bevrijd!
Gahe SKroar
Vandaag: Bolsward 30 jaar
„Bij weemoed en bitterheid voegen
zich de schaamte'"
mans m
Uit de oude doos
Fan stêd en lan
Aeisykje
Expositie
Dirk Kerst Koop-
FLMD
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Prijsuitreiking
NMB
Ook Achlum gaat
feest vierén
STREEKBLAD VOOR WEST* EN ZUIDWEST FRIESLAND
DINSDAG 15 APRIL 1975
I !4e JAARGANG No. 30
mm
Contractprijs op aanvraag
Wymbritseradecl*
BOLSWARD BEVRIJD
Hwat hat
Ungelokkich de bern dy’t witte dat de
Sljucht en rjucht as dy fen Boalsert.
In
3e week april 1923
D.
de
sei
sei de iene
FRYSKE „SEI-SIZWIZEN”
(II)
Hear Meyer hat it doe bisletten:
5 april: de léste dei!
Undanks allegear protesten
Binammen dan üt Fryslan Wei.
Men koe se tiisdei dan dus helje
Stie yn it bled van de L.C.
Mar doe wie it ien april dochs
De ..hellers'’ suchten „ach en wé”
De 29e fan maert dochs:
Wie Meijer toch nog tige gol:
Tüzend forgunningen yn Fryslan
Foar ien wike en dat woe men wol.
het
naar
Boppedien hat ek bisletten
Nammentlich: B.F.V.W.
Om net mear to protestearjen
Hja gean mei Meyer dus yn sé.
Lit üs it dan sa mar stelle:
In oar jier is’t faeks better waêr?
Dan dus mar in wike langer:
’t Bislüt fan Meijer is NÉT RAER!
In aeisiker
Mar’t sin is nou wer better wurden
Hwant’t waer like ommers nergens nei
Mei Snie, hagel en in protte wetter
Is’t net noflik yn ’e landerij.
Hjir folget noch in tai sei-sizwizen sa’t
dy üs troch master Bijker sammele bin-
ne:
Koal is kost, sei master en hy seach yn
de pastorijtün.
Mannen, skik it, sei it aldwiif en hja
sette it fjür oan mei twa turven en in
klinkertstien.
Alles moat in ein ha, sei de man en hy
biet yn in kreakeling.
Der is gjin kou omhals, sei Reitse. doe
hied er syn wiif forlern.
voor
voet
’30
aan
1
alden jild ha.
Bolswanls Nieuwsblad
Publiek verkocht de herberg ’s Lands
Welvaren” aan het Kaatsplein te Arum
aan de hoogste bieder de heer A. Elger-
sma aldaar voor f 2100,
Bij graafwerkzaamheden op liet Schild-
wyk vond de werkman Mooy twee ste
nen potten met 500 zilveren muntstuk
ken. Een deel van deze zilverschat wordt
thans nog bewaard in de museumkamer
van het stadhuis.
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA b.v., Bolsward
Administratie - en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - na 18.30 uur 2660 of
2335 (05157)
Abonnementsprijs f 9.50 p. kwartaal
(bij vooruitbetaiing)
Giro 887926
Wegens woninggebrek kunnen de Bur
gemeester, de secretaris en de hoofd
commies van Wonseradeel zich niet in
Witmarsum vestigen.
De gasprijs is verlaagd tot 8 cent per
m3.
Vanmorgen had er een korte plechtig
heid plaats in de Middenstandsbank te
Bolsward. Toen werden de prijswin
naars en winnaressen van de petklep-
wedstrijd en de middenstandsfotowed-
strijd bekend gemaakt en de prijzen uit
gereikt. Voor de petklepwedstrïjd waren
dit 2 meisjes t.w. Evelyn Verburgh, Lu-
dolphusstraat 20, Bolsward, oud 5 jaar
en Saskia Wiersma, De Diken Bolsward.
oud 7 jr. en 2 jongens t.w. Edwin Haan-
stra, Gr. Dijlakker 53, Bolsward, oud 7
jaar en Jan Eric Wynia, P. A. Bruinsma-
straat 5, Bolsward, oud 7 jaar.
De meisjes en jongens ontvangen elk
f 50,—
Bij de Middenstandsfotowedstrijd ge
combineerd met een slagzin ging de le
prijs: dames/herenfiets ter waarde van
f 300,naar W. Goinga, S. van Galama-
wei 14, Mantgum. Zijn slagzin luidde:
De N.M.B. is een bank die partikulier
en zakenman altijd prettig helpen kan..
De 2e prijs (een cassetterecorder ter
waarde van f 250,was voor B.
Bosch, Marktplein 4, Bolsward met de
slagzin: De N.M.B. is een bank om bij
te gaan zitten en de derde prijs (een
plantenbak ter waarde van f 100,voor
J. M. Breeuwsma, De Dammen 41, Bols
ward met als slagzin: De N.M.B. is een
bank waar je je „klep” voor afneemt.
De belangstelling voor zowel de pet-
klepwedstrijd als de middenstandsfoto
wedstrijd was overweldigend. De Direk-
tie van de N.M.B. te Bolsward vroeg
ons langs deze weg een ieder die heeft
deelgenomen hartelijk te willen bedan
ken.
uw persoonlijke wraakgevoelens bot te -
vieren; dat mag niet. Onderzoek uw
üs hjoed to sizzen 1 ■feEfe. Jjr
eigen, ook niet volmaakte hart, goed.
Verzamel feiten, vóór of tégen de
officiëele en particuliere personen, als
gij meent dat zij in staat van beschul
diging moeten worden gesteld. Ik
herhaal: verzamel de feiten en geen
kletspraatjes. Voer geen ondergrondsche
actie tegen bepaalde personen of een
bepaalde politiek, maar blijf eerlijk in
eerlijke critiek. Laster niet, dat is laag
en gevaarlijk.
Boalserters, bid üs Heit yn de himel, det
Hy oan rjuchters en blstjürders jaen wol
yn dizze greate, rüzige tiden: in skerp
rjuchtsgefoel, in skerp ynsicht, in bést
ünthald, kristlike rjuchtfeardichheit en
barmhertichheit. Den scille wy de
nanme fen üs stêd eare oandwaen en
scil men yn Fryslan en Nederlan sizze
kinne:
boer en doe stie syn skuorre yn ’e bran.
Ik hald net fan waerme bllen, sei deö
boer en iet foar tsjien stüren op.
Lit stjerre hwat stjerre wol, sei de boer,
as myn wiif mar gjin widdou wurdt.
Skj-in is de haedsaek, sei de boer en doe
fage er de tafel óf mei de strontbiezum.
As it hjir nou mar by bliuwt, sei de
boer, doe hied er syn wiif en bern for
lern.
It is fier fan laitsjen, sei de breid en hja
skriemde triennen as balstiennen.
It is hjoed in waerme dei, sei de tsjoen-
ster en doe soe hja forbaernd wurde.
Nou ha ik it spul yn ’e ein, sei de duvel
en doe hie der in aldwiif yn ’e kroade.
Alle bytsjes helpe, sei de duvel en doe
smiet er in flie yn ’e hel.
Elk op syn plak, sei de dümny en doe
krige er in lüs fan ’e bef en sette dy ef-
ter it ear.
Skande smakket swiet, sei de faem en
hja skrabe de süker fan ’e rys.
Hwa kin ek oan alles tinke, sei de faem
en doe gyng hja sünder amers to
melken.
Ik hald fan foarütgong, sei de faem en
doe joech se de lyndraeijersfeint in blau
skine.
It wurdt hoe langer hoe malder, sei de
ka en doe waerden de galgen ófbrutsen.
Goenacht meielkoar, sei de murd en doe
stoep er yn it hinnehok.
Nim it my net kwea, sei de murd, doe
biet er de hoanne de kop óf.
Safolle hollen, safolle sinnen, sei de man
en doe smiet er in koer mei fiskoppen
om.
Net om my, sei de boun, mar it keal
café „De Krommeweg” te Achlum
werd maandagavond de jaarlijkse leden
vergadering gehouden van de Nationale
Oranje Vereniging „Nederland en
Oranje”. Deze vergadering was zeer
slecht bezocht. Voorzitter Meyer kon
slechts vier aanwezige leden het welkom
toeroepen. Notulen en het jaarverslag
werd gelezen door de heer M. Zaagmans.
Penningmeester T. Beukema had nog
een batig saldo. Door twee leden werden
de boeken nagezien en in orde bevonden.
Al de drie aftredende bestuursleden
werden bij acclamatie herkozen in het
bestuur. Het actie bestuur kwam mét
een programma voor de feestelijkheden
op 5 mei a.s. ’s Morgens zal er ringfiet-
sen zijn en ’s middags zo mogelijk een
grote optocht zoals men dat gewend is in
Achlum, volksspelen en ’s avonds optre
den van een gezelschap in de grote
gymnastiekzaal. Hopende op mooier
weer dan nu maandag en de medewer
king van de dorpsgenoten waar men
altijd verzekerd kan zijn zal ook dit
feest zeker weer slagen.
Verschijnt in; Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopcn, Wonseradeel, Workum en
Op vrijdag 4 mei 1945, nog juist voor de nationale bevrqding verscheen na de
oorlog weer voor het eerst „De Jong’s Nieuwsblad” (de naam Bolswards Nieuws
blad is van latere datum). In het eerste nummer, dat zeker historische waarde
heeft staat o.a. de proclamatie van de waarnemend burgemeester, een artikel van
„J.V.” achter welke initialen zich vermoedeljjk de toenmalige hervormde predi
kant J. Vink schuil hield. (Het kan ook J. Visser zjjn, de verleden jaar overleden
latere wethouder en loco-burgemeester). Het leek ons een goede gedachte dit ar
tikel ter herinnering in dit nummer onverkort te herplaatsen. Als u er belang
in stelt eventueel later meer. De heer J. V. schrijft dan:
Dêr’t ien wêze moat, binne faek tsjien,
sei baes en hy jage de protters üt ’e
hage.
Ik sjoch op gjin hündert goune, sei de
man, doe wie syn jildlaedtsje leech.
Spot der mar mei, sei de boer en doe
smiet er de büter tsjin de poarte oan.
It is in raer ynsjoch, sei it aldwiif en doe
bigoun hja to gapjen.
Riden is toarstich wurk, sei it aldwiif en
hja stie mei ien foet op it iis.
De lusten moatte der ris üt, sei it aid
wiif ën hja sprong oer in strie.
Der swije wy mar oer,
dófstomme tsjin de oare.
It sit goed, sei de lanhearre en die siet
er by de boerinne to frijen.
It is mei sizzen net to dwaen, sei de man
en doe iet er twa snies aeijen op.
Dat giet der troch, sei it aldwiif en hja
ried op in biezemstok.
It wurdt alle dagen minder, sei it êld
wiif en hja kocht sprot foar haerringen.
Alle dingen binne langer mooglik, sei it
aid wiif en hja foun in wynaei yn it
hinnenêst.
It is briker as bryk, sei it aldwiif en hja
iet kreakelingen.
Arbeidzjen is hillich, sei de poep en hy
die der it minst oan ta.
Dat jowt in goede rekken sei de bakker,
doe hied er de rogge forgetten.
Op bêd is ’t bést, sei de breid en hja
waerd by de hurd forgetten.
Ik fyn myn bêd wol, sei Sjouke pimpeler
en hy kroep yn it bargehok.
Elk syn meuch, sei de boer en hy
himmele it lyts berns iten op.
In bsêt middel tsjin de muzen, sei de
moat nedich strüpt.
It is skerpenheuvel, sei Richel en hy
friet iis.
Dou en ikke moatte skikke,
kikkert tsjin de earrebarre.
Ite moat men, sei de dief, al wiene alle
beammen galgen.
Ik sil jo helpe, sei de smid en hy hie
koal noch izer.
Der ha jo de pop al, sei oastoarske en
hja helle de kat üt ’e tsjerne.
Dit komt my net wer oer, sei de dief,
doe soe er ophongen wurde.
It lijen sil wer oangean, sei Hesselom en
doe soe er foar de tredde kear Minist
wurde.
Men kin nea witte, hwer’t de iel rint, sei
de man en hy sette de füke yn de goate.
Men kin net alle dagen deun wêze, sei
de man en hy smiet in duit to grabbel.
It nedichste moat earst, sei de man en
doe bruide er syn jonge.
Alle bytsjes helpe, sei de man en hy
pisse yn ’e sé.
Better hwat as neat, sei de fisker en doe
hied er in kikkert yn ’e füke.
smiet er syn wiif oer board.
Oant safier dizze kear. Wy hiene tocht
de „sei”-sizwizen halde to kinnen, mar
wy komme der noch ienkear op werom.
Streepje nou alfêst ris oan hokker jo
bikend foarkomme. Noch net opstjüre.
Der komt noch ien artikel. Wy krigen
al ünderskate reaksjes. mar net alle-
gearre hiene bigrepen, dat it om „sei”-
sizwizen giet. Gewoane Fryske sprek-
wurden giet it hjir net oer. Oant nije
wike dan.
1945,
zenuwachtige spanning, de
Geallieerden rukten verder en verder op
naar het noorden, naderden onze
provincie, overschreden h aar grenzen.
Lang voordat Zuid-Amerika hier „in het
nieuws” was, heeft een Stellingwerver
boerenzoon, die zich tot een opvallend
kunstenaar zou ontwikkelen, jarenlang
in die onmetelijke en avontuurlijke ge
bieden rondgezworven. Hij heeft er gete
kend en geschilderd, intensieve contac
ten onderhouden met berooiden en
vooraan-staanden en hij heeft, op zijn
wijze, ook deelgenomen aan de strijd
voor vooruitgang in landen als
Argentinië en Uruguay. Die man is Dirk
Kerst Koopmans, in 1906 als boerenzoon
in Oldelamer geboren en thans als beel
dend kunstenaar woonachtig in Balk.
Als 21-jarige autodidact trok hij naar
Zuid-Amerika, waar hij tot 1932 ver
bleef. Van zijn ervaringen heeft hij o.a.
in tekeningen en schilderijen een
boeiend „verslag” gemaakt. Een deel
daarvan is nu te bewonderen op de ten
toonstelling die - tot 1 juni a.s. - in het
Frysk Letterkundich Museum te
Leeuwarden wordt gehouden. De expo
sitie omvat een kollectie schrijverspor
tretten, door Dirk Kerst Koopmans vorig
jaar voor het museum getekend. Als
derde onderdeel is er tenslotte een afde
ling met tekeningen, schilderijen en
dokumenten, geïnspireerd op de tijd in
Advertentieprijs 30 ct. per
Ingez mededelingen dubbel tarief
De nacht van 9 op 10 mei 1940. Geronk
van zware vliegtuigen boven onze stad.
Die het hoorden vroegen zich af, wat dat
te beduiden hebben zou, een groote raid
op Engeland, of iets anders? Men
bedacht, dat sinds enkele dagen in ons
land de militaire verloven waren inge
trokken. De morgen van vrijdag de 10e
mei bracht de zekerheid: de duitschers
waren met schending van alle interna
tionale verdragen, met verbreking van
alle plechtig gegeven beloften, met ver
loochening van iedere plicht der
dankbaarheid jegens ons land en volk
voor wat gedaan was ter leniging van de
nood van het duitsche volk na de ver
loren eerste wereldoorlog, ons grondge
bied binnengevallen. Zaterdag 11 mei,
van twee zijden trok men onze stad
binnen, uit de richting Sneek en uit die
van Wommels. Die het aanzagen
beseften smartelijk: daar gaat onze
vrijheid en vroegen zich af: voor hoe
lang en wat zal ons worden opgelegd
door de bezetter?
De volgende dagen; de stad vol oorlogs
tuig, de strijd aan de kop van de
Afsluitdijk, het gedonder der kanonnen.
Toen dinsdag 14 mei het verpletterend
bericht van de capitulatie;
koninklijk huis en de regering
Engeland uitgeweken...
De week tusschen 8 en 15 april
opnieuw zenuwachtige spanning,
de jaren ’30 die de kunstenaar
doorbracht aan het Stellingwerfse
stroompje de Scheene, waaraan hij ook
zijn enige afzonderlijke publikatie in
boekvorm „Wind in het riet” (Drachten
1966) heeft gewijd.
einde toe niet gekend!
Onze blik wendt zich terug naar de vijf
jaren, die achter ons liggen en onze ge
dachten en gevoelens vermenigvuldigen
zich. Daar is niet enkel reden tot dank
baarheid! Weemoed en bitterheid
mengen daar door heen. Wij denken aan
de velen, die werden weggevoerd door
de duitsche slavendrijvers, wederrechte
lijk door de vijand te werk gesteld in
zijn roofrijk en zij zijn nog niet terug, zij
verlangen naar de terugkeer en er wordt
naar hun thuiskomst verlangd; we
denken aan hen, die vielen twee dagen
voor de bevrijding door het wreede
duitsche standgericht; we denken aan de
velen, die zich jaren als misdadigers
schuil moesten houden om zich aan de
vervolging van de bezetter te onttrek
ken; we denken aan alle onrecht en
rechtsverkrachting, aan alle willekeur
en tyrannie.
En bij de weemoed en de bitterheid voe
gen zich de schaamte. Want er is veel,
waarover we ons te schamen hebben.
Bolsward werd een centrum van d’e
zwarte handel genoemd en de vijand
had ook hier zijn karakterlooze mede
werkers, die hem hielpen bij zijn slaven
jacht, namen 'van jonge mannen opga
ven en in de nacht mee uittrokken om
hun woonplaatsen aan te wijzen aan de
„Grüne Polizei”, walgelijke vorm van
landverraad, werken der duisternis in de
letterlijken zin des woords.
Maar God zij dank, ook van andere
dingen mogen wij spreken, als we terug
denken aan de bezettingstijd: vele ver
volgden vonden hier onderdak, vele
Joden zijn hier jarenlang verborgen en
Bolsward was ook een centrum van de
ondergrondse beweging. Velen hebben
hun leven gewaagd, opdat Nedprland
Nederland blijven zou en zijn edelste
tradities' handhaven. Aan die allen zij
een woord van dank gebracht voor hun
werk en hun trouw. Moge hun geest in
Bolsward heerschen in de komende
jaren. Dan kunnen wij een nog veelszins
moeilijke toekomst met vertrouwen
tegen gaan.
Tot zover het artikel van „J.V.”.
Ook de waarnemend burgemeester S.
van Tuinen (nu te Kampen) richtte zich
in dit eerste nummer tot de stadgenoten:
Ons moreel is verzwakt. Wij zien het om
ons heen en... bij ons zelf. De kranten en
de kerken hébben u er al meer dan eens
op gewezen. Ik wil het nu ook weer
doen. Ergerlijk is het bedelen bij de
Geall. soldaten door kinderen en zelfs
door groote menschen. Zelfs hoorde ik
eenige dagen geleden voor het stadhuis
een groot rumoer, ik dacht dat het min
stens om de aankomst van Prins Bern-
hard zou zijn. Ik zag echter slechts
enkele Engelse soldaten, tientallen en
tientallen grijpgrage handen, die
tenslotte op de straat grabbelden om
misschifen één cigaret. Het stadhuis is
niet gebouwd om voor zooiets tot
achtergrond te dienen. Er wordt nog
hout gestolen, er worden nog trottoirs
opgebroken door kinderen, enz. Er wordt
nu N.B. zwarte handel gedreven in
geallieerde artikelen. Ik heb opdracht
gegeven aan de politie, scherp op al deze
kwade praktijken toe te zien, maar ik
doe tegelijk, evenals de kerk gister en de
kranten in de vorige week, een ernstig,
dringend beroep op u, mijn mede
burgers, en op u ouders, op u onderwij
zend personeel, op ieder, om zichzelf te
beheerschen en te wachten voor een
schenden van onze herboren vrijheid, te
wachten voor een voortzetten op
dezelfde voet van onze dikwijls
sabotteerende, liegende en bedriegende
levenspraktijk tijdens de Duitsche over-
he'ersching.
Nu nog iets over de toekomst. In de
nabije toekomst zal ook in onze goede
stad gezuiverd moeten worden. Wij zijn
er al mee bezig.
De verraders en die mooi weer hebben
gespeeld met den vijand, de „dames” en
meisjes die de Duitsche soldaat het leven
hier aangenaam, gezellig, vroolijk
trachten te maken, zij worden reeds in
arrest gehouden; streng of soepeler, al
naar schuld en omstandigheden. Er zal
nog meer gezuiverd moeten worden. De
zuivering moet rechtvaardig zijn. U zult
hier spoedig meer over hooren, ook over
de vorm, waarin u kunt medewerken. Ik
wil er nu dit alleen van zeggen: Meen
niet dat nu het oogenblik gekomen is om
De duitschers trokken terug, op fietsen
en boerekarren trokken ze door onze
straten naar de Afsluitdijk, een schamel
overschot van het eenmaal zoo trotsche
duitsche leger! Zondag 15 april, de
spanning stijgt, geruchten doen de
ronde, geallieerde tankcolonnes naderen
Bolsward; de ondergrondsche strijd
krachten worden gemobiliseerd; de
laatste duitschers, vernielingstroepen,
trekken door; de Blauwpoortsbrug wordt
opgeblazen; de binnenlandsche strijd
krachten konden het niet verhinderen,
hun getal was nog te klein tegenover dat
der duitschers in de onmiddelïijke omge
ving. Maar dan komen ze tevoorschijn:
O, geen overweldigende indruk maakten
ze in hun overalls, maar ze waren goed
bewapend en hun geest was voortreffe
lijk. Zondagavond half zeven was de
stad in hun handen.
In de nacht van zondag op maandag 15 -
16 april, 2 uur: de eerste Canadeesche
officieren komen hier aan, worden op
het stadhuis ontvangen; het Wilhelmus
klinkt en het Engelsche en Friesche
volkslied, een ontroerend moment voor
wie erbij tegenwoordig waren.
Maandagmorgen in de vroegte, de
gewestelijke en gemeentelijke staf van
de N.B.S., ook de civiele afdeeling komt
op hét stadhuis bijéén, ook de nieuw
benoemde waarnemende burgemeester,
eerst 24 uit de gevangenis ontslagen,
is present tot groote vreugde van allen,
die hem hadden leren kennen uit de
tijd van de ondergrondsche voorberei
ding van het werk in de bevrijdings
dagen; - wachten tot de geallieerde troe
pen zouden binnenrukken. - Maandag
morgen tegen acht uur, gejuich; op de
burgemeesterskamer snelt men naar de
ramen, een lange reeks van militaire
voertuigen; de burgemeester en zijn
raadgevers verschijnen op het bordes
van het stadhuis, op straat verdringen
zich de menschen, de vlaggen gaan uit,
menschen schreeuwen, armen gaan
omhoog. Dan trekt de stoet door de stra
ten, Bolsward was bevrijd, een zucht
van verlichting ging op uit veler hart.
Naar dit moment had men bijna vijf ja
ren reikhalzend uitgezien.
Mei 1940, april 1945! En we denken
terug aan de tijd, die daartusschen ligt.
O, Bolsward mag dankbaar zijn. Het is
beide malen, bij het begin en aan het
einde van de oorlog, wonderbaarlijk ge
spaard! Het had anders gekund; het had
beide malen strijdtooneel kunnen
worden. Vooral vlak voor het einde zijn
we als door het oog van de naald gekro
pen. Het mag nu wel gezegd worden: het
tactvol en voorzichtig optreden van de
binnenlandsche strijdkrachten heeft ons
voor veel moeilijkheden bewaard.
Behalve de vernieling van de
Blauwpoortsbrug, de vernieling van een
enkel huis en eenige glasschade kent
onze stad geen verwoesting door de
oorlog. Ja, we mogen dankbaar zijn des
wege. En honger hebben we tot het
