Trieste zaak: Brussels graanbeleid
faalt voor tarwe
Gade Skroar
I
r€
Boeren geen brood op de plank
Fan stêd en lan
Sneeuwpret in
Makkum
Mijnenvegers naar
Makkum
I
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
r
,IT DIELSHUS’
WOMMELS
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
Tryater Toerné
t ,IN DESERTEUR’
g
t
J IT DOARPSHUS
WEIDUM
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST FRIESLAND
I
DINSDAG 8 APRIL 1975
114e JAARGANG No. 28
30 ct.
mm.
Contractprijs op aanvraag
Triest
Toch essentieel
Naar de voederbak
Een Brussels rookgordijn
Het E.G.-landbouwbeleid bevat voor de
Nederlandse
Hwat hat
Verwerking
üs hjoed to sizzen
B. Schouwing
SEI-SIZWIZEN YN IT FRYSK (I)
myn
Bakerpraat over kwaliteit van
Nederlandse tarwe
Biroerd bislein, sei de üle en hy seach
syn eigen jongen.
It is in bisiking, sei Kees en hy briek in
klomp.
Wen der mar oan, poeske, sei de bakker
en hy fage mei de kat de oune üt.
Dit is al ien sünder bien, sei de duvel en
hy friet in slak op.
It breedste is noch binefter, sei de man,
doe hied er in skeppe op it skouder.
Dat is dêr oan ta, sei Age Haeijes en hy
mende de wein yn ’e sleat.
De deugd yn it midden, sei de duvel en
hy roun tusken twa pastoars yn.
It giet stilwei nei de ein, sei it aldwiif en
hja iet fan in Dimter koeke.
Dêr giet it hinne, sei it aldwiif en hja
gyng mei in Dimter koeke op bêd.
It is in folkje, sei Ulespegel en doe hied
er de kroade fol kikkerts.
Fan dwaen wurdt men wiis, sei dümny
en hy smiet juffer ta it opkeamerfinster
üt om it fleanen to learen.
Jins eare to bihalden jowt mar in hopen
spul, sei de faem, ik bin mar bliid, dat ik
mines kwyt bin.
Dat is in ding, dat fêst stiet, sei de faem
en hja hie de feint by de noas.
Sok folk moat sokke dümny’s ha, sei de
boal en hy waerd preker to Belum.
Der binne safolle hearen oan it niigjen,
sei de frosk en hy lei Under de eide.
It sil wol gean, as it mar bigjint to gean,
sei it wiif en har bern hie mar ien
skonk.
Better to trouwen as to baernen sei de
pastoar fan Ysbrechtum en hy joech de
geboadens hwat to let oan.
gyng op pater syn bed lizzen.
Mei gemak, sei Goffe Roarda en hy
krige in füst yn it each.
Sa goed, sei Geartsjemuói, kocht in grau
bólle en iet dy seis op.
Ik wol myn eigen man wêze, sei de boe-
refeint en dêrom troude er net.
Aid guod moat earst ynein, sei de jonge
en hy liet syn heit de krük drage.
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA b.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - na 18.30 uur 2660 of
2335 (05157)
freed 18 april, 20.00 ure
It wilewarlet der sahwat hinne
Hjoed tsjuster skaed, moarn folop sinne.
heeft slechts 310.000 ton een bestemming
gekregen en moet nog 470.000 ton af ge
zet worden. Deze hoeveelheid ligt in de
verschillende pakhuizen en brengt voor
de boer slechts een interventieprijs
(ophoud - of bodemprijs) op. Het pers
pectief van onze tarwe-telers wordt nog
somberder met een oogst 1975 die nog
voor de deur staat. Men weet niet meer
waar de tarwe opgeslagen moet worden.
Een triest feit dat schril afsteekt tegen
een alarmerend wereldbeeld waar men
om granen schreeuwt.
Abonnementsprijs f 9.50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs 30 ct. per
Ingez. mededelingen dubbel tarief
vast: van het E.G.-beleid dat
gericht is op een verbetering van het
landbouwinkomen komt in de praktijk
niets terecht.
Het
nauw
tarwe” in Europa en ook Nederland, ligt
de oplossing naar een betere tarweprijs
voor de boer (zeker op korte termijn) in
een soepel E.G. -exportbeleid. Tot nu toe
heeft dit uitvoerbeleid voor tarwe ge
faald en kon praktisch geen pond uit de
Gemeenschap. Een laatste redmiddel om
de nog aanwezige tarwe van de oogst ’74
(in E.G. en Nederland geraamd op res
pectievelijk 4 miljoen en 450.000 ton) te
ruimen is denatureren. Dit kan alleen
met een behoorlijke vergoeding wat
Europees gezien goedkoper zal zijn dan
het opruimen van de aanwezige tarwe-
berg. Het Europees beleid heeft zich iet
wat paniekerig gericht op de zelfvoor
ziening van de Gemeenschap. Het beleid
heeft echter duidelijk gefaald (zeker in
1974) en wat nog erger is: de gevolgen
van dit beleid worden afgewenteld op de
tarweboeren die de rekening gepresen
teerd krijgen.
It sil wol nea üt de doeken dien wurde
kinne, hoe’t sprekwurden en sizwizen
krekt üntsteane. Binammen is dat sa
mei de saneamde „sei-sizwizen”. It leit
yn ’e reden, dat de measte dêrfan earst
spontaen yn it hüslike formidden brükt
binne en dus jn anekdotyske eftergroun
hawwe. Earst sille hüsgenoaten yn
soartgelikense gefallen in koartswilige
sizwize herhelle ha en allinken namen
oaren dy oer, ek doe’t it forban, yn elk
gefal it direkte forban, dêrmei forlern
rekke. De aid Moarster boppemaster,
dy’t letter de hjeljouns üren fan syn
libben sliet yn Boalsert en dêrre wakker
die oan Fryske selsstüdzje en ta syn for-
dividaesje ek de oersetting tarrette fan
it histoaryske jongesboek „Hylper jonges
tusken Skier en Fet”, hat üs in skrift
neilitten, dat er „Fryske humor” neamde
en dêr’t hiel hwat fan dy sei-sizwizen yn
sammele binne. Guon derfan wurde
noch wol brükt, oaren komme üs op syn
tarweteelt speelt in
l een ondergeschikte
Hoewel de tarweteelt in ons land een
zeer bescheideh rol speelt in het Euro
pees graangebeuren, blijft deze tarwe in
ons nationaal akkerbouwplan essentieel.
De tarwe vertegenwoordigt 15 pct. van
de totale akkerbouwproduktie en beslaat
ongeveer 19 pct. van de oppervlakte
bouwland. De Nederlandse tarweteler
haalt trouwens meer tarwe van zijn land
dan in andere E.G.-landen. Het Europees
opbrengstgemiddelde per ha. ligt rond
3800 kg., terwijl deze ha.-opbrengst in
ons land boven 4600 kg. ligt (dat is dus
800 kg. of 21 pet. boven het E.G.-ge-
middelde). Een nadeel van de
Nederlandse tarweteelt is het feit dat er
nog steeds 24.500 tarwetelende bedrijven
zijn met 141.500 ha. Structureel gezien
ligt de tarweverbouw (gemiddeld 6 ha.
per bedrijf) achter bij de akkerbouw in
andere (voornamelijk Franse) gebieden.
Onze tarweboeren doen er goed aan met
de maalindustrie te praten over de ver
werking van inlandse tarwe. Wellicht
vraagt dat dat ook extra bijmenging van
andere grondstoffen, maar dat is een
kwestie van prijsverhoudingen tussen de
diverse broodcomponenten. Uitgaandën
van de nog aanwezige „interventie-
De schepen hebben een waterverplaat-
sing van 151 ton, een machine vermogen
van 1100 PK en kunnen met een maxi
mum snelheid van 13 zeemijl per uur
(23,5 km per uur) varen. De bemanning
bestaat uit 14 opvarenden. De schepen
zijn genoemd naar militairen van de
Koninklijke marine die gedurende de
tweede wereldoorlog posthuum met de
Militaire Willemsorde of met de Bronzen
Leeuw werden onderscheiden, en
werden in de jaren 1960-1962 op Neder
landse werven gebouwd.
Tijdens het bezoek te Makkum zullen de
schepen op zaterdag 19 en zondag 20
april van 14.00 uur tot 16.00 uur geopend
zijn voor het publiek, ’s Avonds zijn de
schepen geïllumineerd.
Het is de eerste maal dat dit type schip
van de Koninklijke marine Makkum be
zoekt. Op zaterdag 19 april 1975 zal de
steelband van de marinierskapel van de
Koninklijke marine een gezellige avond
voor burgerij en bemanning van de
schepen opluisteren.
Tijdens het afmeren wordt de muziek
verzorgd door de muziekvereniging Hal
lelujah.
we bestemmen
(consumptietarwe
voederproduktie
X en sneon 19 april, 20.00 ure
granen (dus ook tarwe) een vrij inge
wikkelde prijs- en marktinstrumenta-
rium. Brussel pokert met richtprijzen
(ideale streefprijzen voor de producent),
interventieprijzen (bodemprijzen(, drem-
pelprijzen (minimale importprijzen),
heffingen, restituties en inschrijvingen.
Uit deze rim-ram rolt in feite een zeer
onbevredigende tarweprijs voor onze
boeren. In plaats van de richtprijs beurt
de Nederlandse tarweteler nauwelijks de
interventieprijs. Een fel protest van boe
renzijde is daarom begrijpelijk. Het
Brussels graanbeleid is een vaag schim
menspel waar geen touw aan vast te
knopen is. Eén ding staat voor de tar
weboer
Van 17 april tot 21 april 1975 zullen vier
Nederlandse mijnenvegers van de „Van
Straelen”-klasse, z.g. ondiepwater-
mijnenvegers een bezoek brengen aan
Makkum en ligplaats nemen in de haven
van Makkum.
Het bezoek vindt plaats in het kader van
een reis door de Nederlandse binnenwa
teren en heeft tot doel enerzijds de be
manningen vertrouwd te maken met het
varen in binnenwateren en kanalen en
anderzijds de Koninklijke marine in het
binnenland te presenteren.
een pseudo-wintertje. De kinderen
holden naar huis om laarzen, sleden en
schoppen, en vermaakten zich opperbest,
jammergenoeg duurde de sneeuwpret
maar een klein uurtje, toen was het
sneeuwdek weer weggesmolten. Overal
in het dorp kon men de jeugd in aktie
zien, deze foto werd gemaakt op de
Markt in Makkum.
Voor de schooljeugd heeft het er in de
paasvakantie even op geleken, dat er in
plaats van rond de kerstdagen een flink
pak sneeuw zou vallen. Donderdag
middag zorgde een dikke hagelbui voor
Op school werd ons steeds voorgehouden dat granen bij de produktie en voorzie
ning van voedingsmiddelen een sleutelpositie innemen. De graanmarkt was zeker
in het verleden de barometer van het economisch gebeuren. De onvergeteljjke eco
nomische crisis tegen het einde van de 19e eeuw vond zijn oorsprong in een over
dadige tarwestroom vanuit het Amerikaanse Mid-Westen.
Op het ogenblik zit het bjj de tarweteelt in Europa flink fout. De Nederlandse
graanboeren klagen steen en been omdat de tarwe tegen fancy-prjjzen naar op-
slaghuizen gaat. We zwemmen in Europa en ook in ons land in de tarwe, terwijl
de internationale graansituatie miserabel en zeer zorgwekkend is. Hoe is een en
ander met elkaar te rijmen?
Foar is foar en efter is foar, sei de poep
en hy hie in hoep om ’e hals.
Gjin genade, sei Doeke, nei tsjërke moat
ik.
Dy’t goed hat, ek noed hat, sei de boer
en hy forlear in nochteren laem.
Ik woe, dat ik der oan hong, sei Sjamme
en hy seach in keppel gies fleanen.
In grap is in grap, sei Oege en hy kidele
syn wiif mei de heafoarke.
In rare tsjinstuit, sei Ynskje, sterk iis en
de redens stikken.
Hoe tichter by hüs, hoe greater de skea,
sei de hazze en hy rekke by it leger yn
in rottesttap.
It is stiif partij sei de jonge en hy lei
ünder.
Hurd tsjin hurd, sei de duvel en hy
skiet tsjin de tonger.
Better hwat as neat, sei de man en hy
koft in pear skuorde klompen.
Om mar fuort to farren, sei de jonge en
hy iet syn brij op, wylst syn mem noch
oan it bidden wie.
It sil wol bidrage, sei de skroar en doe
hie se de mouwe oan it busgat set.
In grapke der oerhinne, sei Hille en doe
haldde er him stil.
Dat is üt, sei de pastoar en doe bidoelde
er Amen.
In bargehok foar ivich, sei Jasperbaes en
de oare deis briek it.
Dat spant, sei de bok en hy moast lamje.
Al to tige, sei master Hugo en doe barde
er in Philipsgoune foar in botsen.
It is in boeltsje, sei Roeltsje,
dochter wol de man net langer ha.
Alle bytsjes helpe, sei it skipperswiif.
doe stiek se de stopnulle yn ’e wal.
Elk syn meuch, sei de poep en hy iet
figen mei moster.
Oant safier earst mar. Doch üs in deugd
en streekje ris oan hokker fan £>oppe-
steande sizwizen jo wol bikend wiene of
dy’t jo seis noch wolris brüke. En
skriuw ris op hokker jo sa üt ’e holle
noch mear witte. Nije wike hoopje wy
hjir op werom to kommen.
nationale tarwe-probleem hangt
samen met de bestemming van
onze inlandse tarwe. Men kan deze tar-
voor broodbereiding
of voor de vee-
(voertarwe). Tot de
jaren 1967-’68 werd rond 30 tot 40 pet.
van onze tarwe bijgemengd in de brood-
fabrikage. Toen het E.G.-beleid in
werking kwam, ging de wereldmarkt
voor granen helemaal open. De
importtarwe was goedkoper dan de
inlandse tarwe. Ook het gebruik van
Franse tarwe nam bij onze maalindus
trie toe, ten koste van de Nederlandse
tarwe. Op dit ogenblik wordt slechts 6 a
7 pct. inlandse tarwe via ons eigen brood
verbruikt. Het resterend graanaandeel
komt voor 58 pet. uit andere graan-
telende E.G.-landen (voornamelijk
Frankrijk) en voor 36 pet. uit derde
landen (o.m. Amerika, Argentinië).
Tengevolge van de snelle veranderingen
in afzet en verwerking van tarwe ging
meer tarwe „naar de voederbak” ofwel
voor veevoederdoeleinden. Vanaf dat
ogenblik moest de tarwe concurreren
met andere voergranen, zoals mais.
Bovendien werd tarwe gedenatureerd,
d.w.z. voor menselijke consumptie onge
schikt maar voor veevoederverwerking
geschikt gemaakt. In E.G.-verband werd
tot februari 1974 zelfs een denaturatie-
premie gegeven. Omdat de internatio
nale graanbalans Ingrijpend wijzigde in
ongunstige zin, schafte Brussel de dena-
turatie-vergoeding in februari 1974 af.
De bestemming van voedertarwe was
toen afhankelijk van een belangrijke
grondstof uit Amerika, n.l. mais. Zolang
mais op de wereldmarkt hoog genoteerd
bleef was het voordelig om als
mengvoeder- of veevoederindustrie
inlandse tarwe te verwerken. De mais-
prijs is sinds een half jaar flink gedaald
zodat onze voertarwe geen bestemming
meer vindt. De Nederlandse tarwepro-
duktie in 1974, tesamen met een restant
van de daaraan voorafgaande tarwe
oogst, bedraagt 780.000 ton. Hiervan
Voor onze Nederlandse tarwe-teelt ligt
de oorzaak in feite in een tarwe-
kwaliteit die naar men beweert voor
consumptie niet of minder geschikt is.
Zelfs onze minister van Landbouw
beweert dat de bakkwaliteiten van Ne
derlandse tarwe te wensen overlaat.
Allereerst is deze bewering onvoldoende
onderbouwd met bewijzen en argumen
ten. Het is geen kwestie van mindere
bakkwaliteit maar veel meer waarde
verschillen tussen Nederlandse en
buitenlandse tarwe.
minst bikend foar, guon ha wy net
earder fan heard, mar master H. Bijker,
dy’t wakker bilëzen wie en altyd
oantekeningen makke as er hwat bysün-
ders tsjin kaem, dat him niget joech, wie
der de man net neffens, sokke wurden
seis to bitinken. Dêrom is syn samling sa
weardefol en foardat ek dit stikje
taelskat fordwynt jowe wy der hjir in
pear priuwkes üt:
Alle bigjin is slim, sei de boer en woe de
kou oan ’e sturt ta de hüs ynlüke.
It is mar sa’n aerdichheit, sei de man,
doe stiek er in libbene podde yn ’e büse
om dy thüs yn in kouwe to setten.
In aei is in aei, sei de boer, hy krige seis
it guozze-aei mar liet it moske-aei lizze.
Hoe stilder hoe better, sei it aid wyfke
en hja siet mei it gat yn ’e brannettels.
Wol bret, sei Jan Flopper, toalvë aeijen
en trettjin piken.
It is soel en brodzich, sei de man en hy
roun mei bleate fuotten op it iis.
Elk in bokse, sei it aldwiif en hja naem
de hiele broek.
Foar is foar en efter is ek foar, sei de
duvel en doe siet er yn in bollepream.
Hwat bünter hwat wylder, sei de soldaet
en hy skeat op boere-einen.
Dat treft, sei Tize Flip en hy krige syn
op ’e toatebel.
Ik woe, dat ik thüs wie, sei de poep en
hy soe ophongen wurde.
In bulte geraes en in bytsje wol, sei de
duvel en hy skearde de bargen.
Allegearre swierrichheit, sei Tsjisse en
hy hie de ierdkarre fol grouwe stiennen.
Dit is djüre branje, sei de man en hy lei
de fioele op it f jür.
Bést biteard, sei skipper Auke, it skip *Gemak foar de eare, sei de faem en hja
forlern, mar it eastet bihalden.
Alle bigjin is swier, sei de dief en hy
stiel it earst in ambyld.
It wisse foar it ünwisse, sei de man en
doe boun er in deade baerch de bek
ticht.
Ik bin mei alles tofreden, sei de man,
mar hy wie de erfgenamt fan in rike
boer.
De Nederlandse
Europees verband
rol. Men beweert dat de graanverbouw
het best gedijt in het zuidelijk deel van
de Gemeenschap. De Noord-Westelijke
graanboeren (w.o. Nederland) zijn ge
remd door redenen van klimatologische,
geografische (t.o.v. afzet) en monetaire
aard. Dat is voor de akkerbouwer in
Groningen of Zeeland bijzonder triest,
temeer omdat de E.G, één gemeen
schappelijk prijsregiem kent voor de
Europese tarwe. Het gevolg is n.l. dat de
Franse tarwe een dominerende rol speelt
op de markt en dat onze Nederlandse
tarwe amper een bodemprijs (deftig uit
gedrukt de interventieprijs) maakt. De
graanboeren in ons land pikken dat niet
en worden opstandig. Zij trekken flink
aan de Haagsche en Brusselse bellen,
want zij verdienen met hun tarwe
nauwelijks het brood op de plank. De
E.G. produceert jaarlijks zo’n 36 a 37
miljoen tarwe. Zij voert daarnaast 11,7
miljoen tarwe in en exporteert 8,6 mil
joen ton.
Van de beschikbare tarwevoorraad
(bijna 40 miljoen ton) wordt 25,7 miljoen
ton bestemd voor menselijke consumptie
(brood). De rest vindt zijn weg naar de
veevoederindustrie en de zaaizaad-
handel.
Bols wards Nieuwsblad
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, M orkum en Wymbritseradeel<
il. 2.
■i
