Nieu wj aars wens chen
25 Cent,
Bericht
WOENSDAG 30 DECEMBER 1896.
No. 103.
Zes
Bimetallisme,
dubbele en hinkende standaard.
Binnenlandsche Berichten.
Y KUIPERS, FIRMA H- BRANDENBURGH EN ZOON. TE WORKUM.
DE UITGEVER.
Gelegenheid tot het plaatsen van
in „FRISO” van VRIJDAG 1 Januari,
wordt weder aangeboden.
Voor spoedige toezending houdt zich
aanbevolen
EN TWINTIGSTE JAARGANG.
FRISO
tuin iiiiiiiTiaiii
llllll lllllll IIHI.SL i\n.
Dit Blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG.
tn;
.n-
,n
s.s.
strijd
r
i
Prijs per kwartaal 70 cent franco per post 86 oent.
Prys der ADVEBTENTIËN van 15 gewone regels 40 cents
Voor eiken regel meer 7} cent. Bij abonnement is de prijs belangrijk lager
Voorwaarden daaromtrent te vernemen bjj den Uitgever
UITGEVER:
1
I
I
1
een groot onder
in het
rm.
rw.
je
te
>er,
en-
os-
zan
068
ske
iw-
ot
g-
n
v
V
l.
k
n
sr
ir
d
is
me.
leer
d.
ej.
n-
te
ijk-
Zd.
nd.
ni
te
ra,
K.
J.
F.
B.
J.
el-
Zoolang iedereen de conventioneele handels
waarde van gemunt zilver blijft handhaven, is
er geen gevaar, doch die tot het dubbele van
de waarde opgedreven koers is een ziekelijke
toestand, die, hadden alle landen steeds de
aanmunting van zilver vrijgelaten, nooit tot zulk
een hoogte gekomen zou zijn.
De Amerikanen hebben het groote nadeel
ondervonden van de sluiting der vreemde munten
voor het zilver. Door het aannemen van den
hinkenden standaard door bijna gansch Europa
is de waarde van een product van Amerikaanscbe
industrie, het zilver, aanmerkelijk in waarde
gedaald. Het is begrijpelijk, verschoonbaar en,
volgens het door den heer Reuther aangetoonde,
ook verdedigbaar, dat de Amerikanen getracht
hebben, dat nationale product op waarde te
houden.
Doordat ook het egoïsme der mijnbezitters
hier een rol speelt, was de wijze, waarop men
dit doen wilde, ondoelmatig, doch de begane
fouten mogen ook niet overdreven voorgesteld
worden. Men moet ook de goede zijde van
dit streven erkennen.
De Minister van Binnenlandsehe Zaken
heeft goedgevondenhet vervoer van herkau
wende dieren en varkens te verbieden uit een
kring in de gemeente Franeker.
In de bijvoegsels der St. Ct. worden
medegedeeld de Methoden van onderzoek aan
de Rijkslandbouwproefstations voor het jaar
1897”.
Nieuwjaarskaartjes. Ter bevordering van
een geregelde postbestelling vóór en op den
overstelpend drukken Nieuwjaarsdag wordt
wederom de gelegenheid opengesteld om brieven,
kaartjes en gedrukte nieuwjaarswenschen, welke
men op 1 Januari a.s. aan de geadresseerden
wenscht te zien uitgereikt, reeds nu ter post
te kunnen bezorgen. Ter onderscheiding hebbe
men ze te merken, door over de gebeele lengte
van het adres een kruis te trekken. Het
publiek wordt verzocht van deze gelegenheid
zooveel mogelijk gebruik te maken.
Bij kon. besluit van 23 December is
Frans Coenen, toonkunstenaar te Amsterdam,
benoemd tot ridder in de Orde van den
Nederlandschen Leeuw.
Blijkens bij het departement van Marine
ontvangen bericht is Hr. Ms. pantserdekschip
Koningin Wilhelmina der Nederlanden, onder
bevel van den kapitein ter zee W. J. Derx,
24 dezer van Saigon vertrokken.
In de vergadering van het Hoofdbestuur
der Friesche Maatschappij van Landbouw heeft
de zuivelconsulent, de heer Mesdag, het ontwerp
wijziging boterwet behandeld.
Na herinnerd te hebben, dat het bestuur van
de Vereeniging tot bestrijding van knoeierijen
in den boterhandel in een adres aan den Min.
v. Justitie en den Min. van W. H. en N.
verzocht heeftde wet zoodanig te wijzigen
en aan te vullen, dat het merken van margarine
of surrogaat ook bij vervoer verplichtend wordt
gesteld dat naast de ambtenaren, die volgens
art. 3 der wet belast zijn met het toezicht op
de naleving, worden aangesteld twee of meer
inspecteurs, uitsluitend alleen belast met de
zorg van eene stipte handhaving der wet; en
ven, wijst spreker er op, dat het Nederl.
Landbouw-comité van oordeel is, dat de werking
der boterwet niet veel te beteekenen heeft, en
dat men de wet óf moet intrekken, óf scherper
bepalingen moet vast stellen. Met 21 tegen
4 stemmen heeft dat comité de wenschelijkheid
uitgesproken dat het verbod van art. 2 worde
uitgebreid tot het voorhanden hebben van sur
rogaat in roomboterfabrieken en bewaarplaatsen
van boter alsmede het verzenden en vervoeren,
en ook, dat èn afzender èn vervoerder kunnen
gestraft worden.
Verder werd met 23 tegen 2 stemmen de
wenschelijkheid uitgesproken, dat ten minste
2 speciale ambtenaren met de handhaving der
boterwet worden belast.
Na uiteenzetting zijner eigen denkbeelden
komt het spreker wenschelijk voor, dat nog
maals worde aangedrongen op de wijzigingen
door genoemde Vereeniging en het Nederl.
Landbouw Comité verzochtmaar tevens dat
le. In Art. 1 der wet van 1889 worde opge
nomen de bepaling, dat onder Margarine of
Surrogaat zal worden verstaan, elk op boter
gelijkend vetmengsel, voor welks bereiding een
of ander vet is gebruikt dat niet van melk
afkomstig is, en dat deze vetmengsels slechts
met den naam van margarine of surrogaat
mogen worden aangeduid, dat andere bijvoeg
sels dan den naam van den fabriekant. den
naam der plaats van herkomst en de in den
warenhandel algemeen gebruikelijke aanduidin
gen van qualiteit, uitdrukkelijk worden verbo
den.
2e. Dat in art. 2 uitdrukkelijk worde be
paald, dat onder ster levering rondbrengen of
bezorgen” ook begrepen is de verzending per
postpakket.
3e. Dat bedrog aangaande het wezen der
waar door valsche aanduidingen in advertentiën,
circulaires, brochures, enz. uitdrukkelijk straf
baar worde gesteld.
Verder eischt de kaasindustrie een absoluut
verbod der bereiding van margarine-kaas, dat
geen goedkooper volksvoedingsmiddel is, maar
enkel en alleen een extra voordeel voor den
fabriekant, die inplaats van melkvet een goed
kooper vet gebruikt.
Op deze grondslagen is besloten een adres
tot de Tweede Kamer te richten.
Sterftestatistiek. In November zijn in
onze provincie 409 menschen gestorven, zijnde
over een geheel jaar gerekend 14.68 op 1000
inwoners. Naar den leeftijd was de sterfte
beneden 1 jaar 55, van 15 jaar 22, van
514 jaar 11, van 1420 jaar 12, van 20
50 jaar 90, van 5065 jaar 56, van 65
80 jaar 87, boven 8C jaar 49. De kanker
vroeg 31 slachtoffers, ziekten der ademhalings
organen 155 spijsverteringsorganen 31, hart
en vaatzieken en rheumatismus 19, enz. In
20 gevallen was de doodsoorzaak onbekend.
De Conrad. Volgens bij de Stoomvaart-
Maatschappij Nederland ontvangen bericht uit
Perim, hebben de laatste passagiers van het
Conrad, met bet op 25 dezer van Periin
vertrokken s.s. Prins Alexander, de reis ver
volgd. Het zijn de passagiersJ. B. van
Aken, J. J. de Graaff, G. van Merkesteyn en
6 geestelijke zusters uit Tilburg.
Uit Zeeland. Met den ouderlingen
over richting en het volgen der partij-
Brieven en Berichten, de Redactie betredende franco
aan dit adres uiterlijk Maandag en Donderdag middags 1 uur.
Advertentiën Dinsdag en Vrijdag morgens vóór 12 uur.
Bjj gesprekken met anderen blijkt meermalen
hoe weinig kennis velen hebben vai munt - - en
muntwaarde, dat velen we! eens geboord
of gelezen hebben van bimetallism^ van gouden
of zilveren, van dubbelen en hinkenden stand
aard, doch de beteekenis er niet van kennen
dat velen wel weten, dat wij hier te lande
hebben een gouden standaard (het tiengulden
stuk) en een zilveren standaard (de gulden en
de halve gulden en de 2^ gulden of rijksdaalder)
doch niet, dat het tienguldenstuk inderdaad de
waarde van f 10.— aan goud heeft, de zilveren
munt op verre na niet de waarde, die er officiéél
aan gehecht wordt, met andere woorden, dat
de officiëele waarde van de gouden Willem
wel, die van de zilveren munt op verre na niet
overeenkomt met de marktwaarde.
Is men hier te lande schuldig f 20.dan
is het onverschillig of men die som betaald
met 2 gouden Willems of met 8 rijksdaalders
of met 20 enkele guldens.
Is men f 20.-- schuldig in een gedeelte van
het buitenland, dan wordt die schuld wel ge
kweten door betaling van 2 gouden Willems,
maar lang niet door betaling van acht rijks
daalders of 20 enkele guldens.
Voor 2 gouden Willems koopt men hier te
lande hetzelfde als voor 8 rijksdaalders of 20
enkele guldens ofschoon er
scheid in innerlijke waarde bestaat,
buitenland koopt men meer voor gouden dan
zilveren nederlandsche munt.
In De Oprechte Haarlemmer Courant van 9
November 1896 komt een ingezonden stuk
voor van den heer A. C. Reuther, betreffende
bimetallisme, dubbele en hinkende standaard,
dat wij hier laten volgen en, naar wij vertrou
wen, den lezers van Friso niet onwelkom zal
zijn.
Schrijver zegt, er bestaan twee vormen van
bimetallisme. In het eene geval is aanmunting
voor beide metalen vrij, in het tweede geval is
aanmunting van zilver, door particulieren, ver
boden. Vele landen, ook de Vereenigde Statëh
zijn in de laatste kwarteeuw overgegaan van
het eerste stelsel tot het tweede. Door deze
omstandigheid zijn twee partijen geboren, die
der goudmannen en die der zilvermannen. De
zilvermannen willen vrije aanmunting van beide
metalen Daar deze partij echter in Amerika
hoofdzakelijk uit mijnbezitters bestaat, wordt
hun streven uitsluitend toegescbreven aan egoïs-
Toch valt er veel te zeggen voor hun
en de heer Reuther treedt op als hun
verdediger. Volgens hem worden de fouten,
door verschillende regeeringen der Vereenigde
Staten begaan, wel eenigszins overdreven voor-
Ten eerste wijst hij op den invloed, die vrije
aanmunting van beide metalen heeft op de
vastheid der waardeverhouding tusschen hen.
Wanneer de marktwaarde van het zilver
daalt beneden de officieele waarde er van met
betrekking tot de marktwaarde van het goud,
zoo zal bij de vrije aanmunting van zilver de
gouden munt worden verdrongen en gaan naar
bet buitenland of naar den smeltkroes, waaruit
zij voor een deel als commerciemunt weder zal
treden. De marktwaarde van het goud zal
hierdoor wat verminderen en die van het zilver
wat rijzen, zoodat deze minder met zijne offici
eele waarde zal gaan verschillen.
Wordt daarentegen de aanmunting van zilver
verboden, zoo zal er wat gouden munt vervaar
digd worden: die munt gaat naar de kelders
der Banken en de spaarpotten der particulieren,
terwijl de grove zilveren munt niet gewild zal
zijn en voor een deel in pasmunt herschapen
wordt. In dat geval moet altijd de waarde
van het goud stijgen, die van het zilver dalen,
zoodat de verhouding steeds meer van de
officieel vastgestelde gaat verschillen.
Zoo in beide gevallen de pretentiën in goud
berekend zijn, zullen zij in het eerste, met
betrekking tot hetgeen er mede gedaan en
voor gekocht kan worden, kleiner worden,
hetgeen in het voordeel is der debiteuren en
eenigszins in dat der niet-kapitalisten, terwijl
in het laatste geval, waarbij de hinkende stand
aard bestaat, die pretentiën, met betrekking
tot hetgeen er met geld te doen is, grooter
zullen worden, hetgeen in het voordeel der
crediteuren en der kapitalisten is.
De goudmannen zeggen tegen de zilverman
nen »In goud aangegane schulden behooren
in goud betaald te worden,” waarop de zilver
mannen antwoorden: »Dan hadden verscheidene
Staten, door het munten van het zilver te ver
bieden, niet op eene kunstmatige wijze de
marktwaarde van het goud moeten opdrijven.
Ofschoon beide stelsels twee metalen kennen,
bestaat er toch ter berekening van schulden,
tractementen enz. slechts één muntstandaard
de gouden. De zilveren munten spelen dezelfde
rol als de biljetten der Ned. Bank. Zool ng
men er de soliditeit van vertrouwt en men
weet, dat ze a pari inwisselbaar zijn tegen
goud, blijven ze de officieele waarde behouden.
Een goed muntstelsel moet echter bestand
zijn tegen tijden van crisis, die zich kenmerken
door gebrek aan vertrouwen en die dus voor
het tegenwoordig algemeen aangenomen stelsel
zeer gevaarlijk zijn, want, ontstaat er zulk een
financieele crisis, al dan niet het gevolg eener
politieke crisis, zoo verdwijnt bet geloof, dat
men de zilveren munt a pari of volgens hare
officieele waarde zal kunnen inwisselen tegen
goud. Dit gaat een agio doen en wel zal dan
hetgeen men in goud betaald, geen hoogeren
prijs gaan doen, maar dit wel het geval zijn
met hetgeen in zilver betaald wordt. Zij die
voor hnnne producten, diensten of inkomsten
geene grootere betalingen in zilver kunnen be
dingen, zullen dan lijden.
In zulk een tijd zou de Ned. Bank, gedwon
gen wordende haar papier in te wisselen, die
goudpretenties voor het grootste deel in zilver
moeten voldoen, en wilde ze haar crediet be
houden, dan zou zij meer zilver moeten betalen,
dan door de officieele verhouding tusschen goud
en zilver vastgesteld wordt. En meer banken
gesteld.
hun verplichtingen kunnen voldoen
in ons gewest ook op het gebied der anti-
