IN MEMORIAM
c
verleden tijd
nu
Fryske tael noch altyd earmer?
Als u met vakantie gaat:
Zet uw huisdier niet op straat
HERHALING „EDOZA” FILM OP T.V.
U'l
Na de bolle zeilen, de kleine bal
en lan
ran sted
Gierzwaluwen
I 197d
i I I r I IJ
J
I
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■a
L
A
■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■a
STREEKBLAD VOOR WEST- EN ZUIDWEST-FRIESLAND
114e JAARGANG No. 59
DINSDAG 29 JULI 1975
Bolswards Nieuwsblad
i
’4
1 J
!"575SgE*n:
4;
te
op
i miivxTPn vprpn-i p ityp zoru- i
k1
Er werden zowel Friese als Nederlandse
liederen ten gehore gebracht.
In de herhaling zal zeker het „Sneek-
lied” niet ontbreken; dit lied, dat spe
ciaal voor deze gelegenheid geschreven
is, komt op het goede moment, nu de
Sneekweek voor de deur staat.
deze film
inmiddels
V’
J. G. S. BRUINSMA, OUD-BURGEMEESTER VAN BOLSWARD,
OVERLEDEN
Abonnementsprijs f 9,90 p. kwart,
(bij vooruitbetaling)
Giro 887926
Advertentieprijs 30 ct. per mm.
Ingez. mededelingen dubbel tarief
Contractprijs op aanvraag
h -
i
Verschijnt
DINSDAGS en VRIJDAGS
Uitg. A. J. OSINGA b.v., Bolsward
Administratie- en Redactie-adres:
Marktstraat 13 - Postbus 5
Tel. 2044 - na 18 uur 2660 of
2335 (05157)
De N.C.R.V. heeft op veler verzoek besloten, de „Edoza” film te herhalen. Deze
film is in september 1973 uitgezonden in de serie „Denkend aan Nederland”.
Het aantal kijkers bedroeg destijds maar liefst 2 miljoen, terwijl de uitzending
een waarderingscijfer kreeg van 76. Aan de opnamen, welke zijn gemaakt in vele
plaatsen in Friesland, hebben alle leden van het mannenkoor „Edoza” (120 man)
meegewerkt, soms in speciale kleding, zoals Fries kostuum, zeilkleding en in offi
cieel „Edoza” kostuum.
Burgemeester J. G. S. Bruinsma, bijna een tiental jaren alszodanig
te Bolsward (16 mrt. ’47 - 1 jan. ’57) en sedertdien in zijn tweede en
laatste standplaats de eerste burger van Beverwijk, is niet meer.
Hij was als een kaars op de tocht, die tweemaal zo snel verteert.
Prat gaand op zijn Friese afkomst (zijn grootouders gingen te -Bols-
ward ter kerke) bleef een meer zuidelijke sier en zwier hem niet
vreemd. Hij leefde bij dat alles gepassionneerd, fel. Zijn daden wa
ren snel en voor velen overrompelend, maar zijn gedachten en plan
nen waren nog sneller. Wordt van een burgemeester verwacht, dat
hij bestuurder is, burgervader en manager, hij was vooral dat laatste
in optima forma. Hij wist steeds veel mensen - en niet de eerste de
besten - in zijn plannen te betrekken. In zijn politieke schaakspel
had hij vele pionnen in het veld, maar hij schuwde niet ook de Ko
ningin voor hem en zijn visie te interesseren. Hij was velen, ook
vele collega’s altijd net een slag voor. Improviseren was zijn hobby,
meer dan dat, levensnoodzaak.
Hij kwam voort uit de illegaliteit, de „buitenwettelijke” periode, toen
ieder handelde volgens eigen geweten. Met wetten en bepalingen
had hij, vooral in de beginperiode, dan ook duidelijk moeilijkheden.
Hij kon het zelf wel, meende dat althans. Het burgemeesterschap
had voor hem ook zeker de charme van het burgervaderschap. Hij
was steeds belangstellend naar het wel en wee van de Bolswardse
families, kwam b.v. bij de raadsleden steeds even op verjaardags-
visite, stuurde kaarten als hij buitenslands was. Hij was allert inzake
het waken voor het Fries eigene en was er als de kippen bij de uitJ
reiking van de Gysbert Japicxprijs en.de Dr. Joost Halbertsmaprijs
naar Boilsward te halen, mitsgaders de opening van de Fryske boeke-
wike. Natuurlijk werd er een feest van gemaakt. Slotfeesten,1 ook na
het sluiten van tentoonstellingen, hetgeen nu veelal met stille trom
geschiedt, leven bij menigeen als legendarisch nog voort. Bolleton-
gersdei, Heamieldagen, automarkt enz. mogen dan niet geheel zijn
uitvinding geweest zijn, hij was er wel de grote stimulator van. De
stadsfeesten in 1955 waren wel mee het hoogtepunt in zijn Bolswar-
der loopbaan. In luttele weken stampte hij het muziekpodium het
water uit, dat als een soort monument is blijven staan en als de
Eiffeltoren in Parijs herinnert aan roemruchte dagen. Als hij ergens
een open oog voor had, dan was dat voor de waarde van de massa
media. Het bleef niet bij de Rono, maar hij zocht het liever in de
wereldomroep. Journalisten van her en der waren zijn vrienden en
nodigde hij onder zijn gastvrij dak. Als het maar Bolsward-promo-
tion was. Zo werden de eerste naoorlogse jaren een enerverende
water, per fiets, per auto of per schaats.
Daar geen tippen, geen fierljeppen, ten
minste niet in die mate. De lens zal nu
weer gericht zijn op de P.C. in Franeker
en de daarop volgende Freule te
Wommels. Weg skütsjes, weg bolle zei
len, nu is de krans voor de matadoren
op de groene grasmat, de tijd van prip-
pers en bovenslagen. Wat biedt Fries
land toch een variatie. Wij houden u
graag op de hoogte!
meat brüke. Hwat üs opfalt is it hwat
oars brüken fan it wurd „folie”, lyk as
wy dat nou dogge. Winliken kenne wy
dat allinne mar meat gongber as „net
folie”, dus Ontkennend, wylst wy oars
meastal sifcze fan „in soad, in protte, in
bulte” ensfh.
Fansels ha wy hjiründetr de stavering
oanpast. Sa stie yn it earste sprekwurd
yn it skrift „ien wol to stae”, hwerfan
,Jen” nou skreaun wurdt as „jin” en „to
stae” wol in forskriuwing wèze sil foar
„to stea” (Hollansk „te stade”).
Fryske les hat Anema fansels ek nea
hawn. „Ik bin yn ieren en sinen in
Fries”, tortelde er üs, „mar Fryske les
moatte se my net mei oankomme, der
bin ik fül op tsjin, wy binne allegearre
Nederlanners”, in misbiigryp, dat wy him
mar min üt ’e holle prate koene. Hawar,
hjir tolgje hwat fan syn sprekwurden.
Guon dêrfan binne noch wol hüsriem,
de oaren dus minder. De alderbikendste
ha wy mar weilitten:
komt ek foar yn ’e ütdrukking „gül
om goarre”).
Ien stien kin allinne gjin moal mealle.
Fier fan hüs, ticht by syn skea.
Folie wynhounen dogge de hazze de dea.
Folie wurden folje gjin sek (of: Folie
sprekken tollet gjin sekken).
Greate earzen hoege wide broeken.
Hy hat nedich toile moal, dy’t elk man
de müle stopje sil.
Hoe kweader skalk, hoe better lok.
Hoe ealer beam, hoe büchsumer twiich.
Jonge fügels ha weake bekken.
Jonge lju: domme lju, aide lju: kalde lju.
Elk moat mei syn ponge to rie gean.
Lang fêstje is gjin brea sparjen.
Gjirrige wiven geane faek to keamer.
Leave lju jowt men folie nammen.
Lytse potten rinne gau oer.
In bytsje to Iet, folie to let.
Mei lege hannen is ’t kwea hauken fan
gen (Hauk is frysk foar havik).
Mindert de skeaf, dan waecht de baerch.
Neiste buorman sibste freon, as’t keal
yn ’e groppe leit.
Nimmen wit, hwer’t jin de skoech trwingt-
Gjin ding mei haest as flieën fange.
As de hikke is fan ’e daem, dan rint
oeral skiep en laem.
Unwillige breiden is kwea dounsjen to
learen.
Pisjen giet foar dounsjen.
Kwea hinnen, dy’t de aeijen ütlizze en
thus komme to iten.
Minne alden, minne jongen.
Min woun, min spoun.
Strange hearen regearje net lang.
It giet net goed as de mus dea yn it spyn
bliuwt.
It is altyd fet yn oarmans skütel.
It is de iene houn leed, as de oare yn ’e
koken sjocht (of: in bonke hat).
Hwa’t de hynst krije wol, smyt him net
de team foar de kop.
It libben is noch altyd tol torrassingen.
Sa fortelde de hear T. Anema fan de
Wytmarsumer Aid Rij nü. 28 üs lêsten-
deis, dat hy noch in aid skrift üt syn
tsjinsttiid hie (dat wie de mobilisaesje-
tiid 1914-1918 foar it neist), dêr’t hy
destiids foar tiidfordriuw allerhande
fryske sprekwurden yn sammele hie, sa’t
hy dy ünder oaren foun yn Sljucht en
Rjocht, dat him ündertsjinst tastjürd
waerd. Oft wy dat skrift ek ris sjen
woene? Nou, dat wie wol in reiske nei
Wytmarsum wurdich. Yn it skrift stiene
net allinne sprekwurden, mar ek rymkes
en teltsjes. Wy mochten it efkes mei ha
en skriuwe hjir hwat sprekwurden en
sizwizen oer.
Dit is dus de Fryske tael fan in foech
sechtich jier lyn. De measte sprekwur
den kinne wy wol neikomme, mar der
bmne guonbvdv^^w^komseMgn
een stevige ruzie werd gewikkeld en wel
eens woorden gebruikte, die in het Bols
wards woordenboekje op de nette blad
zijden niet voorkomen. Maar dat hoort
er nu eenmaal bij, zegt men. Nog
eenmaal een paar plaatjes van de thuis
vaart en dan vragen na de bolle zeilen
de kleine ballen de aandacht. Niet voor
niets schreef eens een journalist, dat het
sportbeoefeningspatroon in Friesland
nogal afwijkt van overig Nederland.
Daar geen skütsjes, daar geen kaatsen,
daar geen elfstedentocht te voet,
„Skütsjesïleri’
Aid jild, aid hea, aid brea stiet jin wol
to stea.
Aide hounen is kwea byljen to learen.
Aide foksen binne kwea to fangen.
Aide fuorlju hearre jerne it klappen fan
’e swipe.
Birint de weazige foet eat, de jiskige
neat.
Brea by de licht, tsiis by de wicht.
Better yn ’e sang fan ’e fügels as yn ’e
klank fan de hearen.
Better in bline hynst as in leech helter.
De ünbisoarge byt, makket de hals wyt.
Dy’t de nüt ite wol, moat him kreakje.
Dêr’t de hearen ride, stout de moude,
dêr’t de bidlers dounsje stouwe de lapen.
Ien skurf (rudich) skiep makket folie.
In jowne gül, sjocht men net yn ’e mül.
(In gül is in aide meagere guds,
Wol bigoun is gau spoun.
Amten en posten hingje net oan ’e beam,
mar wol oan it kret.
Amme brea is swieter as memme pót.
Eigen groun makket immen hear.
As de bergen kealje, dan dounset it
wetter.
Al hwat Willem hjit, komt raer oan ’e
ein.
As de Hollanners fan Kenau blieze, dan
blieze de Friezen fan Bauk.
As de moanne tol is, dan skynt er
rounom.
As de roaster klear is, sil de divel net
ter sté komme.
As de rogge is yn syn tier, dan is dy to
maeije yn ’e ier.
As sé-aeijen brekke stjonke se mear as
lanaeijen.
As de liny toarby is, sil er wol fierder
komme. (As immen de 50 passearre
is, sil er wol rédde).
As .Sinte Laurens de kop goed stiet, hal-
de wy moai waer (10e fan Risp-
moanne).
As wy büter op it lan fine, binne de
tsjernen bitsjoend.
As in dwerch op in hege wier stiet, hat
er in hege fuotskammel.
Barre weagen, barre streamen.
Better to draeijen as to bommeljen.
Better in weazige skoech as in jiskige
tean.
Brittenkrüd jaget de tonger ta de
doar üt.
Dat de ezels neat witte, sille de foksen
it har wol sizze.
It makket in great forskil, hwa’t fan de
swipe praet, it hynder as de fuor-
man.
Oant safier in hap en in snap üt dizze
samling. Ha jim by it lézen dêrfan ek
net it gefoel, dat üs tael der earmer op
wurdt?
De Friese benamingen zijn: gülswel,
piperswel en tongerswel. In Scherpen
zeel zegt men tünskoffels, om hun vlieg-
figuur. Twee maal werd ons een jong
exemplaar gebracht. Het diertje lag op
de weg en kon niet meer vliegen. De
reden is heel anders. Gierzwaluwen
kunnen van de grond moeilijk opvliegen,
beide ontvangen gierzwaluwen konden
al best vliegen en redden het wel. Maar
met gierzwaluwen is het wat bijzonders.
Ook vleermuizen kunnen zich soms
moeilijk in de lucht verheffen en vooral
jonge gierzwaluwen. Ze hebben lange
vleugels en een „gevorkte” staart.
Van de grammofoonplaat, welke in
dertijd verschenen is n.a.v.
(produktie Mirasound) zijn
5000 exemplaren verkocht.
De verkorte herhaling van de film
zal te zien zijn op dinsdag 29 juli
Ned. 2 van 20.21 -20.45. uur.
De skütsjes kunnen huiswaarts keren, de
strijd is gestreden. Enerverend soms,
vaak ook met teleurstellingen. Het feest
is weer geweest. Vanzelfsprekend
hebben lezers van ons blad met meer
dan gewone belangstelling de verrich
tingen van het Boalserter skütsje van
Siete Meeter gevolgd. De start was niet
al te best, maar Siete zou Siete niet zijn,
als hij zich niet grotendeels zou hebben
hersteld. De moed in de schippersschoe
nen? Dat nooit! Het siert onze public-
relation-officer minder, dat hij wel ’s in
I f
Verschijnt in: Bolsward, Baarderadeel, Hennaarderadeel, Hindeloopen, Wonseradeel, Workum en Wymbritseradeel
insiders echter wel wisten, dat het zo niet altijd door zou kunnen
gaan. Burgemeester Bruinsma dacht Fries, hij dacht ook Europees.
Hij trachte niet alleen een goed burger van Bolsward te zijn, maar
ook een inspirerend lid van de kerk, die hij liefhad. In Beverwijk,
waar zijn taak zoveel zwaarder was, de problemen zoveel groter,
dacht hij nog vaak aan Bolsward terug. Hij onderhield vriendschap
en relaties met velen en kwam nog jaren lang met zijn gezin de
Matthausuitvoering te Bolsward bezoeken. Zijn kaars is gedoofd.
Menselijkerwijs voortijdig. Hij ruste in vrede.
