WOENSDAG 7 OCTOBER 1896.
No. 80.
L
Binnenlandsche Berichten.
Officiéél gedeelte.
Nadere mededeelingen.
Zes en twintigste Jaargang.
I
(2)
Y KUIPERS, FIRMA H- BRANDENBURGH EN ZOON, TE WORKUM
FRI
II11B El Uil l il I rIII
mill lllllll IIIIESEIIII,
Dit Blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
jaar
Prijs per kwartaal 70 oent franco per post 85 cent.
Prijs der ADVEBTENTIËN van 15 gewone regels 40 cents
Voor eiken regel meer 7} cent. Rij abonnement is de prijs belangrjjk lager
Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den Uitgever
UITGEVER:
H.
van Oorlog heeft naar
van
Brieven en Berichten, de Redactie betreffende franco
aan dit adres, uiterlijk Maandag en Donderdag middags 1 uur.
Advertentiën Dinsdag en Vrjjdag morgens vóór 12 uur.
licht te ontsteken. Wij vertrouwen, dat er
hier en ginds wel leden te vinden zijn, die
daartoe willen medewerken, als de verschil
lende belanghebbenden dan maar niet schitteren
door hunne afwezigheid. De belangstelling in
de politieke aangelegenheden was tot heden,
behoudens eene enkele uitzondering wellicht,
zeer gering. En dit moet anders worden,
anders heeft de uitbreiding der kiesbevoegdheid
volstrekt geen zin.
VERGADERING van den RAAD der
gemeente Hemelumer Oldephaert
en Noordwolde, op Zaterdag den 10
October 1896, des voormiddags te 9|
ure.
Punten van behandeling:
I. Ingekomen stukken en mededeelingen.
II. Verzoek van het burgerlijk armbestuur te
Molkwerum om een gedeelte van de Oudewijk
aldaar in koop te mogen erlangen.
Ill Idem van J. J. van der Veer e a. te
Koudum. om aan de openbare lagere school aldaar
een tweeden onderwijzer aan te stellen.
IV. Voorstel van B. en W. betreffende de
stichting van eene nieuwe school met onderwijzers-
woning te Molkwerum.
V. Rapport van het onderzoek der begroetingen
voor 1897.
VI. Vaststelling van het kohier van schoolgeld
over het 3e kwartaal 1896.
VII. Reclame tegen het le suppletoir kohier
van hoofdelijken omslag dienst 1896.
Koudum, den 5 October 1896
De Burgemeester,
H. M. TROMP.
Mijnheer de Redacteur!
Gaarne had ik het volgende in „Friso” geplaatst.
Dat de kieswet uitgebreid is, en in 1897 in werking
zal treden is vrij algemeen bekend, maar de meesten
kennen de wet niet, zij begrijpen er niets van en
zijn er dientengevolge onverschillig voor. Trouwens
het kan niet anders wat mm niet kent kan men
niet begrijpen en onverschilligheid volgt dan van
zelf. (1)
Er wordt naar opheldering gevraagd en het zal
noodig en nuttig zijn zooveel mogelijk licht te
geven in deze, vooral voor de nieuwe kiezers zoo
duistere zaak.
En wat is nu in de eerste plaats noodig Dit
zoo duidelijk mogelijk maken, wie kiezers kunnen
worden en hoe. Dit is een algemeen belang. Nu
de wet er is, is het in het belang van alle politieke
partijen, om te zorgen dat allen die dat recht is
toegekend er gebruik van maken.
Door middel van de z.g. locale nieuws- en
advertentie-bladen van verschillende kleur of rich
ting, kan dit doel het beste bereikt worden.
Wij wenschen dan ook dat zy, die kunnen voor
lichten en daarvoor tijd hebben, van tijd tot tijd
iets van zich laten hooren, om het doelalgemeene
bekendheid, in den ruimsten zin te treffen.
Ook de Redactiën van hier boven genoemde
blaadjes, zouden even als zij gewoon zijn andere
algemeen belangrijke en wetenswaardige aange
legenheden te plaatsen, als aankomst en vertrek
van sporen, booten enz., ook dit kunnen doen door
wetenswaardigheden de kieswet betreffende, althans
tot 15 Februari te geven en daarmede den lezers
een grooten dienst kunnen bewijzen.
De Werkmansbode, orgaan van het Algemeen
Nederlandsch Weiklieden-verbond, van deze maand
bevat een mededeeling aangaande het kiesdistrikt
Appingadam, in navolging hiervan laten wij hier
eene volgen het Kiesdistrikt HARLINGEN
betreffende.
Tot dit distrikt behooren de gemeenten Barradeel,
Harlingen, Wonseradeel, Bolsward, Workum en
Hindeloopen. (2)
Kiezers voor de Tweede Kamer of de Provin
ciale Staten kunnen worden de mannelijke inge
zetenen, die vóór of op den 15den Mei 1897 den
25-jarigen leeftijd hebben bereikt, mits zij Over
het volle dienstjaar, 1 Mei 1895 tot 30 April 1896
zijn aangeslagen geweest in de vermogens-, bedrijfs-
of personeele belasting of over het dienstjaar 1
Januari tot 30 December 1896, zijn aangeslagen
geweest in de grondbelasting, voor ten minste
1.aan hoofdsom en rijksopcenten, en zij elk
dier aanslagen voor of op den 1st en Maart 1897
hebben betaald;
of a. als hoofden van gezinnen of als alleen
wonende personen op den 31sten Januari a.s.
sedert den Isten Augustus jl. in dezelfde gemeente
een of twee huurwoningen hebben bewoond en het
werkelijk huurbedrag, van elk dier woningen met
alles wat daarbij is verhuurd, als: grond, bijge
bouwen enz. ten minste heeft bedragen te Bolsward
en Harlingen j 1.25, Barradeel, Hindeloopen en
Workum 1.— en Wonseradeel f 0.80 per week;
<3)
of b. op den 31sten Januari a.s. sedert den
Isten Januari 1896, in vaste dienstbetrekking zijn
geweest bij eenzelfden patroon of onderneming of
als inwonende zoon in het bedrijf der ouders, en
zij over dat jaar, aan loon of inkomen hebben
genoten, tenminste: indien zij wonen te Bolsward
en Harlingen 350, Barradeel, Hindeloopen en
Workum 300 en Wonseradeel f 275 (4)
of c. een vaartuig bewonen krachtens eigendom,
vruchtgebruik of huur, van ten minste 24 kubieke
meter;
of d. sedert het vorige jaar een inschrijving
hebben op het Grootboek, groot f 100 of een
bedrag in de Rijkspostspaarbank groot 50
of e. een examen hebben afgelegd voor de
benoembaarheid tot een ambt of voor de uitoefening
van eenig beroep of bedrijf.
Tot nadere toelichting diene:
Ten eerste, wie aangeslagen zijn of zijn geweest
in een of meer der vermelde belastingen, worden,
indien zij elk dier aanslagen vóór of den Isten
Maart hebben betaald, door den Burgemeester
ambtshalve, d.i. zonder des kiezers medewerking,
op de kiezerslijst geplaatstmaar hebben zy ook
maar één dier aanslagen niet betaald, dan kunnen
Hadja.
De pauselijke internuntius te ’s-Graven-
hage mgr. Lorenzelli, is blijkens een bericht
dat Reuter’s agentschap uit Rome heeft ont
vangen, bevorderd tot nuntius te München.
Het Departement
verzekerd wordt, den eisch tof bouwen
een fort te Scheveningen gehandhaafd, ook
tegenover de jongste aanvraag om concessie
voor een haven daar.
Door den Minister van Marine zijn aan
de Kamer aangeboden 4 4 schetsen, bevattende
de avant-projets van de gewijzigde pantser-
schepen type Kortenaer, van de monitors A en
B en van de kanonneerbooten, alle opgenomen
in het plan van reconstructie van de vloot,
ontwikkeld in de Memorie van Toelichting bij
het Vie Hoofdstuk der Staatsbegrooting voor
1897.
Tevens deelt de minister mede, dat de kosten
van aanbouw en uitrusting der pantserschepen,
type Kortenaer, voor de schatkist hebben be
dragen Kortenaer, f 2,649,622.723Piet Hein
f 2,771,399,61, Evertsen f 2,748,014,38s.
Naar Het Vad. verneemt, heeft het Land
bouw comité met een tiental leden van de
Tweede Kamer vergaderd tot bespreking van
de suiker quaestie. Vrij algemeen had men
van agrarische zijde bezwaar tegen het wetje,
dat is ingediend om den fiscus voor de cam
pagne 1896/97 een hoogere opbrengst van
den suikeraccijns te verzekeren.
benoodigdheden, tot leniging
U M. de R. dankende
H.
(1) Exemplaren der wet zijn zeer goedkoop
te verkrijgen zij kosten van 15 tot 50 cents.
Tot ’t district Sneek behooren de
gemeenten Sneek, Wijmbritseradeel, Stavoren.
Hemelumer Oldephaert, IJlst, Gaasterland,
Sloten, Rauwerderhem en Doniawerstal.
(3) Sneek f 1.25, Doniawerstal. Gaaster- I
land, Hemelumer Oldephaert, Ijlst, Sloten,
Stavoren, Rauwerderhem en Wijmbritseradeel
f 1.—
(4) Sneek f 350 de overige gemeenten
in dit district f 300.
(5) De burgemeester is geen boeman. Hij
zal ongetwijfeld vele onwetenden gaarne ter
hulpe zijn.
(6) Deze mededeeling beschouwen we als
eene opwekking in dezen zin wilt gij kiezer
zijn, voorzie in eigen behoefte voorwaar een
goed woord van een werkman tot zijne lotge
nooten.
De geachte inzender doet wel, licht te vragen
en op zijn beurt licht te verspreiden. Wij
moeten hem evenwel opmerken, dat de locale
pers niet alles vermag. Ze doet inderdaad
reeds, wat ze kan doen. Hier is echter een
ruim veld voor de verschillende kiesvereenigin-
gen om in openbare vergaderingen het noodige
In aansluiting aan ons hoofdartikel in ’t no.
van j.l. Woensdag, deelen we mede, dat door
de Regeering in het nieuwe zittingjaar bij de
Tweede Kamer dadelijk een wetsontwerp is
ingediend, waarvan art. 1 bepaalt, dat de heffing
der personeele belasting, volgens de wet van
16 April 1896 (Staatsblad no. 72,) zal aan
vangen 1 Januari 1897. Als een gevolg
daarvan bepaalt art. 2, dat van de aanslagen
over het thans loopend dienstjaar slechts het
twee-derde gedeelte zal behoeven te worden
betaald, terwijl art. 3 wil voorkomen, dat aan
de provinciën en gemeenten te veel opcenten
worden uitgekeerd, omdat die dan later toch
zouden moeten worden teruggegeven.
Precies dus, als we heden voor acht dagen
reeds meenden te kunnen voorspellen. En
als ’t nu nog slechts eene wetsvoordracht be
treft, wij meenen te mogen aannemen ook
in verband met de inwerking-treding der nieuwe
kieswet met 1 Januari e. k., dat ook deze
voordracht weldra wet zal zijn en derhalve
geldig voor allen.
Mede is door den Minister van Financiën
een ontwerp ingediend, houdende vaststelling
der vergoeding, die het Rijk aan de gemeenten
zal hebben te betalen, wegens de mindere
opbrengst der opcenten op de personeele be
lasting over 1897. Voor volgende dienstjaren
moet er dus op andere wijze in worden voorzien.
Ook de aanneming van dit ontwerp achten
we vrijwel verzekerd.
Wij leven derhalve blijkbaar in een tijdperk
van overgang en menigeen, wien nog veel
duister is, vraagt om meer licht. Dit licht te
verspreiden is de taak van iederen weldenkende,
opdat die overgang zoo kalm en bedaard, maar
ook zoo degelijk mogelijk kunne plaats hebben.
Hebben we in ons blad dienaangaande reeds
op veel gewezen, ’t schijnt wel, dat de lezing
dikwerf vluchtig is geschied. Daarom laten
we hier volgen een bij ons ingekomen stuk,
dat we bovendien gaarne plaatsen, omdat het
van een ernstig en welmeenend werkman komt.
Wij plaatsen er hier en daar een enkel cijfertje
bij, om bij wijze van noot er eene ruimere
uitbreiding aan te geven.
De correspondent van de N. R. Ct.
seinde uit Batavia.
»Het huis van den agent der Pakketvaart-
maatschappij te Sisi op Lombok is geplunderd
en verbrand. De controleur Engelenberg viel
met cavalerie een sterke bende aan. Een cava
lerist werd gedood en een gewond. De Atjeh
is er heen met den assistent resident. Van
Praja wordt versterking gezonden.”
Genoemd blad teekent hierbij aan
Wij maakten reeds vroeger de opmerking,
dat den Sassaks geleerd moest worden zich als
rustige burgers te schikken onder ons bestuur,
nu wij hen bevrijd hebben van de tyrannieke
overheersching der Baliërs. Hoewel er reeds
met eenige kracht werd opgetreden tegen ben
den, die zich als een begrijpelijk gevolg van
de hevige oorlogsberoeringen nog in de binnen
landen ophouden, is dat blijkbaar nog niet
geheel afdoende geweest. Het stoomschip de
Atjeh en de troepen uit ons kampement te
Praja zullen daarop nu wel orde weten te
stellen, maar toch zou het ons niet verwonde
ren, als het noodig bleek nog wat meer punten
op het eiland door troepen te doen bezetten
en een klopjacht te houden op de onrust
stokers.
Het Sisi. waarvan het telegram spreekt, ligt
waarschijnlijk op de Oostkust bij Laboean
ondersteuning hebben genoten in geld of andere
i-van noo(j (g)
voor de plaatsing.
de R.
zij j in géén enkel ander geval aanspraak op kies
bevoegdheid doen gelden en behoeven zij zich dus
niet aan te geven.
Ten tweede. Allen die niet zijn aangeslagen
geweest in één der vermelde belastingen, moeten
indien zij verkeeren of vermeenen te verkeeren in
de gevallen bedoeld bij lett. a tot e zich vóór den
Xbden Februari a. s. bij het Gemeentebestuur aan
geven om op de kiezerslijst te worden geplaatst.
Ten derde. Voor de berekening van den wer-
kelyken wekelijkschen huurprijs, wordt maandhuur
tot weekhuur herleid door deeiing met 4 en jaar
huur door deeiing met 50.
Ten vierde. Weekloonen worden, voor de be
rekening van het jaarloon, wanneer zij over het
vol jaar ontvangen, vermenigvuldigd met 52.
Ten vijfde. Pensioenen vanwege het Rijk, de
provincie of gemeente toegekend, kunnen als loon
of inkomen worden opgegeven, of bij het loon of
inkomen worden opgeteld.
Om kiezer te kunnen worden voor de Provin
ciale Staten en den Gemeenteraad, moet men zijn
ingezeten der provincie en der gemeente en verder
aan de voorschreven eischen hebben voldaan, ook
ten aanzien der gemeente-belasting.
Een mededeeling als hierboven, het district Har
lingen betreffende, wordt ook Werklieden- en
Kiesvereenigingen in overweging gegeven, om b.v.
op.groot formaat papier te laten drukken, teneinde
aangeplakt te worden in openbare of' bijzondere
vergader- en uitspanningslokalen, op werkplaatsen
enz. enz.
Opgemerkt dient te worden dat de mededeeling
als hierboven lang niet alles bevat wat de kiezers
dienen te weten. Maar dat alles is niet in be-
knopten vorm te geven of te vertellen. Het voor
naamste is slechts meegedeeld, datgene waar het
in de eerste plaats op aankomt. Het overige doet
er niet zooveel toe. Indien ze, als zijnde niet in
een der belastingen aangeslagen geweest, zich op
geven als lopn huur kapitaal- of examenkiezers,
toch niet op de kiezerslijst kunnen worden gebracht,
dan, hieromtrent kunnen ze vrij gerust zijn, zal
de Burgemeester hen er ook niet op brengen.(5)
Het kan er in het algemeen op gewaagd worden
en het is beter dat zich tien te veel opgeven dan
5 te weinig, en let wel vóór 15 Februari.
Nog dituitgesloten van de uitoefening van het
kiesrecht zijn o. a zij, die in het burgerlijk jaar,
voorafgaande aan de vaststelling der kiezerslijsten
(dus nu 1896), als behoeftigen van een instelling
van weldadigheid of van een gemeentebestuur
