K.F.F.B. dwaende mei tarie-
Gezondheid van ons vee kost veel
ding fan 14 Utjeften
BaheSKroar
geld
f
Mal» a
Boeren betalen leeuwenaandeel
Prizen foar:
Ryk de Boer en S. Schoffelmeer,
gans weardearring foar Margriet
Poortstra
Fan stêd en lan
114e JAARGANG No. 4
DINSDAG 14 JANUARI 1975
Voor per telefoon
opgegeven advertenties
kan de administratie van
Bolswards nieuwsblad
GEEN
VERANTWOORDELIJKHEID
op zich nemen.
OPRUIMING Bu
iiiiiii!iiniiiiiiiiiiiiiïiiiiiiiinniiiiiiiiiii!ii
r—
HEEFT U AL
GEPROFITEERD
IN DE
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, tt'orkum en Wymbritseradeel,
Verschijnt
40
g»
30 et.
mm.
Contractprijs op aanvraag
Heffingsverordening
Produktschap
Inspanning
Zorgen
Stamping-out
Veehouderij
Beter voorkomen dan genezen
Boeren betalen leeuwendeel
Margriet Poortstra.
B. Schouwing.
ós hjoed to sizzen
I
Hwat hat
Abonnementsprijs f 9.50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
de
de
Mistrou de man, dy’t jo yn jou oange-
sicht priizget, hy is de earste, dy’t jo ci
ter jou rêch birabbet.
miljoen gulden van de provinciale ge
zondheidsdiensten die een heffing opleg
gen welke per rund maximaal f 6,- mag
bedragen.
Advertentieprijs 30 et. per
Ingez. mededelingen dubbel tarief
i
Kies gjin went yn de Flapütstrjitte, de
Rabberssteech komt der op üt
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Bolswards Nieuwsblad
DINSDAGS en VRIJDAGS
tlltg. A. J. OSINGA b.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - na 18.30 uur 2660 of
2335 (05157)
Niet alleen de gezondheid van de ruim 13 miljoen landgenoten maar ook het levens
lustige, gezonde dier is een algemeen volksbelang. Nederland is een dierenland bij
uitstek. Een van de vier gezinnen heeft een gezellig huisdier: de hond, de poes, de
marmot of konjjn is een onafscheidelijk metgezel geworden. De Nederlandse vee
houderij is op wereldniveau befaamd. Het gaat bij deze „commerciële” veestapel
om zo’n 6% miljoen varkens, 4% miljoen runderen, w.o. ruim 2 miljoen melkkoeien,
40 miljoen slachtkuikens, 20 miljoen legkippen en dan nog 66.000 schapen en 74.000
paarden.
vaak
Deze
door
vech-
hear Albert tweintich klinkerts tawiisd
as skeaforgoeding foar de efterstallige
opbringsten. Waerd dy net op *e tiid
bitelle, dan moasten Al en har bem
him noch in pounsmiet jaen. In pear
jier letter, Al is dan miskien forstoarn,
fomimme wy de namme fan ien fan har
oare soannen. Otte Taekeszoon hat fjou-
wer pounsmiet to Knossens yn it goed
fan Taeke Knossens forkoft oan Mey
nert Formerzoon. Syn broer, Wibe, dy’t
yntusken promoasje makke hat en pas-
toar yn Lytsewjirrum wurden is, wol
it lan yn’e femylje hélde. Nijsgjirrich
is, dat it gritenijrjocht fan Wünsera-
diel to kedizen hat oer in pleats ónder
de klokslach fan Boalsert. Belde oan-
helle oarkonden hearre ta in samling
fan 37 Boalserter oarkonden yn’e Pro-
insiale Bibleteek.
Yn in oarkonde yn it Boalserter gemeen-
tearchyf moetsje wy hear Wibe wer yn
1507. Miskien wie ek syn broer Otte
yntusken forstoarn. Nou hat de pastoar
skeel mei de earmfaden to Boalsert oer
lên to Knossens. Take hat yntiden twa
stikken lan oan de earmfaden forkoft,
njoggen pounsmiet trije einsen op de
Draeyewael en twa pounsmiet fjouwer
einsen oan de Crumme ecker. Wibe
krijt foar syn lansiet it hierrjocht op
dy stikken. By syn libben komt hear
Wibe dan net mear foar.
Yn 1535 lykwols, yn üs tredde oarkon-
De boeren betalen het leeuwendeel van
het diergezondheidsbudget. Voor dit jaar
komt het bedrag neer op 47% miljoen
gulden. De rest - dat is ruim 20 pet.
wordt betaald door de overheid. Van de
61 miljoen gulden voor preventieve zorg
gaat bijna 48 miljoen gulden naar de
rundveestapel, 5 miljoen gulden naar de
varkens, 6 miljoen gulden naar het
pluimvee en de rest naar schapen en
paarden. Het lijkt voor de leek wellicht
op geldverspilling, maar om onze rund
veestapel te wapenen tegen het mond-
legden. Om de gedachten te bepalen: de
preventieve gezondheidszorg is gericht
op het voorkomen van ziekten, terwijl
de repressieve zorg meer bestaat uit het
bestrijden of wegwerken van ziektever
schijnselen. De provinciale gezondheids
diensten hebben nu een overkoepelend
orgaan dat landelijk werkt onder de
naam Stichting Gezondheidszorg voor
Dieren. Deze stichting coördineert en fi
nanciert voor een belangrijk deel de
voorbehoedende (preventieve) dierge
neeskunde. Een mooie, maar wel dure
opgave want dit jaar heeft de stichting
daarvoor een bedrag van ruim 61 miljoen
I begroot. Daarenboven wordt de Stichting
Gezondheidszorg voor Dieren nog eens
16 miljoen gulden gereserveerd voor
eventuele calamiteiten. Zodra zich een
besmettelijke ziekte bij een veestapel
voordoet, worden onmiddellijk maatre
gelen genomen om zowel de besmette als
de verdachte dieren op te ruimen.
De gemiddelde burger heeft nauwelijks
idee van de geweldige inspanning die
nodig is om het dierenlegioen in gezonde
levensstaat te houden. Men vindt het
vanzelfsprekend dat de lieve poes en de
levenslustige hond met alle mogelijke
zorgen omringd worden. Het nauwkeurig
samengesteld en afgemeten menu kost
nationaal-economisch gezien veel geld.
De gezondheid vraagt nog veel meer:
het dier moet allereerst van goede huize
komen; als een indrukwekkende
stamboom aan het huisdier vastzit zal
ook een constante medische begeleiding
nodig zijn.
Ook de Nederlandse veehouderij -en dan
gaat het over de ruim 100.000 veehou-
dende boeren- spaart kosten noch moei
te om de veestapel in optimale conditie
te houden. Het moet ook wel, want mil
joenen landgenoten leven tussen of
dichtbij het dierenleger. Ons landje is
klein, we zullen de ruimte dan ook
samen delen. Het veehouderijbedrijf
levert bovendien produkten af die in
geur en kleur op het bord van de consu
ment verschijnen. De melk, het ei, het
kippenboutje of het varkenshaasje zijn
medebepalend voor het geestelijk en
lichamelijk gestel van de etende
mensenmassa.
en klauwzeergevaar is maar liefst 17%
miljoen gulden uitgetrokken. Ook de wat
meer bekende Abortus-Bang-kwaal,
d.w.z. het besmettelijk verwerpen van
het moederdier, kost qua bestrijding nog
steeds 4,7 miljoen gulden.
Er zijn drie groeperingen die zich be
moeien met de gezondheid van onze vee
stapel: de praktizerende dierenartsen, de
Veeartsenij kundige Dienst van de over
heid en de Gezondheidsdiensten voor
dieren. Deze laatste diensten zijn in fei
te van het bedrijfsleven zelf en worden
ook in stand gehouden door de gezamen
lijke veehouders in Nederland. Al jaren
geleden kende men in ons land de pro
vinciale gezondheidsdiensten voor
dieren, vrij zelfstandige organen die zich
op de preventieve gezondheidszorg toe-
Deze ziektebestrijding noemt men
zgn. stamping-out-methode die voor
helft ten laste van de stichting en voor
de andere helft ten laste van de over
heid komt. De landelijke Stichting
Gezondheidszorg voor Dieren adviseert
ook het boerentoporgaan - het Land
bouwschap - en voert de verordeningen
van het schap uit, voorzover deze be
trekking hebben op de gezondheid van
het vee. Het gehele gezondheidsapparaat
- d.w.z. de landelijke en de provinciale
gezondheidsdiensten - telt ruim 600 me
dewerkers, w.o. 75 dierenartsen.
tochtone Friezen?) en - hwat in for-
bliidzjend teken is - ek fiif kear in de
but, d.w.s. in boek fan immen, dy’t foar
it earst as sadanich publisearret. Der is
ek rju forskaet, hwant bihalven it foto
boek oer de Lauwersmar wurdt der ek
tocht oan in nije printinge fan de berne-
bibel Bliid Boadskip, dêr’t forline jier
prinses Beatrix it léste eksemplaer fan
krige. De KFFB klimt ek yn 1975 fleu-
rich fierder berch op. Hoewol it papier
yn ien jier 30% djürder wurden is en
30% fan de ynlage per boek fan f 6,40
noch altyd hast f 2,is, hoegde de yn
lage mar mei twa kwartsjes omheech.
In greater sprong meitsje de prizen: De
nije priisfrach 1975 (foar oarspronklike
manuskripten fan sa’n 300.000 letters)
neamt as earste priis f 3.000,en as
twadde f 2.750,elk f 500,heger dus.
It sulveren bügeltaske, makke troch
mefr. E. de Way-Braaksma üt Boalsert)
gyng nei mefr. Boeijenga to Balk, dy’t
der wakker wiis mei wie, de autoped yn
de kleurwedstriid foar de bern nei Ti
neke Ros to Aldwald. De leden krije yn
dit jier yn har fêste abonnemint 3 boe
ken f 6.90 (d.i. sahwat de helte fan de
winkelpriis). Dit binne: febr. „Wibe Pro
fessor” roman fan A. Jousma, maeije:
„De ütfiner”, roman fan J. IJ. Gietema
(t) en sept. dit jier it bikroande boek:
„As in blêd” fan Ryk de Boer. De oare
utjeften moatte apart bisteld wurde.
Op welke wijze betaalt de boer zijn bij
drage voor de preventieve gezondheids
zorg? Het Landbouwschap heeft zgn.
heffingsverordeningen ingesteld, op
grond waarvan de boer een bepaalde
bijdrage moet betalen. Zo wordt 10 cent
per 100 kg af geleverde melk van de vee
houder gevraagd. In de pluimveesector
heft men 20 cent per 100 broedeieren.
Deze aanslagen leveren resp. 9,8 miljoen
gulden en 950.000 gulden op. De lande
lijke stichting int een bedrag van 4%
der yn it noardwesten fan Westergoa
tsien, ü.o. Harns, Wüns, Peins en Sweins,
yn it süden fan Westergoa njoggen, ü.o.
Warns en Murns, yn noardlik Eastergoa
aoht, ü.o. Peazens, Ljussens, Wetsens en
Waeksens, yn it westen fan Eastergoa
en it üterste noarden fan Utingeradiel
tolve, ü.o. Tiens, Wyns, Teams, Him-
pens, Warstiens en Friens. Eastlik fan de
lyn Mums - Waldsein - Akkrum - War
stiens - Aldtsjerk komme se net foar.
Mar yn Grinslan en Eastfryslan binne se
der ek wer. B.g. yn Grinslan Leens,
Kantens, Leermens, Lellens en fansels
Grins; yn Eastfryslên binne se ek wol.
Der binne ünder dizze -ens-nammen
inkelde dy’t as skaeinammen yn gebrük
kommen binne. Sa kenne wy Fons,
Grons, Rispens, Sippens. Sa is it ek mei
de namme Knossens gien. Yn üs twad
de oarkonde is praet fan „fjouwer pon-
demeta landis lidzende to Knossen in
Taeke Knossens’ gued.” Nijsgjirrich is,
dat hjir by de plakoantsjutting de s wei-
litten wurdt, sadat it liket dat de s by
de man in genityf-ütgong is. Mar yn
de tredde oarkonde is noch düdlik praet
fan „toe Knossens by Boelswert” en sa
is it hjoeddedei noch. Doch wiist dat
üntbrekken fan dy s derop, lykas yn de
foarmen Knostera. Knosters en Knosse-
re goed, dat de léste s al ier wif stie.
De léste kear dat de hear Visser de
skaei namme mei s foun hat, is by de
doop fan Neeltje, dochter fan Sjerk Wie
bes Knossens, op 9 novimber 1788 yn’e
Hommerts. Mar oan ’e oare kant wurdt
op in grêfstien to Smelbrêge al yn 1651
Yel Johannes Cnossen dochter neamd,
fiif generaesjes earder.
Fan de namme nou in oerstapke op de
minsken. Yn de oarkonden fan Sipma
dêr’t de namme Knossens yn foarkomt,
seis yn totael, wurdt er mar ienris as
oantsjutting fan in persoan brükt, n.l.
by de niisneamde Taeke Knossens. In
skaeinamme doar de hear Visser it net
neame, yn it Nederlansk soe hy fan „toe
naam” sizze. Yn de earste oarkonde
wurdt syn widdou neamd Al Taka we-
due of Al Takis. Hja wie de mem fan
hear Wibe, vikaris to Kimswert en fan
in tal oare bern. Mei hear Albert, pas
toar to Gaest, hiene de widdou en har
bem skeel oer lannen yn Knossenser
goed. Hear Wibe wie folmacht foar syn
mem, bruoryen en suster. Dér waerden
soenslju bineamd. dy’t ütmakken dat
hear Albert neffens in ütspraek fan in
oare geastlike, hear Adam, twa jier to-
foaren. fjouwer en nochris acht pouns
miet yn Knossens takaem, dus yn to
tael tolve pour.smiet, bilêstge mei it
fjirdepart fan de lésten dy’t de Boal
serter preesters takamen en sünder oan-
diel yn hüs en state. Boppedat waerd
De KFFB kin nei it dochs al sa slagge
jubileum tobeksjen op in goede jier-
gearkomste. De jierrekken biroun forline
jier f 138.147,71 en der waerden liker-
nöch 23.600 fryske boeken oan de man
brocht. Der siet dus wol sleet yn en op
de gearkomste waerd der yn in foech
healüre nochris foar hast f 1000,for
koft. Der koene wer twa romanprizen
takend wurde, de earste, dy fan f 2500,-
oan Ryk de Boer foar har manuskript
„As in blêd en de twadde great
f 2300,oan S. Schoffelmeer, foar syn
hanskrift „Blommen foar Minke”. Hja
kamen resp. fan Doetinchem en Wamel,
üt hokker plakken de beide boargemas-
ters mei har sikretaris en froulju oer-
kommen wiene om de lokwinsken oan to
bieden. Gans weardearring hie de jury
ek foar „Hillige Minke” fan Margriet
Poortstra in romandebüt fan in jonge
skriuwster, fan komóf üt Wytmarsum en
nou to Ermelo. Gelderlan slacht dus wol
foar master op, hwant ek de maeije-ut-
jefte fan dit jier „De ütfiner”, is dêrre
skreaun, mar de skriuwer, J. A. Giete
ma, is forline hjerst forstoarn. Hy waerd
oan it big jin fan de gearkomste bitocht.
De KFFB hat mear reden ta tankberens:
der wiene dit jier mindei’ bitankjes as
oars en mear nije leden: 430. De meas-
ten wiene oanbrocht troch de hear Kik-
stra en syn frou, üt Arum, better bikend
as Jeltsje Leemburg, de skriuwster fan
it earste boek fan 1975: „Hwer is it lok”.
It lok wie har wol mei: Hja mocht in
nije Elna-naeimachine fan amperoan
f 900,mei nei hüs tanimme en
fierde op dizze dei krekt har jierdei. De
romte lit hjirre net ta al de oare prizen
to neamen, dêr’t de KFFB altyd noch al
rynsk mei is, sawol foar de bern as foar
greaten. Wichtiger to neamen is it feit,
dat der foar 1975 net minder as 11 boe
ken yn tarieding binne en foar 1976 al-
wer 3, meielkoar 14, hwerfan 3 foar de
bern, 3 foar de jongerein, 8 (yn it jier
fan de frou!) skreaun troch in frou. Der
binne fiif ütjeften by skreaun troch im
men üt GelderlSn (Hwer bliuwe de au-
Het Landbouwschap heeft voorts
aan twee produktschappen (het Pro
duktschap voor Vee en Vlees en het Pro
duktschap voor Veevoeder) gevraagd om
te heffen per varken of per ton geleverd
veevoer. Dit verzoek leidt tot een
inkomstenbedrag van 8,6 miljoen gulden.
Het Produktschap voor Pluimvee en
eieren brengt ook nog eens 1% miljoen
gulden in het laatje. Dat alles levert
ruim 25 miljoen gulden op. De provin
ciale gezondheidsdiensten innen aan de
voet ruim 22 miljoen gulden, zodat het
totale bedrag, dat door de gezamenlijke
veehouders betaald wordt, op de eerder
genoemde 47% miljoen gulden terecht
komt. De overheid vult het budget voor
de preventieve gezondheidszorg met 21,4
miljoen gulden aan. Alles bijelkaar een
respectabel bedrag waarmee de gezond
heid van onze nationale veestapel voor
dit jaar veilig gesteld wordt.
Men kan zich voorstellen dat de zorg
voor het gezonde dier veel geld kost,
maar men zou ook moeten weten dat de
gezamenlijke veehouders in Nederland
voor de dierengezondheid veel - ja heel
veel - geld en offers opbrengen.
de, léze wy dat Rioerd Allertzoon to
Warkum lan yn Knostera goed erve
hat fan „her Wibe personna toe Lyt-
thiewierm wessen hath.” Hauck Jelle-
zoon easket it hierrjocht hjirfan op, en
de keazen soenslju stelle him yn it ge-
lyk. Miskien wie Hauck wol deselde as
de yn 1507 net by namme neamde lên-
siet. Yn elts gefal hierde Rioerd neffens
in oarkonde fan 1539 yn it gemeente-
archyf fan Boalsert nei Hauck syn dea
12 pounsmiet to Knossens fan de earm
faden, dy’t Hauck by syn libben yn hier
hawn hie.
Einlings koften Ryoerd Allerts en syn
frou Ebel Obbedochter yn 1544 noch
3% pounsmiet lên yn Knossens, dy’t
hja ek al yn hier hiene fan Jell, de wid-
dou fan Heyn Claesz ’t dizze erfd hie
fan hear Wibe en dér ’t ek in lést fan
acht stür en jiers op lei foar de trije
haedpreesters to Boalsertboppedat
droech Jell harren in fjirdepart fan
twa pounsmiet yn deselde sate oer, dy’t
oan de earmfaden tabihearde. Miskien
is it feit, dat Taeke ienris mei de nam
me Knossens foarkomt, ek net genöch,
om dit as skaeinamme foar dizze fe
mylje to biskógjen, al wiene se dêr
dan ek yn twa generaesjes bigoedige.
Gjin need lykwols, de hjoeddeiske Cnos
sen hat noch aid ere pompieren as de
niisneamde, mar dêroer de folgjende
kear.
HWER KOMT DE NAMME CNOSSEN
WEI? (D
Ryksarchivaris J. Visser hat foar de oar-
konderounte okkerjiers in lêzing halden
oer de namme Knossens of Cnossen. In
goeije forklearring fan dizze namme wist
hy net to jaen, mar der wol hiel hwat
oer to tortellen, dat wy mei de lustrum-
reuny noch farsk yn it ünthald, hjir
graech foar üs lêzers relevearje.
Johan Winkler, dy’t men op it archyf
„de alwetende” neamt, bringt him yn
syn Friesche Naamlyst yn forban mei
de manljusnamme Knasse of Knaesse,
dy’t hy opjowt as foar 1800 foarkom-
mend. Hy heart yn elts gefal by de -ens-
nammen, dêr’t de Encyclopedie van
Friesland der 84 fan opjowt en dy’t al-
gemien torklearre wurde as öfkomstich
fan it Aldfryske suffiksingi, in lokatyf.
faken fan persoansnammen óflaet en
miskien in wenplak fan in slachte oant-
sjuttend. Knossens is lyk as bikend de
namme fan twa pleatsen to’n südeas-
ten fan Boalsert ünder de klokslach fan
dy stêd. Op de Atlas fan Eekhof fine
wy noch de beide pleatsen GREAT- en
LYTS Knossens, mar op de kaerten fan
de Topografische Dienst fan 1951 en
1959, komt LYTS-Knossens net mear
foar. Lutke Knossens wurdt al neamd
yn in oarkonde fan 1532 yn it Gemeen-
te-archyf fan Boalsert. Op it kaertsje
yn de Encyclopedie is it nijsgjirrich om
to sjen, hoe’t de ens-nammen sterk kon-
sintrearre binne yn ’e midden fan Wester
goa, Hinnaerderadiel, Baerderadiel en
it easten fan Wünseradiel.
In rjuchthoek tusken Glins yn it üter
ste süden fan Menameradiel, Tsjynzer-
buorren yn it üterste westen fan Idaer-
deradiel Sinsmar en Giens by Wytmar
sum biflapt 45 nammen. Dêr büten lizze
De economische .betekenis van de Neder
landse veehouderij is niet gering: de to
tale produktiewaarde in guldens
gemeten beloopt ruim 11% miljard,
daarvan gaat ongeveer 6% miljard de
jrens over.
Het is begrijpelijk dat velen zich terecht
of ten onrechte- zorgen maken over onze
intensieve veehouderij, of de
onjuist betitelde bio-industrie.
zorgen zijn veelal ingegeven
ethische en milieu-motieven. Wij
ten deze motieven niet aan, maar wijzen
toch ook op de nationaal-economische
betekenis van onze gezonde veestapel.
Het is ook duidelijk dat de „nationale
melkkoe” staat of valt met haar gezond
heid.
1
BW
1
'/-j, 'T'
