ZATERDAG 1 MEI 189T.
No. 34.
Nieuwstijdingen
Zeven en twintigste Jaargang.
1
I
Y KUIPERS, FIRMA H- BRANDENBURGH EN ZOON, TE WORKUM
Rede in onderscheidene
plaatsen van het hoofdkies
district HARLINGEN uitgesproken
door den heer A. BOUMAN, lid van
de Tweede Kamer der Staten-
Generaal voor dat district.
FBI
Mil V>\ EHIIlEHTEtflE-
IILIII llillll Tlllf.SII Vi.
Dit Blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATEBDAG
e r
■i
UI T G E V E B:
Prijs per kwartaal 70 oent franco per poel 85 cent.
Prys der ADVEBTENTIËN van 15 gewone regels 40 cents
Voor eiken regel meer 7} cent. Bij abonnement is de prijs belangrijk lag
Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den Uitgever
partij.
vergadering
revolutionaire
Ofschoon we mogen aannemen, dat deze Rede
bij velen reeds bekend is, veronderstellen we,
dat meerderen haar niet hebben gehoord en ’t
is daarom dat we haar eene eerste plaats in
ons blad geven om het goede woord zooveel
mogelijk tot allen te brengen. Zij, die het
gesprokene hebben gehoord, zullen het met
genoegen nalezen en ook in andere districten
zal het bekend mogen worden, want de behan
delde zaken raken het algemeen belang.
H.
van de.
Amsterdam, heeft H. M. de Ro
den kerkeraad der Ned. Herv. ge
der gemeente Opsterland meegedeeld, dat zij,
met het oog op de geringe belooning, voor
hun betrekking bedankten. Na langdurige dis
cussie werd op voorstel van den heer Van
Zinderen Bakker besloten, dat B. en W. met
de armvoogden zullen vergaderen om, zoo mo
gelijk, hen te bewegen de benoeming alsnog
aan te nemen.
puiten trekken daarop onze aandacht. Ik
spreek nu niet van het speciaal katholieke ver
langen het herstel der Nederlandsche missie
bij den Pauselijken stoel, en het herstel der
Pauselijke wereldlijke macht. Ik ga dit voorbij,
en wat dit laatste betreft te meer, omdat zuiver
katholieke landen als Spanje, Frankrijk, Belgie
en Oostenrijk, die dan toch vóór allen herstel
van dat wereldlijk gezag zouden moeten eischen,
zich bij den loop der gebeurtenissen hebben
neergelegd, althans uiterlijk daarin schijnen te
berusten. De twee punten die echter in sterke
mate op de clericale programmata mijne aan
dacht trokken zijn 1 0de heropening van den
schoolstrijd, en 2°. de protectie. Deze twee
punten zijn m. i. van zeer groot belang. Wat
het eerste, de schoolstrijd betreft, ik zal daar
van thans niet veel zeggen, doch wil U slechts
in herinnering roepen hoe die kwestie onze
geheele politiek destijds beheerschte, zoodat de
aandacht van schier ieder ander onderwerp,
werd afgetrokken om zich op die vraag te
vestigen. Evenals toen het kiesrecht-vraagstuk
nog in zijne volheid aan de orde was, het altijd
heetteeerst het kiesrecht, en dan andere her
vormingen, evenzoo ging het ten tijde van den
schoolstrijd.
Brieven en Berichten, de Redactie betreffende franco
aan dit adres, uiterlijk Maandag en Donderdag middags 1 uur.
Advertentiön Dinsdag en Vrjjdag morgens vóór 12 uur.
M.!
Wederom staan wij aan den vooravond van
belangrijke gebeurtenissen op staatkundig gebied.
En belangrijk in meer dan een opzicht.
Niet alleen toch dat in de aanstaande Juni
maand de geheele Tweede Kamer moet ver
nieuwd worden, zoodat daardoor voor de eerst
volgende vier jaren zal worden beslist in welke
richting het schip van Staat zal worden gestuurd,
maar bovendien wordt ditmaal voor het eerst
deelgenomen aan het verkiezingswerk door een
breeden zoom der bevolking, waaraan reeds te
lang het kiesrecht werd onthouden. Dit laatste
feit M. 11. is zeker niet minder gewichtig dan
het eerste, en het past mij zeker daarop als
een heuchelijk feit te wijzen, te meer nu ik
mij zelf de eer mag toerekenen daartoe te
hebben meegewerkt.
En ik wensch het hier nog openlijk te be
tuigen het doet mij genoegen te hebben mee
gewerkt aan het tot stand brengen der kieswet.
Ik heb daarvan geen oogenblik berouw. Ik
wil daarmede volstrekt niet beweeren dat dit
nu het ideaal eener regeling is. Maar wel
mag er op gewezen worden dat, indien ook
deze poging mislukt was, er een 300,000 per
sonen zouden zijn die thans wederom bij deze
verkiezing, die ons wacht van het kiesrecht
verstoken zouden zijn geweest, terwijl wij boven
dien in dat geval thans voor hetzelfde kiesrecht
vraagstuk zouden hebben gestaan, inplaats van
zooals nu te kunnen beginnen met het maken
van regelingen op sociaal gebied, welke toch
zoo dringend voorziening eischen.
Terecht zei Dr. Schaepman in de zitting der
Tweede Kamer tot de oppositie tegen de thans
aangenomen kieswet: Ik wensch bij de aan
staande verkiezing met andere vragen dan het
kiesrechtvraagstuk voor de kiezers te verschijnen.
Wel mag men dus zeggen dat de aanstaande
Junimaand uit een dubbel oogpunt gewichtige
gebeurtenissen op politiek gebied zal hebben
te boekstaven. Terwijl men bij eene gewone
periodieke verkiezing - - behoudens enkele
twijfelachtige districten in het algemeen
met het oog op de vorige verkiezing, vrij wel
zou kunnen voorstellen hoe de nieuwe Tweede
Kamer er zou uitzien, is er, nu het kiezerskorps
ongeveer verdubbeld is, daaromtrent thans met
zekerheid niets te zeggen. Dit echter weten
wij allen, dat de kerkelijke partijen, zoowel de
roomsch katholieke als de anti-revolutionaire,
uitstekend georganiseerd zijn. Misschien is
nooit zoo zeer als thans aansluiting der liberale
partij noodzakelijk. Kom straks als de ver
kiezing daar is, als één man te velde. Indien
er strijd of verschil van opinie onder U mocht
bestaan, maak die verschillen in Uwe vergade
ringen onderling uit. Maar schaart U, als de
meerderheid Uwer zich omtrent den te stellen
candidaat der liberale partij, wie hij ook moge
zijn, zal hebben uitgesproken, als één man om
de liberale vaan. Want voor het geval dat
gij Uwe onderlinge geschillen ook naar buiten
zoudt laten blijken, wees dan verzekerd dat gij
daardoor den zetel van het district Harlingen
den clericaal in handen speelt.
De geduchte macht die de clericale partijen
in hare geestelijke leiders bezit missen wij ten
eenenmale. Het begripliberaal, vrijzinnig,
brengt mede dat ieder zich slechts uit vrijen
zin, uit vrijen wil, bij ons aansluit. Deze om
standigheid, in mijne oogen, voor de liberale
partij haar schoonste sieraad, kan echter tegelij
kertijd oorzaak zijn van haren, zij het ook
tijdelijken, ondergang. Ik zegtijdelijken
ondergang, want op den duur moet de zucht
naar vrijheid, die het Nederlandsche volk in
het bloed zit, wel weer boven komen. Zal nu
bij de aanstaande verkiezing speciaal in het
district Harlingen, blijken dat de meerderheid
clericaal is of niet? Ik weet het niet; maar
dit weet ik wel, dat indien de vrijzinnigen niet
allen als één man opkomen, en onderlinge
verschillen vergeten, er groote kans bestaat dat
de zetel van dit district door een clericaal zal
worden ingenomen. Laat mij nog op één punt
wijzen. Gij moet niet meenen dat verschillen
van gevoelen alleen in de liberale partij bestaan!
O, neen, bij de clericale partijen bestaan die
zeker niet minder dan bij ons. Om U hiervan
te overtuigen behoeft gij slechts de handelingen
der Tweede Kamer te lezen. Gij zult dan
ontwaren dat de clericale heeren elkander niet
zelden vrij kras de les weten te lezen. Maar
waar ik U op wilde wijzen is dit: in den
verkiezingsstrijd zijn die verschillen verdwenen.
Reeds nu zijn er voorteekenen dat de linker
en rechter zijde der anti-revolutionairen tot een
wapenstilstand zullen komen, ja zelfs dat het
oude Monster-verbond weer tijdelijk zal te voor,
schijn treden, om Rome en Dordt weer samen
te doen gaan om den liberaal te bestrijden.
Als Uw afgevaardigde, meende ik bij wijze
van inleiding, de waarschuwing om tegen de
clericale partij op uwe hoede te zijn, tot U te
mogen richten, en ik haast mij nu om een
mogelijk verkeerden indruk weg te nemen, en
daardoor het verwijt te voorkomen: is dan uwe
liberaliteit eenvoudig het negatief clericalisme
Ik antwoord hierop: neen en ja! Neen, in
zoover dit zal blijken uit de punten van regee-
ringsbeleid die ik meen dat in het volgend
vier-jarig tijdperk aan de orde dienen te komen,
en die ik mij voorstel straks kortelijk toe te
lichten ja, in zoover wij door de clericalen te
weerstaan, moeten zorgen geen terrein te ver
liezen, en dus te voorkomen dat door onze
partij ingevoerde maatregelen, welke meest al
na langen en moeilijken strijd zijn genomen,
weer te zien vernietigd.
Wij hebben dus bij deze verkiezing op twee
punten te letten Wij moeten zorgen dat be
houden wordt wat in onze oogen goed is, en
tevens dat in het volgend 4 jarig tijdperk zal
worden verkregen wat wij noodig achten.
Wat het eerste betreft, moet ik U wijzen op
het groote belang daarvan. Gij hebt de pro
gramma's der clericale partjjen gelezen. Twee
Concept-program der anti revolutionaire
Gister Donderdag werd te Utrecht de
van het centraal comité van anti-
kiesvereenigingen te Utrecht
gehouden. Naar de Stand, meldt is het concept
program thans definitief vastgesteld, gelijk het
aan de deputaten-vergadering zal worden voor
gelegd.
Het verschilt van het ontwerp, ingevolge de
opmerkingen der kiesvereenigingen, met name
daarin, dat thans ook is opgenomen: lo.
Zondagrust; 2o. maatregelen tegen de prostitutie
en tegen bet Neo-Malthusianisme, en 3o. de
strijd tegen het alcoholisme; terwijl in de con
cept- resolution, insgelijks ingevolge de opmerkin
gen der kiesvereenigingen, twee wijzigingen zijn
aangebracht lo. om in de 3e resolutie ook
instemming met het program van beginselen,
en in de 6e resolutie mogelijke exceptie op
dien regel bij herstemming op te nemen.
Van de 467 kiesvereenigingen, die zijn aan
gesloten, hebben zich slechts zestien tegen de
invoering van graanrechten verklaard.
Voor tegemoetkoming aan de vlasindustrie
was in elf kiesvereenigingen gepleit; maar het
centraal-comité oordeelde, dat deze industrie
vanzelf van den ondergang zou gered worden,
indien het invoerrecht op garens op voet van
meerdere gelijkheid met dat van bijna alle
andere landen gebracht werd.
INHOUD van het Friesche Tijdschrift
„Sljucht en Rjucht,” 1 Mei 1897.
Simen en Jan Althuysen, Waling Dykstra,
lenhus, M. Miedema. Wolfangers, A —a. Op
in Gouden Brilloft, G. F. De Gymnastyk-
pantoffels, O. N. Foarjiers-joun, Roel Hylkes.
To jong, Z. De bitsjoende poppen (met plaat
jes, D. H. Z. Briefwiksel.
In de algemeene vergadering van aan
deelhouders der Maatschappij tot exploitatie van
de onderneming Krasnapolsky is het dividend
op 9 pCt. vastgesteld De heer mr. H. P.
Berlage werd als commissaris herkozen.
Het dividend der vennootschap Petrus
Regout en Co. te Maastricht over 1896 is
vastgesteld op 5^ pet.
De rijwielen, die bij wijze van proef voor
de telegrambestelling werden gebezigd, zijn
thans definitief bij den telegraafdienst ingevoerd.
Uit Tanger wordt gemeld, dat de op
roerige stammen in Zus zich hebben onder
worpen aan den Sultan van Marokko.
Fransche bladen weten mee te deelen, dat
te Algiers het gerucht loopt als zouden de
oproerige stammen aan de Marokkaansche grens
tot den gouverneur-generaal van Algerie het
verzoek hebben gericht, hen onder Fransch
protectoraat te stellen.
De correspondent van de Times te Jo
hannesburg seint, dat veel menseben vandaar
naar Boeloewajo vertrekken. Alle diligences
zijn ovorvol. Er zijn personen onder, die hun
onrlr.ro» oiin Ulnrvoionrl m>knmon
Wordt vervolgd.
Mr H. J Smidt, oud-minister van Ju
stitie. te 's Gravenhage, heeft bedankt voor
de hem door de Liberale Kiesvereeniging te
Leeuwarden aangeboden candidatuur voor het
lidmaatschap der Tweede Kamer.
H.H. M M. zullen heden ochtend 9.15
(stadstijd) per extra trein van Amsterdam ver
trekken naar het buitenland. Het parcours
AmsterdamEmmerik zal zonder oponthoud
worden doorloopen. Aankomst te Emmerik te
11 uur vm. Zooals men weet, zullen H H.
M M. na een oponthoud van twee dagen te
Stuttgart, alwaar H.H. M M. streng incognito
onder den naam van gravinnen van Buren,
familiebezoek brengen, en een verblijf van 10
a 12 dagen te Weenen, verblijf houden te Alt
an See in het Salzkammergut en omstreeks
half Juni in het vaderland terugkeeren.
Tot lid der Tweede Kamer voor het
kiesdistrict Rotterdam is gekozen mr. E. E.
van Raalte met 1455 van de 1514 geldige
stemmen.
De heer Ph. W van der Sleijden. Mi
nister van Waterstaat, is sinds eenige dagen
lijdende. Hij moest Dinsdag per rijtuig naar
de Eerste Kamer gaan en werkt niet aan zijn
Departement.
Naar men verneemt, zal de groothertog
van Saksen Weimar wegens het droevig ver
lies, dat hem getroffen heeft, dit jaar niet te
Scheveningen komen verblijf houden.
In verband met het vertrek
Wieten naar
ningin aan
meente te Apeldoorn doen weten, dat zij van
baar recht gebruik zal maken om dit college
een voordracht van 6-tal predikanten aan te
bieden, ten einde daaruit een keuze te doen.
De nieuw benoemde armvoogden van de
dorpen Lippenhuizen, Wijnjeterp, Siegerswoud,
Ureterp, Kortezwaag, Gorredijk, Langezwaag, I betrekking te Johannesburg verloren hebben
Bakkeveen en Lunwolde hebben aan den raad anderen zijn uit Engeland gekomen,
