Monetaire grenscompensaties
Sulveren feestjoun to Wommels
Sabe SKmr
Een der mysteries van E.G.-land~
bouwbeleid
Foriening fan bidriuwsfoarljochting
iniiiiiiinniliiiiiiiiiïiiiiiiiinrniiiiiiiiiiiii
Fan stêd
lan
en
Zilveren filmpjes
r
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
1 l ie JAARGANG No. 12
DINSDAG 11 FEBRUARI 1975
mm.
Contractprijs op aanvraag
Wyinbritseradeel.
kunnen
i
B. Schouwing
Lokwinsken
Fan 1 oant 25
Hwat hat
Dichter und Bauer
Munten herwaarderen en grenstrap-
jes bouwen
Neidat de hear Bakker in ynliedend bi-
groetingswurd sprutsen hie liet de for-
ieningsfoarsitter Feite Klynstra üt Kü-
baerd him alderearst hearre. Hy griep
uteraerd werom op it forline, en konsta-
„Wy wolle joun feestfiere, en ’t hat üs gaedlik tocht, ’t seis mar hwat to forsieren,
leafst gjin frjemd folk oansocht”. Sa üngefear kundige leider Pyt Bakker üt Boa-
zum de jubileum-wurklist oan. Nou forsiere leit dy boerinnen en boeren alhielen-
dal. Op 't podium fan ’e grcate Dielshüseal pronken sprekkende attributen. Rjocht
opsette harken tusken pakken strie, heech boppe de gerdinen kleurige printen dy
de styl fan ’t bidriuw, doe en nou, treflik ütbylden. Hjir en der ek blomstik, folop
sier en tier dus. Inkele hünderten gasten. Fry wol gjin stoel ünbiset. De foriening
Bidriuwsfoarljochting „Hiinnaerderadiel en omkriten” hat der in pracht jubileum-
gearkomst fan makke.
Geleidelijke afbraak
grenscompensaties
tearre dat der by de boeren op harren
bidriuw de léste 25 jier mear foroare is
as foarhinne yn 250 jier. Elk moat him
min of mear by de easken fan de tiid
oanpasse en foarljochting kin dan tige
effektyf wêze. Ek al omt alles folie kom-
plisearder wurden is en men faken to
Boargemeester M. Abma krige foarrang.
Hy hat seis boerebloed yn syn ieren en
fortelde dat hy as great jonge op ’t al-
deilik bidriuw yn Folsgeare him oefene
hie mei stikellüken, in nuttige frijetiids-
bisteding. Fierders bipaelde de hear Ab
ma him by de relaesje boer-oerheit. Boe-
vervolg op pagina twee)
2e week februari 1950
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA b.v., Bolsward
Administratie - en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - na 18.30 uur 2660 of
2335 (05157)
Bolswards Nieuwsblad
„Gjin lamkewaer mear” dacht de boer
en hij controleerde even of er misschien
ook jong leven was. Deze fraaie foto
vonden we in het Bolwerk, het maand
blad van het Instituut voor Landbouw
coöperatie.
minder moeite mee, maar dan alleen als
Duitsland ook iets van de daar
bestaande grenscompensatie (nu nog 12
pet.) afdoet.
bouwprodukt, dat door onze revaluatie
plotseling goedkoper wordt, dan betaalt
Nederland aan de grens een heffing.
Deze heffingen en restituties vormen de
zgn. monetaire compenserende grensbe
dragen, d.w.z. de monetaire hapjes die
de feitelijke prijsverschillend overbrug
gen.
Abonnementsprijs f 9.50 p kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Het gemeenschappelijk landbouwbeleid van de negen EG-landen heeft bjj de door
snee Europeaan geen al te beste klank. Dit is wel begrijpelijk: de Europese land
bouw wordt gespannen voor een krakende wagen die Europese integratie heet en
wat erger is het landbouwbeleid is een grabbelton vol mysterieuze en onbe
grijpelijke termen. Het wordt hoog tijd dat Brussel tot een simplistisch monster
verbond komt, want boer en niet-boer zien door de EG-bomen het gemeenschap
pelijk bos niet meer.
ten yn
yn Lei-
erlan yn
Wagenin-
gen. Oerisel in Technyske Hegeskoalle
(en woe der noch in medyske fakulteit
by yn Dimter), Grins ien, Noardbraban
twa Hegeskoallen yn Eindhoven en Til-
burch, Limburch hat nou syn medyske
fakulteit krigen (en wol in hiele univer-
Franz von Suppé wist al fan de relaesje
dichter-boer, en de forneamde lanbouwer
Hübert Kornelissoan Poot üt ’e 17e ieu
kaem der earlik foar üt dat er leaver mei
de guozzefear toset wie as mei de hea-
foarke. De boeren to Wommels en om
kriten sjogge mooglik yn dizze muzyk en
wurdkunstners harren skutspatroan. It
foei üs tomisten op dat fierwei. de meas-
te jubileumsprekkers mei eigen rymela- kopen voor de prijs van f 1,
Hwa’t in plicht üt it paed rint rekket fa-
kentiids by in segen troch.
rije foar ’t Ijocht kamen. Feite Klynstra,
Pyi Bakker, Henk Posthumus under oa-
ren joegen lustich har dichterlike eigen-
skippen bleat. Miskien as reaksje op ’t
feit dat de poeëzij sünt de opfiering fan
'e mechaniseasje, figuerlik, alhiel üt ’t
bidriuwswurk wei is, it aweard allegear
folie prozaysker hurder en ientoaniger.
Op dizze evolüsje leinde de dichterlike
spiekkers sterk ’t aksint. Wy neame yn
dit forban de bydrage fan Wietse Veen-
stra, boer te Burgwert. Yn in lang rym-
stik liet hy him gean oer: Aid en nij op
'e buorkerij. Net dat 'r foarhinne allegear
safolle better en winstjowender; wie, mar
doe siet der muzyk yn. Dat mist men
hjoed de dei tofolle. Wytse hellfe der ün-
derskate koartswilige foarbylden fan op.
Hy brocht it er knap öf, bilanne nou en
dan ris op sydpaedsjes, mar ’t publyk
foun syn biskóging oer ’t algemien tige
nijsgjirrich. Anne Lanting fan Wommels
kaem, ek wer yn dichterlike trant, mei it
stik „Efterljochting”. Hy droech ’t bést
foar mar de sin fan dizze „foarljochting”
bliuw üs min of mear tsjuster.
Trottoir langs Marktstraat. De Gemeente
is verplicht aan de stoep, gelegen voor
de woning van mevr. wed. Banning-Fal-
kena aan de Marktstraat no. 12 alhier,
enige herstellingen te verrichten. De ei
genares van deze stoep is genegen de
grond met stoep aan de gemeente te ver-
Demobilisatie. Met de Zuiderkruis hopen
20 febr. te Rotterdam o.a. te arriveren:
korp. G. C. W. Dijkstra te Sneek, sld. B.
v. d. Meulen te Achlum; sgt. maj. H.
Terpstra te Schettens; sld. G. v. d. Meer
te Hylaard; wmr. A. Smid te Workum;
sld. H. de Jong, Hid Herostr. 22, Bols
ward en sld. A. Schurer te Sneek.
Oosterlittens. In een onbewaakt ogen
blik kwam het ruim 2% jarig dochtertje
van de arbeider D. v. d. M. van de zol
der te vallen. Dokter Meyer van Baard
constateerde een lichte hersenschudding.
Gelukkig maakt de kleine het redelijk
wel en zal van de val waarschijnlijk
geen nadelige gevolgen ondervinden.
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, W onseradeel, Workum en
meitsjen krijt mei Ontwikkelingen hwert
it slachte fan pake nea oer dreame koe.
Hy neamde yn dit forban in pear de
tails, om to biwizen dat forienings lyk
dizze rjocht fan bistean ha en ek halde
sille. De assistint fan ’e foriening, Henk
Posthumus üt Wommels joech dêrnei in
folslein histoarysk oersjoch fan 1950 oant
1975. Syn stik koe men in soart fan rym-
kronyk neame Wy makken de folgjende
oantekens. De foriening waerd oprjochte
28 des. 1949, mei 26 leden. De stjit hjirta
joech Ir. Van der Molen to Snits. Hy
hat him der wakker foarspant om de
foarljochting to bifoarderjen. Net sünder
sukses, hwant al dit soart forienings yn
’e Südwesthoek fan ’e provinsje libje
hjoed de dei noch as in hert. Ta foarsit-
ter waerd yn 1950 bineamd mr. Auke
Hannema, doe boer under Hichtum, in
jier of hwat lyn to Ljouwert forstoarn.
It gong earstoan net sünder tsjinstan. De
lanbouorganisaesje wiene der net wei fan,
mlenden dat dy hearen fan ’e foarljoch
ting yn harren farwetter komme soene I
ek party’s féhalders aide styl koene ’t
nut der net fan ynsjen, hja wisten seis
to goed hoe’t it moast of net moast. Hin- i
naerderadiel en omkriten lykwols foune
oer ’t algemien, it moast mar ris pre- I
bearre wurde. Nei twa jier lei 't ledental
al boppe de 50. Demonstraesjes, ekskur-
sjes, praetgearkomsten krigen stadich-
oan mear bilangstelling. Henk Posthumus
hat der altyd tige foar yn ’e skrep west.
Dizze konsulint waerd mei troch syn ak-
tivens by de leden in populaire figuer,
ien dy se graech yn harren formidden ha.
Yn 1954 is Feite Klynstra foarsitter wur
den, hy docht it nou al wer sa’n 20 jier,
toande him de juste man op ’t juste plak.
Gearkomsten under syn lieding krije hast
altyd in sellich forrin. ’t Ledental roun
elk jier omheech, yn 1963 meiinoar 133.
Fiif jier letter 170 en optheden in lytse
180. Trije jier lyn is ’t konsulintskip
Snits, dêr’t de foriening in ünderdiel fan
wie, opdoekt. Hja binne doe oerhevele
nei konsulintskip Ljouwert. De leden
seis hiene ’t folie leaver sa halden, ek al
omt Snits harren altyd wakker tagedien
west is. Men kin mei rjocht sizze, nei 25
jier hat Hinnaerderadiel noch in bloei-
jende ófdieling op foarljochtingsmêd.
Door de Europese Commissie wordt
terecht alles geprobeerd om tegelijk met
de nieuwe EG-landbojiwprijzen een af
braak van compenserende grensbedra
gen te realiseren. Dat hoeft dan niet
allemaal ineens, maar het gaat niet aan
dat ook maar enig land in de Ge
meenschap deze grenscompensatie wil
handhaven. Wat dat betreft zal ook de
economisch sterke EG broeder (Duits
land) afstand moeten doen van de mone
taire „grenstrapjes”. Ons land heeft er
siteit), Fryslan is dwaende mei in lyts
filiaeltsje fan Grins. Men hat altiten wol
ütfynsels en forlechjes om soks to wol
len, mar hwat binne de echte motiven?
Men wol great dwaen, wichtich wêze, yn
’t koar meisjonge. Hat it wier sin en
wearde foar Fryslan? Hokker sin, hokker
wearde? Makket it Fryslan mear Frysk,
mear selsstannich? De fryske adel gyng
altyd nei Leiden ta, mar de meastepart
fan de gewoane, de echte Friezen geane
nei Grins. Is der hwat op tsjin?
Fanseis is it ek goed nei oare universi-
teiten to sjen, Amsterdam, Nijmegen,
ensfh. Hwerom moat Fryslan in eigen
universiteit (of in stik derfan) hawwe?
Binne der ek biswieren? Dy binne der al.
De earste is fan algemiene aerd, en men
wol der net safolle fan hearre. Mar ik
haw it altiiten sjoen, yn Nederlên en de
hiele wrêld oer, dat ik mei sizze dat ik
hwat ünderfining haw. Koart sein: in
universiteit wurket sintralistysk en au
toritair, it slacht oare initiativen dea,
forienings fordwine of wurde taheaksels
fan dy universiteit, dat bart al sadré’t
inkele wittenskiplike meiwurkers lid
wurde, en as in professor lid wurdt, is
it hielendal to’n ein: as hy op in gear-
komste komt (to let fansels), stiet eltsen-
ien op en stammeret: goejoun professor,
hy krijt it béste plak, de wurklist bigjint
op ’e nij, hy hat ek it bislissende wurd.
It is in usurpaesje fan geastlike en mei
gauwens organisatoryske macht. De kré-
ativiteit fordwynt ta de universiteit yn
foar safier’t dy noch plak derfoar hat. Ik
haw lid west fan in Haechske witten
skiplike foriening dy’t ik aktivearje koe
en ütwreidzje ta in Südholl&nske forie
ning. Eltsenien field him of har folslein
frij om alles to sizzen, oft men aid of
jong wie, elts haldde foardrachten, der
waerd rju diskussearre, en der is wolris
Hokker talen? Dat kin ien man net siz
ze. der binne forskate mooglikheiten.
Forlikjende taelkunde is foar mindertal-
len wol nijsgjirrich. Mar foar de measte
part tinkt my oan de Fryske, Skandina-
vyske. Gotyske, Ingelske talen. It soe in
ynternasjonale hegeskoalle fan heech ni-
vo wêze moatte, lykwols men kin lyts bi-
gjinne. Praktysk: ek foar atheneum-jon-
gerein, en seis foar havo en p.a.-lju nei
in jier tarieding; en oan ’e ein: learaer
Ingelsk, Frysk en hjoeddeiske Skandina-
vyske talen; wittenskiplik meiwurker
oan oare universiteiten, ek yn it büten-
lan, binammen Ingelan, Skandinavië,
Dütsklan.
Wittenskiplik: de béste faklju oanlüke.
Hwat der dan as autoriteit fan ütgiet,
forheget de fryske tael, de taelkunde, de
skiednis, de letterkunde, de wittenskip,
de kunst. Hwat wurdt der praet?
In bulte Ingelsk en in soad Frysk, tink.
Hoe soe it komme mei de Fryske Aka-
demy? Ik wol leauwe dat dy yn earsten
de greatste ynbring hawwe soe. Dat der
letter in splitsing, in réorganisaesje
komme moat, seit him fansels, mar de
F.A. rekket net dea, krekt oarsom, hja
krijt mear libben as ea.
Yn hokker stêd moat dy Hegeskoalle
komme? Histoaryske sentiminten wolle
wolris op Frjentsjer ta. Dochs bin ik fan
bitinken dat Ljouwert better wie. It
stêdtsbistjür koe ris wekker wurde en in
libbene stêd meitsje, mei in soad hier-
keamers, lytse hüskes, ythüskes, genêch
polysje, de binnenstêd foar auto’s hielen
dal forbean. De provinsjale bibleteek is
der al, it museum en it letterkundich
museum moatte hieltiiten ütwreide wur
de, tsjerken kinne bliuwe, in modern té-
ater sil der komme, bettere films kinne
draeije, de Fryske tael sil libje, Fryslan
sil bliuwe.
tocht in lüdban rinne to litten. It wie ti
ge fruchtber foar üs tinken en üs prak-
tyk. Ik waerd kjel doe’t ien fan üs lan-
nelike leden professor yn Leiden waerd.
Lokkigernóch kaem er nea. Mar doe de
medyske fakulteit yn Rotterdam kaem,
en guon leden professor of lektor of wit
tenskiplik meiwurker waerden, is üs
foriening forstoarn. Hja bistiet noch wol
mar it giet nou oarsom: as immen pro-
moasje meitsje wol en oan de universi
teit arbeidzje, bisiket hy dat troch foar
drachten (tige foarsichtige, fansels) foar
de foriening mei de professors as tahar-
kers. In uiversiteit is wol needsakelik
hjirre en dêrre yn in greate stêd, mar
tagelyk gefaerlik foar in libbene kultuer.
It twadde biswier in fan Fryske aerd.
Der komt nou sa’n lyts filiaeltsje fan de
Grinzer sosjale wittenskippen yn Ljou
wert. Hwa sille derhinne? Friezen en net-
Friezen. Yn hokker tael wurdt it under
wits jown? Yn it Hollansk fansels. Hwat
prate de studinten under inoar? Ek hol
lansk, hwant der binne net-Friezen by-
wêzich. En dan bigjint it bidjêr: ek op
hjeldei, ja op hjeljoun wurdt Hollansk
praet, en yn ’e kafé’s, op de hierkea-
mers, en dien is it mei it Frysk, by stu
dinten, dosinten, tsjinners, kost-froulju,
neringdwaenden en gean sa mar troch.
It risseltaet? De Fryske Akademy for-
rinnewearre, it Frysk bidoarn. Hwer-
troch? Greatheitswaen fan pommeranten
en lakeien.
Hwat moatte wy al hawwe? Wolnou, dêr
haw ik bigjin fyftiger jierren al oer
skreaun oan de Fryske Akademy. Dy
skreau werom, hja hiene it nou net oan
tiid. mar ik soe andert krije. It andert
is nea kommen, hja hawwe it noch net
oan tiid, tink.
It giet om in talen-hegeskoalle, mei In
gelsk en somtiden Frysk as Hertalen.
De gemeenschappelijke landbouwprijzen
worden in zgn. Rekeneenheden uitge
drukt. Tot voor kort was de waarde van
deze rekeneenheid gelijk aan die van de
Amerikaanse dollar. De monetaire crisis
waarin deze dollar in het begin der
zeventiger jaren geraakt is heeft ertoe
geleid dat de rekeneenheid een eigen
leven is gaan leiden. Hoewel de EG-
prijzen in Rekeneenheden luiden krijgen
de boeren hun prijzen uitbetaald in na
tionale valuta. Als de richtprijs voor
melk door Brussel op 15 rekeneenheden
wordt gezet wordt dit voor de Neder
landse boer omgerekend naar guldens.
Tot september 1973 was de waarde van
een R.E. gelijk aan f 3,62. Daarna
revalueerde de gulden met 5 pet., het
geen ertoe leidde dat een R.E. zakte tot
f 3,42. Met het revaluatie verschijnsel
heeft men in feite het paard van Troje
binnen de gemeenschappelijke land
bouwpolitiek gehaald. Re- of devalueren
komt neer op een herwaardering van
een munteenheid t.o.v. een andere
(buitenlandse) munteenheid. Als de gul
den t.o.v. de Franse franc meer waard is,
kan men de gulden revalueren of
opwaarderen. Frankrijk zou het
Hoe ingewikkeld het verhaal der mone
taire grenscompensaties ook is, het pro
beert de gemeenschappelijke landbouw
markt staande te houden maar deelt
deze markt in feite ook op in ver
schillende blokken of deelmarkten In de
EG. treft men munten aan die herhaal
delijk re- of devalueren, waardoor in
feite met verschillende agrarische
prijsniveaus gewerkt wordt. De grens
compensaties zijn een uitvloeisel van een
fictie dat er door muntherwaarderingen
niets gebeurt. Op grond van deze fictie
blijft middels heffingen en restituties
aan de grens het internationale land-
bouwverkeer binnen de Gemeenschap
intact.
Het streven van Brussel is er ep gericht
om de sinds 1970 op grotere schaal
toegepaste grenscompensaties geleidelijk
af te breken. In de Brusselse gedach
tengang staat immers de terugkeer naar
een werkelijke Europese eenheidsmarkt
voorop. In een dergelijke Euromarkt is
op den duur geen plaats voor ficties en
dus ook geen monetaire compenserende
grensbedragen). Dat streven naar af
braak is volledig terecht: een revalu
erend land zal op den duur ook met
lagere produktiekosten werken (de
inflatiebestrijding is succesvoller en leidt
tot minder sterke kostenstijging). In
een devaluerend land zal men meestal
met krachtiger kostenstijgingen zitten.
De feitelijke koersverhoudingen tussen
de munten van beide landen zullen op
den duur het goederen- en dus het
marktverkeer bepalen.
Advertentieprijs 30 ct. per
Ingez. mededelingen dubbel tarief
HEGER l RW1IS IN GEFAER?
Der wurdt wakker toppen om heger ün-
derwiis, krekt as soe dat Fryslan opstjit-
te yn de rige fan de folken. Mar der bin
ne ek skaedkanten oan. Sa mient yn elk
gefal Lieuwe Hornstra yn „De Frij büt-
ser”.
It is in saek fan prestige, pretinsje. en
arrogansje foar eltse provinsje om H ger
Underwiis to hawwen of to krijen (üt-
sein Drinte en Sélan), sa skriuwt er dêr
re Noardhollan hat twa univer
Amsterdam, Utert ien, Südb''’’
den en nou yn Rotterdam,
Nijmegen en in Legeskoalk
üs hjoed to sizzen
De ruim 250 miljoen EG-bewoners krij
gen de kriebels als ze een mengelmoes
van landbouw-prijzen voorgeschoteld
krijgen. Men praat in de Brusselse wan
delgangen frank en vrij over richt-,
oriëntatie-, interventie-, basis-, refe
rentie-, drempel- en sluisprijzen. Het is
een compleet gooi- en smijtwerk met
heffingen, die zelfs A- en B-elementen
bevatten, restituties, monetaire compen
serende heffingen, enz. Wij vragen ons
af of iemand nog iets begrijpt van het
„groene akabadabra”. Zelfs de boeren
zelf, om wie het dan in eerste instantie
gaat, zien het niet meer zitten en laten
vertwijfeld alle moed zakken.
Bij de jongste prijsgevechten in Brussel
is een belangrijkwapen in de strijd ge
gooid: de zgn. compenserende monetaire
grensbedragen. Het gevecht om de
nieuwe EG-landbouwprijzen voor het
komende jaar is nauwelijks te ontwar
ren als men de verdere informaties over
de monetaire compensatie mist. Grens
compensaties zijn gevaarlijke landmijnen
die door Brussel gelegd zijn omdat het
groene front op een akelige manier ge
hinderd wordt door monetaire guerilla’s
(de monetaire autoriteiten in de
Gemeenschap).
tegendeel kunnen doen: de Franc
devalueren of lager waarderen. In het
aangehaald voorbeeld is een franc
minder guldens waard of is een gulden
meer franc waard. Nederland revalueer
de in 1973 met 5 pet., dat betekende dus
dat in de EG-rekeneenheid (die gelijk
bleef) minder guldens gingen of dat men
voor de gulden meer Rekeneenheden
kon krijgen. Het herwaarderen van
munten of valuta kan economisch gezien
volledig verantwoord zijn. Een bepaalde
economie of volkshuishouding kan ster
ker of beter zijn dan de huishouding in
een ander land. In dat geval heeft het
gevolgen voor de muntwaarde in beide
landen en zeker voor de verhouding
tussen beide munten. Voor de landbouw
doet zich het „merkwaardig” verschijn
sel van gemeenschappelijke prijzen voor,
-d.w.z. alle prijzen zijn in R.E.’n
uitgedrukt, zij zijn op het eerste oog
immuun voor het monetaire gerommel
van muntherwaarderingen.
De complicaties worden echter groter: de
revaluatie van de gulden leidt tot een
daling van onze landbouwprijzen. Als de
EG-prijzen in Rekeneenheden gemeten
gelijk blijven, beurt onze boer minder
guldens. In een revaluerend land dalen
de boerenprijzen dus, terwijl in een
devaluerend land (b.v. Frankrijk!) deze
prijzen stijgen. Wat blijft er op deze-
manier nog over van een gemeenschap
pelijke markt met vrij goederenverkeer
en met gemeenschappelijke prijzen? De
EG-bonzen hebben voor deze monetaire
hobbels een mooi noodverband uitge
vonden: de compenserende grensbe
dragen. Door re- en devaluaties gaan de
prijsniveaus voor produkten uit elkaar
lopen. Uitgaande van het principe der
gemeenschappelijke landbouwmarkt
probeert men het vrije verkeer intact te
laten door aan de grens „monetaire
trapjes” te plaatsen. In ons revaluerend
land beurt de boer minder voor het
landbouwprodukt dan in een niet re-
revaluerend buitenland.
Wat doet men nu: men houdt vast aan
de officiële verhouding tussen de R.E. en
de gulden, men doet net of er monetair
niets gebeurd is. Zodra landbouwpro-
dukten de grens overschrijden (zowel
naar buiten -export- als naar binnen -
import-) wordt het verschil tussen de
nieuwe en de oude muntverhouding
weggecompenseerd. Bij export van Ne
derlandse agrarische produkten, die door
onze revaluatie voor het buitenland
duurder geworden zijn, betaalt
Nederland aan de grens een restitutie.
Importeren wij het buitenlandse land-
