Uit de Oudheid.
No. 32.
WOENSDAG 22 APRIL 1896.
Zes en twintigste Jaargang.
Buitenlandsch. Nieuws.
i
Dit Blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
H.
1
UITGEVER»
Y. KUIPERS, FIRMA H. BRANDENBURGH EN ZOON. TE WORKUM
In ’t begin van Mei kwam
Saksen (des overleden her-
paren
kelijke inzegening
percentage sterk
ging plaatsen
(Aanteekeningen betreffende Friesland, ont
leend aan den Frieschen Almanak van 1838.)
Edzard van Oost-Friesland tot nadeel van
van Saksen) op een schavot voor ’t
te Leeuwarden publiek onthoofd in
en 3000 soldaten, die onder
de hertogen Hendrik en Erik in Embderland
Prys per kwartaal 70 cent franco per post SS cent.
Prijs der ADVERTENTIËN van 15 gewone regels 40 cent.
Voor eiken regel meer 7} cent. Bij abonnement is de prijs belangrijk lager
Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den Uitgever
1 door hertog George tot Stadhouder gesteld was
in plaats van den verstorven graaf van Stol
berg, van wiens zachtzinnig naturel Everwyn
veel verschilde.
Den 2 December werden twee zilveren pen
ningen, die Koning Radboud I anno 678 had
doen slaan) op de zuidwestzyde van Stavoren
gevonden.
Anno 1512. Den 16 November zyn de beide
Heerschappen Tjaard Mockema en Jemme
hertog weder ontvangen, enz., belovende hem Heresz. Juwsma ^wegens correspondentie met
nochtans de 20e penning van al hunne renten graaf
en - L
Geestelijken wilden eerst van
weten, maar
20e penning.
Anno 1504.
Bildt meten en
hem tien jaren
gehuurd, i
goederen jaarlijks te zuilen geven doch de den hertog
geene schatting blokhuis I
naderhand beloofden zy ook de ’t bywezen van alle de Grietsleden.
invoegen Edzard overal met Krygsvolk bezet
werd, en doordien hy gezegd had, als hy des
Keizers ban-brief kreeg, dat er meer toe van
nooden was dan papier, pen en inkt, zoo men
hem uit Groningen wilde verdryvenzoo heeft
hertog George Groningen sterk belegerd, ge
durende welk beleg de Gelderschen in Fries
land waren gevallen, alszynde door eenige
heerschappen, wien de Saksische regeering
mishaagde, zelf ingeroepen, in voegen die vol
keren zich in korten (tyd) over Friesland ge
heel verspreid hebben, roepende »Vrye Friezen,
zonder schatting en accyns’t welk den
ingezetenen wel behaagde.
Hertog George voor Groningen verstaan
hebbende dat de Gelderschen zich dus meester
van Friesland maakten, heeft zyn zoon Johan
nes, die te Leeuwarden was, by zich ontboden
in ’t fort Weerdenbras, en is den 13 Decem
ber 1514 naar Coevorden, en van daar over
Munsterland naar Saksen vertrokken.
Hy had de Zwarte Hoop bevolen om in
Friesland te trekken en de afvallige Friezen
te straffen doch doordien ze geene betaling
kregen, zoo plunderden en roofden ze door ’t
land, en zochten eindelyk een goed heenkomen,
Friesland verlatende.
Anno 1515. Doordien nu de Friezen, met
de Gelderschen vereenigd, tot Stavoren, Hinde-
loopen, Workum, Gaasterland en Sloten vele
enkele en dubbele seinschepen hadden toegeta
keld, zoo roofden zy daarmede op de Zuiderzee
en maakten grooten buit op de Hollanders en
andere die op de landen hunner vyanden vrach
ten voeren beroovende ook Tessel, Wieringen
en Vlieland, namen veel volk gevangen en
sleepten dit met zich mede naar Sneek, waar
toen het Geldersche Hof was.
Van al deze Pyraten en Vrybuiters of zee-
roovers was groote Pier admiraal en chef
Brieven en Berichten, de Redactie betreffende franco
aan dit adres, uiterljjk Maandag en Donderdag middags 1 uur.
Advertentiön Dinsdag en Vrijdag morgens vóór 12 uur.
’t Betrekkelijk kleine vervolg geven we in
’t no. van a.s. Zaterdag. Onze lezers hebben
begrepen, dat het hier het tijdvak geldt, on-
middelijk voor onze annexatie door Keizer Karei
V. Wij hebben, in de spelling van onzen tijd
ongeveer, toch den ouden zinsbouw zooveel
mogelijk behouden. Met-een wijzen we er op
hoe waarheid en verdichting onder-een gemengd
zijn en hoe moeielijk het dus is om de werke
lijke geschiedenis vast te stellen. Gelukkig zijn
daarvoor nog andere hulpbronnen aanwezig,
dan de geschrevene, gelukkig, want al het ge
schrevene zelfs het gedrukte, is niet
waar.
vreest, dat die
dalen, indien men hen
keus tusschen burgerlijk
1 over het
eenmaal gestreden en
de gevolgen zijn voor het kerkelijk leven minder
ongunstig geweest dan zij aanvankelijk schenen
te zullen zijn. Daarom verlangen de meeste
Protestanten den strijd niet te hervatten.
Algemeen wordt de meening gedeeld, dat
het Drievoudig Verbond zal worden verlengd,
maar bijna even algemeen is men van opinie,
dat die vernieuwing geen gevaar oplevert voor
den vrede in Europa. Zelfs de Russische bladen
oordeelen zoo, schoon uit een anderen grond
dan menigeende Novoje Wremja te St. Peters
burg zegt, dat de Triple Alliantie opgehouden
heeft een bedreiging te zijn sedert bet bestaan
van een Fransch-Russisch Verbond. Duitschland
bewaart overigens, volgens dat blad, een onbe
rispelijke houding en die bijna welwillend is
geworden in de quaestie in Liao-Tung en in
het Armenische vraagstuk, een houding, die
het land tot zijn eigen voordeel zeker zal
bewaren.
FRANKRIJK. In verband met de reis van
President Faure naar Verdun, wordt, volgens
een telegram uit Parijs aan de Weener Neue
freie Presse, in welingelichte kringen verzekerd,
maar ook aspireerde naar de opperheerschappy
van Friesland, enz. en dat hy na de orde van
Keizer Maximiliaan I, (die hem gedreigd had
met de Ryksban, zoo hy Groningen niet weder
afstond,) niet wilde luisteren, zoo is hertog
Georg anno 1514 weder te Leeuwarden geko
men, (die 5000 soldaten, dewelke men de
Zwarte Hoop noemde, in Reiderland had ge
zonden by de Brunswyksche hulptroepen, twaalf-
drie Friesche de Duitsche waren Willem honderd paarden
J en
de Kanselier Frederik Grombach; de Friesche lagen, by het Krygsvolk van hertog George)
1
80 jaren) reeds veel langer bestaat door
het facultatieve te vervangen, vindt in Protes-
tantsche, zelfs in kerkelijke kringen weinig
instemming. Gemiddeld 96 percent der gehuwde
melden zich tegenwoordig voor de ker-
aan en men
zou
ging plaatsen voor eene
of kerkelijk huwelijk. De strijd
burgerlijk huwelijk is nu
de gevolgen zijn
Anno 1502. Den 16 October zyn door een
zwaren storm de dyken rond Friesland door
gebroken, zoodat het land weder met zeewater
bedekt werdvele menschen en veel beesten
geraakten om ’t leven. De stadhouder Hugo
liet daarna, anno 1503, te Harlingen twee
groote dubbele zeehoofden van palen op ’t
noordwest van ’t Kasteel slaan, om den storm
der zee tegen te staan; zy werden met lofriet
gevuld, daar de grietenyen Franekeradeel,
Menaldumadeel, Baarderadeel, Hennaarderadeel
en Barradeel elk honderd voet toe moesten
aan brengen.
In ’t voorzegde jaar deed de brand in Fries
land ook groote schadeop den 8 Mei brandde
Hindeloopen en de kerk geheel af. De veenen
te Giethoorn, Bakkeveen, ter Haule en op
meer andere plaatsen, omtrent St. Petrus en
Paulus begonnen gruwelyk te branden, zoodat
’t een groote schade deed in hout, rogge en
in de veenen.
Nog in dit jaar 1503 deden die van Oostergo
de Ee tot aan Claarkampsterzyl opgraven, die
op vele plaatsen meer dan honderd jaar droog
was geweest; toen kon men niet van Dokkum
naar Leeuwarden varen, maar moest door Rin-
sumageest de Murk op; tot dit graven gaf
men van de floreen-rente twee stuivers min
een oort (of veertien duiten) over Oostergoo:
in ’t zelfde jaar werd te Ter Haule een arend
uit zijn nest gehaald, die drie hoofden en vier
beenen had.
Anno 1504.
hertog Georg van
Nadat de onrustige en heerszuchtige graaf
In Juli liet hertog Georg het Edzard van Oost-Friesland, zich in absentie van
vier Hollanders hebben van hertog George, niet alleen door list en geweld
het morgen voor een kroon meester van de stad Groningen gemaakt had
mits dat zy het Bildt op hun eigen en aldaar een sterk kasteel had doen bouwen,
kosten en loon zouden laten bedyken, ook zylen
en sluizen daarin leggen, alleenig daarvoor
ontvangende 5000 guldens éénsdoch zy voe
ren zeer kwalyk met deze conditiën, want zy
meest al hun land daarin bedykten, en eens
deels heel arm en bloot werden.
In ’t voorz. jaar ordonneerde de hertog de
zes volgende zaken om Friesland tydens zyne
afwezigheid te regeeren, teweten drie Duitsche
en
Trachses, als de opperste, Sjord Lutsing
DUITSCHLAND. De Keizer heeft, wegens
het ongunstige weder, zijne jachtplannen laten
varen, maar blijft niettemin evenlang de gast
van zijn oom, den Groothertog van Baden, als
aanvankelijk zijn voornemen was.
Vrijdag, tegen het middaguur, liet de Keizer
het garnizoen van Karlsruheplotselingalarmeeren.
In den kortst mogelijken tijd bevonden zich
alle troepen op het plein voor het groothertogelijk
paleis, waar de Keizer, vergezeld van den
Groothertog en den Erfgroothertog, hen liet
defileeren.
Het voorstel der conservatieven om het ver
plicht burgerlijk huwelijk dat nu sinds 20
jaren in geheel Duitschland en in sommige
streken (b. v. in de Rijnprovincie meer dan
In dit jaar 1509, omtrent Martini, kwam
dat de President de vestingen in de nabijheid
heeft geïnspecteerd in verband met voorgenomen
nieuwe verdedigings-maatregelen der Oostgrens.
Men brengt in herinnering, dat de Minister
van Oorlog Cavaignac reeds als begrootings-
rapporteur er op aandrong om de bestaande
vestingen te vermeerderen en te versterken,
alsmede meer garnizoenen langs de grenzen te
leggen. Zijn geheele plan rakende een koloniaal
leger kwam hierop neer om de in Algiers niet
meer noodige, of door Afrikanen vervangbare
bataljons om Verdun, Toul en Belfort te ver-
deelen. Den President voor dit denkbeeld te
winnen, moet het voornaamste doel der reis
naar Verdun geweest zijn.
ENGELAND. Op verzoek van den Minister
van Koloniën Chamberlain heeft het departement
voor de aangelegenheden der kolonie ter kennis
gebracht van President Kruger, dat het voor
nemen bestaat, de garnizoenen te Kaapstad en
Natal elk met één regiment te vermeerderen.
In deze maatregel ligt volstrekt niet de be
doeling, eenige verandering, welke ook, te
brengen in de vriendschappelijke politiek, welke
het Engelsche Kabinet tegenover de Trans-
vaalsche Regeering volgt.
De Minister wenscht daarom de Regeering
der Zuid-Afrikaansche Republiek te waarschuwen
tegen pogingen, welke mochten worden aan
gewend, om aan Engeland’s bedoelingen een
verkeerden uitleg te geven.
OOSTENRIJK De Gemeenteraad (geheel
voltallig) heeft Zaterdag den antisemiet dr.
Lueger met 96 tegen 42 stemmen wederom
tot burgemeester gekozen. De heer Gruebl
was de candidaat der liberalen. Een ontzag
lijke menigte, rondom het Raadhuis op de
been, begroette den uitslag met gejuich.
Zooveel juichers zooveel dwazen.
RUSLAND en BULGARIJE. In wèlinge-
waren Buchopastoor te Wirdum, Hessel
Martena en Frans Minnemahy ordonneerde
’t Hof te Leeuwarden, en liet de Kanselary
bouwen en nadat hy de Kasteelen te Harlingen,
Leeuwarden en Winsum (in Groningerland) van
alles wel voorzien had, is hy nog in ’t jaar
1504 naar Saksen gereisd.
Anno 1506. Is te Rinsumageest een rat
gevangen, die zeven hoofden had.
Op den eersten July van dat jaar is een
gemeene Landdag binnen Leeuwarden gehou
den, als wanneer, door orde van hertog George
de oude Raden, die hy vóór zijn vertrek ge
steld had, werden gelicencieert, want graaf
Hendrik van Stolberg was door den hertog tot
stadhouder aangesteld doch de regeering van
dezen vromen en goedertieren graaf is van
korten duur geweest, want
anno 1508 naar Saksen door zyn Heer ont
boden zynde is hy op zyne terugreis in ’t
begin van Januari te Keulen overleden. En
doordien hy van de Friezen zeer bemind was,
hebben zy zyn lichaam van Keulen naar Leeu
warden overgebracht en aldaar in de 01de-
hoofsterkerk met groote statie en katholiek
ceremonieel begraven.
Anno 1509. Den 26 September braken
door een grooten stormwind de zeedyken door
en geheel Friesland werd door ’t zeewater
overstroomd, zoodat er veel huizen, daar men
schen, honden en katten opzaten, weg dreven;
daar dreef ook allerhande huisraad, kisten,
tresoren, bedden, enz. weg naar de Wouden,
zoodat de schade niet was te waardeeren.
Onder alle de groote menigte van menschen
die verdronken, was ook Syurt Aylva van
Witmarsum, die het Friesche beleg voor Fra-
neker gecommandeerd had, dewelke met zijn
volk doende was om zyne beesten te bergen,
togs Alberts tweede zoon) in Friesland, heb- verdronken met hun vyven.
bende van zynen broeder Hendrik het erfrecht In dit jaar 1509, omtrent Martini, kwam
van ’t stadhouderschap van Friesland gekocht, graaf Everwyn van Benthem in Friesland, die
Hy is den 8 Juni te Leeuwarden gehuldigd.
En doordien hy een Ridderschap begeerde
in te voeren, dat is, dat alle Heerschappen
hunne vaste goederen van hem en zyne Erven
zouden ter leen ontvangen, zoo hebben zy zich
daartoe niet willen verstaan, zoodat zy hunne
goederen, die hun in alle vryheid waren aan
geërfd van hunne voorouders en die ze in zoo
danige vryheid menig honderd jaar hadden
niet wilden overgeven en als onvry van den
BLAD VOOR FRIESLAND.
i
FRISO
UMS- El IIIIEIITEV1IE-
