelijk plaats zal zijn. De plannen tot verbouw van de barak van de stichting voor Maatschappelijk Werk zijn thans klaar en zullen met spoed ten uitvoer worden gebracht. Op 16 december 1966 nam de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties twee verdragen aan: één betreffende de economische, sociale en culturele rechten en één betreffende de burgerlij ke en politieke rechten. Zodra deze ver dragen door 35 staten zijn geratificeerd, zullen zij in werking treden en krijgen de genoemde rechten juridische, binden de kracht. Op dit ogenblik hebben nog slechts 20 staten de beide verdragen geratificeerd. Het is een lange weg van ideaal naar recht. In dit laatste buitenlands over zicht van dit jaar zullen we niet trach ten het laatste nieuws nog „in te pas sen”, maar ons beschouwend te wijden aan wat in de laatste paar maanden meer dan ooit centraal stond. Dit jaar konden onze straten niet baden in kerstverlichting. Kerstmis is het feest van het licht. Maar dit jaar was het soort licht dat uit centrales komt, nijpend schaars. We moeten woekeren met elke liter olie, willen we ons door deze win ter loodsen. Relatieve kou, relatieve duisternis, verminderd autogemak dat zijn eigenlijk nog geringe offers ver geleken bij de veel alarmerender drei ging: een scherpe daling in werkgelegen heid en in ons algemene welvaartspeil. Door het feit dat Christus in de Joodse volksgemeenschap is geboren en vanuit de Joodse traditie tot ons is gekomen, is de christenheid en de westerse wereld onlosmakelijk met Palestina verbonden. Al vele eeuwen lang is wat er in Pale stina gebeurt iets wat ons beweegt en aangaat. De verhouding van Europa met het Joodse volk is een merkwaardige band, nu eens felle haat, dan weer aan hankelijkheid en liefde; nu eens pogroms en vervolging dan weer verwantschap en samenwerking. Het huidige dilemma dat Israëli’s en Arabieren met getrokken zwaard tegenover elkaar doet staan, is geboren in Europa. Op kerstmis werden zodoende onze ge dachten op twee geheel verschillende manieren gericht op Palestina, op het Midden-Oosten. Omstreeks tweeduizend jaar geleden verscheen daar een Ster die wijzen vele dagmarsen deed reizen en eenvoudige mensen een andere wereld in het vooruitzicht stelde. Een licht werd ontstoken, een kracht in beweging gezet die sindsdien in de geschiedenis der mensheid is geweest. Dit licht zal niet doven, maar licht uit de centrales - en ook dat heeft ergens met Palestina te maken - gaat verdonkeren. Onze minister-president heeft ons ge zegd dat de wereld nooit meer dezelfde zal worden als voor het uitbreken van de vierde Palestijnse oorlog die de olie crisis tot een realiteit heeft gemaakt. Op eens wordt de wereld gedwongen te le ven zoals de Club van Rome ons al eni ge tijd geleden heeft voorgeschreven. Beperking, zelfontzegging. Het was een betere manier om het Kerstfeest zó te vieren dan om het te maken tot een ge melijk zwelgen in overvloed. In wat voor een geest zullen we ons schikken in het onvermijdelijke? Zullen we aanvaarden Weizmann was even vurig chemist als zionist. In de eerste wereldoorlog zag hij kans uit graan een schaarse grondstof voor explosieven te verkrijgen. De Brit se regering was geïnteresseerd in zijn uitvinding en zo kon hij haar winnen voor zijn zionistische droom. Het was ze ker niet opportunisme dat de regering- Lloyd George ertoe bracht de naar de minister van buitenlandse zaken genoem de Balfour-verklaring af te leggen. De regering geloofde in deze zaak. Voor goed begrip is het goed de tekst van de ze verklaring te lezen zij is a.h.w. de hoeksteen van het conflict en misver stand tussen Israël en zijn buren. „De regering van Zijne Majesteit staat welwillend tegenover de stichting in Pa lestina van een nationaal tehuis voor het Joodse volk. Zij zal zich zo goed zij kan ervoor inzetten dat dit doel zal worden bereikt, met dit duidelijke voorbehoud dat er niets zal worden ondernomen om inbreuk te doen op de burgerlijke en godsdienstige rechten van de bestaande niet-Joodse bevolkingsgroepen in Pale stina of op de rechten en politieke sta tus welke Joden thans in andere landen bezitten.” Aldus deze verklaring. Misschien moeten wij Nederlanders wan neer we over onze toestand peinzen die is opgeroepen door olieboycot en Pale stijnse oorlog, ons eerst af vragen of wij inderdaad die goede vrienden van Isra el zijn waarvoor Arabische oliesjeiks ons houden. De laatste Palestijnse oorlog heeft de dreigende zwakte van het zo moedig vechtende Israëlische volkt laten zien. Israël kan door tijd worden afge mat. Het kan uiteindelijk numeriek niet op tegen de tegenstander. Het kan steeds nieuwe gebieden veroveren, maar die verschaffen geen veiligheid omdat de Arabieren, altijd gesteund door de Rus sen, niet te verslaan zijn. Daarom is ons gejuich van de tribune geen hulp meer voor Israël. Wij doen hun daarmee zeker plezier, maar we dragen niets bij tot een uiteindelijke schikking zonder welke Is raël, vroeg of laat, moet ondergaan. Zou Europa (zou ook Nederland), dat zo veel goed te maken heeft aan de Joden, Israël de diplomatie van het nederige hart kunnen laten zien? Deze diplomatie is reeds verschillende malen uitgepro beerd en succesvol gebleken waar de harde lijn faalde. De diplomatie van het nederige hart is bovendien de op inter nationale verhoudingen geprojecteerde geest die Christus heeft gebracht. Gewerkt wordt aan de oprichting van ’n glazeniersbedrijf van de kunstschilder Reisma uit Leeuwarden. Witte huizen aan een witbesneeuwde straat, de prof. dr. Titus Brandsmalaan. Landhuizen noemt men dit type wonin gen, ook hier een welkome afwisseling in de vaak wat eentonige nieuwbouw. Landhuizen, die in een straat staan, die genoemd werd naar een man, die oor spronkelijk als boerenzoan ook „van het land” kwam vlak bij Bolsward van daan (Ugoclooster) en bekend zou wor den en bekend zal blijven als een op merkelijke en voor velen onvergefelijke figuur. van onrecht jegens het Joodse volk en tientallen jaren van schending van het vertrouwen van de Arabieren. De uit roeiing van zes miljoen Joden in de laatste wereldoorlog is daarnaast de traumatische ervaring voor West-Europa geweest die ons het gebeuren in het Mid den-Oosten zo diametraal anders doet beoordelen dan de Arabieren. te en kosten it nou nimt om ófstoam beamme-goud meiiens op to romjen, de skjinne en sierlike greiden frij to halden fan alderhanne óftanke al of net mecha- nysk ark en aide bussen en süteriehe hokken, as die dan perfoarst net mist wurde kinne, mei in simpele wylge-bi- planting óf to skermjen of in oar, it lên- skip net steurend plak to jaen. Kuilbulten binne der rounom yn ryk forskaet, kleur en ófdekking to finen. Fansels de strukturele foroaringen yn 'e boere-wrald hawwe gans in omkear to- weech brocht bygelyks yn bidriuwsfie- ring en foerwinningsmethoaden, mar moat it dan sa yn it each rinnend as it it jin ünderskiedene, faek riante boere- pleatsen oangniisde? Lokkich giet men linkendewei mear oer op ’e saneamde Ryd-bulten, dy’t flakker yn it lanskip lizze en dertroch minder oanstjit jowe. Mar der soe dan wol mear omtinken jown wurde kinne oan in lykfoarmige en lyk- kleurige öfskerming en werom soe men nou netris probearje troch middel fan hurd-groeiende en harsels fierder réddende wylge-stekken it sicht op ‘e bulten sa folie mooglik óf to skoattel- jen? Hwat foei de kommisje nou op by de doarpentocht? Wy geane mei har efkes de doarpen bylans. Weidum is in doarp, dat op himsels al in „libben skilderij” is. Mar kom- mend fan Ljouwert bilannet men earne by in hüs, hwer’t auto-wrakken op it hiem lizze. Fierder kin de oarder op boere-hiemmen, binammen oan ’e ein fan it doarp by de nijbou, achter de tsjerke, Nij Dekama (ek in pronkstik op himsels) en dy fan ’t Buma-lien spiti- gemóch gjin sprekken lije. Op it sa sfearfolle oard by de tsjerke (de aide kearn fan it doarp) is in boartersplak óf-frede, dat mei stekwurk en boarters- ark op himsels al détonearret op dat ge- foelich sté, mar boppedat sé skril kleure is, dat ien en oar it doarpsbyld skea docht. Earne tichtebij de bibouwing stiet in suterich en forruske aid wyn- motorke dat, as it dochs gjin tsjinst mear docht, better opromme wurde koe en oars nedich oan in opknapbeurt ta is. Yn it each rinnend founen hja trije nij- moadrige loadsen oan ’e dyk nei Jellum mei in kreas hüs der-foar. Soe men gjin ynfloed jilde litte kinne om der hwat bi planting omhinne to krijen? Jellum leit der oars wol moai oan beide kanten fan de greate ryd-dyk, mar wol hwat flak en inkelde boere-hiemen litte it hwat sitte. Bears is de kommisje echt toloarsteld weikommen. Dit doarpke, dat echt noch wol karakter hat, wurdt skeind troch it rommelich oansjen om en by it unike Poartsje, hwer’t it linkendewei in troep wurden is mei troch de suterige en bou- öftanke boere-ark en 6mmi i fallige bousels derre en de aide weinen hokromten. Men soe freegje hwat monden boere-wurktugen, dy’t men mar ear- Nuvere tinzen komme op üs óf, nou’t wy üs delsette dizze léste êflevering yn dit jier to skriuwen. Krekt hat it Krysttiid west, tiid fan bisinning en it klear kom men mei jinsels en jins neiste. Aenst slacht de klok de léste toalve slaggen. It aide hat dan dien, it nije bigjint, leafst mei in skjinne laei. Faeks is it goed earst noch efkes opromming to halden. Op eigen hiem, hwant it leit der soms mar raer hinne om hüs en hear. Wy wolle hjir graech wize op in skoander initiatyf. It gemeentebistjür fan Baerderadiel hat in kommisje ynsteld om nei to gean, hok- foar doarpen fan dizze gritenij yn 'e bi- neaming kamen foar in priis. In kom misje (mefrou T. Sijbrandij-Wieling üt Ljouwert en de hearen M. E. van As ma fan Boalsert en D. Deinum to Wyt- marsum) hat de 15 doarpen fan Baer deradiel, sa’t gebrüklik is, trije kear bi- socht, nammentlik yn 't foarjier, yn ’e simmer en yn 'e hjerst. De bifiningen fan dit jier binne yn 't koart gearfette yn in kreas forsoarge oersjoch, dat wy yn dit artikel efkes oereidzje. Mei de oanplak- of reklame-buorden yn ’e ünderskate doarpen is de kommisje nou just nét sa wiis, tominsten net, as dy suterich binne, hielendal net of rom melich biplakt wurde en al to skril óf- stekke tsjin de achtergroun. Faek binne se skeinend foar it doarpsbyld. De sitewaesje fan achter-hiemen, oft se nou fan in boer of in boarger binne hie ek it omtinken. Typysk docht it ommers oan, dat, sa kreas en oprêdden faeks en lokkich de foar-tüntsjes (it foarhiem) binne, sa suterich en rommelich meastal it achter de huzen skuorren der hinne leit. Datselde jildt ek foar de deade beammen, óftanke boere-ark en 8mm i ne del set. Yn Hylaerd, mei troch tadwaen fan de gemeente wol it ien en oar to’n goede foroare en it docht bliken, dat ek de yn- wenners wol hwat oan in bettere for- soarching fan hüzen en tunen dogge. Ek hjir sloegen inkelde boere-hiemen nou net sasear foar master op, mar hielendal in skande is wol it sicht op nearzige strie-rommel üt fé-weinen sa mar op ’e iepenbiere strjitte by in transport-bi- driuw. Huins wurdt seldsum moai en fan in na- tuerlike skientme neamd. Spitigernóch fait net to romjen oer in aide skuorre oan ’e dyk fierderop, hwer’t men dwars trochhinne sjen kin en dy’t blykber al jierren der sa hinne leit. In greate dis sonant bliuwt nettomin dy poer-lilke ald-skoalle op dat gefoelich plak yn it sintrom. Is der nou netris hwat oan to dwaen? Lions is prachtich moai mei dat sa tref lik restaurearre tsjerke? Hwat hawwe ek de Luinsers seis dér hwat foar oer hawn! En hoe kreas is ek de wente oan ’e dyk, tichtby dat tsjerkje opknapt, al wurdt it oansjen wer hwat bidoarn troch de oalje-tank. Mar de boere-hiemen litte it lizze en yn ’t lan fynt men in molk- hok en aid „Végé”-wein, dy’t perfoarst stéure. Baerd lit tichte by it doarp in swiere oalje-tank haeks op ’e foargevel fan in stelp sjen. Utdaegjender kin it net! It doarp seis jowt nou just ek gjin oanwi- zings foar in bettere „milieu”-forsoar- ging: it skeinende hokwurk op ’e hoeke blikkert noch altiten yn ’e sinne, by it Menniste tsjerkje is ek al net folie sier mear en hjir en der gniisde jin rommel oan, dy’t it doarps-oansjen skea die. Troch it doarp Winsum panderj énd kri- get men it gefoel, dat de ynwenners der wol op üt binne, harren huzen, hiemen en tühtsjes in aerdich oansjen to jaen, mar de kommisje foun it algemiene oan- sicht hwat flak en sober. (Earne lyk ach ter de kreaze nijbou b.g. wer in aid rus- tich mooltsje, dat it byld folslein bi- doar). Hwat leit Easterlittens der moai mids de bliere greiden en oan it romantysk far- wetter. As men op ’e brêge stiet is it wer in libben wünder-skilderij, mar efkes fierder weidet it each oer in soarte-wyl- dernis en by de „incomste” fan it doarp moat men de eagen wol slute foar de rommel by de buorkerij en efkes letter bij de garaezje. It aide pasterij-sté koe ek wol hwat better forsoarge wurde. Né, hjir moat noch hiel hwat opknapt wurde, sil men sprekke kinne fan in goed for soarge doarps-presentaesje! Ek yn Britswert binne wol tastannen oan to wizen, dy’t der nou just net sa gloarieus hinne lizze, mar de ynwenners kinne der seis ek in bytsje onn dwaen. Tsjerke en skoalhüs bygelyks binne slim forfallen, mar foar in diel sil dat wol Op 10 december was het vijfentwintig jaar geleden, dat de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, bestaande uit 30 artikelen, heeft ^geproclameerd. Een feit om wel even bjj stil te staan, maar dat bjj welhaast alle nieuwsmedia werd overschaduwd door olie crisis, terreurdaden en moeizaam op gang komende besprekingen. De Universe ver klaring is geen verdrag en bindt dus in juridische zin de landen die haar aanvaard hebben niet. De Universe Verklaring is - aldus de preambule - het gemeenschappe lijke, door alle volkeren en alle naties te bereiken ideaal.

Kranten in de gemeente Sudwest-Fryslan (Bolswards Nieuwsblad, Sneeker Nieuwsblad en Friso)

Bolswards Nieuwsblad nl | 1973 | | pagina 1