den heer A. Bonman,
aftredend lid.
1.
Radicale tactiek.
Liberaal zijn.
WOENSDAG 19 MEI 1897.
Zeven
No. 39.
1
Buitenlandsch Nieuws.
J
Verkiezing van een lid der
Tweede Kamer in "t
hoofd kiesdistrict Harlingen.
>0
IS
n,
Y. KUIPERS, FIRMA H- BRANDENBURGH EN ZOON. TE WORKUM
n.
MMS- Uil I', ffllil
IILIII Mil I1IIISI.IW,
Dit Blad verschijnt eiken WOENSDAG en ZATERDAG
e r
zoo ja, op wier
9
3-
1
3
1
UITGEVER:
3.
staat daar voor allen.
ligt ook de verklaring
een minister meer dan
het verschil in houding
als Kamerlid aangenomen of uitgesproken.
ie
i.
A-
e
s.
Prijs per kwartaal 70 oent franco per post 85 cent.
Prijs der ADVERTENTIËN van 15 gewone regels 40 cents
Voor eiken regel meer 7| cent. Bij abonnement is de prijs belangrijk lag
Voorwaarden daaromtrent te vernemen bij den Uitgever
niet waar? kan
houden en elke onbevoor-
toestemmen, dat ze niets geeft,
oppervlakkigheid in optima
~(IL)~
De Vaderlander van 8 dezer bewijst ons de
eer ons hoofdartikel y>Liberaal zijn" te bespre
ken en daarop eenige kantteekeningen te geven.
Als men weet, betoogden wij in ons artikel
dat de politiek niets met den godsdienst heeft
te maken. Dat we hier met godsdienst bepaalde
godsdienstige leerstellingen bedoelden, spreekt
als ’t ware van zelve. Ook uit het verband
onzer redeneering de Staten-Generaal vertegen
woordigen het geheele Nederlandsche volk, roomseb
en on roomsch, geloovig en ongeloovig. Dit is
eenvoudig het gebiedend voorschrift der grond
wet, dat we nimmer anders zouden wenschen.
Als nu De Vaderlander meent, dat de gods
dienst t< n allen tijde invloed op de politiek
heeft gehad, dan spreekt dit blad wellicht in
bet bijzondere. En juist dat keuren wij af.
In het algemeen is het zeker waar. Huis,
school kerk, maatschappij, omstandigheden, ziet
daar zoovele factoren, die het product opvoe
ding, zedelijke en maatschappelijke beide, voort
brengen. Zij alle geven den mensch zijne over
tuiging op het punt of tijdstip der handeling.
Dat is buiten kijf en verdenken van oneerlijk
heid op zulk een oogenblik doen we niemand.
Maar we vragen eenvoudig of het goed en
grondwettig is, als men daar, gewapend met
zijn stembiljet, zijne keuze uitbrengt op een
persoon, uitsluitend omdat hij een geloofsgenoot
van den kiezer is Tegen zulk eene opvatting
hebben we gewaarschuwd en we meenen nog
altijd daaraan wel gedaan te hebben. De kie
zers kunnen zoo godsdienstig zijn, als ze maar
willen, dat doet er niet toe. De verschillende
namen van personen, die we noemden, en die
we met een aantal anderen zouden kunnen
aanvullen, zijn zoovele bewijzen, dat men roomsch
of orthodox gereformeerd kan zijn en toch warm
liberaal. Wil De Vaderlander zoeken, ze be
ginne maar aan de onderscheidene minister tafels.
Daar vooral moet men wezen om de waarheid
van het door ons beweerde te vinden Zal
daar een doopsgezind minister, een jood, een
katholiek, een rechtzinnig of vrijzinnig hervormde
en wie en wat ook meer, die uitsluitend zijner
kerkelijke genooten wil gedenken, aan het roer
kunnen blijven Hij zou onmiddellijk op de
vingers worden getikt en terecht ook. Een
minister begrijpt zijne verantwoordelijkheid hij
In deze omstandigheid
van het verschijnsel, dat
eens gewezen werd op
en meening vroeger
DUITSCHLAND. In den Pruisischen Land
dag is een wetsontwerp op het recht van ver-
eeniging ingediend, hetwelk reeds lang door
den Rijkskanselier was beloofd, en waarnaar
verlangd werd door de liberalen en de leden
der linkerzijde. Of de liberalen er nu wel heel
blij mede zullen zjjn, is echter de vraag. Wij
maar daarover spreken de heeren niet en willen
ze niet spreken, zij meten hunne tekortkomingen
liever in den breede uit.
De tekortkomingen der liberalen
Is er tekort gekomen en
rekening dient dit gesteld?
In onderscheidene bladen kan men lezen wat
alzoo sedert 1848 door de liberale partij in
ons land werd gewrocht. De lijst zou geheele
kolommen vullen. En men bedenke bet wel,
daartoe leenden de zoogenaamde kerkelijke
partijen slechts in zeer buitengewone gevallen
de hand. Bijna immer door was er van die
kanten verzet. En hulp van de radicalen?
Want uitloopers zijn er altijd geweest,
hulp van de radicalen mocht men zoeken met
het lantaarntje van Diogenes. Zij traden buiten
het verband en heulden daarom met de tegen
standers van den vooruitgang. Zoo ook thans.
Men ziet ze optreden alsof de liberalen niet
hunne geestverwanten maar hunne bepaalde
tegenstanders zijn, en toch blijven ze liberale
allures behouden. Wij zouden geneigd zijn
dezen heeren toe te roepen: «maskers af!”
Geen radicalen, maar socialenEn dan is
de breuke met de liberalen volkomen.
De radicale tactiek herinnert ons aan die
van den heer Domela Nieuwenhuis, die ook
tijdens de Kamerverkiezingen het gesprokene
voorbijging en het niet-gesprokene besprak.
Dat was nu wel weer wat meer nieuw en frisch,
maar toch niet het warewat voet bij stuk
pleegt te houden. De tactiek der radicale
heeren is derhalve volstrekt niet nieuw. En
sierlijk is ze evenmin als oprecht. Gesteld b.v.
een prediker heeft gesproken over een tekst
uit Maleachi. Een ander heeft het er nu een
maal op gezet den man te dwarsboomen en
vaart door met de bewering: ja, je Maleachi
was nu wel goed en wel, het kon er zoo wat
op door, maar mij is je preek nu heelemaal
niet bevallen, want zie je, ik had haar uit
Jesaija verwacht
En nu krijgt Jesaija een beurt, even groot,
zoo niet grooter dan Maleachi
Zulk een tactiek
ieder er wel op na
oordeelde zal
Zij verraadt de
forma.
Handelen is beter. Willen de vrijzinnigen,
ook de meest-vrijzinnigen iets goeds uitwerken,
dan is hun de weg daartoe als aangewezen.
En als men jubelt in eigen kracht die ont
worsteling heeft gewrocht en een drijven op
eigen wieken, dan is daarmede reeds bet bewijs
geleverd in eigen persoon, dat de liberalen
veel hebben gedaan door de zelfstandigheid
van het individu te bevorderen.
Zulk eene zelfstandigheid echter wordt ont
sierd door ondankbaarheid, als men de bron
van herkomst niet alleen verloochent, maar
ook smaalt en scheldt. Een edel mensch pleegt
van beter allooi te zijn. H.
Brieven en Berichtende Redactie betreffende franco
aan dit adres, uiterlijk Maandag en Donderdag middags 1 uur.
Advertentiên Dinsdag en Vrijdag morgens vóór 12 uur.
Alszoodanig wezen we dan ook op het mi
nisterieMackay en constateerden dat dit, hoe
clericaal ook samengesteld, toch niets vermocht
dan eene pacificatie op schoolgebied te brengen
door aan de bijzondere scholen subsidiën te
verleenen uit de Schatkist des Rijks.
Wij meenen duidelijk genoeg geweest te zijn
in onze toelichting tot ons beweren«Nederland
kan niet anders dan in liberalen zin geregeerd
worden. In de voornaamste plaats wil dit zeggen
buiten den engen kring der verschillende gods-
dienstmeeningen om, door personen, die aan
die allen vrijheid latende, den blik daarover
heen wenden en letten op de werkelijke maat
schappelijke belangen van die allen. Zou zulk
eene houding ongodsdienstig zijn Den broeder,
ook den Samaritaan lief hebben, ook onder zijn
naasten te rekenen De Vaderlander moge ons
geschrijf oppervlakkig noemen, wij oordeelen
dat er groote diepte in zit, wellicht voor schrift
geleerden niet te vatten. En of de liberalen
nu altijd in dien geest hebben gehandeld
Voor ’t grooter deel zeker. Wij zelve hebben
meer dan eens de candidatuur van een katho
liek voor een zetel in den gemeenteraad ge
steund, evenzeer onze stem geschonken aan
een orthodox protestant, omdat we ze brave,
bekwame en geschikte menschen vonden. En
wat de liberalen in het algemeen betreft, De
Vaderlander leze het verslag van de schoone
en opwekkende rede door den heer mr. J. A.
Levy te Amsterdam uitgesproken, waarin hij
duidelijk aantoont, dat de liberalen, wat men
hen dan ook verder moge verwijten, steeds
getoond hebben de vrijheid van godsdienst ten
I allen tijde te hebben bevorderd nevens de zucht
tot ontwikkeling en bevordering van den maat-
schappelijken welstand van den minder bedeelde.
Twee gewichtige punten en godsdienstig van
top tot teen.
En is ten slotte niet het optreden van den
Chr. Historischen Kiezersbond in den grond der
zaak geheel in overeenstemming met het door
ons beweerde? Kerkelijk vrij, staatkundig voor
uitstrevend in de richting der bevordering van
de belangen van allen?
’t Moge wellicht aan onze oppervlakkigheid
liggen, maar wij kunnen niet anders zien.
Voorbands meenen we nog, dat het niemand
tot oneer zal strekken als hij toont liberaal te
zijn. H.
De Centrale Vergadering van Liberale Kies-
vereenigingen in de gemeenten Barradeel
Harlingen, Wonseradeel, Bolsward, Workum
en Hindeloopen, heeft met algemeene stemmen
candidaat gesteld
Diens herkiezing wordt dan ook ten zeerste
aanbevolen.
«Mijn oom was een beste, brave kerel, hij
deed eene massa goeds, maar toch deugde
de vent niemendal. Mijne tante evenzeer;
mijn grootvader, mijn vader, och ik zal er
geen kwaad van zeggen, ze hebben wel zoo
’t een en ander voor me gedaan, maar daar
over spreek ik nu niet, ik let alleen op wat
ze hebben nagelaten en dan hebben ze niet
gezorgd, dat ik bij hun verscheiden zoo ongeveer
een twintig- a dertigduizend gulden in mijn
zak kreeg en ziet, daarom deugen ze geen van
allen.”
«Ik heb tranen geschreid, toen ze van mij
gingen, of liever ik heb dit gedaan omdat ik
mij hunner nagedachtenis moest ontworstelen,
maar nu ook, lettende op hunne groote fout,
gevoel ik mij vrij en sterk om op eigen wieken
vooruit te snellen en zelfstandig te oordeelen.”
In het bovenstaande ligt vrij wel de tactiek
der tegenwoordige radicalen opgesloten. Ja,
de liberalen hebben wel wat goeds gedaan,
gelooven het niet. En sommige liberale Duitsche
bladen gelooven het evenmin. De loss. Zeit.
zegt zelfs, dat men ten onrechte aan Bismarck
vroeger de strengste aller socialisten-wetten heeft
verweten, Von Hohenlohe overtreft hem nog.
Want deze wet op de vereeniging en vergadering
is een verkapte socialisten-wet. Nieuw in dit
ontwerp is en daarom werd er ook naar
verlangd, dat bet verbod in de thans be
staande wet voor politieke vereenigingen om
onderling in verband te treden, is opgeheven,
met deze uitzondering echter, dat politieke ver
eenigingen in Pruisen, zonder verlof des ministers
van binnenlandsche zaken, zich niet met ver
eenigingen buiten Duitschland in verbinding
mogen stellen. Nieuw is ook in dit ontwerp,
dat minderjarigen niet mogen deelnemen aan
politieke vergaderingen en geen lid mogen zijn
van politieke vereenigingen.
FRANKRIJK. Gedurende de afgeloopen vier
maanden des jaars heeft de invoer 1,363,565,000,
de uitvoer 1,173,192,000 fres. bedragen, tegen
1,370,442,000 en 1,157,639,000 verleden jaar
in hetzelfde tijdperk. In- en uitvoer beide zijn
vermeerderd ten aanzien van ruwe stoffen.
Uit tal van Fransche departementen komen
berichten van schade, door de vorst der laatste
dagen aangeriebt. Voor Yonne alleen wordt
die op 20 millioen frs. geraamd.
Nog een millioen is, en wel ter gedachtenis
van hare moeder mevr. Gould, door de gravin
De Gastel lane geschonken voor den aankoop
van grond en een daarop te zetten gebouw,
uitsluitend bestemd voor bazaars, concerten,
conférences enz. tot liefdadige doeleinden, welke
aldus zullen verwezenlijkt kunnen worden zonder
de soms groote kosten voor lokaalhuur en wat
dies meer zij en zonder de gevaren, aan houten
hulpgebouwen verbonden.
De Figaro heeft bekend gemaakt, dat de door
baar geopende inschrijving, fr. 1,137,432,94
beloopende, onherroepelijk gesloten is.
De baron Van Zuylen van Nijevelt dringt
in een brief aan genoemd blad er op aan, dat
op het terrein van den brand een gedenkteeken
worde opgericht, waarvoor hij voor zich 10,000
fres beschikbaar stelt.
ENGELAND. Onder gejuich is Donderdag
in het Lagerhuis op voorstel des ministers van
Koophandel Ritchie het, overeenkomstig eene
voor twee jaar aangenomen resolutie, en vooral
ten bate der matten- en borstelmakers ingediende,
ontwerp, strekkende tot wering van iu buiten-
landsche gevangenissen gemaakte voorwerpen,
voor de tweede maal gelezen, nadat een voorstel
om de tweede lezing een half jaar uit te stel
len met 221 tegen 90 stemmen verworpen was.
De Minister erkende, dat het niet gemakkelijk
gaan zou de noodige bewijzen omtrent de her
komst der goederen te verkrijgen, maar ver
trouwde dat de aanneming van eene wet daar
tegen reeds strekken zou om den invoer tegen
te gaan. Bij baar optreden had, herinnerde
de heer Ritchie, de Regeering tevergeefs bij
Nederland, België, Frankrijk en Duitschland
stappen gedaan om tot eene onderlinge schik
king op dit punt te komen.
Vruchteloos betoogden de tegenstanders het
nuttelooze van het ontwerp en deden zij op
merken, dat eene vanwege ’s ministers depar
tement benoemde commissie zelve er zich tegen
bad verklaard.
Koningin Victoria zal ter gelegenheid van
haar regeeringefeest den 23sten Juni eene revue
houden over 10000 Londensche schoolkinderen.
EN TWINTIGSTE JAARGANG.
